1. Inki balukanu baleke fwete baka na luzingu na bo? Inki lenda sadisa bo na kudiyangisa ve mingi? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

BALEKE, beno me zaba nde sambu muntu kusala nzietelo mbote, yandi fwete zaba kisika yandi ke kwenda. Luzingu kele bonso nzietelo mpi ntangu ya mbote ya kupona kisika yina beno ke kwenda kele ntangu beno kele baleke. Ya kieleka, yo lenda vanda mpasi na kubaka balukanu ya kisalu yina nge ta sala na luzingu. Heather, leke mosi ya nkento, tubaka nde: “Kubaka balukanu ya kisalu yina nge ta sala luzingu ya mvimba ke pesaka boma.” Kana nge kele ti bangindu ya mutindu yai, yibuka lusilu yai ya Yehowa: “Kudiyangisa ve, sambu mono kele Nzambi na nge. Mono ta pesa nge kikesa, ee, mono ta sadisa nge.”—Yezaya 41:10.

2. Inki ke ndimisa nge nde Yehowa ke zolaka nde nge baka balukanu ya mbote?

² Yehowa ke zola nde beno baka balukanu ya mbote. (Longi 12:1; Matayo 6:20) Yandi ke zolaka nde beno vanda na kiese, yo yina yandi me pesaka beno makuki ya kumona, ya kuwa mpi ya kuwa ntomo ya bima yina yandi me gangaka. Yehowa ke sadisaka beto  mpi na mutindu ya nkaka. Yandi ke pesaka beto bandongisila mpi ke zabisaka beto mutindu ya kuluta mbote ya kuzinga. Yo yina, yandi ke sepelaka ve kana bantu ke buya kusadila bandongisila na yandi. Yandi ke songa bantu yina ke buya lutwadisu na yandi nde: ‘Beno ke sola mambu yina ke pesa mono ve kiese. Tala! Bansadi na mono ta vanda na kiese, kansi beno ta wa nsoni. Tala! Bansadi na mono ta tula milolo ya kiese sambu ntima na bo ta vanda mbote.’ (Yezaya 65:12-14) Beto ke pesaka Yehowa lukumu ntangu beto ke bakaka balukanu ya mbote.—Bingana 27:11.

3. Inki balukanu Yehowa ke zolaka nde nge baka?

³ Inki balukanu Yehowa ke zokaka nde nge baka? Sambu nge vanda na kiese, nge fwete zaba Yehowa mpi kusadila yandi. Yai kele kikuma yina Yehowa gangaka bantu. (Nkunga 128:1; Matayo 5:3) Kisalu ya bambisi kele kaka kudia, kunwa mpi kubuta. Kansi Yehowa ke zolaka nde nge baka balukanu yina ta sadisa nge na kuvanda ti luzingu ya mbote mpi ya kiese. Ngangi na nge kele “Nzambi ya zola,” mpi “Nzambi ya kiese,” yandi me salaka bantu na “kifwani na yandi.” (2 Bakorinto 13:11; 1 Timoteo 1:11; Kuyantika 1:27) Kana nge ke landa mbandu ya Nzambi ya zola, nge ta zinga na kiese. Biblia ke tuba nde: “Kiese ke vandaka mingi na kupesa, kansi na kubaka kiese ke vandaka fioti.” (Bisalu 20:35) Keti nge me waka kiese ya mutindu yai? Yai kele kieleka ya mfunu. Yo yina, Yehowa ke zolaka nde nge baka balukanu yina ke monisa nde nge ke zolaka yandi mpi bantu ya nkaka.—Tanga Matayo 22:36-39.

4, 5. Inki vandaka kupesa Yezu kiese?

⁴ Baleke, Yezu Kristu me bikilaka beno mbandu ya mbote. Ntangu yandi vandaka mwana, yo kele pwelele nde yandi vandaka kusakana. Ndinga ya Nzambi ke tuba nde, kele ti “ntangu ya kuseka” mpi “ntangu ya kukina.” (Longi 3:4) Kansi, Yezu kumaka nduku ya Yehowa sambu yandi vandaka kutanga Biblia. Ntangu yandi vandaka ti bamvula 12, balongi ya tempelo yitukaka sambu “na mayele na yandi mpi sambu na bamvutu na yandi.”—Luka 2:42, 46, 47.

