1, 2. (a) Me yọ nọ sabu lẹrhẹ ọwan nọ, “Marhẹ ono jiri te”? (b) Mesoriẹ ana sabu mẹrẹn urhebro nẹ idje idibo Osolobrugwẹ ọke ahwanren ri fuevwan?

“MARHẸ ono jiri te?” Ọnana onọ ọmẹraro Isaiah ọrhẹ Habakkuk i nọ i Jehova. (Isa. 6:11; Hab. 1:2) Ọke Orodje David ọ ya Psalm 13, ọ ji nọ onọ ọnana ọgbọ ẹne taghene: “Marhẹ ono jiri te?” (Ps. 13:1, 2) Ọrovwori ọwan Jesu Kristi dede ọ ji nọ onọ ọnana ọke rọ dẹrughwaroghwu ihworho ri vwe vwo esegburhomẹmro ọke ọnẹyen. (Matt. 17:17) Omarana, o vwo gbe ọwan unu arha nọ onọ ọrana ọkezẹko-o.

² Me yọ nọ sabu lẹrhẹ ọwan nọ: “Marhẹ ono jiri te”? Ọkezẹko, ọwan a dẹrughwaroghwu irueruo osehiẹn. Yanghene ọwan a dẹrughwaroghwu erhirhiẹ ọho, emiamo yanghene akpenyerẹn ọgbogbanhon uvuẹn ẹdẹ ri koba na. (2 Tim. 3:1) Ọnọ ji sabu rhirhiẹ taghene iruemru ihworho re rhirhiẹ kẹrẹ ọwan ọnọ sabu lẹrhẹ ẹhẹn ọwan seriotọre. Kerhirhiẹ kerhirhiẹ, o rhiẹ emru uduẹharhaghwẹ re rhe taghene idibo i Jehova ọke ahwanren i nọ onọ ọnana, habaye, a ha oja riẹ aye nime aye i nọ onọ ọrana-a!

3. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan arha dẹrughwaroghwu erhirhiẹ ọgbogbanhon?

³ Ọrẹn, me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan arha dẹrughwaroghwu  erhirhiẹ ọgbogbanhon? Odibo James ro rhiẹ omizu i Jesu, ọrhọ ya: “Imizu, are i vwo erhionrin bọmọke Ọrovwori na ọnọ rhe.” (Jas. 5:7) Itiọrurhomẹmro, o fori nẹ ọwan ephian i vwo uruemru erhionrin. Ọrẹn, me yo sekpahen re ne vwo uruemru ọnana?

4, 5. (a) Me yo sekpahen re ne vwo erhionrin? (b) Udje ọgo yi James ọ haphia kpahen uruemru re vwo erhionrin? (Mẹrẹn ifoto rọ ha uvuẹn ọtonrhọ uyono na.)

⁴ Uvuẹn Baibol na, a hunute erhionrin taghene ọ ha usuẹn iruemru ẹhẹn ọfuanfon na; ituakpọ ri vwa gba i sabu vwo erhionrin ọke ephia-an, jokpanẹ Osolobrugwẹ ọ ha userhumu rẹn aye. Erhionrin ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe, habaye erhe vwo erhionrin, ne djephia taghene e vwo ẹguọlọ kpahen Osolobrugwẹ. Izede owu re ne dje ẹguọlọ rẹn awọrọ yẹ ọrẹ ene vwo erhionrin. Erhe vwo erhionri-in, ẹguọlọ re vwo kpahen owuowọnwan no seriotọre; erhionrin yọ lẹrhẹ ẹguọlọ kodo rhọ. (1 Cor. 13:4; Gal. 5:22) Erhionrin o ji sekpahen ọrẹ ene vwo iruemru Olele Kristi erọrọ. Jerẹ udje, erhionrin o surhobọmwu edirin, edirin ọ lẹrhẹ ọwan vwo omamọ uruemru arha dẹrughwaroghwu erhirhiẹ ọgbogbanhon. (Col. 1:11; Jas. 1:3, 4) Erhionrin o ji sekpahen ọrẹ ana sẹrorẹ atamwu ọwan ọrhẹ ọrẹ ene je ru kele udabọ ojẹriọ ọgbogbanhon. Habaye, Baibol na ọ yẹrẹ ọwan urhebro taghene ọwan i vwo omwemẹ ra na hẹrhẹ. A hunute aruo erhionrin ọnana uvuẹn James 5:7, 8. (Se yi.)

