1, 2. Mambe mam ma bi bôña i Filipi ma bi boñ le Paul bo Silas ba kee i mok? (Béñge titii i bibôdle.)

DI YÉ bebee ni kosi juu. Basañal ba tôbôtôbô iba, Paul bo Silas, ba yé i ndap mok​—ikété kété mok​—i tison i Filipi. Ba bi kañ makôô map ni dikéñ, ba bé nogok ki njôghe mbus, inyu ndôm ba bi bép bo. (Minson mi baôma 16:23, 24) Mam ma bi hoo tagbe ngandak! Ngi mabéhna mo ki mo, ba bi ôt bo nyoo bôm, bisu bi bakéés ba ba bi hoo kodba. Ba bi hund bo mambot, ba bép bo disôô. (Minson mi baôma 16:16-22) Kinje ngitelepsép! Paul, man Lôk Rôma a bé a kôli ni biloñge bi bikééhene. *

² Paul a yii i jiibe, a mbigda mam ma ntagbe kel i. A nhoñol bôt ba Filipi. Ba gwé bé to ndap mitin i lôk Yuda i tison yap, kiki bi tison bipe Paul a bi yuuga. Jon, Lôk Yuda i bé lama kodba i mbus nwemel nkoñ, bebee ni ngwañ lép. (Minson mi baôma 16:13, 14) Baa hala a yé  inyule Lôk Yuda i mpam bé jôm li bôlôm i tison, nsoñgi u u bé béda inyu bana ndap mitin yada? Bôt ba Filipi ba bé ngôgôp inyule ba bé bon ba Rôma, yak i ngéda ba bé ba kôs yo ni manjel mape, i héya ligwéé. (Minson mi baôma 16:21) Baa inyu hala nyen ba bé le ba hoñol le i Lôk Yuda ini, Paul bo Silas, ba bé le ba ba bon ba Lôk Rôma? To i ba lelaa, ba yé toi bon ba Lôk Rôma, ba ba nleñ i mok ngi njom.

3. Inyuki hala a bi tééñga Paul i ke mok? Ndi kii a bi boñ?

³ Bebek le Paul a ngi hoñlak mam ma bi tagbe, hala a yé ndék sôñ. A bé ii pes i Tuye Egée, i mbok i Asia nu Ntitigi. Ngéda Paul a bé nyoo, mbuu mpubi u sôñga nye i ke likalô ngim bahoma. A bé wengoñle mbuu mpubi u bé tinde nye i ke homa numpe. (Minson mi baôma 16:6, 7) Ndi hee homa? Ndimbhe i bi lôl i yiinda a bi kôs ngéda a bé i Trôas. Ba bé kal Paul le: “Loo nyono Makédônia.” Ngéda a bi tibil nok kii i bé sômbôl i Yéhôva, Paul a bi neebe nsébla u nlélém ngéda. (Añ Minson mi baôma 16:8-10.) Ndi mbus ha, kii i bi tagbe? Ndék ngéda mbus a bi pam i Makédônia, ba ha nye i mok! Inyuki Yéhôva a bi was le mam ma, ma kwél Paul? A bé lama yén i mok dilo tjañen? To ibale mambadga ma ma bé tééñga Paul ngandak mahoñol, a bi nwas bé mo le ma hôyôs hémle yé ni maséé mé. Nye ni Silas “ba ba soohe, ba tublak Nyambe tjémbi di bibégés.” (Minson mi baôma 16:25) Nsañ u Nyambe u bé mômôs miñem nwap ni mahoñol map.

4, 5. (a) Lelaa di nla boma minlélém mi mam kiki Paul? (b) Lelaa mam mam ma bi héñha nya a bé bem bé?

⁴ Kiki Paul, bebek le u bi tégbaha ngim mangéda i niñ yoñ i het u bi nôgda le u bé noñ njel mbuu mpubi u bé unda we, ndi mam ma bôña bé kiki u bé hoñol. Mbus u bi yoñ makidik ma, ngim mandutu i bi pémél we i i bi tinde we i lona ngandak mahéñha i niñ yoñ. (Ñañal 9:11) Ngéda u mbéñge mbus, bebek u nla badba le, ‘inyuki Yéhôva a bi nwas le mam ma, ma pémél we.’ Ibale hala, kii i nla hôla i ke ni bisu i hônba, di ban-ga bôdôl i ngui inyu Yéhôva? Inyu léba ndimbhe i, di tiimba wan ñañ u Paul bo Silas.

