1, 2. (a) Le i bika bibwanya kwitulengeja twipangule amba: “Lelo i ku mwaka ka, a?” (b) Mwanda waka bimfwa bya bengidi ba kikōkeji ba pa kala bitukankamika netu dyalelo?

“LELO i ku mwaka ka, a?” Kino i kipangujo kyāipangwile ba Isaya ne Habakuka, bapolofeto ba kikōkeji. (Isaya 6:11; Habakuka 1:2) Mulopwe Davida paālembele Ñimbo ya Mitōto 13, nandi wāipangwile’nka kino kipangujo’ki misunsa iná mituntulu. (Ñimbo ya Mitōto 13:1, 2) Ne Yesu Kidishitu nandi paādi mujokolokwe na bantu ba kubulwa lwitabijo, wēbepangwile amba: ‘I kitatyi’ka?’ (Mateo 17:17) Padi netu dyalelo tubwanya kwipangula kino kipangujo kimo kyonka.

² I bika bibwanya kwitulengeja twipangule amba: “Lelo i ku mwaka ka, a?” Padi i mwanda twi balongelwe bukondame. Pakwabo napo i misongo nansha bununu. Padi kadi tubwanya kwivwana njia mwanda tudi mu “bitatyi bya makambakano bikomo ne mwa kulongela.” (2 Temote 3:1) Nansha padi mwikadilo mubi wa bantu betujokolokele o witulengeja tutyumukwe mutyima ne kuzoza. Nansha pekale pa bubinga’ka, i kikankamika pa kuyuka’mba Yehova kātopekelepo bengidi bandi ba kikōkeji ba pa kala bāipangwile kino kipangujo.

3. I bika bibwanya kwitukwasha potudi mu ngikadilo mikomo?

 ³ I bika bibwanya kwitukwasha potudi mu ngikadilo imweka bu mikomo kūminina? Yakoba nkasandya Yesu wa munda mwa inandi wāpelwe mushipiditu ujila pa kwitulombola’mba: “Nanshi, tūkijai mutyima, banwe banabetu, kufika ne mu kitatyi kya kwikala’po kwa Mfumwetu.” (Yakoba 5:7) Bine batwe bonso tufwaninwe kwikala na kitūkijetyima. Le kitūkijetyima i bika, ne i muswelo’ka otubwanya kumwekeja ino ngikadila milumbuluke?

4, 5. (a) Le kitūkijetyima i bika, ne i muswelo’ka otubwanya kwikala nakyo? (b) Lelo Yakoba ushintulula namani kitūkijetyima? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

⁴ Bible unena’mba mushipiditu ujila wa Leza o uletanga kitūkijetyima. Pampikwa bukwashi bwa Leza, byadi bya kukomena bantu bampikwa kubwaninina kwikala na kitūkijetyima mu ngikadilo mikomo mpata. Kitūkijetyima i kyabuntu kitamba kudi Leza, kadi tukalombola buswe botuswele Yehova ne bakwabo enka shi tudi na kitūkijetyima. Shi tubulwe kitūkijetyima, nankyo kipwano kyetu na bantu bakwabo kikazoza. (1 Kodinda 13:4; Ngalatea 5:22) Le kitūkijetyima kilomba bika ne bika? Kilomba kūminina mu ngikadilo mikomo, koku twikele na mumweno muyampe. (Kolose 1:11; Yakoba 1:3, 4) Kadi kitūkijetyima kibwanya kwitukwasha tukōkele nyeke Yehova nansha shi tubatanwa na makambakano’ka. Kiketukwasha tuleke kwaluja kibi ku kibi. Bible unena’mba tufwaninwe kwikala na mutyima wa kwitabija kisakibwa kya kwilaija. Buno bo bufundiji bwa kamweno botwifunda mu kisonekwa kya Yakoba 5:7, 8. (Tanga.)

⁵ Mwanda waka tufwaninwe kwikala na mutyima wa kwilaija Yehova alonge’po kintu? Mwanā bwanga Yakoba udingakanya ngikadilo yotu’mo na idi’mo kidimye. Nansha kidimye byabwanya kwingila bininge pa kukuna bikunanwa, ino kekalangapo na lupusa pa mwikadilo wa kūlu nansha pa mukatamina bikunanwa. Ino ufwaninwe kwilaija na kitūkijetyima “bipa bilumbuluke bya panshi.” Muswelo umo onka, kudi bintu bivule kebidipo mu lupusa lwetu potwilaija kufikidila kwa milao ya Yehova. (Mako 13:32, 33; Bilongwa 1:7) Pamo bwa kidimye, netu tufwaninwe kwilaija na kitūkijetyima.

6. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya mupolofeto Mika?

⁶ Mupolofeto Mika wādi unenwe kūminina ngikadilo mikomo pamo’nka bwa batwe dyalelo. Wāikele’ko mu kitatyi kyādi kiludika Mulopwe Ahaza. Ahaza wādi mulopwe mubi mpata. Bubi bwandi bwālengeje bilongwa bibi mu ntanda yandi. Bintu byābipile’ko mpata enka na munenena Bible amba bantu bādi bapyasakena “pa kyokya kibi kulonga’kyo.” (Tanga Mika 7:1-3.) Mika wāyukile amba kabwayapo kushinta ino ngikadilo. Penepa, le wālongele’po nanani? Witusapwila’mba: “Ami nami nkatala kudi Yehova; nkakungila Leza wa lupandilo lwami; Leza wami ukangivwana.” (Mika 7:7) Pamo bwa Mika, netu tufwaninwe kwikala na ‘mutyima wa kukungila.’

7. Mwanda waka ketufwaninwepo’tu enka kwilaija kufikidila kwa milao ya Yehova?

⁷ Shi tudi na lwitabijo na lwa Mika, nabya tukekala na mutyima wa kwilaija Yehova alonge’po kintu. Ngikadilo yotudi’mo keidipo pamo na ya mukutwa wilaije mu buloko difuku dyandi dya kwipaibwa. Aye i muningilwe’nka kwilaija, kadi katengelepo na nsangiji dino difuku. Bine kino i kishile kulampe na ngikadilo yotudi’mo! Batwe tudi na mutyima wa kwilaija Yehova mwanda tuyukile amba ukafikidija mulao wandi wa kwitupa būmi bwa nyeke enka pa kitatyi kitungwe kadi kifwaninwe! O mwanda tūmininanga “ne pa mfulo na kitūkijetyima ne nsangaji.” (Kolose 1:11, 12) Potwilaija, tufwaninwe kutadija kutyina twakanza  kwitompwela’mba Yehova waije. Shi twanze kwitompwela, kino kekikamusangajapo.​—Kolose 3:12.

8. Lelo i bika byotwifunda ku bana-balume ne bana-bakaji ba kikōkeji ba pa kala?

⁸ I bika biketukwasha tutamije bininge mutyima wa kwilaija? Tulangulukilei bidi pa bana-balume ne bana-bakaji ba kikōkeji ba pa kala, bene bāilaije na kitūkijetyima kufikidila kwa milao ya Yehova. (Loma 15:4) Potulangulukila pa bino bimfwa, i biyampe tuvuluke bula bwa kitatyi kyobādi banenwe kwilaija, kine kyobāikadile na mutyima wa kwilaija, ne muswelo wēbesele Yehova pa mwanda wa kitūkijetyima kyabo.

9, 10. Lelo ba Abalahama ne Sala bāilaije Yehova mu bula bwa bitatyi binga?

⁹ Tala kimfwa kya ba Abalahama ne Sala. Bātambwile “milao” mwanda bālombwele “lwitabijo ne kitūkijetyima.” Bible witulombola’mba “Abalahama pa kupwa kulombola kitūkijetyima,” Yehova wāmulaile amba ukamwesela ne kumwikadija ke shandya muzo mukatampe. (Bahebelu 6:12, 15) Mwanda waka Abalahama wādi unenwe kwikala na kitūkijetyima? Mwanda pādi palomba kitatyi pa kusaka’mba uno mulao ufikidile. Mu mafuku 14 Kweji wa Nisane mu mwaka 1943 Kidishitu Kaile, ba Abalahama ne Sala ne ba mu njibo yabo bonso baābukile Munonga wa Ufalete ne kutwela mu Ntanda ya Mulao. Inoko Abalahama wādi kadi unenwe kwilaija myaka 25 kumeso kwa wandi mwana Izake kubutulwa ne kwilaija monka myaka 60 kumeso kwa kubutulwa kwa bankana bandi, ba Esau ne Yakoba.​—Bahebelu 11:9.

