JEHOVA LEZA ukulwaizya Banakristo kuti kabayandisya luumuno, akuti luumuno lube cibeela cipati cabuumi bwabo. Ikuti katuli basiluumuno, nkokuti kunooli luumuno lunji akati kabakombi bakasimpe. Eeci ciyoopa kuti mbungano ya Bunakristo ibote akupa kuti bantu bamwi ibayanda luumuno baboole mumbunga ya Leza.

Mucikozyanyo, muŋanga umwi uuzyibidwe kapati ku Madagascar wakabona lukamantano lwakaliko akati ka Bakamboni ba Jehova. Mumoyo wakalyaambila kuti, ‘Ikuti ndikayande kutalika kukomba, eeci ncecikombelo ncondikonzya kuyoonjila.’ Mukuya kwaciindi, wakaileka micito iijatikizya mizimo, wakalulamika cikwati cakwe icatakali camumagwalo mpoonya wakaba mukombi wa Jehova, Leza waluumuno.

Mbubwenya mbuli mwaalumi ooyu, bantu banji mwaka amwaka mumbungano ya Bunakristo bajana luumuno ndobakali kuyandisya kapati. Nokuba boobo, Bbaibbele lilasalazya kuti muuya ‘wamunyono akukazyanya’ mumbungano ulakonzya kunyonyoona zilongwe akuleta manyongwe. (Jak. 3:14-16) Cikkomanisya ncakuti, Bbaibbele lilapa lulayo lubotu lukonzya kutugwasya mbotukonzya kweeleba mapenzi aaya akuyumya luumuno. Kutegwa tucikonzye kucita boobu, atulange-lange zintu zyakacitika kale.

“Ndakajisi penzi lyakutamvwana amukwesu umwi ngotwakali kubeleka limwi. Cimwi ciindi notwakali kuzwangana, bantu bobilo bakali kulangilila cakali kucitika.”—Ba CHRIS.

“Mucizyi umwi ngotwakali kubeleka limwi ziindi zinji mubukambausi wakaile kucileka kubamba bubambe andime bwakuti katubeleka limwi mumulimo wabukambausi. Mpoonya wakacilekela limwi akundaambauzya. Tiindaakazyiba kaambo ncaakalekela kundaambauzya.”—Ba JANET.

“Twakali mumubandi waafoni wabantu botatwe. Umwi wabantu aaba wakaamba kuti, bbayi, aboobo ndakayeeya kuti waikosola fooni. Mpoonya ndakaamba zintu zibi kujatikizya nguwe kuli yooyo umbi iwakali afooni, pele ooyo ngondakali kuyeeya kuti waikosola fooni, ani tanaakaikoswede pe.”—Ba MICHAEL.

“Mumbungano mondibede, bapainiya bobilo bakatalika kuzwangana. Umwi akati kabo wakatalika kubwentela mweenzinyina. Mazwanga aabo akali kubatyompya bamwi mumbungano.”—Ba GARY.

Bukkale boonse oobu bulakonzya kulibonya mbuli kuti makani masyoonto buyo. Pele bwakali kukonzya kunyonganya bamwi mumizeezo alimwi akubanyonganya kumuuya boonse ibakajatikizyidwe. Nokuba boobo, mulakonzya kukkomana kuzyiba kuti bakwesu alimwi abacizyi ibakajatikizyidwe bakalubamba alimwi luumuno akati kabo nkaambo boonse bakatobela busolozi bwamu Bbaibbele. Ino mbusolozi nzi bwamu Bbaibbele mbobakatobela?

“Mutatondekani minwe munzila.” (Matl. 45:24) Josefa wakapa lulayo oolu kubanabokwabo  ciindi nobakali kupiluka kuli bausyi. Eelo kaka majwi aakwe akali aabusongo! Ikuti muntu kaalilwa kulijata alimwi akuti kafwambaana kunyema, ulakonzya kunyemya bantu bamwi. Ba Chris bakazoobona kuti bakajisi penzi lyakulisumpula alimwi akutayanda kulaigwa. Akaambo kakuti bakali kuyanda kucinca, bakalomba kulekelelwa kumukwesu ooyo ngobakali kuzwangana limwi alimwi bakabeleka canguzu kutegwa kabalijata ikuti naa banyema. Naakabona ba Chris mbobakali kusolekesya kucinca bube bwabo, mubelesinyina awalo wakatalika kubambulula bube bwakwe asyoonto syoonto. Lino balikkomene kubelekela Jehova antoomwe.

“Makanze alanyongana ikuti kakunyina kubandika.” (Tus. 15:22) Ba Janet bakayeeya kwaabikila maano majwi aaya aamasimpe. Bakasala ‘kubandika’ amucizyi ngobatakali kumvwana. Ciindi nobakali kubandika, cabupampu ba Janet bakamwaambila mucizyi ooyu kuti aanguluke kubaambila kaambo ncaatakali kubaambauzyila. Kumatalikilo bakanyemezyanya, pele zintu zyakazootalika kucinca akaambo kakuti bakatalika kubandika cakukkazyika moyo. Mucizyi ooyo wakazyooziba kuti tanaakamvwisya kaambo kamwi ikatakali kubajatikizya ba Janet. Wakalomba kulekelelwa, lino boonse babelekela Jehova caantoomwe.

