1, 2. 1) ¿Kʼu van yuʼun xi ta jakʼbetik bakʼintik li Jeovae: «Mucʼul Dios ¿Baqʼuin to chavaʼibun jcʼop [...]?»? 2) ¿Kʼu yuʼun tspat koʼontontik li tukʼil yajtuneltak Dios ta voʼnee?

XI LA sjakʼik li Isaias xchiʼuk Habacuc ti jaʼ yaj-alkʼoptak Dios ta voʼnee: «Mucʼul Dios ¿Baqʼuin to chavaʼibun jcʼop [...]?» (Is. 6:11; Hab. 1:2). Taje chanib to velta jech la sjakʼ ek li ajvalil David li ta Salmo 13 (Sal. 13:1, 2). Li Jesukristoe jaʼ jech la sjakʼ ek kʼalal laj yil ti muʼyuk xchʼunel yoʼonton li krixchanoetike (Mat. 17:17). Jaʼ yuʼun, mu me labaluk xkaʼitik mi oy jech ta jakʼtik bakʼintik eke.

² ¿Kʼu van yuʼun xi ta jakʼbetik bakʼintik ek li Jeovae: «Mucʼul Dios ¿Baqʼuin to chavaʼibun jcʼop [...]?»? Xuʼ van jaʼ ta skoj ti muʼyuk tukʼ kʼusi lijpasbate. Ta skoj ti ip noʼox chkaʼitike o ta skoj ti oy xa jabilaltike. Xuʼ van mu xa x-echʼ chkaʼitik ta skoj ti «tsots vokolil» xchiʼuk ti «toj echʼ noʼox xibal sba» li jkuxlejaltik avie (2 Tim. 3:1). Xuʼ van chchibaj-o koʼontontik yuʼun li xchopol talelal krixchanoetike. Akʼo mi jech, tspat tajek koʼontontik li tukʼil yajtuneltak Dios ta voʼnee, ¿kʼu yuʼun? Yuʼun li stukike laj yalbeik Jeova li kʼusi oy ta yoʼontonike xchiʼuk muʼyuk akʼbatik kastigo ta skoj ti jech la sjakʼike.

3. ¿Kʼusi xuʼ tskoltautik mi la jnuptantik tsatsal vokoliletike?

³ ¿Kʼusi van tskoltautik mi la jnuptantik li vokoliletik laj kalbetik  xa skʼoplale? Jaʼ li kʼusi laj yal jchankʼop Santiago ti jaʼ xchaʼitsʼin li Jesuse, xi laj yale: «Tsʼikuk me avuʼunik ermanoetik jaʼ to mi liʼ xa oy li Kajvaltike» (Sant. 5:7). Li tojobtasel taje jaʼ akʼbat snaʼ yuʼun li Diose. Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, skʼan stsʼikuk kuʼuntik o ti oyuk smalael kuʼuntike. Pe, ¿kʼusi skʼan xal ti tstsʼik kuʼuntike? Xchiʼuk, ¿kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel li talelal taje?

4, 5. 1) ¿Kʼusi skʼan xal ti stsʼik kuʼuntike o ti oy smalael kuʼuntike, xchiʼuk kʼuxi chkakʼtik ta ilel? 2) ¿Kʼuxi laj yalbe smelolal Santiago taje? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

⁴ Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, li stsʼikel o smalaele jaʼ jtos talelal chkakʼtik ta ilel kʼalal chakʼbutik xchʼul espiritu li Diose. Jaʼ yuʼun, mi muʼyuk tskoltautik li Diose, mu x-akʼ lek ta ilel smalael kuʼuntik ta skoj ti jpasmulilutike. Li talelal taje jaʼ jun matanal yakʼojbutik li Jeovae. Jech xtok, kʼalal chkakʼtik ta ilel ti oy smalael kuʼuntike, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Jeovae xchiʼuk li jchiʼiltaktike. Yan mi mu stsʼik kuʼuntik o ti muʼyuk smalael kuʼuntike, ta me xkʼunib li kʼanel oy kuʼuntik ta jujuntale (1 Kor. 13:4; Gal. 5:22). Li smalaele te stsakojbe sba skʼoplal xchiʼuk yan talelalil ti tsotsik tajek skʼoplale. Kʼalal oy smalael kuʼuntike jaʼ skʼan xal ti chkuch kuʼuntike xchiʼuk ti chkakʼtik persa ti junuk noʼox koʼontontik akʼo mi oy kʼusitik tsotsik ta jnuptantike (Kol. 1:11; Sant. 1:3, 4). Jech xtok, jaʼ skʼan xal ti muʼyuk ta jpak jkʼoplaltik akʼo mi chkil jvokoltike xchiʼuk ti tukʼ-o chkakʼ jbatik kʼusiuk noʼox ti xkʼot ta jtojolaltike. Pe li Vivliae chal ti oy to kʼusi mas skʼan jpastike, chal ti skʼan ta sjunuluk koʼonton jtsʼiktike o jmalatike. Taje jaʼ li kʼusi tsots skʼoplal ta jchantik li ta Santiago 5:7 xchiʼuk 8 (kʼelo).

