1. Nso ke mme uyen ẹnyene ndibiere, edi ntak emi mmọ mîkpayakke idem enyek mmọ? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

MBUFO mme uyen ẹmefiọk ke ọfọn owo ọdiọn̄ọ ebiet emi enye aduakde ndika mbemiso enye ọtọn̄ọ isan̄. Uwem onyụn̄ etie nte owo ndika isan̄. Ini uyen emi ke mbufo ẹkpebiere se mbufo ẹdidade uwem mbufo inam. Imọdiọn̄ọ ke idimemke inọ mbufo ndibiere utọ n̄kpọ emi. N̄kaiferi kiet emi ekerede Heather ọdọhọ ete: “Idem esinyek owo, edi ana afo ebiere se edidade uwem fo inam.” Kûyak idem enyek fi. Kop se Jehovah ọdọhọde ikọt esie mi: “Kûkop ndịk, . . . koro ami ndide Abasi fo. Ami nyọsọn̄ọ fi idem. Ami nditreke ndin̄wam fi.”​—Isa. 41:10.

2. Asan̄a didie ọfiọk ke Jehovah oyom fi ebiere n̄kpọ oro edinamde fi okop inemesịt?

² Jehovah oyom fi ada eti ibuot ebiere se edinamde. (Eccl. 12:1; Matt. 6:20) Enye oyom fi okop inemesịt. Ntak edi oro Jehovah okobotde fi man ekeme ndikụt ndiye n̄kpọ oro enye okobotde, okop ndinem ikwọ, onyụn̄ adia ndinem udia. Kere n̄ko nte enye esede aban̄a nnyịn onyụn̄ ekpepde nnyịn nte ikpodude eti uwem. Jehovah ọdọhọ mbon oro mîkopke  item esie ete: “[Mbufo ẹmemek] se mîdatke mi esịt. . . . Sese! Mme asan̄autom mi ẹyedara, edi bụt ayanam mbufo. Sese! Mme asan̄autom mi ẹyesio n̄kpo idara ke ntak idatesịt.” (Isa. 65:​12-14) Imesinọ Jehovah ubọn̄ ke ini ibierede se ifọnde.​—N̄ke 27:11.

3. Nso ke Jehovah oyom fi anam?

³ Nso ke Jehovah oyom fi ada uwem fo anam? Jehovah okobot nnyịn man ikop inemesịt. Ntre, esịt eyenem nnyịn edieke ifiọkde enye inyụn̄ inamde n̄kpọ esie ke ofụri esịt. (Ps. 128:1; Matt. 5:3) Nnyịn itiehe nte mme unam. Eke mmọ edi ndidia n̄kpọ nnyụn̄ mman nditọ. Edi Jehovah oyom fi anam mme n̄kpọ oro ẹdinamde fi enen̄ede okop inemesịt. Abasi emi okobotde fi edi “Abasi ima” ye “Abasi inemesịt.” Enye okonyụn̄ obot nnyịn “ke mbiet esie.” (2 Cor. 13:11; 1 Tim. 1:11; Gen. 1:27) Afo oyokop inemesịt edieke ekpebede edima Abasi nnyịn. Bible ọdọhọ ke “inemesịt odu ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.” (Utom 20:35) Ikọ emi edi akpanikọ. Edi, ndi emenịm ke edi ntre? Jehovah oyom fi ebiere ndinam mme n̄kpọ oro ẹwụtde ke amama imọ ye mbon en̄wen.​—Kot Matthew 22:​36-39.

4, 5. Nso ikanam Jesus okop inemesịt?

⁴ Jesus Christ enịm ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ mbufo mme uyen. Ke ini enye ekedide ekpri, enye ama esibre mbre onyụn̄ enem idem esịt. N̄kọ Ikọ Abasi ọdọhọ ke odu “ini eke ẹsakde” ye “ini eke ẹnekde unek.” (Eccl. 3:4) Jesus ama esikpep Ikọ Abasi n̄ko, ndien emi ama anam enye ekpere Jehovah. Ke ini enye ekedide isua 12, idem ama akpa mme andikpep ke temple ke ntak “ifiọk ye ibọrọ esie.”​—Luke 2:​42, 46, 47.