⁵ Ntangu Yezu kumaka mbuta, yandi vandaka na kiese ya kusala mambu yina Nzambi vandaka kulomba yandi. Mu mbandu, Nzambi lombaka yandi na “kuzabisa nsangu ya mbote na bansukami” mpi kuzabisa “bifwa-meso nde bo ta mona.” (Luka 4:18) Nkunga 40:8 ke monisa kiese ya Yezu: “Mono ke vandaka na kiese na kusala luzolo na nge.” Yezu vandaka kusepela kulonga bantu mambu ya Tata na yandi. (Tanga Luka 10:21.) Na nima ya kusolula ti nkento mosi mambu ya lusambu ya kieleka, Yezu songaka balongoki na yandi nde: “Madia na mono kele kusala luzolo ya muntu yina tindaka mono mpi kumanisa kisalu na yandi.” (Yoane 4:31-34) Yezu vandaka na kiese sambu yandi vandaka kuzola Nzambi mpi bantu ya nkaka. Kana nge sala mpidina, nge ta vanda mpi na kiese.

6. Sambu na nki yo kele mbote na kusonga bampangi balukanu na nge?

⁶ Bampangi mingi yantikaka kisalu ya kimupasudi-nzila na kileke mpi yo me pesaka bo kiese. Keti nge lenda songa bo balukanu na nge? Biblia ke tuba nde: “Mambu ya muntu ke zola kusala ke nungaka ve kana kusolula kele ve, kansi mambu ke nungaka na nzila ya bandongisi mingi.” (Bingana 15:22) Ya kieleka, bampangi ta songa nge nde kisalu ya kimupasudi-nzila ta sadisa nge luzingu ya mvimba. Na zulu, Yezu longukaka mambu mingi na Tata na yandi. Ata mpidina, yandi landaka kulonguka ntangu yandi vandaka na ntoto. Kulonga bantu nsangu ya mbote mpi kukangama na Nzambi ata na bantangu ya mpasi, pesaka Yezu kiese mingi. (Tanga Yezaya 50:4; Baebreo 5:8; 12:2) Beto tadila sambu na nki kisalu ya ntangu yonso lenda pesa nge kiese.

7. Sambu na nki baleke mingi ke sepelaka kusala kisalu ya kukumisa bantu balongoki?

⁷ Yezu ke lomba beto na kulonga bantu mpi ‘kukumisa bo balongoki.’ (Matayo 28:19, 20) Kana nge sala kisalu yai bamvula mingi, nge ta zinga na kiese mpi nge ta pesa Nzambi kiese. Bonso bisalu yonso, yo ke lombaka ntangu sambu na kuzaba kulonga mbote. Mpangi Timothée yina yantikaka kisalu ya kimupasudi-nzila na kileke ke tuba nde: “Mono ke zolaka kisalu ya ntangu yonso sambu yo kele mutindu ya kumonisila Yehowa zola. Na luyantiku, mono vandaka kukuka ve kulonguka Biblia ti bantu, kansi ntangu mono kwendaka kusamuna na kisika ya nkaka, na ngonda mosi mono longukaka Biblia ti bantu mingi. Longoki mosi ya Biblia yantikaka kukwenda na balukutakanu. Na nima ya kukota Nzo-Nkanda ya Biblia Sambu na Bampangi-Babakala Yina Mekwelaka Ve, bo tindaka mono kisika ya nkaka, kuna mono longukaka Biblia ti bantu iya. Mono ke sepelaka kulonga bantu sambu mono ke monaka mutindu mpeve santu ke sadisaka bo na kusoba bikalulu.” *—1 Batesalonika 2:19.

8. Baleke ya nkaka me salaka nki sambu na kulonga bantu mingi?

⁸ Baleke ya nkaka me longukaka bandinga ya nkaka. Jacob na America ya Nordi ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka ti bamvula nsambwadi, banduku mingi ya nzo-nkanda vandaka bantu ya Viêt Nam. Mono vandaka ti luzolo ya kuzabisa bo mambu ya Yehowa, yo yina mono longukaka ndinga na bo. Mono vandaka kulonguka ndinga Viêt Nam, mbala mingi, mono vandaka kufwanisa Nzozulu ya Nkengi ya Kingelesi ti ya ndinga Viêt Nam. Mono kumaka mpi ti banduku na dibundu mosi ya ndinga Viêt Nam yina vandaka pene-pene. Ntangu mono lungisaka bamvula 18, mono kumaka mupasudi-nzila. Na nima, mono kotaka Nzo-Nkanda ya Biblia Sambu na Bampangi-Babakala Yina Mekwelaka Ve. Yo me sadisaka mono na kusala mbote kisalu ya kimupasudi-nzila na kimvuka ya ndinga Viêt Nam, na kimvuka yai, mono mpamba kele nkuluntu. Bantu mingi ya Viêt Nam ke yitukaka mutindu mono me zabaka ndinga na bo. Bo ke bingisaka mono na banzo na bo mpi mbala mingi mono ke longukaka Biblia ti bo. Bankaka nkutu me yelaka na kimpeve mpi me bakaka mbotika.”—Fwanisa ti Bisalu 2:7, 8.

