1, 2. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma twĩkũlya: “Ngaĩa ĩvinda yĩana ata”? (b) Ngelekany’o sya athũkũmi ma Yeova ma tene itonya kũtwĩkĩa vinya ata?

VE ĨVINDA mwathani Isaia wakũlilye: “Nĩ kũvika ĩndĩĩ?” O ta ũu, mwathani Avakuki akũlilye: “Ngaĩa ĩvinda yĩana ata?” (Isa. 6:11; Ava. 1:2) O nake Mũsumbĩ Ndaviti nĩwakũlilye ũu savalĩ inya ĩla waandĩkaa Savuli ya 13. (Sav. 13:1, 2) O na Mwĩaĩi witũ, Yesũ Klĩsto, nĩwakũlilye ĩkũlyo ta yĩu ĩvinda waĩ na andũ mate na mũĩkĩĩo. (Mt. 17:17) Kwoou o naitũ tũyaĩlĩte kũseng’a twesa kwĩthĩa tũyĩkũlya ũu.

² Kyo nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma twĩkũlya: “Ngaĩa ĩvinda yĩana ata?” Noĩthwa twĩkalĩte ĩvinda ĩasa tũyũmĩanĩsya na ũndũ mũthũku twĩkĩtwe. Kana no twĩthĩwe tũendeee kũmĩĩsya ũkũũ na ũwau, kana mathĩna ala tũkwataa nũndũ twĩkalĩte “mavinda ma mũisyo.” (2 Tim. 3:1) Kana no twĩthĩwe tũkw’ĩte ngoo nũndũ wa mawoni mathũku na mĩkalĩle ya andũ ala matũthyũlũlũkĩte. O na ethĩwa twĩthĩnw’a nĩ kyaũ, nĩtwĩkĩawa vinya ĩla twamanya kana athaithi ma Yeova ma tene mayaakĩa kwĩkũlya ĩkũlyo ta yĩu tũtonya kwĩthĩwa tũyĩkũlya, na Yeova ndaamatalĩla mavĩtyo!

3. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya ĩla twakwatwa nĩ mathĩna?

³ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya ĩla twakomana na mathĩna  ta asu? Mwana-a-inyia wa Yesũ weetawa Yakovo aveveewe aandĩka atĩĩ: “Ũmĩĩsyai ĩndĩ, ana-a-asa, kũvika kũka kwa Mwĩaĩi.” (Yak. 5:7) Nĩ w’o ki, ithyonthe nĩtwaĩle kũmĩĩsya. Ĩndĩ mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ethĩawa ailyĩ ata?

4, 5. (a) Mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ethĩawa ailyĩ ata? (b) Yakovo anenganĩte ngelekany’o yĩva ĩũlũ wa wũmĩĩsyo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 3.)

⁴ Mbivilia yonanĩtye kana veva mũtheu nũtũtetheeasya twĩthĩwe na wũmĩĩsyo, na andũ me na naĩ maitonya kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo ũla waĩlĩte matatetheew’e nĩ Ngai. Wũmĩĩsyo nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Ngai, na ũndũ ũmwe ũtonya kwonany’a kana nĩtũmwendete Ngai nĩ kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. O na ĩngĩ tweethĩwa na wũmĩĩsyo twonanasya nĩtwendete ala angĩ. Mũndũ ũtesaa kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo atumaa ndũũ yake na angĩ ĩthela, ĩndĩ wũmĩĩsyo nũtumaa ndũũ ĩkama. (1 Ako. 13:4; Aka. 5:22) Nĩ kana mũndũ ethĩwe na wũmĩĩsyo, ve nguma ingĩ sya Kĩklĩsto waĩle kwĩthĩwa nasyo. Kwa ngelekany’o, mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ndekasya ngoo akwatwa nĩ mathĩna, ĩndĩ ekalaa e mũtanu o na ĩla maũndũ mate maseo. (Ako. 1:11; Yak. 1:3, 4) O na ĩngĩ, mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ndeyĩĩvanĩasya ĩla ũkũthĩnw’a, na aendeeaa kwĩthĩwa e mũlũmu o na kweethĩwa kũilyĩ ata. O na Mbivilia nĩtwĩkĩĩte vinya tũmanye kana nĩtwaĩle kũtw’a kũmĩĩsya. Ũsu nĩ ũndũ wa vata wonanĩtw’e ĩvukunĩ ya Yakovo 5:7, 8. (Soma.)