⁵ Mu kii Paul bo Silas ba bé tôp tjémbi di bibégés, mam ma hélha ma bi bôña. Kunda yada, hisi hi bi kahal nyeñk ni ngui. Makôga momasôna ma yibla. Ngata i hiki mut mok i hohla. Paul a sôñga ntat ndap mok le a nolba bañ. Ntat ndap mok ni ndap yé lihaa yosôna ba yila bikristen, ni bo ba sôblana. Kiki kel i bé ye, bakéés ba tison ba om i pémés Paul bo Silas. Baane ba bi kal bo le ba nyodi i tison ni nsañ. Ngéda ba bi yi le Paul bo Silas ba yé bôt ba Rôma, ni ki le ba bi yoba, baane bomede ba bi lo, ba yoñ bo, ba éga bo letee ni i mbus nkoñ. Ndi Paul bo Silas ba nai ndik le, ilole ba nke, ba yuuga ndugi Lydia nu a bé a ma tip sôblana inyu tjôla nye. Jam lipe ki le, ba bi gwélél pôla i, inyu lédés lôk kéé. (Minson mi baôma 16:26-40) Kinje mahéñha ma bi hoo!

6. Kii di ga pôdôl munu yigil ini, mbus di wan ki kii?

⁶ Kii di nigil munu mam mana? Yéhôva a nla boñ jam li nloo mahoñol més, jon, di nlama bé bana  nduña bisu bi njiiha. Ibabé pééna, jam Paul a bi nigil mu i bi lôôha tihba nye ngandak, hala a nene mu kaat a bi tilna lôk kéé i Filipi inyu nduña ni nsañ u Nyambe. Di pôdôl ndugi bibañga bi Paul bi nlébna ikété kaat Filipi 4:6, 7. (Añ.) Mbus, di ga tehe ndémbél ipe i i ñunda lelaa Yéhôva a boñ mam ma bé loo mahoñol ma bôt. I mamélél, di ga wan lelaa “nsañ u Nyambe” u nla hôla bés i hônba ni bôdôl yosôna ipañ Yéhôva.

7. (a) Bimbe biniigana Paul a bi yigye ngéda a bi sôk tilna lôk kéé i Filipi? (b) Umbe nseñ yak bés di nla ôt mu bibuk gwé?

⁷ Ibabé pééna, ngéda lôk kéé i Filipi i bi añ kaat Paul a tilna bo, ba bi bigda yom i bi pémél nye, ni le to wada ikété yap a emel bé le Yéhôva a bé le a boñ hélha jam. Bimbe biniigana Paul a bé ti bo? Ndik le, ni tôñ bañ. Ni soohe, ndi n’a kôs nsañ u Nyambe. Ndi yimbe le ‘nsañ u Nyambe u nloo mahoñol momasôna.’ Kii hala a nkobla? Bakobol bahogi ba nkobol bibuk bi le “i nloo bieem gwés gwobisôna” tole, “i nloo mam momasôna bôt ba binam ba nla hek i boñ.” Paul a bé toñol le “nsañ u Nyambe” u nlôôha ba lam iloo kiki di nla hégda. Jon, to ibale, ni litehge li mut binam, di ntehe bé lelaa di ga pamba mu mandutu més, Yéhôva nye a ntehe, a nla ki boñ jam di bemek bé.​—Añ 2 Pétrô 2:9.

8, 9. (a) Tolakii Paul a bi nok ndutu i Filipi, limbe jam lilam hala a bi sôk lona? (b) Inyuki bilôk bikéé bi Filipi bi bé lama diihe bibuk bi Paul?

⁸ Ngéda bilôk bikéé bi Filipi bi bé hoñol jam li bi tagbe jôm li nwii mbus mam ma, hémle yap i bi kônde let. Yom Paul a tila i bé maliga. Tolakii Yéhôva a bi neebe le a kôs mam ma téé bé sép, hala a bi sôk ‘sôñ ni éba maliga ma miñañ minlam.’ (Filipi 1:7) Baane ba tison i Filipi, ba bé lama yoñ ngéda lisañ lipe ilole ba ntémb ba tééñga likoda li mondo li tison i. I nene le, maboñok ma Paul ma bi boñ le, solôñ yé le Lukas, nu a bé dokta, a la yén i Filipi mbus maké ma Paul bo Silas. Lukas a bé le a kônde hôla bôt ba bi tip yila bikristen mu tison i.