¹⁰ Lelo i bintu’ka byāpyene Abalahama mu Ntanda ya Mulao? Bible unena’mba Yehova “kāmupēle’mopo bupyani nansha  bumo, aa, nansha pa kunyanta lwayo pene; ino wāmulaile kumupa’yo ke yandi, ne lutundu lwandi, aye papo kaikele ne na mwana mwine.” (Bilongwa 7:5) Pāpityile myaka 430 na paābukile Abalahama Munonga wa Ufalete, ebiya lutundu lwandi lwaikala ke muzo wa kwikala mu mine ntanda’ya.​—Divilu 12:40-42; Ngalatea 3:17.

11. Mwanda waka Abalahama wādi na mutyima wa kwilaija, ne i madyese’ka akeselwa pa mwanda wa kitūkijetyima kyandi?

¹¹ Abalahama wādi na mutyima wa kwilaija mwanda wādi ukulupile amba Yehova ukafikidija milao yandi. Wādi na lwitabijo mudi Yehova. (Tanga Bahebelu 11:8-12.) Abalahama wādi wilaije na nsangaji nansha byākamwenepo kufikidila kwa milao yonso ya Leza kumeso kwa aye kufwa. Ino langa’po bidi nsangaji ikekala na Abalahama pakasangwilwa mu paladisa pano pa ntanda. Ukatulumukanga bininge pa kutanga nsekununi ya mu būmi bwandi ne bwa kyandi kisaka isonekelwe mu bisonekwa bivule bya mu Bible. * (Tala kunshi kwa dyani.) Langa bidi mwakasangela pa kuyuka mwingilo mukatampe waāingile mu kufikidila kwa mpango ya Leza itala Meshiasa wālailwe! Tubwanya kukulupila’mba, ukamona’mba kwilaija ano madyese kwādi kwendele’mo.

12, 13. Mwanda waka Yosefa wādi usakilwa kitūkijetyima, ne i mumweno’ka muyampe waādi nao?

¹² Yosefa, kankanu ka Abalahama nandi wādi usakilwa kitūkijetyima. Wālongēlwe bukondame buvule kadi busansa. Dibajinji, bamwanabo bāmupoteje bu mupika paādi na myaka 17. Kupwa, wābepelwa bya bubela’mba wadi ukimba kulāla na mukaja mfumwandi ku bukomo, penepa wāelwa mu buloko. (Ngalwilo 39:11-20; Ñimbo ya Mitōto 105:17, 18) Nansha Yosefa byaādi mwingidi wa Leza wa kikōkeji, wāmwekele bu wapebwa mfuto pa kyaba kya kweselwa. Inoko myaka 13 pa kupita’po, bintu byonso byāshinta. Yosefa wākutulwilwe mu buloko ne kwikala muludiki mukatampe wa bubidi mu Edipito.​—Ngalwilo 41:14, 37-43; Bilongwa 7:9, 10.

¹³ Lelo Yosefa wāivwene bululu pa mwanda wa buno bukondame? Lelo wāmwene amba Yehova wamwela? Mhm. Yosefa wāilaije na kitūkijetyima. Le i bika byāmukweshe? I lwitabijo lwaādi nalo mudi Yehova. Wāivwanije amba Yehova uyukile myanda yonso. Kino kyāmwekele mu binenwa byaāsapwidile bamwanabo amba: “Kemukikwatwa moyo; lelo ino nadingakana na Leza’ni? Ino kadi pa mwanda wenu, banwe mwamfwatakaninye biyabiya byonka, amba kifikile na mo kikadile dyalelo dino’di, kupandija bumi bwa bantu bavule.” (Ngalwilo 50:19, 20) Yosefa wāyukile amba kwilaija madyese a Yehova i kwendele’mo.

14, 15. (a) Mwanda waka kitūkijetyima kya Davida i kitulumukwa? (b) I bika byākweshe Davida elaije na kitūkijetyima?

¹⁴ Mulopwe Davida nandi wālongēlwe bukondame buvule. Yehova wāshingile Davida māni mwanda wa ekale mulopwe wa Isalela papo aye ukidi’tu nkasampe. Inoko Davida wādi unenwe kwilaija mu bula bwa myaka 15 enka ne pa kwikala bu mulopwe pa kyabo kisaka. (2 Samwele 2:3, 4) Mu bula bwa kino kitatyi, Davida wādi unyemakana ne kwifya mwanda wa Mulopwe Solo wādi ukimba kumwipaya. * (Tala kunshi kwa dyani.) Pa kino, Davida kākidipo ushikata kwandi. Wādi kashikata mu ntanda-bene ne mu mitá ya mu ntanda mutuputupu. Mwenda mafuku, Solo wāipaibwa ku divita. Inoko kadi Davida wāilaije monka myaka isamba-ibidi, ebiya wāikala  bu mulopwe wa muzo onso wa Isalela.​—2 Samwele 5:4, 5.

