1, 2. (a) Die yen se mu avwanre vwọ nọ nẹ, “Mavọ o krite”? (b) Diesorọ udje rẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ rẹ ọke awanre vwo phiuduphiyọ avwanre awọ?

“MAVỌ o krite?” Ọyena onọ rẹ ọmraro Aizaya vẹ Habakọk nọre. (Aiz. 6:11; Hab. 1:2) Ọke rẹ Ovie Devid vwo siẹ Une Rẹ Ejiro 13, abọ ẹne soso yen ọ nọre nẹ, “Mavọ okrite?” (Une 13:1, 2) Onini rẹ avwanre Jesu tobọ ji nọ onọ yena ọke rọ vwọ mrẹ uruemu rẹ jẹ evun-ẹfuọn rẹ ihwo rẹ ọke rọyen. (Mat. 17:17) Ọtiọyena, o rhe fo nẹ o gbe avwanre unu siẹrẹ avwanre da je nọ onọ yena-a.

² Die yen sa nẹrhẹ avwanre nọ nẹ, “Mavọ o krite”? Ọkiọvo, ọ sa dianẹ e shenyẹ avwanre. Ọghwo, ọga, yẹrẹ “ẹdẹ ebrabra” nana rọ bẹn eyeren na je sa suọ. (2 Tim. 3:1) Iruemu ebrabra rẹ ihwo re dia kẹrẹ avwanre, je sa nẹrhẹ a nọ onọ yena. O toro obo re sorọ-ọ, ọ vwerhoma ra vwọ riẹn nẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ rẹ ọke awanre vwọ nọ onọ yena, Jihova ghwọku aye-en!

3. Die yen sa chọn avwanre uko vwo yerin ghene ebẹnbẹn?

³ Die yen sa chọn avwanre uko vwo yerin ghene ebẹnbẹn nana eje? Ẹwẹn rẹ Ọghẹnẹ mu odibo Jems rọ dia ọmọsẹ rẹ Jesu, vwo si: “Imoni mẹ, ovwan gba vwẹ  erhiori hẹrhẹ, bẹsiẹ rẹ Ọrovwohwo cha vwọ rhe.” (Jems 5:7) O ghini fo nẹ avwanre vwo erhiori. Ẹkẹvuọvo, die yen sa chon avwanre uko vwo vwo uruemu nana?

4, 5. (a) Die yen erhiori churobọ si? (b) Mavọ yen odibo Jems vwo ru udje rẹ ẹbẹre ọvo rẹ uruemu rẹ erhiori na? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

⁴ Baibol na tare nẹ erhiori yẹrẹ edirin, ọyen ẹbẹre ọvo rẹ omamọ rẹ ẹwẹn ọfuanfon na. Ọtiọyena, vrabọ rẹ ukẹcha rẹ Ọghẹnẹ, ọ cha bẹn ra vwọ nabọ dje uruemu nana phia. Erhiori, ọyen okẹ ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe. E de vwo erhiori yẹrẹ edirin, ke se dje ẹguọnọ kẹ Ọghẹnẹ kugbe ihwo efa. E rhe vwo ediri-in, ememerha na, ẹguọnọ rẹ avwanre vwo kpahen iniọvo na ko che djiro. (1 Kọr. 13:4; Gal. 5:22) Erhiori churobọ si iruemu iyoyovwin efa ra guọnọ mie Inenikristi. Kerẹ udje, o churobọ si akoechiro rọ dia uruemu rọ sa chọn avwanre uko vwo yerin ghene ebẹnbẹn, ji vwẹ ẹro abavo vwo ni ẹdia avwanre. (Kọl. 1:11; Jems 1:3, 4) Erhiori je sa nẹrhẹ a sẹro rẹ oyọnregan ji chirakọn rẹ oja, ukperẹ e vwo ru orukeri. Vwọba, Baibol na bru avwanre uche nẹ, e vwo owenvwe ra vwọ hẹrhẹ. Ọ nabọ kanrunumu ẹkpo nana vwẹ Jems 5:7, 8. (Se.)