⁵ Mesoriẹ ene vi vwo omwemẹ ra na hẹrhẹ i Jehova no ru ekwakwa serhọ? James ọ ha erhirhiẹ ọwan dje oborẹ ọghwẹrẹ o rhiẹromẹrẹn. Dedevwo, ọghwẹrẹ ọ wian gbangbanhon nọ sabu wọ ewawọ ye, ọrẹn, o vwo omẹgbanhon ro no sun aruọke na ọrhẹ oborẹ ewawọ ye ina do lele-e. Ọ sabu ruie neneyo ọke ọ zẹ phẹphẹrẹ-ẹ. Ọye o vwo omwemẹ rọ nọ hẹrhẹ “emamọ rọ wọre.” Omaran ọ ji havwọ, o vwo ekwakwa buebun ra na ja sabu ru, ra hẹrhẹ orugba ive i Jehova na. (Mark 13:32, 33; Acts 1:7) Jerẹ ọghwẹrẹ na, o fori na hẹrhẹ rhẹ erhionrin.

6. Me ya na sabu yono nẹ udje ọmẹraro Micah?

⁶ Erhirhiẹ ra dẹrughwaroghwẹ inyenana, ọ họhọ erhirhiẹ ọke ọmẹraro Micah. Ọye o nyerẹnren uvwre ọke Orodje Ahaz ro rhiẹ ọvwọkon o suẹn, habaye, ihworho e ru irueruo ibiobiomu ọke ọrana. Itiọrurhomẹmro, ihworho ọke ọrana, i “tẹn ona rhẹ irueruo ibiobiomu.” (Se Micah 7:1-3.) Micah ọ mẹrẹnvwrurhe taghene ọye ọ sabu wene erhirhiẹ ọrana-a. Omarana, me yọ nọ sabu ru? Micah nọ tare: “Harẹn omẹmẹ, mi na rha tẹnrovi Jehova. Mi ne vwo uruemru ra hẹrhẹ [“rhẹ erhionrin,” ekete ra djokarhọ] Osolobrugwẹ usimirhọ mẹ. Osolobrugwẹ mẹ ọnọ kpahenrhọ mẹ.” (Mic. 7:7) Jerẹ Micah, o fori ne vwo “uruemru ra hẹrhẹ.”

7. Mesoriẹ ene ru vrẹn ọrẹ ana hẹrhẹ ive i Jehova nẹ aye i rugba?

⁷ Erhe vwo esegburhomẹmro jerẹ Micah, ọwan ine vwo omwemẹ ra na hẹrhẹ i Jehova. Erhirhiẹ ọwan ọ họhọ ohworho re fi rhẹ ekanron rọ hẹrhẹ ọke re ne kpe yi-i. A gba aruo ohworho ọrana nọ hẹrhẹ, ọye ọ guọlọ nẹ ẹdẹ uhwu ọnẹyen o te-e. Erhirhiẹ ọrana ọ vẹnẹ ọrẹ ọwan! Ọwan i vwo omwemẹ ra na hẹrhẹ i Jehova, nime, ọwan i rheri taghene ọye ọnọ ha ive ọnẹyen rọ nọ yẹ ọwan arhọ i bẹmẹdẹ te orugba uvuẹn ọke ro serhọ. Omarana, ọwan na hẹrhẹ “rhẹ erhionrin ọrhẹ aghọghọ.” (Col. 1:11, 12) Orhianẹ a hẹrhẹ, ọrẹn, ne brenu jeghwai guan taghene i Jehova ọ vwọ wian phẹrẹ te-e,  ọnọ lẹrhẹ oma ja merhen Osolobrugwẹ.—Col. 3:12.

8. Me yo fori na karorhọ re yono kpahen idje ehworhare ọrhẹ emẹse ri fuevwan ọke ahwanren na?

⁸ Ọwan ine vwo omwemẹ ra na hẹrhẹ, arha karorhọ idje ehworhare ọrhẹ emẹse ri fuevwan ọke ahwanren ri hẹrhẹ i Jehova rhẹ erhionrin nọ ha ive yi te orugba. (Rom. 15:4) Rẹ ọwan e yono kpahen idje aye na, o fori na karorhọ oborẹ aye i hẹrhẹ jiri te, oborẹ ọsoriẹ aye e vwo omwemẹ aye ina hẹrhẹ, ọrhẹ ebrurhọ ro nẹ erhumu erhionrin aye rhe.

