Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

¿Muʼ ba caj lac chʌn pijtan ti jumpʼejl lac pusicʼal?

¿Muʼ ba caj lac chʌn pijtan ti jumpʼejl lac pusicʼal?

«Yom mi laʼ chaʼlen pijt tiʼ ñʌchʼtʌlel laʼ pusicʼal» (STG. 5:8).

CʼAY: 35, 139

1, 2. a) ¿Chucoch an i tajol mi laj cʼajtiben Jehová jaʼel «jalatoqui»? b) ¿Chucoch miʼ tijicñesañonla tsaʼ bʌ i meleyob jiñi i wiñicob Dios ti wajali?

JIÑI xʼaltʼan Isaías tsiʼ cʼajti: «¿Jala to?». Cheʼ jaʼel, jiñi xʼaltʼan Habacuc tsiʼ cʼajti: «¿Jaypʼejl to ora yom?» (Is. 6:11; Hab. 1:2). Cheʼ bʌ woli (choncol) i tsʼijbuntel jiñi Salmo 13, jiñi rey David chʌnyajl tsiʼ mele jaʼel ili cʼajtiya: «¿Jaypʼejl to qʼuin?» (Sal. 13:1, 2). Cheʼ to jaʼel jiñi Jesús, cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele chaʼan jiñi yambʌ wiñicob xʼixicob (quixtañujob) maʼañobic i ñopoñel (chʼujbiya) ti Dios, tsiʼ mele cʼajtiya tac bajcheʼ jiñi (Mt. 17:17). Jin chaʼan, mach yomic toj sajtel lac pusicʼal cheʼ bʌ an i tajol mi laj cʼajtiben lac bʌ bajcheʼ jiñi.

2 An i tajol mi laj cʼajtiben Jehová jaʼel ¿jalatoqui? Pero ¿chucoch mi lac mel? Tajol an ñusʌbil lac chaʼan toʼol ticʼlʌntel. O tajol chaʼan ñoxoñixla o an laj cʼamʌjel. Tajol chaʼan boʼoyemoñixla ti chumtʌl ti ili pañimil (mulawil) baʼ wen wocol jax (2 Ti. 3:1). O tajol miʼ yʌqʼueñonla lac chʼijiyemlel chaʼan i tsucul melbal yambʌlob. Pero miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel cheʼ mi laj cʌn chaʼan jiñi i wiñicob Dios ti wajali tsaʼʌch i yʌlʌyob bajcheʼ yubil tsiʼ yubiyob i bʌ, i Jehová maʼañic tsiʼ yʌʼleyob.

3. ¿Chuqui miʼ mejlel i coltañonla cheʼ woli lac ñusan tsʌts bʌ wocol?

3 ¿Chuqui miʼ mejlel i coltañonla cheʼ bʌ woli lac ñusan wocol tac bajcheʼ tsaʼ bʌ la cʌlʌ? Dios tsiʼ cʼʌñʌ jiñi xcʌntʼan Santiago chaʼan miʼ yʌcʼ ili ticʼojel: «Chaʼlenla pijt tiʼ ñʌchʼtʌlel laʼ pusicʼal jinto miʼ tilel lac Yum» (Stg. 5:7). Cheʼʌchi, ti lac pejtelel yom la cujil pijt. Pero ¿chuqui yom i yʌl cheʼ la cujil pijt, i bajcheʼ miʼ mejlel lac pʌs?

¿CHUQUI YOM I YɅL CHEʼ LA CUJIL PIJT?

4, 5. a) ¿Chuqui yom i yʌl cheʼ la cujil pijt, i bajcheʼ mi lac pʌs? b) ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ Santiago chaʼan jiñi pijt? (Qʼuele jiñi dibujo am bʌ tiʼ tejchibal).