⁵ Diesorọ o vwo fo nẹ e nene uchebro rẹ Ọghẹnẹ nẹ a hẹrhẹ? Jems vwẹ ẹdia rẹ avwanre vwo dje ọghwẹrẹ. Dede nẹ ọghwẹrẹ nabọ wian gangan vwọ kọn ekankọn, o vwo ẹgba ro vwo sun aruọke na yẹrẹ ọke rẹ ekankọn na cha vwọ djẹ-ẹ. O che se brokpakpa-a. Ọ riẹnre nẹ ofori nẹ ọ vwẹ erhiori hẹrhẹ “emamọ rọ kọnre.” Eriyin ọ je hepha kẹ avwanre, ra wọ hẹrhẹ orugba rẹ ive rẹ Jihova na, erọnvwọn buebun herọ re che se wene-e. (Mak 13:32, 33; Iruo 1:7) Kerẹ ọghwẹrẹ, ofori nẹ a hẹrhẹ vẹ erhiori.

6. Die yen udje rẹ ọmraro Maika na yono avwanre?

⁶ Obo re phia nonẹna họhọ obo re phiare vwẹ ọke rẹ ọmraro Maika. Maika diarọ vwẹ ọke rẹ orharhe Ovie Ehaz vwo suẹn. Koka koka rẹ umwemwu yen e ruẹ vwẹ ọke yena. Ihwo na da rhe tẹn ona rẹ “umwemwu eruo.” (Se Maika 7:1-3.) Maika vwọ mrẹvughe nẹ ọyen che se wene ẹdia na-a, kẹ die yen o ruru? Ọ da ta: “Vwọ kẹ vwẹ Ọrovwohwo mi che ni, me hẹrhẹ Ọghẹnẹ rẹ esivwo mẹ; Ọghẹnẹ mẹ che nyo vwe.” (Maika 7:7) Kerẹ Maika, o ji fo nẹ avwanre vwo uruemu ra vwọ “hẹrhẹ.”

7. Uruemu vọ yen a guọnọ mie avwanre, rẹ avwanre vwọ hẹrhẹ orugba rẹ ive rẹ Jihova na?

⁷ Avwanre de vwo oka rẹ esegbuyota ro rhe Maika, ke che vwo owenvwe ra vwọ hẹrhẹ Jihova. Ẹdia rẹ avwanre fẹnẹ ohwo re mu phiyọ uwodi, rọ hẹrhẹ ẹdẹ re che vwo hwe. Kidie ohwo tiọyena che se ru emuvuọvo-o, ọ cha ghwa hẹrhẹ ẹdẹ rẹ ughwu rọyen, dede nẹ ọ dia o rhẹro rọyen vẹ omavwerhovwẹ-ẹn! Ẹdia rọyen fẹnẹ ọ rẹ avwanre dibi dibi! Avwanre choma ra vwọ hẹrhẹ Jihova kidie avwanre riẹnre nẹ ọke rọyen de te, ọ cha kẹ avwanre arhọ re bẹdẹ bẹdẹ ro veri. Ọtiọyena, kẹ avwanre se “vwo erhiori” ji “ghọghọ vwẹ evun rẹ oja.” (Kọl. 1:11, 12) Ẹkẹvuọvo, dede nẹ avwanre hẹrhẹ Jihova, avwanre de vwo uruemu re vwo brenu kpahọn nẹ o gbeghẹrẹ, oma cha sa vwerhọ-ọn.​—Kọl. 3:12.

8. Die yen ofori nẹ a karophiyọ, re vwo roro kpahen udje rẹ ihwo ri fuevun vwẹ ọke awanre?

⁸ Avwanre da karophiyọ ihwo ri fuevun hẹrhẹ orugba rẹ ive rẹ Jihova vwẹ ọke awanre, ọ cha nẹrhẹ e vwo owenvwe ra je vwọ hẹrhẹ. (Rom 15:4) Re vwo roro kpahen udje rayen na, ofori nẹ a je karophiyọ oborẹ ayen hẹrhẹ kri te, oboresorọ ayen vwo vwo owenvwe ra vwọ hẹrhẹ, kugbe ebruphiyọ ro te ayen obọ.

