Ukọ e Pọl wa rẹn wẹẹ, erẹrẹ ọghe Esu keghi re nọ zẹ ẹbe sokpan Ivbiotu e Kristi eso vbe ẹghẹ nii ma rẹn vberriọ. Vbe igiemwi, etẹn eso vbe Kọrinti kegha mwẹ ekhọe ọghe vbọghiyekede. Iran na gha roro ẹre wẹẹ iran deziẹn nẹ vbe otu, nọnaghiyerriọ, iran i ghi sẹtin defua. (1 Kọr. 10:12) Ọni ẹre ọ si ẹre ne Pọl na ya obọ sekhae ne iran wẹẹ: ‘Afianma fian mwẹ ne iran ghẹ ya rọn ẹmwẹ ye uwa ekhọe muẹn rhia, zẹ vbene ẹyẹn ye ẹkẹ vbe ero rẹrẹ Ivi, na ghẹ do miẹn wẹẹ, uwa do muẹn fua ighẹ ẹkoata kevbe ekhọe nọ hianrẹn ne uwa ya lele Kristi khian.’—2 Kọr. 11:3.

Ẹmwẹ ne Pọl tae rhiẹre ma wẹẹ, ọ ma khẹke ne a gha ya obọ sudu wẹẹ emwi rhọkpa i sẹtin sunu daa ima. Ne u mieke na sẹtin gbogba gae ekhọe ruẹ ne Esu ghẹ ya ẹkẹ vbe ero muẹn rhia, te ọ khẹke ne u yẹrẹro ẹbe nọ gha sẹtin si.

Vbe a ya erẹrẹ kha? Ọ keghi re odẹ ọghe ero ne a ya ye ẹmwẹ ohoghe mu emwa rẹrẹ, nọ ghi fi iziro kevbe uyinmwẹ iran werriẹ. Emwa eso khare wẹẹ erẹrẹ ma lughaẹn ne ohoghe, ibeleku, ne a na niania emwi gberra egbe, ne a na gbe orhiọn ye ọmwa iwu kevbe ne a na ya emwi nekhui khian nọfua. Ne ebe Propaganda and Persuasion keghi kha wẹẹ: “Erẹrẹ keghi re uyinmwẹ dan, emwi nọ zẹ ẹbe kevbe ibeleku ne a fi.”

Erẹrẹ wa gele zẹ ẹbe. Te ọ yevbe ẹhoho nọ rhie ikuanegbe ne ọmwa sokpan ai bẹghe ẹre, ẹi vbe wia. Vbene a te rẹn, ọ rhie ikuanegbe ne ọmwa nẹ. Erriọ erẹrẹ ye zẹẹ. Ẹi rhie ẹghẹ  ọ ke mu ọmwa ekhọe rhia. Okpia ọkpa na tie ẹre Vance Packard nọ ruẹ ọre dinmwi ighẹ uyinmwẹ ọghe emwa nagbọn keghi kha wẹẹ: “Rhunmwuda erẹrẹ i re emwi ne a zaromiẹn, vbene ima te rẹn ọ fi ima ekhọe werriẹ nẹ.” Okpia ọvbehe nọ rri egie ebe keghi vbe kha wẹẹ: ‘Emwa na gele mu rẹrẹ keghi yin uyinmwẹ ọhanabe vbene iran i na ghee iyeke, vbene a ghee okuo na khọn, uniẹn na wabọrerua, ne a na kpokpo emwa ni ke ẹvbo ọvbehe rre kevbe emwa ni rre ugamwẹ ọvbehe.’—Easily Led—A History of Propaganda.

Deghẹ emwa nagbọn kẹkan sẹtin mu ima rẹrẹ, inu ghi nọ ne Esu? Ke obọ ne a ya yi emwa nagbọn gha dee ẹre Esu ke suẹn gha gbaro kotọ nọ mieke na rẹn vbene iran ru emwi hẹ. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ Esu ẹre ọ kha yan “agbọn na hia,” ọ keghi loo ẹre vbe odẹ ke odẹ ya mu emwa rẹrẹ. (1 Jọn 5:19; Jọn 8:44) Esu ‘bibi emwa odẹ’ sẹrriọ wẹẹ, te ọ ghi “mu otọ agbọn hia rẹrẹ.” (2 Kọr. 4:4; Arhie. 12:9) Vbua khian ya sẹtin gbogba gae egbuẹ ne Esu ghẹ mu ruẹ rẹrẹ?