4 Yaʼ ti Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi pijt jiñʌch jumpʼejl melbalʌl muʼ bʌ lac pʌs cheʼ bʌ Dios miʼ yʌqʼueñonla chʼujul bʌ i yespíritu. Cheʼ machic an lac chaʼan i coltaya Dios, ñumen wocol chaʼan mi lac pʌs. Ili melbalʌl jumpʼejlʌch lac majtan chʼoyol bʌ ti Dios, i cheʼ mucʼʌch lac pʌs woli (yʌquel) la cʌcʼ ti cʌjñel laj cʼuxbiya ti Jehová yicʼot yambʌlob. Cheʼ mach la cujilic pijt miʼ cʼunʼan laj cʼuxbiya tiʼ tojlel yambʌlob (1 Co. 13:4; Gá. 5:22). Jiñi pijt miʼ taj i bʌ yicʼot yan tac bʌ melbalʌl wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal chaʼan juntiquil xñoptʼan. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ la cujil pijt yom i yʌl chaʼan mi laj cuch o miʼ mejlel lac ñusan jumpʼejl wocol, pero chʌn wen jach bajcheʼ mi lac ñaʼtan (Col. 1:11; Stg. 1:3, 4). Yom i yʌl jaʼel chaʼan maʼañic mi lac chaʼ qʼuextan cheʼ an chuqui mi lac tumbentel i chʌn xucʼul mi la cajñel ti chuqui jach mi lac ñusan. Cheʼ jaʼel, jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan ti jumpʼejl lac pusicʼal yom mi lac chaʼlen pijt. Ili jiñʌch wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal muʼ bʌ laj cʌn ti Santiago 5:7, 8 (pejcan).

5 ¿Chucoch yomʌch mi lac pijtan chaʼan muʼ bʌ caj i mel Jehová? Santiago tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi muʼ bʌ lac ñusan lajalʌch bajcheʼ juntiquil xpacʼ. ¿Chucoch? Come maʼañic i pʼʌtʌlel chaʼan miʼ sebʼesan jaʼal o chaʼan ti ora miʼ pasel i pacʼ, anquese miʼ chaʼlen wersa ti pacʼ. Cheʼ jaʼel, maʼañic miʼ mejlel i sebʼesan i yorajlel cʼajbal. Jin chaʼan, yom miʼ pijtan chaʼan jiñi lum miʼ yʌcʼ i wut. Joñonla jaʼel, woli lac pijtan chaʼan Jehová miʼ tsʼʌctesan i tʼan, pero an tacʌch mach bʌ añic ti lac wenta mi lac mel (Mr. 13:32, 33; Hch. 1:7). Cheʼ bajcheʼ jiñi xpacʼ, yomʌch la cujil pijt.

6. ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel jiñi xʼaltʼan Miqueas?

6 Jiñi woli bʌ lac ñusan lajalʌch bajcheʼ tsiʼ ñusa jiñi xʼaltʼan Miqueas. Tsaʼ chumle cheʼ tiʼ yorajlel jiñi jontol bʌ rey Acaz. Ti jiñi bʌ ora, cabʌl chuqui lecoj bʌ miʼ mejlel i jiñi quixtañujob «wen bʌxob ti jontolil» (pejcan Miqueas 7:1-3). Miqueas yujil chaʼan maʼañic miʼ mejlel i tojʼesan jiñi woli bʌ ti ujtel, jin chaʼan tsiʼ yʌlʌ: «Joñon mi caj c chʌn qʼuel ti ñuc lac Yum. Mi caj c chʌn pijtan j coltʌntel ti Dios, come mi caj i yubin c tʼan» (Mi. 7:7). Miqueas tsiʼ pʌsʌ chaʼan yujilʌch pijt, i cheʼʌch yom mi lac mel jaʼel.

7. ¿Chucoch yom mi lac pijtan chaʼan Jehová miʼ tsʼʌctesan jiñi wʌn albil bʌ i chaʼan?