“Lino ikuti uleta cipego cako kucipaililo kumane noli kooko wayeeya kuti munyoko ulaakaambo anduwe, siya cipego cako aawo kumbele lyacipaililo, uunke. Usaangune kumvwana amunyoko, mpoonya upiluke akutuula cipego cako.” (Mt. 5:23, 24) Ambweni mulaluyeeya lulayo oolu ndwaakapa Jesu mu Mulumbe Waacilundu. Ba Michael bakalimvwa bubi nobakabona kuti bakali kuliyanda alimwi akuti bakamulubizyila mweenzinyina. Bakali kuyanda kubamba luumuno akati kabo. Aboobo cakulicesya bakalomba kulekelelwa kumukwesu ngobakalubizyila. Ino ncinzi cakacitika? Ba Michael bakaamba kuti, “Mukwesu wakandilekelela kuzwa aansi amoyo wakwe.” Bakatalika kumvwana alimwi.

“Amuzumanane kweengelelana akulekelelana camoyo woonse nokuba kuti umwi kajisi kaambo kakutongooka mweenzinyina.” (Kol. 3:12-14) Kujatikizya bapainiya aabo balo ibabeleka kwaciindi cilamfwu, mwaalu mubombe wakabagwasya kuzinzibala kuyeeya mibuzyo eeyi: ‘Sena cileelela kuti swebo tobilo buyo tunyemye bantu bamwi akaambo kamazwanga eesu? Sena kuli kaambo kaya koomoonga ikeelede kutupa kuteengelelana cakuti katulesya kuzumanana kubelekela Jehova muluumuno?’ Bakalutambula lulayo lwamwaalu akulutobela. Lino balamvwana akubelekela antoomwe kukambauka makani mabotu.

Ikutobela lulayo oolu ilujanika kulugwalo lwa Bakolose 3:12-14 kulakonzya kutugwasya ikuti muntu umwi watunyemya. Bantu banji bajana kuti, ikuti naa balicesya, balakonzya kulekelela akuciluba buyo cakacitika. Ikuti twasola kubamba luumuno pele kwajanika kuti luumuno talubi, tulakonzya kubelesya njiisyo iijanika kulugwalo lwa Matayo 18:15. Lulayo Jesu ndwaakapa aawa lwaamba ntaamu izyeelede kubwezyegwa ciindi muntu umwi naacitila  mweenzinyina cibi cipati. Pele ikaambo kapati kayeeme anzila njomweelede kutobela. Calubomba alimwi cakukkazika moyo amumuunkile mukwesu naa mucizyi kutegwa mubandike twaambo akubamba luumuno akati kanu.

Bwini mbwakuti, Ibbaibbele lilapa twaambo atumwi itugwasya. Cipati akati katwaambo ooto nkutondezya “mucelo wamuuya . . . luyando, lukkomano, luumuno, kukkazika moyo, luzyalo, bubotu, lusyomo, kubomba moyo, kulilesya.” (Gal. 5:22, 23) Mbubwenya mbuli mafwuta mbwaakonzya kumana nkalaya kuzibulo zyobilo kutegwa zibeleke kabotu, abwalo bube bwabunakristo oobu bulakonzya kupa kuti kube kweendelana akupanga luumuno akati kesu.

Bube—mbukkale bwiindene-indene mbwajisi umwi aumwi wesu bwalo ibukonzya kupa kuti tube azilongwe zibotu kapati. Kwiindana kwabube ooku akwalo kulakonzya kupa kuti bantu kabazwangana. Mwaalu iwabeleka kwaciindi cilamfwu wakapa cikozyanyo eeci: “Muntu uulaansoni ulakonzya kuba abuyumuyumu bwakumvwana amuntu waambaula kapati. Kwiindana ooko kulakonzya kuboneka mbuli kuti takukwe makani, pele inga kwapa kuti kube mapenzi mapati.” Sena muyeeya kuti bantu bajisi bube bwiindene kapati inga bacikonzya kubelekela antoomwe? Amubone cikozyanyo cabaapostolo bobilo. Ino Petro wakali muntu uuli buti? Mulakonzya kumuyeeyela kuti wakali kwaambaula kapati akufwambaana kucita zintu katanayeeya. Ino mbuti kujatikizya Johane? Tulakonzya kumuyeeyela kuti wakali siluyando alimwi wakali kwaambaula akucita zintu cakukkazyika moyo. Kuli twaambo itutupa kwaamba boobu kujatikizya baapostolo aaba. Kulibonya kuti bakajisi bube bwiindene. Nokuba boobo, bakali kubeleka kabotu antoomwe. (Mil. 8:14; Gal. 2:9) Eeci citondezya kuti nobaba Banakristo bajisi bube bwiindene kapati mazuba aano balakonzya kubelekela antoomwe.