9, 10. Marhẹ Abraham ọrhẹ Sarah i hẹrhẹ i Jehova jiri te?

⁹ Roro kpahen udje Abraham ọrhẹ Sarah. Aye i ha usuẹn ihworho ri “nyoma esegburhomẹmro ọrhẹ erhionrin ha ive na riuku.” Baibol na ọ tare taghene ọke “Abraham o vwo erhionrin,” ive i Jehova o ve riẹn taghene ọnọ yẹ ye ebrurhọ jeghwai ruie nẹ emọyen i bun, no te orugba. (Heb. 6:12, 15) Mesoriẹ o fo nẹ Abraham o vwo erhionrin? Nime o rheri taghene orugba ive na ọnọ ha ọke. Ọphọ ri Jehova ọrhẹ Abraham i re kugbe na, ọ tọnrhọ uvuẹn Nisan 14, 1943 B.C.E. Ọnana yẹ ọke Abraham ọrhẹ Sarah kugbe ekrun aye a davrẹn Urhie Euphrates jeghwai ruẹ Otọre Ive na. Abraham nọ hẹrhẹ te ẹgbukpe 25 e ki vwiẹ Isaac uvuẹn ẹgbukpe 1918 B.C.E., nọ jeghwai hẹrhẹ te ẹgbukpe 60 erọrọ e ki vwiẹ ivwremọ yen ri rhiẹ Esau ọrhẹ Jacob uvuẹn ẹgbukpe 1858 B.C.E.—Heb. 11:9.

¹⁰ Marhẹ otọre rẹ Abraham ọ ha riuku na ọ do te? Baibol na ọ tare: “Ọrẹn, [Abraham] ọ ha otọre owuorowu riuku  uvuie-en, ọ tobọ vwo otọre ro no fi oghwẹ rhọ-ọ; ọrẹn [Jehova] o vive taghene ọnọ haye riẹn ọrhẹ emọyen, dedevwo ọye o ji vwo ọmọ-ọ.” (Acts 7:5) Ọke Abraham ọ davrẹn Urhie Euphrates na hin, ẹgbukpe 430 i vrẹn hin vwẹre, emọyen i ki rhiẹ agbamwa ri na ha otọre na riuku.—Ex. 12:40-42; Gal. 3:17.

11. Mesoriẹ Abraham o vwo omwemẹ rọ nọ hẹrhẹ i Jehova, ebrurhọ ego yi ne nẹ erhumu erhionrin ọnẹyen rhe?

¹¹ Abraham o vwo omwemẹ rọ nọ hẹrhẹ nime o vwo esegburhomẹmro kpahen i Jehova. (Se Hebrews 11:8-12.) Oma ọ merhen Abraham rọ nọ hẹrhẹ, dedevwo ọ mẹrẹn orugba ive na hin uvuẹn ẹdẹ ọnẹye-ẹn. Ọrẹn, gba ha ẹhẹn roro oborẹ oma ọnọ merhen Abraham te, ọke ra rhọmeriẹn nẹ uhwu uvuẹn Paradais. Ono gbe yi unu ro no rhe taghene a nẹ iyẹnrẹn buebun kpahen ọye ọrhẹ emọyen uvuẹn i Baibol na. * Gbe roro kpahen oborẹ oma ọnọ merhiẹn te ọke ro no vwẹruọ ye taghene nyoma yen yẹ ọmọ re vive kpahen na o nurhe! Itiọrurhomẹmro, ono nie taghene ọye ọ hẹrhẹ fughwẹ-ẹ.

12, 13. Mesoriẹ o fo nẹ i Joseph o vwo erhionrin, omamọ uruemru ọgo yo djephia?