⁵ Jesus okosụk okokop inemesịt ke enye ama okokpon. Nso ikanam enye okop inemesịt? Enye ama ọdiọn̄ọ ke kiet ke otu n̄kpọ oro Abasi okoyomde imọ inam ekedi nditan̄a “eti mbụk nnọ mme ubuene . . . nnyụn̄ n̄kwọrọ edifiak n̄kụt usụn̄ nnọ mme nnan.” (Luke 4:18) Jesus ama okop inemesịt ndinam se Abasi ọkọdọn̄de enye. Psalm 40:8 etịn̄ nte Jesus akadade n̄kpọ Abasi. Itien̄wed oro ọdọhọ ete: “Mmadat esịt ndinam uduak fo, O Abasi mi.” Ekenenem Jesus ndikpep mme owo mban̄a Jehovah Ete esie. (Kot Luke 10:21.) Isan̄ kiet, ke Jesus ama ekekpep n̄wan kiet nte ẹkpetuakde ibuot ẹnọ ata Abasi, enye ama ọdọhọ mbet esie ete: “Udia mi edi ndinam uduak enye emi ọkọdọn̄de mi nnyụn̄ nnam utom esie mma.” (John 4:​31-34) Ndima Abasi ye mme owo ama anam Jesus okop inemesịt. Afo n̄ko oyokop inemesịt edieke anamde ntre.

6. Ntak emi ọfọnde etịn̄ se aduakde ndinam ọnọ nditọete emi ẹsọn̄de idem ke esop?

⁶ Ediwak ikọt Abasi ẹma ẹsiak usụn̄ ke ini uyen mmọ, ndien oro ama anam esịt enem mmọ. Emekeme nditịn̄ se aduakde ndinam nnọ ndusụk mmọ. “Unana edisop ibuot anam uduak okpu, edi ẹkụt unen ke ini mme ọnọitem ẹwakde.” (N̄ke 15:22) Nditọete emi ẹyenam fi ọfiọk ke utom uyọhọ ini eyekpep fi ediwak n̄kpọ emi ẹdin̄wamde fi ke ofụri eyo uwem fo. Kpa ye oro Jehovah ekekpepde Jesus ediwak n̄kpọ ke ini Jesus okodude ke heaven, Jesus okosụk ekpekpep n̄kpọ ke ini enye ọkọkwọrọde ikọ mi ke isọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama okop inemesịt ndikwọrọ eti mbụk nnọ mme owo nnyụn̄ nsọn̄ọ nda ke ini idomo. (Kot Isaiah 50:4; Heb. 5:8; 12:2) Ẹyak ineme ndusụk utom uyọhọ ini emi ẹkemede ndinam fi enen̄ede okop inemesịt.

7. Ntak emi enemde ediwak uyen ndinam mme owo ẹdi mbet Christ?

⁷ Jesus ọkọdọhọ ‘ika ikanam mme owo ẹdi mbet imọ inyụn̄ ikpep mmọ’ n̄kpọ. (Matt. 28:​19, 20) Edieke afo ebierede nditiene nnam mme owo ẹdi mbet Christ, ọwọrọ ememek utom oro edinamde fi enen̄ede okop inemesịt onyụn̄ ọnọ Abasi ubọn̄. Kpa nte edide ye kpukpru utom, oyom ada ini enen̄ede ọfiọk utom emi n̄ko. Timothy emi ọkọtọn̄ọde usiakusụn̄ ke uyen ọdọhọ ete: “Utom usiakusụn̄ enem mi etieti, sia nda emi n̄wụt Jehovah nte mmade enye. Ama esisọn̄ mi ndikụt owo n̄kpep Bible. Ekem, mma n̄wọrọ n̄ka efakutom en̄wen, ndien ke ufan̄ ọfiọn̄ kiet, mma ntọn̄ọ ediwak ukpepn̄kpọ Bible. Eyen ukpepn̄kpọ mi kiet ama ọtọn̄ọ ndidụk mbono esop. Mma n̄ka Ufọkn̄wed Ukpep Bible Eke Nditọete Iren Emi Mîdọhọ Ndọ * emi ẹsinịmde ke ọfiọn̄ iba. Ke ufọkn̄wed oro ama okokụre, ẹma ẹnọ mi n̄ka obufa efakutom, ndien mma ntọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible inan̄ do. Mmama ndikpep mme owo Ikọ Abasi sia mmokụt ke edisana spirit an̄wam mmọ ẹkpụhọde.”​—1 Thess. 2:19.