⁵ ¿Kʼu yuʼun skʼan ta sjunuluk koʼonton jmalatik ti akʼo xchapan Jeova skotol li kʼusi chkʼot ta pasele? Li Santiagoe laj yal ti jaʼ jech jkuxlejaltik kʼuchaʼal jun j-abtel ta osile. ¿Kʼu yuʼun? Veno, li jun j-abtel ta osile chakʼ tajek persa ta yavel li stsʼunube, pe mu kʼusi xuʼ spas sventa xakʼ voʼ o ti xkʼepe, mu xuʼ xakʼ chʼiuk ta anil xtok li kʼusi la stsʼune. Mi jaʼuk xuʼ sjelubtas ta anil li kʼakʼaletike. Jaʼ yuʼun, skʼan ta sjunuluk yoʼonton smala jaʼ to mi laj yakʼ li «kʼupil sba sat» balumile. Jaʼ jech li voʼotik eke, ta jmalatik chkʼot ta pasel yuʼun Jeova skotol li kʼusitik yaloje, pe ep tajek kʼusitik mu stakʼ jpastik li voʼotike (Mar. 13:32, 33; Ech. 1:7). Jech oxal, skʼan ta sjunuluk koʼonton jmalatik jech kʼuchaʼal li j-abtel ta osile.

6. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li j-alkʼop Miquease?

⁶ Li kʼu yelan jkuxlejaltik avie xkoʼolaj kʼuchaʼal li ta skʼakʼalil j-alkʼop Miquease. Li stuke kuxi kʼalal jaʼo ch-ajvalilaj li chopol Akase. Batsʼi muʼyuk stukʼil kʼusi tspas li krixchanoetike, «jaʼ xa noʼox yabtelic o spasel li cʼusitic chopole» (kʼelo Miqueas 7:1-3). Snaʼoj ti mu kʼusi xuʼ spas sventa sjelbe stalelal li krixchanoetike, jaʼ yuʼun xi laj yale: «Li vuʼune jaʼ noʼox te chcacʼ o [jsat] ta stojol li Mucʼul Diose; jaʼ noʼox ta jmala chiscoltaun li Diose, jaʼ li jcoltavanej cuʼune. Li Dios cuʼune ta onoʼox xiyaʼibun li jcʼope» (Miq. 7:7). Li Miquease ta sjunul yoʼonton la smala; skʼan jechuk jtalelaltik ek li voʼotike.

7. ¿Kʼu yuʼun skʼan ta sjunuluk koʼonton jmalatik xkʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi yaloje?

⁷ Mi jaʼ jech xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal li Miquease, ta sjunul me koʼonton ta jmalatik ti akʼo xchapan skotol li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? Veno, sventa xkaʼibetik smelolale jnopbetik skʼoplal jun jchukel ti tsmala bakʼin chichʼ milele. Akʼo mi mu skʼan xkʼot li kʼakʼal taje, persa skʼan smala, yuʼun mu xa kʼusi stakʼ spas. Pe li kʼusi chkʼot ta jtojolaltik li voʼotike mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li jchukel taje. Li voʼotike jnaʼojtik ti chkʼot onoʼox ta pasel yuʼun Jeova ti chakʼ jkuxlejaltik sbatel osile xchiʼuk ti chakʼbutik ti bakʼin lek chile, jech oxal, ta  sjunul koʼonton ta jmalatik ti jech tspase. Jaʼ ta jchʼuntik li tojobtasel liʼe: «[Tsʼikuk] avuʼunik skotol li kʼusitike xchiʼuk kuchuk avuʼunik ta muyubajel» (Kol. 1:11, 12). Jaʼ yuʼun, xuʼ me chopol chaʼi sba kuʼuntik Jeova mi xijchibet xa tajek chkakʼ ta ilel jtalelaltike xchiʼuk mi te xa xijvulvun ta skoj ti chjalij to tajek chkaʼitike (Kol. 3:12).

8. ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik?

⁸ ¿Kʼusi van tskoltautik yoʼ ta sjunuluk koʼonton jmalatik? Jaʼ li stalelalik tukʼil viniketik xchiʼuk antsetik ta voʼne ti ta sjunul yoʼonton la smalaik chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj Jeovae (Rom. 15:4). Kʼalal ta jkʼeltik batele, teuk ta joltik kʼu sjalil la stsʼikik o la smalaik, kʼu yuʼun ta sjunul yoʼonton la smalaik xchiʼuk kʼusi bendisional la staik koliyal ti la smalaike.

9, 10. ¿Kʼu sjalil la stsʼikik o la smalaik Abraan xchiʼuk Sara sventa xkʼot ta pasel junantik li kʼusi albatik yuʼun Jeovae?

⁹ Baʼyel kalbetik skʼoplal li Abraan xchiʼuk Sarae. Li stukike la sparteinik «li kʼusi albil xa onoʼox ta skoj ti oy xchʼunel yoʼontonik xchiʼuk ti oy smalael yuʼunike». Li Vivliae chal ti «kʼalal laj xaʼox yakʼ ta ilel ti stsʼik yuʼun li Abraane, la sta li kʼusi» albil yuʼun Jeovae: ti chichʼ akʼbel bendisione xchiʼuk ti ch-epaj li snitilulale (Evr. 6:12, 15). Pe, ¿kʼu yuʼun ti skʼan smala o ti stsʼik yuʼun li Abraane? Yuʼun li kʼusi laj yichʼ albele, jal toʼox tajek skʼan xkʼot ta pasel. Li trato la spas Jeova xchiʼuk Abraane, lik kʼotuk ta pasel ta 14 ta yuilal Nisan yuʼun judaetik ta sjabilal 1943 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. Li vaʼ kʼakʼale jaʼo la xtuchʼik jelavel ukʼum Eufrates xchiʼuk kʼotik ta Albil Balumil li Abraan, Sara xchiʼuk li buchʼutik jmoj nakal xchiʼukike. Pe li Abraane jal la smala jaʼ to ti kʼuxi vokʼ ta sjabilal 1918  li xnichʼon ti Isaak sbie, jaʼ xkaltik la smala 25 jabil. Vaʼun, echʼ to 60 jabil xtok sventa xvokʼ li smamobtak ti Esau xchiʼuk Jakob sbie, yuʼun ayanik ta sjabilal 1858 (Evr. 11:9).

¹⁰ ¿Mi laj onoʼox yuʼunin kʼuuk yepal Albil Balumil li Abraane? Xi chal li Vivliae: «[Li Jeovae] muʼyuk bu laj yakʼbe jutebuk yosil, moʼoj, mi jutebuk bu xuʼ stekʼan yok, pe laj yalbe ti chuʼunine xchiʼuk ti chuʼunin ta tsʼakal li snitilulale, akʼo mi chʼabal toʼox xnichʼon» (Ech. 7:5). Kʼalal la xtuchʼik jelavel ukʼum Eufrates li Abraane, echʼ 430 jabil ta skotol jaʼ to ti kʼuxi pasik ta jun jteklum li snitilultak ti jaʼ te chnakiik li ta Albil Balumil taje (Éx. 12:40-42; Gal. 3:17).

11. 1) ¿Kʼu yuʼun ta sjunul yoʼonton la smala li Abraane? 2) ¿Kʼusi bendisional ch-akʼbat yuʼun Jeova koliyal ti la smalae?

¹¹ Li Abraane muʼyuk xil kʼuxi kʼotanuk ta pasel skotol li kʼusi laj yichʼ albel yuʼun Diose. Pe ta sjunul yoʼonton la smala, yuʼun oy xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Jeovae (kʼelo Evreos 11:8-12). ¿Mi xnop avuʼun kʼu to yelan xmuyubaj mi chaʼkuxi tale? Labal to van sba chil skotol li kʼusi chal Vivlia ta sventa li xkuxlejale xchiʼuk ta sventa li snitilulaltake. * Jech xtok, chmuyubaj kʼalal mi laj yaʼi ti toj tsots skʼoplal li kʼusi la spas yoʼ xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Jeova ta sventa li albil nitilulale. Chakʼ venta ta melel ti mu jecheʼuk noʼox ti jal la smalae.