⁵ Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩtĩkĩla kana ve vata wa kũmĩĩsya nginya ĩla Yeova ũkosa ĩtambya? Yakovo atũelekanĩtye na mũĩmi. O na kũtw’ĩka mũĩmi nũvandaa na kĩthito, ndethĩawa na ũtonyi wa kusya mbua, kana kũkalaata kĩla ũvandĩte. Nde ũndũ wĩka akakalaatanga ĩvinda. Nĩwĩthĩawa esĩ kana no nginya omĩĩsye eteele “ũsyao wa nthĩ ũla wĩ vata.” O ta ũu, ve maũndũ maingĩ tũtatonya kũmavĩndũa ĩvindanĩ yĩĩ tweteele Yeova eanĩsye kĩla ũtwathĩte. (Mko. 13:32, 33; Meko 1:7) Kwoou no nginya tũmĩĩsye o ũndũ mũĩmi wĩkaa.

6. Ngelekany’o ya mwathani Mika yĩtũmanyĩsya kyaũ?

⁶ Maũndũ ala me kw’o ũmũnthĩ mailyĩ o ala maĩ kw’o ĩvinda ya mwathani Mika. Ekalĩte ĩvinda yĩla mũsumbĩ mũthũku weetawa Aasu wasumbĩkĩte, na ĩvindanĩ yĩu kwaĩ na ũlũsani mwingĩ mũno. O na Mbivilia yaĩtye kana andũ meelikĩtye “ũndũnĩ ũla ũthũku kũwĩka na kĩthing’ĩĩsyo.” (Soma Mika 7:1-3.) Mika nĩweesĩ kana vai ũndũ waĩ eka akavĩndũa maũndũ asu. Kwoou eekie ata? Aĩtye atĩĩ: “Ngalĩ ĩ yakwa, ngamũsisya Yeova; ngamweteela Ngai wa ũtangĩĩo wakwa: Ngai wakwa akambĩw’a.” (Mika 7:7) O naitũ nĩtwaĩlĩte ‘kũmweteela Ngai’ o tondũ Mika weekie.

7. Nĩkĩ ĩvindanĩ yĩĩ tweteele Yeova eanĩsye mawatho make tũyaĩle kũmĩĩsya aĩ nũndũ tũi na wĩkwa?

⁷ Ethĩwa twĩ na mũĩkĩĩo ta wa Mika, tũkomĩĩasya nũndũ nĩtũtw’ĩte vyũ kũmweteela Yeova. Ithyĩ tũyĩilyĩ mũvungwa wĩkalĩte yela eteele kũawa. Mũvungwa ũsu ndethĩawa na wĩkwa ate o kũmĩĩsya, na ndethĩawa na mea ma kwona mũthenya ũla ũkoawa. Ithyĩ twĩ kĩvathũkany’o vyũ na mũvungwa ũsu! Nĩtũtw’ĩte kũmweteela Yeova nũndũ nĩtwĩsĩ akatũnenga thayũ ũla ũtwathĩte ĩvindanĩ o yĩla yaĩlĩte vyũ! Nũndũ wa ũu, nĩtũvikĩaa ‘kwĩlũlũmĩlya kw’onthe na kũmĩĩsya tũtanĩte.’ (Ako. 1:11, 12) Ngai ndesa kũtwĩw’ĩa mũyo akona tũilalamĩka kana tũinyungunyĩsya tũyasya atĩ eĩka maũndũ kavola.—Ako. 3:12.

8. Nĩ maũndũ meva twaĩle kũsũanĩa ĩũlũ wa aũme na aka ma tene ala maĩ aĩkĩĩku?

⁸ Kĩndũ kĩmwe kĩtonya kũtũtetheesya tũtw’e vyũ kũmĩĩsya nĩ kũlilikana ngelekany’o sya aũme na aka aĩkĩĩku ma tene ala mekalaa meteele me na wũmĩĩsyo Yeova eanĩsye mawatho make. (Alo. 15:4) Ekai tũsũanĩe ngelekany’o syoo. Tũyĩka ũu, nũseo tũsũanĩe moomĩĩsye ĩvinda yĩana ata, nĩkĩ matw’ĩte kũmĩĩsya, na kĩu kyatumie makwata moathimo meva.