⁹ Ntiik, ngéda bilôk bikéé bi Filipi bi bi añ kaat i Paul, Ba bé yi le bibañga bi, bi bé lôl bé ni mut a mboñ suklu ikeñi, nu a bé a yii i téblé, ndi a tilga. Paul a bi boma mandutu makeñi; ndi a bi unda le a bééna “nsañ u Nyambe.” Ñ, ngéda Paul a tilna lôk kéé, a bé nkwéhék i ngim ndap mok i Rôma. Ndi a bé a ngi undga le a bééna “nsañ u Nyambe.”​—Filipi 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. (a) Kii di nlama boñ ngéda ngim jam i nlôôha tééñga bés? (b)  Lelaa di nla yi i bem?

¹⁰ Kii i nla hôla bés i tjél bana nduña i nlôôha inyu jam jo ki jo, ni i bana “nsañ u Nyambe”? Bibuk Paul a gwélél i kaat a tilna lôk Filipi bi ñunda bés le matibla ma nduña ma yé masoohe. Jon ngéda di yé ikété nduña, di nlama yugyene Djob nduña yés yosôna i masoohe. (Añ 1 Pétrô 5:6, 7.) Di soohe Yéhôva nyonok ni hémle le a ntôñ bés. Di “ti ki nye mayéga” ikété masoohe, di bigdaga bisai a nti bés. Bôdôl di gwé inyu yé i nkônde let ngéda di ntééda mahoñol le a nla “boñ yak iloo mam momasôna di nsoohe to hoñol.”​—Efésô 3:20.

¹¹ Kiki jam li pémél Paul bo Silas  i Filipi, di nla ba nhelek ni mam Yéhôva a mbôñôl bés. I nla ki ba le hélha jam bé li, ndi li ga ba ndik jam di gwé ngôñ. (1 Korintô 10:13) Ndi, hala a nkobla bé le di yén, di hôt moo i tôl, di bemek le Yéhôva a kodol jam li, tole a mélés ndutu i. Di nlama bana maboñok ma ma nkiha ni masoohe més. (Rôma 12:11) Maboñok més ma ñéba libak jés li maliga, ma nti ki Yéhôva pôla le a sayap bés. Ndi nlélém ngéda, di nlama yi le Yéhôva a nla boñ yak iloo mam di mbat nye, ma di mbémél nye, ni ma di nhek le di ga boñ. Ngim mangéda, a mpuhe bés ni mam di bemek bé. Di wan ngim miñañ mi Bibel, mi mi nlédés bôdôl yés i ngap Yéhôva a gwé i bôñôl bés mam di bemek bé.

12. (a) Kii Kiñe Hézékia a boñ ngéda Sanakérib, kiñe Asiria i loo i tééñga nye? (b) Ngéda di mbéñge lelaa Yéhôva a mélés ndutu i, kii hala a niiga bés?

¹² Mu kii di wan Bitilna, di nléba ngandak dihéga het Yéhôva a boñ mam bôt ba bé bemek bé. Kiñe Hézékia a bé niñik ngéda Sanakérib, kiñe Asiria a bi pagbe minkoñ mi Yuda, a kadal nwominsôna mi mi bé nlédhak, u héya ndik Yérusalem. (2 Bikiñe 18:1-3, 13) Mbus hala, Sanakérib a hielba ikolba Yérusalem. Kii Kiñe Hézékia a bi boñ i bisu bi ndutu ini i bé sômbôl kwél bo? A bi soohe Yéhôva, a bat ki mpôdôl Yésaya maéba. (2 Bikiñe 19:5, 15-20) Hézékia a bi noode ki unda libak li mut a nok bape ngeñ a bi saa fane Sanakérib a bé bat nye. (2 Bikiñe 18:14, 15) Ngéda i bé tagbe bañ, Hézékia a kôôba inyu yip malép ma mangen ma ma bé mbus nkoñ. (2 Miñañ 32:2-4) Ndi lelaa jam li, li bi sôk? Yéhôva a bi om angel yé yada, i nol 185 000 bisônda bi Sanakérib u wada. To Hézékia nyemede a bé hégda bé le hala a bé le a bôña!​—2 Bikiñe 19:35.

13. (a) Kii jam li bi pémél Yôsep li niiga bés? (b) Lelaa hélha jam i bi pémél Sara, nwaa Abraham?