8. Nso ke ndusụk mme uyen ẹnam man ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹnam mme mbet?

⁸ Ndusụk uyen ẹkpep usem en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, Jacob emi odụn̄de ke United States ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kedide isua itiaba, ediwak nditọ klas nnyịn ẹkesisem usem Vietnamese. Mma mbiere ndikpep usem mmọ man nnam mmọ ẹfiọk Jehovah. N̄kesiwak ndikama Enyọn̄-Ukpeme Ikọmbakara ye eke usem Vietnamese n̄kpep. Mma nnyụn̄ nnam ufan ye nditọete oro ẹkedude ke esop usem Vietnamese emi okodude ekpere. Mma ntọn̄ọ usiakusụn̄ ke ini n̄kedide isua 18. Ekem mma n̄ka Ufọkn̄wed Ukpep Bible Eke Nditọete Iren Emi Mîdọhọ Ndọ. Se n̄kekpepde ke ufọkn̄wed emi an̄wam mi ke efakutom usem Vietnamese oro ndude idahaemi. Ami ndi n̄kukụre ebiowo oro odude ke otu oro ẹsemde usem Vietnamese. Idem esikpa ediwak mbon obio oro ke ini ẹkụtde nte nsemde usem mmọ. Mmọ ẹsikpan̄ utọn̄ ẹnọ mi, mmesinyụn̄ n̄kpep Bible ye mmọ. Ndusụk mmọ ẹna baptism.”​—Men Utom 2:​7, 8 domo.

9. Nso ke afo ekeme ndikpep nte anamde mme owo ẹdi mbet Christ?

⁹ Utom edinam mme owo ẹdi mbet Christ eyekpep fi nte ekemede nditịn̄ ikọ ye mme owo, nnyene uko, nnyụn̄ ntie sụn̄sụn̄ ye kpukpru owo. (N̄ke 21:5; 2 Tim. 2:24) Se inamde utom emi enen̄ede enem edi ke enye ayanam fi ọdiọn̄ọ ndida Bible n̄wụt owo se afo enịmde ye ntak emi enịmde mmọ. Enye oyonyụn̄ anam fi enen̄ede ekpere Jehovah.​—1 Cor. 3:9.

10. Didie ke afo ekeme ndikop inemesịt kpa ye oro mme owo ke efakutom mbufo mîmaha ukwọrọikọ?

¹⁰ Emekeme ndisụk n̄kop inemesịt ke utom emi ekpededi owo ifan̄ ke efakutom mbufo ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ fi. Utom emi idịghe utom owo kiet. Ofụri esop ẹsidiana kiet ẹyom mbon oro ẹmade Ikọ Abasi. Ekeme ndidi eyenete kiet okokụt owo emi akabarede edi mbet, edi ofụri esop ẹsikop inemesịt sia mmọ ẹma ẹtiene ẹn̄wam owo oro. Ke uwụtn̄kpọ, Brandon ama ọkwọrọ ikọ ke isua usụkkiet ke efakutom emi mme owo mîkamaha ukwọrọikọ. Enye ọdọhọ ete: “Mmesima ndikwọrọ eti mbụk sia se Jehovah ọdọhọde inam edi oro. N̄kọtọn̄ọ usiakusụn̄ ke mma n̄kokụre n̄wed. Esinem mi ndin̄wam n̄kparawa emi ẹdude ke esop nnyịn, esinyụn̄ enem mi ndikụt nte mmọ  ẹdotde ndinam mme n̄kpọ en̄wen ke esop. Ke mma n̄kokụre Ufọkn̄wed Ukpep Bible Eke Nditọete Iren Emi Mîdọhọ Ndọ, ẹma ẹnọ mi n̄kọkwọrọ ikọ ke efakutom en̄wen. Nnyeneke eyen ukpepn̄kpọ emi anade baptism kan̄a, edi mbon en̄wen ẹnyene. Kpa ye oro, esịt enem mi nte n̄kebierede nditiene nnam mme owo ẹdi mbet Christ.”​—Eccl. 11:6.