9, 10. Avalaamu na Sala momĩĩsye ĩvinda yĩana ata Yeova ayĩsa kũtw’ĩka nĩweanĩsya watho wake?

⁹ Kwaekai tũneenee Avalaamu na Sala. Asu nĩ amwe ‘matiĩwe matho kwondũ wa mũĩkĩĩo na wũmĩĩsyo’ woo. Maandĩko maĩtye kana “ĩtina wa kũmĩĩsya kwake [Avalaamu],” nĩwoosie ũla watho Yeova wamwathĩte. Amwĩĩte akamũathima na ayingĩvya ũsyao wake. (Aevl. 6:12, 15) Nĩkĩ Avalaamu waaĩle kũmĩĩsya? Kwa ũkuvĩ, ũsũngĩo nĩ kana watho ũsu wesaa kũkua ĩvinda ũyĩsa kwĩanĩa. Ũtianĩo ũla Yeova watianĩe na Avalaamu wambĩĩe kwĩanĩa matukũ 14 ma mwei wa Nisani, mwaka wa 1943 Klĩsto ate mũsyae. Ĩvinda yĩu nĩw’o Avalaamu na Sala vamwe na mũsyĩ woo maingie Ũsĩ wa Euvalati na malika Nthĩ ya Watho. Ĩtina wa vau, Avalaamu ekalile myaka 25 mwana wake Isaka ayĩsa kũtw’ĩka nĩwasyawa mwaka wa 1918 Klĩsto ate mũsyae. Na ĩndĩ asyoka omĩĩsya myaka ĩngĩ 60 esũkũũe Esau na Yakovo mayĩsa kũtw’ĩka nĩmasyawa mwaka wa 1858 Klĩsto ate mũsyae.—Aevl. 11:9.

¹⁰ Avalaamu anengiwe ũtiĩwa wa nthĩ ĩana ata? Mbivilia yaĩtye: “[Yeova] ndaamũnenga ũtiĩwa wayo, aiee, o na veana kwia ũnyaĩĩ wake: na amwatha kana  akamũnenga nthĩ ĩno yĩthĩwe ng’ũndũ yake, na ya ũsyao wake ĩtina wake, yĩla ũtaĩ mwana.” (Meko 7:5) Myaka 430 ĩtina wa Avalaamu kũinga Ũsĩ wa Euvalati nĩw’o nzyawa syake syatw’ĩkie mbaĩ na syoosa nthĩ ĩsu.—Kuma 12:40-42; Aka. 3:17.

11. Nĩkĩ Avalaamu watw’ĩte kũmĩĩsya, na nĩ moathimo meva ũkakwata nũndũ wa wũmĩĩsyo wake?

¹¹ Nĩkĩ Avalaamu watw’ĩte kũmĩĩsya? Nũndũ nĩwamũĩkĩĩe Yeova vyũ. (Soma Aevelania 11:8-12.) Avalaamu ndaanoa nĩ kũmĩĩsya o na kau esie kũkw’a atonete mawatho onthe ala Ngai wamwathĩte. Ĩndĩ kwasũanĩa mũyo ũla Avalaamu ũkew’a ĩla ũkathayũũkw’a nthĩ nzaũ. Akaseng’a mũno oona ũndũ Mbivilia yĩ na kũndũ kwingĩ kũneenete ĩũlũ wake na nzyawa syake. * We wĩona ta ũkatana mũno wĩana ata ĩla ũkamanya kĩanda kĩla Yeova wamũnengete nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake kya kumĩlya Masia? Vate nzika, akamanya nesa vyũ kana kũmĩĩsya kwake kũyaĩ kwa mana.

12, 13. Nĩkĩ Yosevu waĩ na vata wa kũmĩĩsya, na aĩ na woni ũilyĩ ata?