12, 13. 1) ¿Kʼusi la snuptan li Josee? 2) ¿Kʼusi lekil talelal laj yakʼ ta ilel?

¹² Kalbetik skʼoplal li snamtal momnichʼon Abraan ti Jose sbie. Akʼo mi ep kʼusitik muʼyuk tukʼ pasbat, laj yakʼ ta ilel ti ta sjunul yoʼonton la smalae. Yuʼun laj yichʼ chonel ta mosoil kʼalal 17 toʼox sjabilale. Ta tsʼakale laj yichʼ jutbel smul ti tskʼan la tstsatsal tsak li yajnil yajvale. Akʼo mi mu meleluk taje, laj onoʼox yichʼ tikʼel ta chukel (Gén. 39:11-20; Sal. 105:17, 18). Li Josee tukʼ yakʼoj sba, pe yileluke muʼyuk bu ch-akʼbat bendision, yuʼun jaʼ noʼox chichʼ akʼbel kastigo. Pe kʼalal echʼ 13 jabile, ta anil noʼox jel skotol. Yuʼun lokʼ ta chukel xchiʼuk kʼot ta xchibal ajvalil li ta Ejiptoe (Gén. 41:14, 37-43; Ech. 7:9, 10).

¹³ ¿Mi laj van svul-o tajek yoʼonton ta skoj li kʼusitik muʼyuk tukʼ pasbate? ¿Mi muʼyuk xa van la spat yoʼonton ta stojolal li Sdios ti Jeova sbie? Moʼoj. Pe, ¿kʼuxi xa noʼox ti ta sjunul yoʼonton tsʼik yuʼune o ti la smalae? Yuʼun oy xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Jeovae. Laj yakʼ venta ti jaʼ oy ta skʼob skotole. Jaʼ yuʼun, xi laj yalbe li xchiʼiltak ta vokʼele: «Mu xaxiʼic. Li vuʼune mu xuʼ ta jpas jba ta Dios. Li voʼoxuque laj anopic ti chavutsʼintaicune, pero li Diose la scʼatajes ta lec, yuʼun chacʼ jcolta ep cristianoetic yoʼ [...] mu xchamic ta viʼnal jech chac cʼu chaʼal ta jpas chavilic liʼ ta orae» (Gén. 50:19, 20). Li Josee laj yil ta sat stuk ti mu jecheʼuk noʼox ti tsʼik yuʼune.

14, 15. 1) ¿Kʼu yuʼun labal sba ti kʼu yelan la smala li Davide? 2) ¿Kʼusi koltaat-o David yoʼ smalae?

¹⁴ Kalbetik skʼoplal li ajvalil Davide. Ep tajek kʼusitik muʼyuk tukʼ pasbat ek. Akʼo mi kerem toʼox tajek kʼalal tʼujat ta ajvalil yuʼun li Jeovae, la smala 15 jabil sventa x-och ta ajvalil li te noʼox ta snitilulale (2 Sam. 2:3, 4). Ti kʼu sjalil la smala taje oy jayibuk jabil laj yichʼ nutsel sventa xmilat yuʼun li ajvalil Saule. * Jaʼ yuʼun, ep ta velta naki ta yan lum o ta yut chʼentik ta takixokol balumil. Ta tsʼakale cham ta jun paskʼop li Saule. Akʼo mi jech, li Davide laj to smala vukub jabil sventa x-och ta ajvalil ta sjunul li lum Israele (2 Sam. 5:4, 5).

¹⁵ ¿Kʼu yuʼun ta sjunul yoʼonton la stsʼik o la smala li Davide? Jaʼ te tstakʼbutik stuk li ta Salmo 13 kʼalal chanib to velta la sjakʼbe Jeova bakʼin to chlaj li svokole. Xi laj yale:  «Jchʼunoj ti ep cʼuxun ta avoʼntone [o ti tukʼ-o li kʼanelal avuʼun ta jtojolale]; xcuxet noʼox coʼnton, yuʼun jnaʼoj ti chacoltaune. Xilaʼet noʼox ta sqʼuejintael li Mucʼul Diose, yuʼun toj lec li cʼusi la spas ta jtojole» (Sal. 13:5, 6). Li Davide spatoj yoʼonton ta stojolal li tukʼil kʼanelal yuʼun Jeovae. Xmuyubaj noʼox la smala xkʼot skʼakʼalil ti xlajesbat li svokole. Jech xtok, la snopbe skʼoplal ti kʼu yelan yichʼoj xa onoʼox koltael talele. Snaʼoj ti mu jecheʼuk noʼox tsmalae.