¹² Ovwrọmọ ọgbọreva Abraham re se Joseph o ji vwo omwemẹ rọ nọ hẹrhẹ rhẹ erhionrin. Ọye o rhiẹromẹrẹn osehiẹn ọgbogbanhon. Ukukaro, imizie i rhẹ riẹ no rhiẹ ọvrẹn ọke rọ ha uvwre ẹgbukpe 17. Ọke oru, na mọrenfian bariẹn taghene ọ guọlọ gba ane oninie gbọfanrhiẹn, ne fi rie rhẹ ekanron fọkiẹ ọrana. (Gen. 39:11-20; Ps. 105:17, 18) Dedevwo, ọye o ru irueruo evwata, na ha oja riẹ ukperẹ ono rhiẹ ebrurhọ. Ọrẹn, ọke ẹgbukpe 13 a vrẹn hin, erhirhiẹ ye no wenerin. Ne ti rie nẹ ekanron jeghwai fie rhẹ ẹrhẹ ohworho ọreva rọ maido uvuẹn Egypt.—Gen. 41:14, 37-43; Acts 7:9, 10.

¹³ Osehiẹn na ọ lẹrhẹ i Joseph tuekwẹre? Ọ lẹrheriẹ ja hẹroso i Jehova? Ẹjo. Me yọ ha userhumu rẹn i Joseph hẹrhẹ rhẹ erhionrin? Fọkiẹ esegburhomẹmro ro vwo kpahen i Jehova. Ọ mẹrẹnvwrurhe taghene Jehova ono ru ekwakwa serhọ. Djokarhọ oborẹ ọ ta rẹn imizie: “Are i vwa zofẹ-ẹn. Mẹmẹ yẹ Osolobrugwẹ? Dedevwo, are i guọlọ ha ẹkuọn mẹ, Osolobrugwẹ ọ guọlọre nẹ omamọ emru o nẹ erhumie rhe, neneyo mi sabu simi ihworho rhọ, jerẹ oborẹ ọye o ruẹ inyenana.” (Gen. 50:19, 20) Obẹta ye, Joseph nọ mẹrẹnvwrurhe taghene ọye ọ hẹrhẹ fughwẹ-ẹ.

14, 15. (a) Me yẹ emru oka kpahen erhionrin ri David o djephia? (b) Me yọ ha userhumu rẹn David sabu vwo erhionrin?

¹⁴ E ji sehiẹn Orodje David. Dedevwo, Jehova ọ djeriẹ ha ọke uphuphẹn no rhiẹ orodje ro no sun Israel, ọrẹn, David ọ ji hẹrhẹ te uvwre ẹgbukpe 15, a ki haye mwu ẹrhẹ orodje uvuẹn uvwiẹ ọnẹyen. (2 Sam. 2:3, 4) Uvwre ọke ọnana, Orodje Saul rọ vwọ sẹrorẹ atamwu kpahen i Jehova, nọ guọlọ i David kpe. * Fọkiẹ ọrana, David orho vwo ekete ro rhirhiẹ-ẹ, ọye nọ zẹ riẹ ẹkwotọre erọrọ, ọ tobọ rhirhiẹ unu rọ ha uvuẹn atita ọrhẹ uvuẹn ato. Ọke a tobọ kpe i Saul uvuẹn uvweri, David ọ ji hẹrhẹ ẹgbukpe irhiruẹ erọrọ, a ki haye mwu ẹrhẹ orodje uvuẹn agbamwa Israel ephian.—2 Sam. 5:4, 5. 

¹⁵ Mesoriẹ David o vwo omwemẹ rọ nọ hẹrhẹ? David ọ kpahenrhọ onọ ọrana uvuẹn psalm 13, ọke rọ nọ ọgbọ ẹne: “Marhẹ ono jiri te?” David nọ kpahenrhọ  ye: “Harẹn omẹmẹ, mi na hẹroso ẹguọlọ atamwu ọnọ; ọmudu mẹ ọnọ ghọghọ fọkiẹ irueruo usimirhọ ọnọ. Mi na so ijoro vwe i Jehova, fọkime ọ ha ebrurhọ buebun mẹ ne.” (Ps. 13:5, 6) David ọ hẹroso ẹguọlọ atamwu i Jehova. Ọye ọ dabu tẹnrovi usimirhọ rọ nọ mẹrẹn, nọ jeghwai roro kpahen ebrurhọ ri Jehova ọ yẹriẹ ne. Itiọrurhomẹmro, David o rheri taghene ọye ọ hẹrhẹ fughwẹ-ẹ.