7 Mi jiñi lac ñopoñel lajalʌch bajcheʼ tsiʼ pʌsʌ Miqueas, tijicña mi caj lac pijtan jiñi muʼ bʌ caj i mel Jehová. ¿Chucoch? Chaʼan mi lac chʼʌmben isujm laʼ lac ñaʼtan juntiquil am bʌ ti cárcel woli jax bʌ i pijtan i yorajlel chaʼan miʼ tsʌnsʌntel. Anquese mach yomic miʼ cʼotel jiñi qʼuin, maʼañic chuqui miʼ mejlel i mel i yom jach miʼ pijtan. Joñonla mach lajalic añonla bajcheʼ jiñi xcʌjchel. Come la cujil chaʼan Jehová mi caj i yʌqʼueñonla jiñi cuxtʌlel mach bʌ añic miʼ jilel i jiñʌch baqui ora utsʼat miʼ qʼuel, joñonla tijicña woli lac pijtan chaʼan miʼ tsʼʌctesan. Mi lac chʼʌm ti ñuc ili ticʼojel: «[Yom] mi laʼ cucheʼ ti wen yicʼot tiʼ tijicñiyel laʼ pusicʼal chʌ bʌ jach mi laʼ ñusan» (Col. 1:11, 12, Jini wen bʌ tʼan). Jehová maʼañic miʼ mulan cheʼ michʼicñayonla mi lac pijtan i mi lac tech la cʌl chaʼan wolix i wen jalijel (Col. 3:12).

WIÑICOB XʼIXICOB TSAʼ BɅ I CHAʼLEYOB PIJT

8. Cheʼ woli laj qʼuel majlel tsaʼ bʌ i ñusayob jiñi xucʼul bʌ wiñicob xʼixicob ti wajali, ¿chuqui yom mi lac ñaʼtan?

8 ¿Chuqui mi caj i coltañonla chaʼan miʼ lac chaʼlen pijt? Jiñʌch cheʼ mi laj qʼuel tsaʼ bʌ i meleyob wiñicob xʼixicob ti wajali tsaʼ bʌ i pijtayob chaʼan miʼ tsʼʌctesan i tʼan Jehová (Ro. 15:4). Cheʼ bʌ woli laj qʼuel majlel, la lac ñaʼtan bajcheʼ jalel tsiʼ chaʼleyob pijt, chucoch tsiʼ meleyob yicʼot chuqui ti bendición tsiʼ tajayob.

Abrahán cabʌl jab tsiʼ pijta chaʼan miʼ chʼocʼan jiñi i buts i cʼabaʼ Esaú yicʼot Jacob. (Qʼuele jiñi párrafo 9 yicʼot 10).

9, 10. ¿Bajcheʼ jalel tsiʼ pijta Abrahán yicʼot Sara chaʼan miʼ tʼox qʼuelob ti tsʼʌctiyel i tʼan Jehová?

9 Laʼ lac ñaxan qʼuel tiʼ tojlel Abrahán yicʼot Sara. Tsiʼ tajayob jiñi «albil bʌ i chaʼan Dios» come tsiʼ chaʼleyob «pijt tiʼ xucʼtʌlel i pusicʼal» yicʼot tsiʼ ñopoyob. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan Abrahán «jal tsiʼ pijta», jiñi chaʼan Jehová tiʼ sube chaʼan mi caj i yʌqʼuen bendición yicʼot mi caj i yʌqʼuen cabʌl i pʼolbal (He. 6:12, 15). Cheʼ jaʼel, cabʌl jab tsaʼ ñumi chaʼan miʼ tsʼʌctiyel tsaʼ bʌ subenti. Jin chaʼan, Abrahán tsaʼto i pijta chaʼan miʼ cʼotel i yorajlel. Jiñi trato tsaʼ bʌ i mele Jehová yicʼot Abrahán tsaʼ caji ti tsʼʌctiyel cheʼ ti 14 i chaʼan Nisán ti 1943 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo (m.t.C.). Ti jiñi bʌ qʼuin Abrahán, Sara yicʼot jiñi añoʼ bʌ tiʼ yotot tsaʼ cʼaxiyob yaʼ ti jaʼ Éufrates i tsaʼ ochiyob tiʼ jiñi Lum tsaʼ bʌ wʌn Subentiyob. Pero Abrahán tsaʼto i pijta 25 jab chaʼan miʼ chʼocʼan (yilan pañimil) i yalobil i cʼabaʼ Isaac, ili tsaʼ ujti cheʼ ti 1918. I tsaʼto i pijta yambʌ 60 jab chaʼan miʼ yilan pañimil Esaú yicʼot Jacob, jiñi i butsob, ili tsaʼ ujti cheʼ ti 1858 (He. 11:9).