Ambweni mumbungano yanu kuli mukwesu uulaaŋambawido naa micito iimucima. Nokuba boobo, mulizyi kuti Kristo wakamufwida muntu ooyo alimwi akuti mweelede kumuyanda.  (Joh. 13:34, 35; Rom. 5:6-8) Aboobo muciindi cakucimana cilongwe ncomwakajisi amuntu ooyo naa kutalika kumweeleba, amulibuzye kuti: “Sena mukwesu ooyu kuli ncaakacita cilibonya antangalala kuti taceendelani a Magwalo? Sena ucita caali kuti andiyumizyile buumi? Naa ambweni nkwiindana buyo kwabube? Kuyungizya waawo, iciyandika kapati nkulibuzya kuti: ‘Ino mbube nzi bubotu mbwajisi ibukonzya kundigwasya?’

Mubuzyo ooyu wamamanino ulayandika kapati. Ikuti muntu ooyo kaambaula kapati mpoonya nywebo muli baumuzi, amuyeeye buyo mbocimuubila walo ikutalisya mibandi mumulimo wamumuunda. Mulakonzya kumulomba kuti mubelekele antoomwe mubukambausi akubona ncomukonzya kwiiya. Ikuti naa muntu ooyo ulayandisya kusamausya bamwi, mpoonya ambweni nywebo tamuvwungululi maanza mbuli nguwe, sena inga tiimwamwiiya kwiinda mukugwasya bacembeede, baciswa naa aabo bayandika lugwasyo? Kaambo kapati nkakuti, nokuba kuti bube bwanu buliindene, nywebo amukwesu ooyo mulakonzya kweendelana kwiinda mukubikkila kapati maano kuzintu zibotu. Ikucita boobo takukonzyi kumupa kuba balongwe bamvwana kapati, pele inga camugwasya kuti kamweendelana akuba muluumuno—mubuumi bwanu amumbungano moonse.

Kweelede kuti Yuwodiya a Sintike bakajisi bube bwiindene kapati. Nokuba boobo, mwaapostolo Paulo wakabakulwaizya kuti “babe amuzeezo omwe mu Mwami.” (Flp. 4:2) Sena andinywe inga mwabeleka canguzu kutegwa mube amakanze ngoona aaya, nkokuti makanze aakuba muluumuno?

Mbubwenya mbuli nsaku izimena mumuunda, kuba amizeezo mibi kujatikizya bantu bamwi kulakonzya kukomena ikuti tiitwafwambaana kubweza ntaamu. Ikuti naa bukali bwakomena mumoyo wamuntu, inga bwapa kuti muuya mubotu wambungano unyongane. Ikuti katumuyanda Jehova alimwi abakwesu, tuyoobeleka canguzu kutegwa luumuno lwabantu ba Leza luzumanane kuyaambele.

 Ciindi notusoleka kumana mazwanga naa kwiimpana kumwi katujisi makanze aakubamba luumuno, tulakonzya kugambwa mpindu nzyotukonzya kujana akaambo kakucita boobo. Amubone icakacitikila mucizyi umwi walo iwakati: “Mucizyi umwi wakali kundeendelezya mbuli kuti ndili mwana muniini. Ncaakali kucita cakali kundicima kapati. Akaambo kaceeci, ndakatalika kumwiingula cabukali. Ndakatalika kuyeeya kuti, ‘Mbwaanga walo tandilemeki, andime ndilacileka kumulemeka.’”

Kamboni ooyu wakatalika kuyeeya micito walo njacita. Wakaamba kuti: “Ndakatalika kukubona kulezya kwangu, calo cakandipa kuusa kapati akaambo kamicito yangu. Ndakabona kuti ndakeelede kucinca mbondiyeeya. Nondakamana kwaapailila makani aaya kuli Jehova, ndakayeeya kuti mucizyi ooyu ndimuulile cipego cimwi akumulembela kakkadi kakulilekelela akaambo kambondakali kumweendelezya. Twakakumbatana akumvwana kuti izyakaindi tuzilube buyo. Kuzwa ciindi eeco, tatunabede apenzi lili lyoonse.”

Bantu bayandika kukkala muluumuno. Nokuba boobo, ciindi nobaambilwa kuti balalisumpula naa kuti kuli uuyanda kubanyanga cuuno cimwi ncobajisi, banabunji inga balilemeka munzila iitatondezyi kuti mbaasiluumuno. Oobo mbocibede kuli baabo ibatakombi Jehova. Pele kuli baabo ibaitwa azina lyakwe, luumuno alukamantano lweelede kujanika lyoonse. Leza wakasololela Paulo kulemba kuti: “Mebo . . . ndimulomba kuti kamweenda munzila yeendelana abwiite mbomwakaitilwa, cakulicesya cakumaninina akubomba moyo, cakukkazika myoyo, akweengelelana caluyando. Kamusoleka camoyo woonse kuzumanana alukamantano lwamuuya mucaanzyo caluumuno.” (Ef. 4:1-3) ‘Caanzyo caluumuno’ eeci tacijaniki-janiki. Aboobo atuciyumye alimwi atube aamakanze aakumanizya mazwanga aali woonse aakonzya kubuka akati kesu.