9. Inki mutindu kisalu ya kukumisa bantu balongoki ke sadisaka beto?

⁹ Kukumisa bantu balongoki ta sadisa beto na kuvanda ti bikalulu ya mbote, na kusolula mbote ti bantu, na kutekita ve na ntwala ya bantu mpi kusolula ti luzitu. (Bingana 21:5; 2 Timoteo 2:24) Kima ya mfunu mingi kele nde yo ke sadisaka beto na kundimisa bantu malongi ya Biblia yina beto ke ndimaka. Yo ke kumisaka beto banduku ya kisalu ya Yehowa.—1 Bakorinto 3:9.

10. Inki mutindu kisalu ya kukumisa bantu balongoki lenda pesa nge kiese ata bantu ke zola ve kulonguka Biblia?

¹⁰ Kisalu ya kukumisa bantu balongoki ke pesaka kiese ata bantu ke zola ve kulonguka Biblia. Bampangi yonso na dibundu ke salaka kumosi sambu na kukumisa bantu balongoki. Beto yonso ke vandaka na kiese kana mpangi mosi me kumisa muntu longoki, sambu beto yonso sadisaka longoki yina. Brandon yina kele mupasudi-nzila salaka bamvula uvwa na bwala mosi ya bantu fioti mpamba ndimaka kulonguka Biblia. Yandi ke tuba nde: “Mono ke zolaka kulonga nsangu ya mbote sambu Yehowa ke lombaka beto na kusala yo. Mono kumaka mupasudi-nzila kaka na nima ya kumanisa nzo-nkanda. Mono ke pesaka baleke ya nkaka na dibundu kikesa mpi ke monaka mutindu bo ke yela na kimpeve. Na nima ya kumanisa Nzo-Nkanda  ya Biblia Sambu na Bampangi-Babakala Yina Mekwelaka Ve, bo tindaka mono na teritware ya nkaka. Ata longoki na mono mosi ve na teritware yai me bakaka mbotika, kansi balongoki ya bampangi ya nkaka me bakaka mbotika. Mono kele na kiese mutindu mono me kudipesaka ya mvimba na kisalu ya kukumisa bantu balongoki.”—Longi 11:6.

11. Inki kisalu ya Yehowa baleke mingi ke sepelaka kusala?

¹¹ Beto kele ti mabaku mingi ya kusadila Yehowa. Mu mbandu, baleke mingi ke tungaka Banzo ya Kimfumu. Beto kele na mfunu ya Banzo ya Kimfumu mingi ya mpa. Sambu banzo yai ke pesaka Yehowa lukumu, kupesa maboko na kisalu yai ta pesa nge mpi kiese. Diaka, kusala kisika mosi ti bampangi ta pesa nge kiese mpi nge ta longuka mambu mingi, nge ta zaba kisalu mbote mpi ta wakana mbote ti bankengi na nge.

12. Inki mambote kisalu ya kimupasudi-nzila lenda natila nge?

¹² Mpangi Kevin ke tuba nde: “Banda kileke, mono vandaka kuzola kusala kisalu ya ntangu yonso. Nsuka-nsuka, ntangu mono lungisaka bamvula 19, mono kumaka mupasudi-nzila. Sambu na kulungisa bampusa na mono, bilumbu ya nkaka mono vandaka kusala kisalu ya mpangi mosi yina vandaka kutunga banzo. Mono zabaka kutula baludi, bafenetre mpi baporte. Na nima, mono salaka bamvula zole ti bampangi yina ke yidikaka Banzo ya Kimfumu mpi banzo ya bampangi yina mipepe ya ngolo ke bebisaka. Ntangu mono waka nde na Afrique du Sud bampangi vandaka ti mfunu ya kutunga Banzo ya Kimfumu, mono fulusaka formilere mpi bo bingaka mono. Na Afrique, mono ke tungaka Banzo mingi ya Kimfumu. Bampangi yina beto ke tungaka ti bo me kumaka bantu ya dibuta na mono. Beto ke zingaka kisika mosi, ke longukaka Biblia mpi ke salaka kumosi. Diaka, mono ke sepelaka kusamuna  ti bampangi konso mposo. Balukanu yina mono bakaka na kileke ke pesaka mono kiese yina mono yindulaka ve.”