E Jesu gima rẹn wẹẹ ma gha sẹtin khẹ ye egbe deghẹ ima “Rẹn ẹmwata ne ọ rrọọ, ẹmwata ni gha ya ima khian enọ yan egbe ẹre.” (Jọn 8:31, 32) Vbe ẹghẹ okuo, te ọ khẹke ne ivbiyokuo rẹn alughaẹn nọ rre ayahọmwaehọ ọghe ẹmwata kevbe ọghe ohoghe ne eghian ne iran gu khọn ghẹ sẹtin mu iran rẹrẹ. Jehova ma gima de ogboi rua. Emwi igbinna ne ima gha ya sẹtin khọnmiotọ yan erẹrẹ ọghe Esu rre uwu e Baibol. —2 Tim. 3:16, 17.

Esu nọ wa re ogiete ọghe ero na ru, wa rẹn ọna. Ẹre ọ si ẹre ne ọ na ye oyọnyọn ọghe agbọn ya rhie ima ekhọe hin e Baibol na tie rre. Gha begbe ne u ghẹ de ye ifi ọghẹe! (Ẹfis. 6:11) Hia ne u “rẹn” ọnrẹn dinmwi ẹmwata nọ rre Ebe Nọhuanrẹn. (Ẹfis. 3:18) Okpia ọkpa nọ rri egie ebe na tie ẹre Noam Chomsky keghi kha wẹẹ: “Ọmwa rhọkpa i khian do hihiẹ ẹmwata yọ ruẹ ẹrherhe. Emwi ne u gha tobọ ruẹ gualọ otọ re nọ.” Nọnaghiyerriọ, te u gha ‘gualọ otọ re lekpae ne u gha gbaro kotọ tie Ebe Nọhuanrẹn vbe ẹdẹgbegbe.’—Iwinna 17:11.

Ghẹ mianmian wẹẹ te Esu hoo nọ de ima ọzuọ, ọ ma hoo ne ima gha mwẹ iziro nọ gbae hiehie. Ne ebe Media and Society in the Twentieth Century keghi kha wẹẹ: “U gha sẹtin gbe  orhiọn ye ọmwa iwu nẹ, te u ghi sẹtin muẹn rẹrẹ.” Nọnaghiyerriọ, ẹre emwi hia ne u họn ẹre u khian gha yayi. (Itan 14:15) Gi ẹwaẹn ne a ya ziro, ne Osanobua ya we ruẹ, ya ruẹ deziẹn vbe odẹ ọghe ẹmwata.—Itan 2:10-15; Rom. 12:1, 2.

Obẹlẹ ughughan ẹre ivbiyokuo loo ya khọnmiotọ vbe odaro okuo. Iran sẹtin loo iyẹn ohoghe ya gbe orhiọn ye iwu ọghe eghian ne iran gu khọn. Iran sẹtin vbe si olighi ye uwu ẹbu eghian iran, ne iran suẹn gha gu egbe iran khọn, iran sẹtin wa vbe rẹrẹ eso lahin usun rre. Ọkaokuo ọkpa vbe Germany khare wẹẹ: “Evbọzẹe ne agbẹnvbo ni khọnmiotọ vbe okuo ọgbagbọn nokaro na sẹtin khọnmiotọ, ọre ne iran na ye iyẹn ohoghe gbe orhirhi ku eghian ne iran ghaa gu khọn, zẹ vbene orhirhi ya ye ọfiontọ zeze ye imudia vbe ọ gha dekun ẹyẹn.” Erriọ Esu wa ruẹ zẹẹ. Ọ sẹtin si ẹzọ ye uwu ẹbu etẹn vbe iko. Ọna sẹtin gha re rhunmwuda emwi eso ne iran roro wẹẹ ẹi khian ẹse vbe iko. Emwi vbenia ẹre ọ ye etẹn eso kpa hin otu e Jehova rre.