10 ¿Tsaʼ ba i xutʼ taja Abrahán jiñi Lum tsaʼ bʌ wʌn Subenti? Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan Jehová «maʼanic chuqui tsiʼ yʌqʼue Abraham [Abrahán] ilayi, mi tsʼitaʼic lum, pero tsiʼ yʌqʼue i tʼan. Tsiʼ sube mi caj i yotsan tiʼ yum jini lum yicʼot i pʼolbal jaʼel anquese maxto añic i yalobil» (He. 7:5). Cheʼ bʌ Abrahán tsaʼ cʼaxi yaʼ ti jaʼ Éufrates, tsaʼto ñumi 430 jab chaʼan jiñi i pʼolbalob miʼ sujtelob ti jumpʼejl tejclum i miʼ chumtañob jiñi lum (Éx. 12:40-42; Gá. 3:17).

11. a) ¿Chucoch tsaʼʌch i pijta Abrahán tsaʼ bʌ subenti ti Jehová? b) ¿Chuqui tac ti bendición mi caj i taj Abrahán chaʼan tsiʼ pijta tsaʼ bʌ subenti?

11 Cheʼ bʌ cuxulto Abrahán, maʼañic tsiʼ qʼuele ti tsʼʌctiyel pejtelel tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jehová, pero tsaʼʌch i chʌn pijta come tsiʼ yʌcʼʌ i ñopoñel tiʼ tojlel (pejcan Hebreos 11:8-12). ¡Ñaʼtancu bajcheʼ yubil mi caj i yubin yaʼ ti paraíso cheʼ bʌ miʼ chaʼ tejchel! Toj sajtel i pusicʼal cheʼ bʌ mi caj i qʼuel chaʼan yaʼ ti Biblia miʼ yʌl tiʼ tojlel yicʼot chaʼan jiñi i pʼolbalob. * Mi caj i yubin i tijicñʌyel jaʼel cheʼ bʌ mi cʼotel i cʌn bajcheʼ tsaʼ tsʼʌctiyi jiñi ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan Jehová chaʼan jiñi pʼolbal wʌn albilix bʌ. Mi caj i qʼuel chaʼan tsaʼʌch i taja i wenlel chaʼan jiñi tsaʼ bʌ i pijta.

12, 13. a) ¿Chucoch i cʼʌjñibal cheʼ tsiʼ chaʼle pijt José? b) ¿Bajcheʼ yilal tsiʼ qʼuele jiñi wocol tac tsaʼ bʌ i ñusa?

12 Juntiquil i buts i yalobil Abrahán tsiʼ pʌsʌ chaʼan yujilʌch pijt jaʼel. I cʼabaʼ jiñʌch José i tsiʼ ñusa cabʌl toʼol ticʼlʌntel. Tsaʼ chojñi bajcheʼ mozo cheʼ bʌ an jaxto 17 i jabilel. Cheʼ jiñi, tsaʼ jopʼbenti i mul chaʼan tsiʼ ñopo i piʼlen i yijñam i yum. Anquese mach isujmic, tsaʼʌch otsʌnti ti cárcel (Gn. 39:11-20; Sal. 105:17, 18). Anquese juntiquilʌch xucʼul bʌ wiñic, ñumen tsiʼ taja wocol tac yilal i mach jiñic bendición. Pero cheʼ ñumeñix 13 jab tsaʼ luʼ qʼuextʌyi. José tsaʼ loqʼui yaʼ ti cárcel i tsaʼ sujti tiʼ chaʼticlel wiñic ñumen ñuc bʌ yaʼ ti Egipto (Gn. 41:14, 37-43; Hch. 7:9, 10).