16, 17. ¿Kʼuxi yakʼojik ta ilel Jeova xchiʼuk Jesus ti ta sjunul yoʼonton tstsʼik o tsmalaike?

¹⁶ Li Jeovae chakʼ ta ilel ti oy smalael yuʼune, jaʼ yuʼun chalbutik ti akʼo oyuk smalael kuʼuntike o ti stsʼikuk kuʼuntik eke. Jaʼ noʼox slekil kʼelobil oy kuʼuntik ta sventa li smalaele o li stsʼikele (kʼelo 2 Pedro 3:9). Yuʼun li stuke ta smilal xa noʼox jabil smalaoj chichʼ akʼel ta ilel ti maʼuk melel li kʼusi laj yal Satanas li ta nichimaltik Edene. Li Jeovae smalaoj tajek xkʼot skʼakʼalil ti xichʼ chʼultajesel ta j-echʼel li sbie. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik jaʼ noʼox smalaoj chichʼik koltael yuʼun li Jeovae, mu xa noʼox xnop yuʼunik kʼu to yepal li bendision tstaike (Is. 30:18).

¹⁷ Li Jesus eke yakʼoj ta ilel ti ta sjunul yoʼonton tsmalae. Kʼalal ay ta Balumile jech-o tukʼ laj yakʼ sba jaʼ to ti kʼuxi chame. Li ta sjabilal 33 laj yakʼ ta stojolal Jeova li sbalil matanal laj yakʼe. Pe jal la smala sventa stsak li yabtele, yuʼun jaʼ to och ta ajvalil li ta sjabilal 1914 (Ech. 2:33-35; Evr. 10:12, 13). Xchiʼuk jech to-o tsmala jaʼ to mi tsʼaki li Ajvalilal ta Jmil Jabil sventa xakʼbe slajeb ta j-echʼel li yajkontratake (1 Kor. 15:25). Taje jal to tajek, pe jnaʼojtik ti mu jecheʼuk noʼox tsmalae.

18, 19. ¿Kʼusi tskoltautik sventa ta sjunuluk koʼonton jmalatik?

¹⁸ Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, skʼan stsʼikuk kuʼuntik o ti oyuk smalael kuʼuntike. Pe, ¿kʼusi van tskoltautik sventa jechuk xkakʼ ta ilel jtalelaltik? Jaʼ ti jkʼanbetik Dios ti akʼo xakʼbutik xchʼul espiritue. Yuʼun skʼan jvules ta joltik ti skʼan xakʼbutik xchʼul espiritu sventa jmalatik o stsʼikuk kuʼuntike (Efes. 3:16; 6:18; 1 Tes. 5:17-19). Jaʼ yuʼun, ¡skʼan xijvokolet jkʼanbetik Jeova ti akʼo oyuk smalael kuʼuntik kʼalal ta jnuptantik vokoliletike!

¹⁹ Li Abraan, Jose xchiʼuk Davide ta sjunul yoʼonton la smalaik ti xkʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi yaloje, ¿mi xvul ta joltik kʼu yuʼun ti jech laj yakʼ ta ilel stalelalike? Yuʼun spatoj yoʼontonik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk xchʼunojik ti lek onoʼox chchapan skotole. Maʼuk tsots skʼoplal laj yaʼi li svokol tsnuptanike o li kʼusi mas lek chaʼiike. Jaʼ yuʼun, kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li bendision laj yichʼike jaʼ me tskoltautik sventa stsʼikuk kuʼuntik o ti oyuk smalael kuʼuntike.

20. ¿Kʼusi skʼan jpʼeluk ta koʼonton jpastik?

²⁰ Akʼo mi ep kʼusitik tsotsik ta jnuptantik, skʼan me jpʼeluk ta koʼonton jtsʼiktik o jmalatik. Veno, xuʼ van xi ta jakʼtik bakʼintike: «Mucʼul Dios ¿Baqʼuin to chavaʼibun jcʼop [...]?» (Is. 6:11). Pe ta sventa li yip chʼul espiritue, xuʼ me xi xkaltik kʼuchaʼal li Jeremiase: «Jaʼ noʼox jpatoj o coʼnton ta stojol [o jaʼ noʼox jmalaoj-o li Jeovae]» (Lam. 3:21, 24).