Ghẹ gi Esu mu ruẹ rẹrẹ. Gi Ẹmwẹ Ọghe Osanobua gha dia ruẹ. Vbe igiemwi, e Baibol wẹẹ ne ima gha “ya bọ egbe” kevbe ne ima gha rherhe ru adọlọ ne ima mieke na gha mwẹ akugbe. (Kọl. 3:13, 14; Mat. 5:23, 24) E Baibol vbe ye obọ sekhae wẹẹ ne ima ghẹ khian rre ne etẹn vbuwe iko. (Itan 18:1) Khẹ ye egbe ne Esu ghẹ mieke na mu ruẹ rẹrẹ. Nọ egbuẹ: ‘Vbe ọtẹn ru emwi nọ sọnnọ mwẹ, vbia ya yin hẹ? Emwi ne I ru ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ra Esu ẹre ọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn?’—Gal. 5:16-26; Ẹfis. 2:2, 3.

Ivbiyokuo i ye ekhọe hia gbinna deghẹ iran ma gba ẹko ọkaokuo nọ su iran. Eghian sẹtin ye ẹmwẹ vbenia si ighaegbe ye uwu ẹkpo ọkaokuo kevbe ivbiyokuo: “Ọkaokuo ọghe uwa i re ọmwa na sẹtin mu ẹtin yan. Ọ ma khọ wẹẹ u wa gha miuhunmwu vbe okuo na!” Eghian na sẹtin vbe yunu kaan abakuru ne ọkaokuo nii he ka ru. Erriọ e Satan wa ruẹ zẹẹ. Ọ keghi hia vbe odẹ ke odẹ nọ gbe orhiọn ya ima iwu, ne ima ghẹ mieke na mu ẹtin yan emwa ne Jehova loo ya su ima.

 Vbua khian ya sẹtin khẹ ye egbe hẹ? Ta mu olọ yan rẹn wẹẹ emwi rhọkpa i khian ya ruẹ kpa hin otu e Jehova rre, u vbe gha ya ekhọe hia họn ẹmwẹ ne emwa ne Jehova loo ya su ima, agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre iran khin. (1 Tẹs. 5:12, 13) Emwa iyayi okeke sẹtin gha mu iyẹn ohoghe khian vbekpae otu e Jehova. Ẹmwẹ ohoghe ne iran taa khian, sẹtin khọ ẹmwata. Emwi vbenia gha sunu, te ọ khẹke ne ima yerre, ibude nọ rre Baibol nọ khare wẹẹ ne ima ghẹ gi emwi ne ima họn “rherhe lighi ye ima aro.” (2 Tẹs. 2:2; Taitọs 1:10) Gima gha lele adia ne Pọl rhie ne Timoti. Ọ keghi tama e Timoti nọ gha lele avbe ẹmwata na maa re kevbe nọ gha yerre emwa ni maa re. (2 Tim. 3:14, 15) Osẹ nibun wa rhiẹre ma wẹẹ, ima gha sẹtin mu ẹtin yan ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro ne Jehova loo ya maa ima odẹ ọghe ẹmwata. Te ọ ghi rrie odẹ ukpo iyisẹn ne Jehova ke loo obẹlẹ na.—Mat. 24:45-47; Hib. 13:7, 17.

Ghẹ mianmian wẹẹ Esu vbe gbe orhirhi kuọ emwa ne iran mieke na ru emwi nọ ma khẹke. Ne ebe Easily Led—A History of Propaganda khare wẹẹ: Obẹlẹ ne ivbiyokuo wa loo ke otọ gha dee ya mu eghian ne iran gu khọn rẹrẹ keghi re ne a gbe orhirhi kuọ iran. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe na tie ẹre Professor Philip M. Taylor keghi kha wẹẹ: “Evbọzẹe ne Ivbi Asiria na sẹtin gha khọnmiotọ yan eghian iran ọre ne iran na gha ye iyẹn ohoghe gbe orhirhi kuọ iran.” Erriọ Esu vbe ru ẹre. Ọ loo imuohan ọghe emwa nagbọn, ọghe ukpokpo kevbe ohan ọghe uwu ra emwi ke emwi nọ gha si ima ghe iyeke vbe ugamwẹ ọghe Jehova.—Aiz. 8:12; Jer. 42:11; Hib. 2:15.