¹⁵ Mwanda waka Davida wādi na mutyima wa kwilaija na kitūkijetyima? Witupa malondololo enka mu Ñimbo ya Mitōto imo yonka mwaāipangwile misunsa iná amba: “Lelo i ku mwaka ka?” Unena’mba: “Ino nakukulupila kanye kobe; mutyima ukasepelela mu bupandiji bobe: Nkamwimbila Yehova, ke-muntu aye wamvudije bya-buntu.” (Ñimbo ya Mitōto 13:5, 6) Davida wāyukile amba Yehova umusenswe ne amba kakamwelapo nansha dimo. Wālangulukīle pa bitatyi bya kala byāmukweshe’mo Yehova, ne kutengela kitatyi kikapwija Yehova byamalwa byandi. Davida wāyukile amba kwilaija madyese a Yehova i kwendele’mo.

16, 17. Lelo ba Yehova Leza ne Yesu Kidishitu i betushile namani kimfwa kiyampe kya kwilaija?

¹⁶ Yehova ketulombengapo tulonge bintu byakabwanyapo kulonga bidi aye mwine. I mwitushile kimfwa kiyampe kya kwilaija na kitūkijetyima. (Tanga 2 Petelo 3:9.) Kimfwa, pano ke papite myaka tununu na tununu tamba Satana utopeka Yehova mu budimi bwa Edena amba ke molokepo. Yehova ‘ukungile na kitūkijetyima’ kitatyi kikapandulwa ne pa mfulo dijina dyandi. Kino kikaletela boba “bonso bamukungilanga” madyese a kutendelwa.​—Isaya 30:18.

¹⁷ Yesu nandi udi na mutyima wa kwilaija. Paādi pano pa ntanda wākōkele kufika’nka ne ku lufu lwandi. Mu mwaka 33, wāfikidije mvubu ya kitapwa kyandi kudi Yehova momwa mūlu. Inoko wādi unenwe kwilaija kufika enka ne mu 1914 penepa kashilula kuludika bu Mulopwe. (Bilongwa 2:33-35; Bahebelu 10:12, 13) Nansha nankyo, kadi Yesu ukilaije kufika’nka ne ku mfulo kwa bwandi Buludiki bwa Myaka Kanunu pakonakanya balwana nandi. (1 Kodinda 15:25) Kino i kitatyi kilampe kyailaije. Inoko, kwilaija madyese kukekala kwendele’mo.

18, 19. Lelo i bika biketukwasha twikale na mutyima wa kwilaija na kitūkijetyima?

¹⁸ Na bubine, Yehova witusakilanga twikale na mutyima wa kwilaija na kitūkijetyima. Lelo i bika biketukwasha? Tufwaninwe kulomba mushipiditu ujila wa Leza. Kokelwa, kitūkijetyima kitambanga ku mushipiditu ujila wa Leza. (Efisesa 3:16; 6:18; 1 Tesalonika 5:17-19) Nanshi, zenza Yehova akukwashe ūminine na kitūkijetyima!

¹⁹ Kadi vuluka byobya byākweshe ba Abalahama, Yosefa, ne Davida belaije na kitūkijetyima kufikidila kwa milao ya Yehova. Lwādi lwitabijo ne kikulupiji kyabo mudi Yehova. Kebādipo belangila’nka abo bene nansha kulangulukila’nka pa byobasaka kete. Shi tulangulukila pa muswelo wālumbulukile bintu mu būmi bwabo, nabya netu kiketukankamika twikale na mutyima wa kwilaija.

20. Lelo tufwaninwe kusumininwa kulonga bika?

²⁰ Shi ke pano, nansha byotubwanya kulwa na byamalwa, tusumininwei kwikala na ‘mutyima wa kukungila.’ Kitatyi kimo tubwanya kwipangula’mba: “A Yehova, i ku mwaka ka?” (Isaya 6:11) Inoko na bukwashi bwa mushipiditu ujila wa Leza, tubwanya kwiula mupolofeto Yelemia ne kunena’mba: “Yehova i kyepelo kyami,” ne amba “po pa mwanda o nkulupidile mudi aye.”​—Madilo 3:21, 24.