9, 10. Mavọ yen Ebraham vẹ Sera hẹrhẹ Jihova kri te?

⁹ Roro kpahen Ebraham vẹ Sera. Ayen hẹ usun rẹ ihwo “re wan oma rẹ esegbuyota kugbe erhiori reuku rẹ ive na.” Baibol na vuẹ avwanre nẹ, kidie nẹ Ebraham “vwẹ erhiori hẹrhẹ,” Jihova de ve kẹ nẹ o che bruba kẹ, ji ru emọ rọyen bunphiyọ. (Hib. 6:12, 15) Diesorọ o vwo fo nẹ Ebraham vwo erhiori? Kidie orugba rẹ ive na jehẹ obaro. Orugba rẹ ọphọ rẹ Jihova vẹ Ebraham rere na tonphiyọ vwẹ ẹdẹ 14 rẹ Nisan rẹ ukpe rẹ 1943 B.C.E. Ọke yena yen Ebraham vẹ Sera kugbe evwruwevwin rayen eje vwọ wanvrẹ Urhie rẹ Yufretis ro Otọ rẹ Uve na. Ẹgbukpe 25 wanvrẹ tavwen e ki vwiẹ Aizik vwẹ ukpe rẹ 1918 B.C.E., ọyena vwọ wan nu, Ebraham da rhoma hẹrhẹ ẹgbukpe 60 efa tavwen e ki vwiẹ ivwrọmọ rọyen, Isọ vẹ Jekọp, vwẹ ukpe rẹ 1858 B.C.E.​—Hib. 11:9.

¹⁰ Bro etọ yen Ebraham vwọ riuku? Baibol na da ta: “yẹ [Jihova] vwẹ uku kẹ [Ebraham] vwẹ etiyi-in, kaka ichiyi ọvo dede, ẹkẹvuọvo o de ve kẹ nẹ ọye cha reyọ otọ na kẹ kugbe uvwiẹ rọye rọ  cha vwẹ obuko, yẹ o ji vwo ọmọ-ọ.” (Iruo 7:5) Ebraham vwọ wan urhie rẹ Yufretis vrẹ nu, egbukpe 430 wanvrẹ tavwen emọ rọyen ke rhe dia ẹgborho rọ cha riuku rẹ otọ re veri na.​—Eyan. 12:40-42; Gal. 3:17

11. Die nẹrhẹ Ebraham vwo owenvwe rọ vwọ hẹrhẹ Jihova, kẹ ebruphiyọ vọ yen che te obọ fikirẹ erhiori rọyen?

¹¹ Ebraham vwo owenvwe rọ vwọ hẹrhẹ, kidie o se Jihova gbuyota. (Se Hibru 11:8-12.) Ọ hẹrhẹ Ọghẹnẹ vẹ omavwerhovwẹn, dede nẹ o rhiẹromrẹ orugba rẹ ive na-a. Oma cha nabọ vwerhọn ọke ra da kparọ nushi rhe vwẹ iparadaisi. O che gbe unu mamọ siẹrẹ ọ da rhe riẹn nẹ ikuegbe rọyen vẹ ọ rẹ uvwiẹ rọyen vọn evunrẹ Baibol na. * Di roro oborẹ oma cha vwerhọn te, ọke rọ da rhe riẹn nẹ ọyen nabọ toroba orugba rẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ ro shekpahen ọmọ re veri na! Aphro herọ-ọ, ọ cha ghọghọ kidie ọ hẹrhẹ kufia-a.

12, 13. Diesorọ o vwo fo nẹ Josẹf vwo erhiori, kẹ omamọ uruemu vọ yen rhere?