Ghẹ gi Esu ye ohan gbe orhiọn yọ ruẹ iwu ra nọ ya ruẹ fiyekegbe Jehova. Jesu keghi kha wẹẹ: “Wa ghẹ mu ohan ọmwa ne ọ gha gbe ikinnegbe nẹ, ẹi ghi miẹn emwi ọvbehe ru gberra ọnii.” (Luk 12:4) Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gha gbaroghe ruẹ, ọ gha rhie “ẹtin ne ọ sẹ ehia” nuẹn, ne u mieke na sẹtin khẹ ye egbe vbe Esu ghaa hoo ne ọ ya ohan muẹn.—2 Kọr. 4:7-9; 1 Pita 3:14.

Emwi eso gha sunu ugbẹnso nọ gha ye ohan gha mu ruẹ, hia ne u ye ẹmwẹ igiọdu ne Jehova tama Jọsua rre vbe ọ khare wẹẹ: “Wegbe ne u vbe din. Ghẹ gie ohan muẹn, ghẹ gie ẹtin foẹ, rhunmwuda mẹ ne Nọyaẹnmwa Osanobua ruẹ rrọọ yaba ruẹ vbe ehe ke ehe ne u rhirhi yo.” (Jọs. 1:9) Osi ghaa si ruẹ, ne erhunmwu gie Jehova vbobọvbobọ nii. U gha ru vberriọ, “ọfunmwegbe Osanobua, ne ọ gberra ne ọmwa nagbọn gha sẹtin rẹn otọ ẹre, gha rhie ekhọe kevbe orhiọn ruẹ mwẹ” ne u mieke na sẹtin mudia gbain vbe odaro emadogua erẹrẹ ne Setan loo.—Fil. 4:6, 7, 13.

U ye yerre ohoghe ne ukọ ọghe Asiria ighẹ Rabshakeh tae nọ ya gbe orhirhi kuọ Ivbi Izrẹl ra? Ọ wẹẹ, ‘Ọmwa rhọkpa i sẹtin miẹn uwa fan vbe obọ Asiria uhiẹn ya sẹ ẹgbe Jehova ne uwa ga.’ Ọ na vbe rhie tẹ wẹẹ: ‘E Nọyaẹnmwa tobọre ẹre ọ tama ima ne ima dekun uwa kevbe ne ima guọghọ uwa.’ Sokpan e Jehova keghi kha wẹẹ: ‘Ghẹ gie Ivbi Asiria ya ohan muẹn ne iran na gha kha wẹẹ i ra sẹtin miẹn uwa fan.’ (2 Ọba 18:22-25; 19:6) Vbe Jehova ghi ru? Ọ keghi ya odibo ọkpa kẹkan guọghọ ivbiyokuo 185,000 vbe asọn ọkpa!—2 Ọba 19:35.

U he ghee ikueta ne a na gha mu ọmwa rẹrẹ ẹdẹ ra? U i rẹn ẹghẹ ne u ya ke itota tama rẹn wẹẹ, te a mu ruẹ rẹrẹ. Ghẹ yayi! Ohoghe nọ! Erriọ avbe odibosa vbe ya tama ima wẹẹ: “Wa ghẹ gi Esu mu uwa rẹrẹ, ohoghe ẹre ọ taa!”

Nọnaghiyerriọ, wa ghẹ rhie ehọ ne Esu taa yi. (Itan 26:24, 25) Gha lele adia ọghe Jehova ne u vbe gha mu ẹtin yan rẹn vbe emwi hia ne u ru. (Itan 3:5-7) E Jehova hoẹmwẹ ruẹ, ọna ẹre ọ zẹe ne ọ na kha wẹẹ: “Gha waan ovbi mwẹ, ne u gie ẹko gha rhiẹnrhiẹn mwẹ.” (Itan 27:11) U gha lele adia na, u gha sẹtin gbogba gae ekhọe ruẹ!