¹² O nake Yosevu, ũla waĩ nzũkũũkũ ya Avalaamu, nĩwatw’ĩte kũmĩĩsya. Ve ĩvinda Yosevu weekiwe maũndũ mathũku mũno. Mbee, ana-a-ĩthe mamũthooisye ũkombonĩ e wa myaka ta 17. Ĩtina wa ũu, vatw’ĩkĩkie atĩ endaa kũkwata kĩveti kya vwana wake o na kau ũsu waĩ o ũvũngũ, na nũndũ wa ũu ekw’a kolokolonĩ. (Mwa. 39:11-20; Sav. 105:17, 18) Maũndũ asu maĩ matonya kũtuma Yosevu ona ta weeka ũkwata ũkũno vandũ va kũkwata ũathimo nũndũ wa kwĩkala e mũĩkĩĩku. Ĩndĩ myaka 13 ĩithela, maũndũ nĩmavĩndũkie na mĩtũkĩ. Nĩwathaiw’e na atw’ĩkĩthw’a wa kelĩ ũsumbĩnĩ wa Misili.—Mwa. 41:14, 37-43; Meko 7:9, 10.

¹³ Mathĩna ala Yosevu woonie nĩmatumie athata? We nĩwĩthĩwa oonaa Yeova ta wamũtiĩte? Aiee. Ĩndĩ nĩ kyaũ kyamũnengie vinya wa kũmĩĩsya? Oomĩĩsye nũndũ nĩwamũĩkĩĩe Yeova. Nĩwoonete Yeova aimũtetheesya. Ndeto ila watavisye ana-a-ĩthe nĩsyĩĩkĩĩthĩtye kana nĩweesĩ Yeova nĩwamũtethetye. Ameie: “Mũikakĩe: nũndũ nyie nĩ vandũ va Ngai? Nenyu nĩmwanzũanĩĩe ũthũku; ĩndĩ Ngai asũanĩa wĩthĩwe ũseo, kwĩkĩke, o tondũ kũilyĩ mũnthĩ ũũ, nĩtangĩĩe andũ aingĩ mekale thayũ.” (Mwa. 50:19, 20) Nĩ w’o ki, mũthya Yosevu nĩweeyoneie kana wũmĩĩsyo wake ndwaĩ wa mana.

14, 15. (a) Nĩ kyaũ kĩtwendeeasya mũno twasũanĩa wũmĩĩsyo ũla waĩ na Ndaviti? (b) Nĩ kyaũ kyanengie Ndaviti vinya wa kũmĩĩsya?

¹⁴ Mũsumbĩ Ndaviti nĩ mũndũ ũngĩ wathĩniw’e mũno. O na kau Yeova amwĩtĩkĩĩsye mauta e mũnini etw’ĩka mũsumbĩ wa Isilaeli, ekalile myaka ta 15 ayĩsa ũtw’ĩka nĩwasumbĩka mbaĩ ĩ yake. (2 Sam. 2:3, 4) Ĩvinda ĩna myakanĩ ĩsu now’o Mũsumbĩ Saulo wamũmanthaa amũae. * Kĩu kyatumie Ndaviti atw’ĩka mũndũ wa kwĩkalaa evithĩte. Ve ĩvinda waendie kwĩvitha nthĩ ya ũeninĩ, na mavinda angĩ eevithaa ngunganĩ weũnĩ. Mũthya Saulo nĩwesie kũaĩwa kaũnĩ. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, Ndaviti aĩ no nginya omĩĩsye myaka ĩngĩ mũonza ayĩsa kũtw’ĩka nĩwasumbĩka mbaĩ yonthe ya Isilaeli.—2 Sam. 5:4, 5.

¹⁵ Nĩkĩ Ndaviti watw’ĩte kũmĩĩsya? Ũsũngĩo wake wĩ ĩla savulinĩ wakũlilye ũũ: “Nĩ ĩvinda yĩana ata?” Aisye atĩĩ: “Nĩnaĩkĩĩe ũseo waku wĩ wendo; ngoo yakwa ĩkatanĩa  ũtangĩĩonĩ waku. Ngamwinĩa Yeova, nĩkwĩthĩwa nĩwambĩkie nesa na ũlau.” (Sav. 13:5, 6) Ndaviti ndaĩ na nzika kana Yeova nĩwamwendete na ndaĩ esa kũmũtia. Nĩweeteele mũno kwona ĩvinda yĩla Yeova ũkamũvonokya mathĩnanĩ make, na nĩwekalaa aivindĩĩsya ũndũ wamũtetheetye. Vai nzika kana Ndaviti ndoonaa kũmĩĩsya kwake ta kwa mana.