¹² Josẹf rọ dia ọmọ rẹ uvwrọmọ rẹ Ebraham, ji vwo owenvwe rọ vwọ hẹrhẹ. E shenyẹ mamọ. Ẹsosuọ, iniọvo rọyen shẹrẹ ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 17. Ọyena vwọ wan nu, e de gun efian nyẹ nẹ ọ guọnọ gbe aye rẹ onini rọyen ẹgua. Ọtiọyena, e de muo phiyọ uwodi. (Jẹn. 39:11-20; Une 105:17, 18) Dede nẹ ọ fuevun kpahen Ọghẹnẹ, ukperẹ ebruphiyọ, oja kọyen a vwọ riọ. Ẹkẹvuọvo, ẹgbukpe 13 vwọ wan nu, erọnvwọn de rhi wene. E siro nẹ evunrẹ uwodi, a da reyọ vwo mu ẹdia rẹ ohwo rọ vwọ kpahen ovie rẹ Ijipt.​—Jẹn. 41:14, 37-43; Iruo 7:9, 10.

¹³ Ivun miovwo Josẹf fikirẹ oshenyẹ rọ rhiẹromrẹ? O niro nẹ Jihova kpairoro vrẹ ọyen? Ẹjo. Die yen chọn rọ uko vwọ hẹrhẹ vẹ erhiori? Esegbuyota ro vwo kpahen Jihova yen chọn rọ uko. O niroso nẹ Jihova yen chọn ọyen uko. Avwanre riẹn ọnana fikirẹ obo rọ ta kẹ iniọvo rọyen: “Wa djẹ oshọọ fikiridie kẹ ẹdia rẹ Ọghẹnẹ mi epha? Vwọ kẹ ovwan, umwemwu we ru kpahe ovwẹ; ẹkẹvuọvo Ọghẹnẹ da rhẹriẹ umwemwu na vwọ erhuvwu kẹ vwẹ, o ruro rhe rere ihwo buebu vwọ rhọ, kirobo rọ epha nonẹ na.” (Jẹn. 50:19, 20) Josẹf rhe mrẹvughe nẹ ọyen hẹrhẹ kufia-a.

14, 15. (a) Die yen vwerhoma vwẹ akoechiro rẹ Devid? (b) Die yen chọn Devid uko vwọ hẹrhẹ vẹ akoechiro?

¹⁴ Ovie Devid je rhiẹromrẹ oshenyẹ abọ buebun. Dede nẹ ọke rọ vwọ hẹ eghene yen Jihova vwọ jẹ reyọ kerẹ ovie ro che sun ẹgborho rẹ Izrẹl, Devid ghwọrọ omarẹ ẹgbukpe 15 vwọ hẹrhẹ, tavwen a ke tobọ reyọ vwo mu ovie rẹ uvwiẹ ro nurhe. (2 Sam. 2:3, 4) Uvwre rẹ ọke yena, jẹ Ovie Sọl guọnọ idjerhe ro vwo hwe. * Ọtiọyena, Devid kọ djẹ nẹ orho kpo orho. Ọ djẹ kpo ẹkuotọ ọrhorha vwẹ ọke evo, o ji vwo ọke efa rọ je vwọ siomanu vwevunrẹ aton. Sọl vwọ tobọ ghwu vwevunrẹ ofovwin nu, Devid je hẹrhẹ te omarẹ ẹgbukpe ighwrẹn efa, tavwen a ke reyọ vwo mu ovie rẹ Izrẹl ejobi.​—2 Sam. 5:4, 5.

¹⁵ Die nẹrhẹ Devid vwo owenvwe rọ vwọ hẹrhẹ? Ọ kẹ avwanre ẹkpahọnphiyọ  na vwẹ une rọ soro, rọ da nọ abọ ẹne nẹ, “Mavọ o krite?” Ọ da ta: “Ẹkẹvuọvo me vwẹ ẹro so ẹguonọ wẹn ro jẹ rhẹriẹ na; udu mẹ kọ ghọghọ vwẹ esivwo wẹn. Me so ine kẹ Ọrovwohwo, fikiridie o nene uvwe yeri eyenre rẹ oburhubu.” (Une 13:5, 6) Devid vwẹroso ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ rẹ Jihova. Oma vwerhe Devid rọ vwọ tẹnrovi usivwin ro che nẹ obọ rẹ Jihova rhe. Ọ riẹnre dẹn nẹ ọyen hẹrhẹ kufia.