11. Nso utom ke ediwak uyen ẹnam ẹnọ Abasi?

¹¹ Enyene ediwak n̄kpọ emi afo ekemede ndinam nnọ Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ, ediwak uyen ẹnyịme nditiene mbọp n̄kpọ nnọ esop Abasi. Imoyom ediwak Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Nditiene mbọp mmọ ọyọnọ Abasi ubọn̄ onyụn̄ anam okop inemesịt. Kpa nte edide ye mme utom Abasi eken, imesikop inemesịt ke ini itienede nditọete nnyịn ibọp n̄kpọ inọ esop Abasi. Imesikpep nte ikemede ndisịn idem nnam utom, nte ikemede ndinam utom idaha unan, ye nte ikemede ndisụk ibuot nnọ mbon oro ẹdade usụn̄.

12. Nso n̄kpọ en̄wen ke utom usiakusụn̄ ekeme ndin̄wam fi anam ọnọ Abasi?

¹² Brọda Kevin ọdọhọ ete: “Ama esidọn̄ mi ndinam utom uyọhọ ini toto ke ini n̄kedide ekpri. Mma ntọn̄ọ ndisiak usụn̄ ke ini n̄kedide isua 19. Ndusụk ini, mma nsitiene nnam utom ye eyenete emi esibọpde ufọk man n̄keme ndise mban̄a idemmi. Mma ndifiọk ndisịn usụn̄ ye window nnyụn̄ n̄kọn̄ ọkọmufọk. Ekem mma nsan̄a isua iba ye otu oro ẹsin̄wamde nditọete emi oyobio abiatde n̄kpọ mmọ ndiọn̄ ufọk mmọ ye mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Ke ini n̄kokopde ke esop Abasi ẹmọn̄ ẹbọp ediwak Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke South Africa, mma nsịn n̄wed ndọhọ ke mmọn̄ ntiene n̄ka; ẹma ẹnyịme. Imesibọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄ kiet ikụre ke ufan̄  urua ifan̄, ibe ika efen. Kpukpru nnyịn ke otu emi isisan̄ade ibọp n̄kpọ itie nte ubon kiet. Nnyịn idụn̄ kiet, isitie kiet ikpep Bible inyụn̄ idiana kiet inam utom. Esinem mi n̄ko nditiene nditọete n̄kwọrọ ikọ kpukpru urua. Se n̄kebierede ndinam ke ini n̄kedide ekpri ọnọ mi inemesịt emi mmen̄kekereke.”

13. Nso inam enem mme uyen ndinam utom ke Bethel?

¹³ Ndusụk mbon oro ẹkebierede ndinam utom uyọhọ ini ẹdu idahaemi ke Bethel. Enem etieti ndinam utom ke Bethel, sia ẹnam kpukpru utom do ẹnọ Jehovah. Ẹsimịn̄ Bible ye mme n̄wed Ikọ Abasi ke Bethel man mme owo ẹkpep akpanikọ. Dustin emi odude ke Bethel ọdọhọ ete: “Ini ndide isua usụkkiet ke n̄kebiere ke nyanam utom uyọhọ ini. Mma ntọn̄ọ ndisiak usụn̄ ini n̄kụrede n̄wed. Ke isua kiet ye ubak ebede, ẹma ẹdọhọ ndi Bethel. Ẹma ẹkpep mi nte ẹmịn̄de n̄wed ye nte ẹwetde ndutịm kọmputa. Nnyịn isibem iso ikop se ikọt Abasi ẹnamde ke ofụri ererimbot, ndien emi esinem mi tutu. Mmama utom Bethel sia se inamde mi anam mme owo ẹkpere Jehovah.”