16, 17. Elesya ũndũ Yeova Ngai na Yesũ Klĩsto monanĩtye kana nĩmatw’ĩte kũmĩĩsya.

¹⁶ Yeova ndesa kũtwĩa twĩke ũndũ we ũteka. Kwoou ndesa kũtwĩa tũmĩĩsye ethĩwa we ndamba kũmĩĩsya. We nĩ ngelekany’o nzeo vyũ ũndũnĩ ũsu. (Soma 2 Vetelo 3:9.) Kuma ĩla Satani wamũneeneie ũvũngũ mũũndanĩ wa Eteni, vathelete myaka ngili mbingĩ mũno Yeova omĩĩsye nginya ĩla ũw’o ũkamanyĩka nesa vyũ. Yeova ‘eteele’ ĩvinda yĩla ĩsyĩtwa yake yĩkathew’a vyũ. Ĩvinda yĩu yavika, onthe ala “mamweteelaa” makakwata moathimo tũtamba kũmasũanĩa.—Isa. 30:18.

¹⁷ O nake Yesũ nĩwĩthĩĩtwe na wũmĩĩsyo. O na kau aĩ mũĩkĩĩku ĩvinda yonthe yĩla waĩ vaa ĩũlũ wa nthĩ, na nĩwasyokie ĩtunĩ aũngama mbee wa Yeova mwaka wa 33 nĩ kana aminĩĩe kũĩvĩa naĩ sitũ, yaĩ no nginya omĩĩsye mũvaka mwaka wa 1914 nĩ kana atw’ĩke Mũsumbĩ. (Meko 2:33-35; Aevl. 10:12, 13) Na eka ũu, no nginya Yesũ aendeee kũmĩĩsya mũvaka ĩla amaitha make makanangwa vyũ mũthyanĩ wa ũla Ũsumbĩki wa Myaka Ngili. (1 Ako. 15:25) Ĩvinda yĩu yĩitw’ĩka nĩyavika, akethĩwa omĩĩsye kwa ĩvinda ĩasa ĩndĩ tũi na nzika kana kũmĩĩsya kũu kũikethĩwa kwa mana.

18, 19. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũtw’e kũmĩĩsya?

¹⁸ No nginya kĩla ũmwe witũ atw’e kũmĩĩsya. Ĩndĩ nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya? Voya Ngai aũnenge veva mũtheu. Lilikana kana wũmĩĩsyo nĩ kĩlungu kĩmwe kya ũsyao wa veva. (Aev. 3:16; 6:18; 1 Ath. 5:17-19) Mwĩkaĩle Yeova aũtetheesye ũmĩĩsye ũteũnoa.

¹⁹ O na ĩngĩ, nũũlilikana nĩ kyaũ kyatetheeisye Avalaamu, Yosevu, na Ndaviti momĩĩsye meteelete Yeova eanĩsye mawatho make? Moomĩĩsye nũndũ nĩmamũĩkĩĩe Yeova na nĩmamwĩkwatĩtye. Mayatindaa masũanĩĩte mathĩna moo kana kĩla mo mew’aa mayenda. Twavindĩĩsya moathimo ala makwatie nũndũ wa wũmĩĩsyo woo, tũkakwata vinya wa kũmĩĩsya.

20. Nĩ ũndũ wĩva kĩla ũmwe witũ waĩle kũtw’a kwĩka?

²⁰ Kwoou o na kũtw’ĩka nĩtũkwatawa nĩ mathĩna na matatwa, nĩtũtw’ĩte kwĩthĩwa na “wĩkwatyo.” Nĩ w’o kana mavinda amwe no twasye: “Ame Yeova, ngaĩa ĩvinda yĩana ata?” (Ava. 1:2) Ĩndĩ nũndũ Ngai nũtũtethetye na veva wake mũtheu, kĩla ũmwe witũ nũtw’ĩte kwasya o ta Yelemia: “Yeova nĩ kĩanda kyakwa . . . Kwondũ wa ũu ngamwĩkwatya.”—Iĩo 3:21, 24.