16, 17. Mavọ yen Jihova vẹ Jesu vwọ dia udje ro me yovwin kparobọ rẹ ihwo re hẹrhẹre?

¹⁶ Jihova cha sa vuẹ avwanre nẹ e ru oborẹ ọyen komobọ che se ru-u. O ru udje rẹ erhiori ro me yovwin kparobọ kẹ avwanre. (Se 2 Pita 3:9.) Vwẹ ikpe uriorin buebun rhire na, yen Jihova vwọ hẹrhẹ ọke rọ cha vwọ kpahen phiyọ ota ra vwọphia vwẹ ogba rẹ Idẹn, ro shekpahen usuon. Ọ “hẹrhẹ” ọke ro che vwo ru odẹ rọyen fon. Ọke yena, ebruphiyọ gbidiki kọ dia vwọ kẹ “ihwo re hẹrherẹ.”​—Aiz. 30:18.

¹⁷ Jesu ji vwo owenvwe rọ vwọ hẹrhẹ. Dede nẹ ọ sẹro rẹ ọyọnregan rọyen, ji ze izobo rẹ ọtanhirhe na vwẹ ukpe rẹ 33 C.E., jẹ ọ hẹrhẹ te 1914 tavwen a ke reyọ vwo mu ovie. (Iruo 2:33-35; Hib. 10:12, 13) Ọ je cha hẹrhẹ te oba rẹ Usuon rẹ Ẹgbukpe Uriorin rọyen tavwen a ke ghwọrọ ivweghrẹn rọyen eje kare kare. (1 Kọr. 15:25) Dede nẹ ọ cha hẹrhẹ ọke grongron, obo rọ hẹrhẹ na che jẹ phia-a.

18, 19. Die yen cha chọn avwanre uko vwo vwo erhiori?

¹⁸ Ofori nẹ avwanre ohwo vuọvo vwo owenvwe ra vwọ hẹrhẹ vẹ erhiori. Ẹkẹvuọvo, die yen cha chọn avwanre uko vwo ru ọtiọyen? Yare ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Jihova. Karophiyọ nẹ edirin, ọyen omamọ rẹ ẹwẹn ọfuanfon na. (Ẹfe. 3:16; 6:18; 1 Tesa. 5:17-19) Nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ chọn wẹ uko vwo vwo erhiori.

¹⁹ Wọ me je karophiyọ obo re nẹrhẹ Ebraham, Josẹf kugbe Devid vwo owenvwe rẹ ayen vwọ hẹrhẹ orugba rẹ ive rẹ Jihova. Esegbuyota vẹ ẹroẹvwọsuọ rẹ ayen vwo kpahen Jihova yen chọn ayen uko. Ọ dia omafuvwe romobọ yen ayen tẹnrovi-i. E de roro kpahen ebruphiyọ ri te ayen obọ, o che mu avwanre vwo vwo uruemu ra vwọ hẹrhẹ.

20. Orhiẹn vọ yen ofori nẹ avwanre bru?

²⁰ Ọ da tobọ dianẹ avwanre hirharoku edavwini vẹ ukpokpogho, avwanre muegbe ra vwọ “hẹrhẹ” vẹ erhiori. Vwọrẹ uyota, ọkiọvo avwanre se kperi phia nẹ, “Mavọ O krite, E Ọrovwohwo?” (Aiz. 6:11) Ẹkẹvuọvo, womarẹ ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ, avwanre ohwo vuọvo sa vwẹrokere Jerimaya vwọ ta vẹ imuẹro nẹ, “Ọrovwohwo ọye hẹ ẹkẹn mẹ . . . fiki rẹ ọtiọye na ki mi phi ẹrọ phihọ.”​—Uvwe. 3:21, 24.