16, 17. Marhẹ i Jehova ọrhẹ i Jesu i ru fi omamọ udje rhotọre sekpahen omwemẹ ra na hẹrhẹ?

¹⁶ Arha tẹmro kpahen erhionrin, Jehova ọ vwọ ta rẹn ọwan ne ru oborẹ ọye ọ vwọ guọlọ ru-u. Jehova o dje omamọ udje rhotọre kpahen uruemru re vwo omwemẹ ra na hẹrhẹ. (Se 2 Peter 3:9.) Jehova ọ havwọ ẹhẹrhẹ ẹgbukpe buebun ne, neneyo ihworho ephian i mẹrẹnvwrurhe taghene ọsoso ẹmro Echu ọ tare uvuẹn ogba Eden kpahen ọye, ofian. Ọye o vwo erhionrin hẹrhẹ ọke re ne ru odẹ ye fon. Ọnana nẹ ọnọ jeghwai rhua erere buebun vwe ihworho ra hẹrhiẹ rhẹ erhionrin.—Isa. 30:18.

¹⁷ Jesu o ji vwo omwemẹ rọ nọ hẹrhẹ. Dedevwo, Jesu ọ sẹrorẹ atamwu kpahen i Jehova ọke rọ ha uvuẹn otọrakpọ na, jeghwai yẹ i Jehova ọghanronmẹ izobo otan na uvuẹn ẹgbukpe 33 C.E., ọrẹn, ọ ji hẹrhẹ te ẹgbukpe 1914, ọ ki tuẹn usun rhọ obẹ odjuwu. (Acts 2:33-35; Heb. 10:12, 13) Jesu ọnọ hẹrhẹ te oba Ẹgbukpe Uriusionrin ọrẹ Usun ọnẹyen, nọ ki ghwọghọ evwreghrẹn yen ephian. (1 Cor. 15:25) Jesu ono vwo erhionrin jiri, ọrẹn, e vwo imwẹro taghene ọ hẹrhẹ fughwẹ-ẹ.

18, 19. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan vwo omwemẹ ra na hẹrhẹ?

¹⁸ Omarana, o fori nẹ owuowọnwan o vwo omwemẹ rọ nọ hẹrhẹ, jeghwai dje uruemru erhionrin phia. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan ruẹ ọnana? Nẹrhomo vwe Osolobrugwẹ nọ yọ ẹhẹn ọfuanfon ọnẹyen. Karorhọ taghene erhionrin ọ ha usuẹn uruemru ẹhẹn ọfuanfon na. (Eph. 3:16; 6:18; 1 Thess. 5:17-19) Nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu wẹn rhe vwo erhionrin ọke ephian.

¹⁹ O ji fo na karorhọ oborẹ ọ ha userhumu rẹn Abraham, Joseph, ọrhẹ David vwo uruemru ra hẹrhẹ rhẹ erhionrin nẹ ive i Jehova i te orugba. Esegburhomẹmro ọrhẹ ẹruehaso aye i vwo kpahen i Jehova yọ sa rẹ aye erhumu. Aye e roro kpahen oma aye yanghene oborẹ aye i guọlọre ọvo-o. Erhe roro kpahen oborẹ o nẹ erhumu erhionrin aye i vwori rhe, ọnọ ha userhumu rẹn ọwan vwo uruemru ra hẹrhẹ.

20. Me yo fori no rhiẹ orhienbro ọwan?

²⁰ Omarana, ọrhọ tobọ rhianẹ ọwan a dẹrughwaroghwu ọdamuni yanghene ukpokpogho, o fori ne vwo omwemẹ re ne vwo “uruemru ra hẹrhẹ.” Itiọrurhomẹmro, ọkezẹko ọwan ina sabu nọ, “Marhẹ ono jiri te, O Jehova?” (Isa. 6:11) Ọrẹn, nyoma omẹgbanhon ẹhẹn ọfuanfon Osolobrugwẹ, owuowọnwan o vwo omwemẹ rọ nọ tẹmro i Jeremiah enana: “Jehova yẹ ẹkẹ mẹ . . . Ọyẹ ọsoriẹ mi ne dje uruemru ra hẹrhẹ phia.”—Lam. 3:21, 24.