13. Sambu na nki baleke mingi kele na kiese ya kusadila Yehowa na Betele?

¹³ Bapasudi-Nzila ya nkaka me kumaka kusala na Betele. Bisalu yonso na Betele ke pesaka kiese sambu yo kele bisalu ya Yehowa. Bampangi ya Betele ke sadisaka beto na kuzwa Babiblia mpi mikanda yina ke sadisaka bantu na kuzaba kieleka. Dustin na Betele ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka ti bamvula uvwa, mono bakaka lukanu ya kusala kisalu ya ntangu yonso, yo yina ntangu mono manisaka nzo-nkanda, mono kumaka mupasudi-nzila. Na nima ya mvula mosi ti ndambu, bo bingaka mono na Betele; kuna mono longukaka kusadila masini ya kuniema mikanda mpi na nima mono kumaka kusala na biro ya Informatique. Na Betele, mono ke sepelaka kuwa mutindu kisalu ya kukumisa bantu balongoki na ntoto ya mvimba ke yela. Mono ke zolaka Betele sambu beto ke salaka bisalu yina ke kumisaka bantu banduku ya Yehowa.”

14. Inki nge lenda sala sambu na kudibongisa na kusala kisalu ya ntangu yonso?

¹⁴ Inki mutindu nge lenda kudibongisa sambu na kusala kisalu ya ntangu yonso? Sambu na kusadila Yehowa mbote, nge fwete tomisa bikalulu na nge. Nge fwete longuka Ndinga ya Nzambi konso kilumbu, kuyindula mingi mambu yina nge ke tanga mpi kupesa bamvutu na balukutakanu. Na ntangu yai ya nge ke tanga nzo-nkanda, nge lenda tomisa mutindu na nge ya kulonga nsangu ya mbote. Longuka mutindu ya kutudila bantu dikebi, yula bo bangiufula na luzitu sambu na kuzaba mabanza na bo mpi tula dikebi na bamvutu na bo. Diaka, nge lenda sala mambu ya nkaka, mu mbandu, kukomba mpi kuyidika Nzo ya Kimfumu. Yehowa ke sadilaka bantu ya kudikulumusa yina ke zolaka kisalu na yandi. (Tanga Nkunga 110:3; Bisalu 6:1-3) Ntumwa Polo ndimaka nde Timoteo kukuma misionere sambu “bampangi . . . vandaka kutuba mambu ya mbote sambu na yandi.”—Bisalu 16:1-5.

15. Inki lenda sadisa nge na kuzwa kisalu yina ta sadisa nge ntangu nge ke sala kisalu ya kimupasudi-nzila?

¹⁵ Bapasudi-Nzila mingi ke vandaka na mfunu ya kisalu. (Bisalu 18:2, 3) Nge lenda baka formasio yina ta sadisa nge na kusala kisalu bilumbu fioti na mposo. Lomba nkengi ya nziunga mpi bapasudi-nzila ya nkaka bandongisila sambu na balukanu na nge. Na nima, mutindu Biblia ke tuba, “pesa mambu yonso ya nge ke sala na Yehowa, ebuna balukanu na nge ta nunga.”—Bingana 16:3; 20:18.

16. Inki mutindu kisalu ya ntangu yonso lenda sadisa nge na kudibongisa sambu na mikumba ya nkaka na bilumbu ke kwisa?

¹⁶ Zaba nde Yehowa ke zola nde nge zinga mbote na bilumbu ke kwisa. (Tanga 1 Timoteo 6:18, 19.) Kisalu ya ntangu yonso ta sadisa nge na kuyela na kimpeve sambu nge ke sala ti bansadi ya nkaka ya ntangu yonso. Diaka, bampangi mingi me bakisaka nde kusala kisalu ya ntangu yonso na kileke, me sadisaka bo na makwela. Mbala mingi, bampangi yina salaka kisalu ya kimupasudi-nzila na ntwala ya kukwela, ke landaka kusala yo ti bankwelani na bo.—Baroma 16:3, 4.

17, 18. Inki kuwakana kele na kati ya balukanu yina beto ke baka mpi ntima na beto?

¹⁷ Nkunga 20:4 ke tuba nde: ‘Bika Yehowa kulungisa banzala ya ntima na nge mpi yandi nungisa mambu yonso ya nge ke kana.’ Ntangu nge ke baka balukanu ya kisalu yina nge ta sala na luzingu, yindula mbote-mbote. Yindula mambu yina Yehowa ke sala mpi mambu yina nge lenda sala na kisalu na yandi. Na nima, sala mambu yina ta pesa yandi kiese.

¹⁸ Kana nge kudipesa ya mvimba na kusadila Yehowa mpi kukumisa yandi, nge ta vanda na kiese mingi. Nge ta “wa kiese mingi kibeni na Yehowa, ebuna yandi ta pesa nge banzala ya ntima na nge.”—Nkunga 37:4.