¹³ Di wan ndémbél Yôsep, man Yakôb. Ngéda a bé mok Egiptô, baa Yôsep a bé hégda le a’ tééba mut nu yônôs iba ikété loñ, tole Yéhôva a bé lama gwélél nye inyu sôñ niñ i ndap yé lihaa ngéda njal i bé lama lo? (Bibôdle 40:15; 41:39-43; 50:20) Ibabé pééna, maboñok ma Yéhôva ma bi loo mahoñol ma Yôsep. Bigda yak le Yôsep a bé ndandi i Sara. Baa ñunuk muda unu le Sara, a bé hégda le Yéhôva a bé le a hôla nye i gwal wé man, iloo le a yoñ man nkol wé kiki man wé? I yé ntiik le, ligwéé li Isak li bé loo mam momasôna Sara a  bé le a hégda.​—Bibôdle 21:1-3, 6, 7.

14. Imbe bôdôl di nla bana ipañ Yéhôva?

¹⁴ I yé ntiik le, di mbem bé le Yéhôva a mélés mandutu més momasôna i nya hélha ilole di njôp i mbok yondo; Di mbat bé to le manyaga ma bôña biniñ gwés. Ndi di nyi le Nyambe nu a bi hôla bagwélél bé i nya i nhélhana, le Yéhôva, a yé Djob jés. (Añ Yésaya 43:10-13.) Bôdôl i, i nhôla bés i hémle nye. Di nyi le, a nla boñ to kii nlémél nye inyu yônôs sômbôl yé nya i yôni. (2 Korintô 4:7-9) Kii miñañ mi Bibel mini mi niiga bés? Kiki ndémbél i Hézékia bo Yôsep ni Sara i ñunda, Yéhôva a nla hôla bés i yémbél jam li nene wee li mbum bés, ibale di ntéñbe ni nye.

15. Kii y’a hôla bés i tééda “nsañ u Nyambe,” ni lelaa di nla pam i boñ hala?

¹⁵ Lelaa di nla yén ikété “nsañ u Nyambe” ngéda di mboma mandutu? Ngéda di ntééda maada malam ni Djob jés, le Yéhôva. U ntén maada u nla ndik bôña “ni njel Yésu Kristô,” nu a bi ti niñ yé kiki sesema i binoñ. Binoñ bi, bi yé jam lipe li hélha li Tata wés a bi boñ. Yéhôva a ngwélél binoñ inyu hô bibéba gwés, a tinak ki bés pôla i bana kiññem i mpôp ni kôôge nye bebee.​—Yôhanes 14:6; Yakôbô 4:8; 1 Pétrô 3:21.

16. Ibale di mpam i bana “nsañ Nyambe,” kii di ga kôs? Ti hihéga.

¹⁶ Lisuk li yé le kii, ngéda di nkôs ‘nsañ u Nyambe u u nloo mahoñol més momasôna’? Bitilna bi ntimbhe ngéda bi nkal le, “w’a tat miñem minan ni mahoñol manan i Kristô Yésu.” (Filipi 4:7) Buk Grikia ba bi gwélél hana inyu “tat,” i bé buk i gwé maada ni nson sônda. Ba bé gwélél buk i, inyu pôdôl liuñ li bisônda bi bi bé lama tééda ngim nkoñ ha ngéda i. Tison i Filipi i bé nya tison i. Bôt bé ba bé ke ndip ’ilo ni juu, ba yik le ntôñ bisônda u bé tééda manwemel ma tison yap. Nlélém jam inyu yés, ngéda di gwé “nsañ u Nyambe,” ñem wés ni mahoñol més bi yé nwee. Di nyi ha ngéda i le, Yéhôva nyen a ntôñ bés, ni le a ngwés le di too. (1 Pétrô 5:10) I yi hala i nhôla bés i yémbél nduña i nlôôha ni i tééda makénd més.

17. Kii i ga hôla bés i bem bilôl ni bôdôl i i yôni, ibabé kon woñi?

¹⁷ Ndék ngéda wee njiiha ikeñi, i i mah ba bé iloo yaga bibéé bi nkoñ ’isi letee ni hanano i nkwél bôt ba binam. (Matéô 24:21, 22) Di nyi bé mam momasôna njiiha i, i ga lona hiki wada wés. Ndi, di gwé bé ngôñ i nwas le nduña i tét bés. Tolakii di nyi bé mam momasôna Yéhôva a’ boñ, di nyi yaa njee a yé. Maboñok mé ma kôba ma ñunda le, to ibale kii i mpémél bés, Yéhôva a’ yônôs bitééne gwé, ni le ngim mangéda a mboñ hala nya i di bemek bé. Hiki ngéda Yéhôva a mbôñôl bés hala, di gwé pôla i nôgda le ‘nsañ u Nyambe u nloo mahoñol més momasôna.’