13 ¿Tsaʼ baʼ i yubi i chʼijiyemlel chaʼan jiñi tsaʼ bʌ i ñusa? ¿Tsaʼ ba i cʌyʌ i ñop Jehová? Maʼañic. ¿Chucoch tsaʼʌch i chaʼle pijt José? Come añʌch i ñopoñel ti Jehová. Tsaʼ cʼoti i ñaʼtan chaʼan Dios wolʌch i chʼʌm tiʼ wenta woli bʌ i ñusan. Jin chaʼan tiʼ sube i yerañob: «Mach laʼ chaʼlen bʌqʼuen. ¿C wenta ba chaʼan mic mʌctan chuqui yom i mel Dios? ¿Mach ba wersajic mic jacʼ jaʼel chuqui yom Dios? Jatetla tsaʼ laʼ ñaʼta laʼ contrajiñon ti jontolil, pero Dios tsiʼ ñaʼta i cʼʌn ti utsʼat chaʼan miʼ yujtel ti utsʼat cheʼ bajcheʼ ti ili ora, chaʼan miʼ coltan cabʌl winicob xʼixicob» (Gn. 50:19, 20). Ti wiʼil, José tsiʼ qʼuele jiñi wenlel tac chaʼan tsiʼ chaʼle pijt.

14, 15. a) ¿Chucoch mi lac wen qʼuel ti ñuc cheʼ David tsiʼ chaʼle pijt? b) ¿Chuqui tsiʼ colta chaʼan miʼ chaʼlen pijt?

14 Jiñi rey David tsiʼ taja cabʌl toʼol ticʼlʌntel. Anquese Jehová tsiʼ yajca David cheʼ xcolel to chaʼan miʼ sujtel ti rey yaʼ ti Israel, tsaʼto i pijta 15 jab chaʼan miʼ sujtel ti rey ti jiñi i tribu (2 S. 2:3, 4). Ti jiñi jabil tac, tsiʼ putsʼta jiñi rey Saúl come yom i tsʌnsan. * Jin chaʼan, tsaʼ chumle ti yan tac bʌ país o ti chʼen tac yaʼ tiʼ tiquiñal pañimil. Ti wiʼil, Saúl tsaʼ chʌmi (sajti) ti jumpʼejl guerra. Pero David tsaʼto i pijta 7 jab chaʼan miʼ sujtel ti rey yaʼ ti Israel (2 S. 5:4, 5).

15 ¿Chucoch David tsaʼʌch i chaʼle pijt? Jiñi i jacʼbal mi lac taj yaʼ ti Salmo 13 baqui chʌnyajl tsiʼ cʼajtibe Jehová jalatoqui mi caj i jilel i wocol tac. Tsiʼ yʌlʌ: «Tsaʼ c xucʼchoco c bʌ tiʼ yutslel a pusicʼal. Mux c taj i tijicñʌyel c pusicʼal chaʼan wolaʼ coltañon. C Yum, mi caj j cʼʌyiñet come utsʼatax chuqui tsaʼ melbeyon» (Sal. 13:5, 6). David tsiʼ ñopo jiñi xucʼul bʌ i cʼuxbiya Jehová. Tijicña tsiʼ pijta chaʼan Jehová mi caj i luʼ jisʌben i wocol tac. Tsiʼ ñaʼta jaʼel bajcheʼ Jehová tsiʼ colta ti wajali. David yujil chaʼan ñucʌch i cʼʌjñibal cheʼ tsiʼ chaʼle pijt.

Cheʼ bʌ Jehová miʼ subeñonla chaʼan yom la cujil pijt, maʼañic miʼ cʼajtin chaʼan mi lac mel mach bʌ i meleyic jaʼel

16, 17. ¿Bajcheʼ an i pʌsʌ Jehová yicʼot Jesús chaʼan yujilob pijt?

16 Cheʼ bʌ Jehová miʼ subeñonla chaʼan yom la cujil pijt, maʼañic miʼ cʼajtin chaʼan mi lac mel mach bʌ i meleyic jaʼel. Jiñi wen yujil bʌ pijt jiñʌch Jehová, i jiñʌch ñumen wem bʌ ejemplo lac chaʼan (pejcan 2 Pedro 3:9). Jumpʼejl ejemplo, añix cabʌl ora woliʼ pijtan chaʼan miʼ yʌcʼ ti cʌjñel chaʼan mach isujmic tsaʼ bʌ i yʌlʌ Satanás yaʼ ti pʌcʼʌbʌl Edén. Jehová woliʼ pijtan chaʼan miʼ junyajlel sʌqʼuesʌntel i cʼabaʼ. Maʼañic miʼ cʼotel lac ñaʼtan pejtelel jiñi bendición muʼ bʌ caj i yʌqʼuentelob jiñi «muʼ bʌ i pijtañob lac Yum» (Is. 30:18).