14. Nso idin̄wam fi ekeme ndinam utom uyọhọ ini?

¹⁴ Nso idin̄wam fi ekeme ndinam utom uyọhọ ini? Ata akpan n̄kpọ edi ke ana afo enyene nti edu. Ntre, sịn idem kpep Ikọ Abasi, nen̄ede tie kere se ekpepde, nyụn̄ sibọrọ mbụme ke mbono esop. Da ini emi odude ke ufọkn̄wed kpep ndikwọrọ ikọ ọfọn. Domo ndimehe ye mme owo, da mbufiọk bụp mmọ mbụme nyụn̄ kpan̄ utọn kop se mmọ ẹtịn̄de. Tiene n̄wam nam n̄kpọ ke esop, utọ nte nditiene ndiọn̄ Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnyụn̄ nnịm enye asana. Mbon oro ẹsụhọrede idem ẹnyụn̄ ẹnyịmede ndinam utom ke ofụri esịt ke Jehovah esidọn̄ utom. (Kot Psalm 110:3; Utom 6:​1-3) Apostle Paul okokot Timothy editiene imọ anam utom isụn̄utom sia nditọete ẹma “ẹtịn̄ nti ikọ ẹban̄a enye.”​—Utom 16:​1-5.

15. Nso ke akpanam man enyene se adade an̄wam idem?

¹⁵ Mbon oro ẹnamde utom uyọhọ ini ana ẹnyene se ẹdade ẹn̄wam idem. (Utom 18:​2, 3) Emekeme ndikpep n̄kpọ emi ediyakde fi enyene ini ọkwọrọ ikọ. Neme ye esenyịn circuit mbufo ye mme asiakusụn̄ ke circuit mbufo se afo aduakde ndinam. Bụp mmọ m̀mê ewe utom ọkpọfọn ye asiakusụn̄. Ekem “kpat utom fo nọ Jehovah ndien uduak fo ọyọsọn̄ọ ada.”​—N̄ke 16:3; 20:18.

16. Nso ufọn ke mbon oro ẹketọn̄ọde utom usiakusụn̄ ke uyen ẹbọ?

¹⁶ Jehovah oyom fi enen̄ede okop inemesịt ke ini iso. (Kot 1 Timothy 6:​18, 19.) Utom uyọhọ ini ayanam fi emehe ye nditọete en̄wen oro ẹnamde utom uyọhọ ini, onyụn̄ an̄wam fi ọsọn̄ idem ke esop. Ediwak owo ẹdọhọ ke ndikọtọn̄ọ utom uyọhọ ini ke uyen an̄wam mmimọ etieti ke ini idọde ndọ. Ediwak mbon oro ẹkesiakde usụn̄ mbemiso ẹdọde ndọ ẹsisụk ẹsasiak usụn̄ ke ẹma ẹkedọ ndọ.​—Rome 16:​3, 4.

17, 18. Ntak emi ekpetiede ekere se aduakde ndinam?

¹⁷ Nen̄ede tie kere se aduakde ndinam. Psalm 20:4 ọdọhọ ete: “[Jehovah] akpakam ọnọ fi se esịt fo oyomde, onyụn̄ anam kpukpru uduak fo ẹsu.” Ntre tie kere se oyomde ndida uwem fo nnam. Tie kere n̄ko se Jehovah anamde ọnọ ikọt esie mfịn ye nte afo ekemede nditiene n̄n̄wam ke utom esie. Ekem biere ndinam se enye amade.

¹⁸ Utom uyọhọ ini ayanam fi enen̄ede okop inemesịt onyụn̄ ọnọ Jehovah ubọn̄. “Nen̄ede dat esịt ke Jehovah, ndien enye ọyọnọ fi se esịt fo oyomde.”​—Ps. 37:4.