17 Cʼʌlʌl wajali, Jesús an i pʌsʌ chaʼan yujilʌch pijt. Cheʼ bʌ tsajñi ila ti Pañimil, tsiʼ pʌsʌ i xucʼtʌlel cʼʌlʌl tsaʼ chʌmi. Ti jabil 33, tsaʼ cʼoti i pʌsben Jehová bajcheʼ cʼamel i tojol jiñi i cuxtʌlel. Pero tsaʼto i pijta jinto ti 1914 chaʼan miʼ mejlel ti yumʌntel (Hch. 2:33-35; He. 10:12, 13). I chaʼan miʼ jisʌntel pejtelel i contrajob, muʼto caj i chaʼ pijtan cheʼ miʼ yujtel jiñi Mil Jab i Yumʌntel (1 Co. 15:25). Anquese jal mi caj i pijtan, la cujil chaʼan ñucʌch i cʼʌjñibal cheʼ miʼ mel jiñi.

¿CHUQUI MI CAJ I COLTAÑONLA CHAʼAN MI LAC CHɅN CHAʼLEN PIJT?

18, 19. ¿Chuqui mi caj i coltañonla chaʼan mi lac chʌn chaʼlen pijt?

18 Ti lac pejtelel yomʌch mi lac chʌn chaʼlen pijt. Pero ¿chuqui mi caj i coltañonla? Yom mi laj cʼajtiben i yespíritu Dios ti oración. Laʼ laj cʼajtesan chaʼan i cʼʌjñibal jiñi chʼujul bʌ espíritu chaʼan mi lac chʌn mejlel ti pijt (Ef. 3:16; 6:18; 1 Ts. 5:17-19). Jin chaʼan, yom mi laj cʼajtiben i coltaya Jehová chaʼan miʼ mejlel laj cuch tiʼ ñʌchʼtʌlel lac pusicʼal muʼ bʌ i tilel ti lac tojlel.

19 Laʼ laj cʼajtesan jaʼel chucoch jiñi Abrahán, José yicʼot David tsaʼʌch i chʌn pijtayob chaʼan miʼ tsʼʌctesan i tʼan Jehová. Chaʼañʌch tsiʼ yʌcʼʌyob i ñopoñel ti Jehová yicʼot tsiʼ yʌcʼʌyob ti ñuc muʼ bʌ i mel. Maʼañic tsiʼ bajñel chʼʌmʌyob i bʌ ti ñuc mi jiñic tsaʼ bʌ i bajñel ñaʼtayob chaʼan weñʌch. Cheʼ mi lac ñaʼtan jiñi bendición tac tsaʼ bʌ i tajayob miʼ ñijcan lac pusicʼal chaʼan mi lac chʌn chaʼlen pijt jaʼel.

20. ¿Chuqui yom mi lac mel?

20 Anquese wen tsʌts muʼ bʌ lac ñusan, ti jumpʼejl lac pusicʼal yom mi lac chʌn chaʼlen pijt. Tiʼ sujm, an i tajol mi laj cʼajtiben Jehová: «¿Jala to?» (Is. 6:11) Pero jiñi chʼujul bʌ espíritu miʼ yʌqʼueñonla lac pʼʌtʌlel, i miʼ mejlel la cʌl bajcheʼ Jeremías: ‹Jini chaʼan mi caj chʌn pijtan› (Lm. 3:24).

^ parr. 11 Yaʼ tiʼ Génesis miʼ chʼʌm tilel 15 capítulo baʼ miʼ taj ti tʼan jiñi tsaʼ bʌ i ñusa Abrahán, i ñumen ti 70 miʼ yʌjlel i cʼabaʼ yaʼ ti Nuevo Testamento.

^ parr. 14 Jehová maʼañix tsiʼ qʼuele ti wen Saúl cheʼ bʌ añix chaʼpʼejl jab i cajel ti yumʌntel, pero tsiʼ cʌyʌ chaʼan miʼ chʌn chaʼlen yumʌntel, 38 jab, jinto tsaʼ chʌmi (1 S. 13:1; Hch. 13:21).