1, 2. Na cava e yaco e Filipai erau bala kina e valeniveivesu o Paula kei Sailasa? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

SA VOLEKA na bogilevu. Erau vesu tu ena lomadonu ni valeniveivesu ena koro o Filipai e rua na daukaulotu o Paula kei Sailasa. E vesu matua na yavadrau ena ivesu kau, se mosi tu ga na dakudrau ni rau se qai kuitataki ga. (Caka. 16:23, 24) E veisau ga vakatotolo na ka e yaco! E vakasauri ga nodra yarataki rau na ilala levu ina makete me rau lai lewai vakatotolo ena mataveilewai. Era dresulaka na nodrau isulu, ra qai kuitataki rau ena kau. (Caka. 16:16-22) E sega ni dodonu na ka kece e caka qo vei rau! Me vaka ni lewenivanua e Roma o Paula e tu vua na dodonu me rogoci nona kisi. *

² E vakasamataka tiko o Paula na ka e yaco ya ni dabe toka ena vanua buto. E vakasamataki ira mai Filipai. E sega mada ga ni tiko ena koro e dua na nodra valenilotu na Jiu, me vaka na vo ni koro e gole kina o Paula. Ena vinakati vei ira na dausokalou Jiu mera gole ina taudaku ni matamatanikoro volekata na uciwai. (Caka. 16:13, 14) De dua e vinakati mera  le tini na Jiu tagane me rawa ni dua na nodra valenilotu. Era sakitaka mai Filipai nira lewenivanua e Roma, ia e vakaiyalayala na nodra dodonu. (Caka. 16:21) De qori na vuna era vakasamataka kina se rawa vakacava vei rau na Jiu o Paula kei Sailasa me rau lewenivanua e Roma? Se mani cava ga, erau sa bala tu qo vakatawadodonu e valeniveivesu.

3. Na cava ena rawa ni vakavu veilecayaki kina vei Paula na nona bala e valeniveivesu; ia e vakacava na nona rai?

³ De dua e vakasamataka tale tiko ga o Paula na ka e yaco ena vica na vula sa oti. A tiko ena tai kadua ni Wasa na Aegean mai Esia Lailai. Ni tiko e kea o Paula, e sega ni vakatara na yalo tabu me vunau ena so na vanua. E vaka sara ga me dusimaki koya tiko na yalo tabu me gole ena dua tale na vanua. (Caka. 16:6, 7) Me gole i vei? E saumi ena dua na raivotu ni se tiko ga mai Tiroa. E tukuni vei Paula: “Lako mai Masitonia.” Na kena vakamatatataki va qori na inaki i Jiova, e totolo ga nona ciqoma o Paula na veisureti ya. (Wilika Cakacaka 16:8-10.) Na cava e qai yaco tarava? Ni yaco ga i Masitonia, e bala sara e valeniveivesu! Na cava e vakatara kina o Jiova me yaco qori? Ena vakacava na dede ni nona vesu tu? Ke vakasamataka mada ga vakabibi o Paula na ituvaki kece a yaco, e sega ni luluqa kina nona vakabauta se seavu nona marau. “Erau masu rau qai vakacaucautaka na Kalou ena sere” o Paula kei Sailasa. (Caka. 16:25) E vakaceguya na lomadrau kei na nodrau vakasama na vakacegu ni Kalou.

4, 5. (a) E tautauvata vakacava na keda ituvaki kei Paula? (b) E totolo ga vakacava ni veisau na kena ituvaki o Paula?

⁴ Me vakataki Paula, de dua o dau vakila ni o muria na veidusimaki ni yalo tabu ni Kalou, qai sega ni yaco na veika o namaka. De o sotava na leqa, se vou vei iko e dua na ituvaki qai vinakati kina mo cakava e levu na veiveisau. (Dauv. 9:11) Ni o rai lesu o na rairai vakataroga na vuna e vakatara kina o Jiova me yaco eso na ituvaki. Ke yaco qori, na cava e rawa ni vukei iko mo vosota tiko ga qai nuitaki Jiova vakatabakidua? Me saumi na taro qori, meda raica tale mada na kedrau itukutuku o Paula kei Sailasa.

⁵ Ni rau lagasere tiko ena vakacaucau, e yaco eso na ka e sega ni namaki. E yaco vakasauri e dua na uneune levu. E tadola na katuba ni valeniveivesu, e tasere tale ga na kedra ivesu na kaivesu kece. E via vakamatei koya na yadra ni valeniveivesu qai tarovi koya o Paula. E mani papitaiso na ovisa ni valeniveivesu kei ratou kece nona lewenivuvale. Ena siga tarava, e qai tala e dua na ovisa na vakailesilesi ni mataveilewai me sereki Paula kei Sailasa. Era kerei rau na vakailesilesi me rau gole ena vakacegu. Ni kilai ni rau lewenivanua e Roma, era liaca na vakailesilesi ni mataveilewai ni dua na cala levu era cakava, era gole sara mera kauti rau ina taudaku ni koro. Ia erau vakamamasu me rau lai vakamoce vei Litia ni se qai papitaiso ga. Erau lai vakayaloqaqataki ira tale ga na mataveitacini. (Caka. 16:26-40) E totolo ga na veisau e yaco!

6. Na cava eda na veivosakitaka da qai dikeva?

⁶ Na cava eda vulica? O Jiova e dau cakava na veika eda sega ni namaka, meda kua gona ni lomaocaoca nida vakatovolei. Macala ga ni qori na ka e vulica o Paula, me vaka e vakadinadinataki ena ka e qai vola e muri vei ira  na mataveitacini e Filipai me baleta na lomaocaoca kei na vakacegu ni Kalou. Meda veivosakitaka mada na vosa i Paula ena Filipai 4:6, 7. (Wilika.) Oti meda qai raica tale eso na tikinivolatabu me baleta na nona dau cakava o Jiova na veika eda sega ni namaka. Eda na dikeva tale ga na sala ena vukei keda kina “na vakacegu ni Kalou” meda vosota nida nuitaki Jiova vakatabakidua.

7. Na cava e vakabibitaka o Paula ena gauna e volavola tale kina vei ira e Filipai, na cava eda vulica kina?

⁷ Nira wilika mai Filipai na ivola i Paula, era nanuma sara na ka e yaco vua kei na nodra sega ni namaka na ka e qai cakava o Jiova. Na cava e vinakata o Paula mera vulica? E bibi meda kua ni lomaocaoca. Mo masu, o na qai vakila na vakacegu ni Kalou. Ia dikeva “na vakacegu ni Kalou . . . e uasivia na vakasama kece.” Na cava na kena ibalebale? Eso na daunivakadewa era vakadewataka na matavosa qo me “uasivia na ka kece eda dau tatadrataka” se “uasivia na noda lalawa kece vakatamata.” E tukuna tiko ga o Paula nida sega ni vakatauvatana rawa na totoka ‘ni nona vakacegu na Kalou.’ Ena rai vakatamata, de dua eda sega ni taqea rawa na noda leqa, ia e sega ni dredre qori vei Jiova, ni rawa ni cakava na veika eda sega ni namaka.—Wilika 2 Pita 2:9.

8, 9. (a) Na ka vinaka cava e yaco ena vuku ni veika tawadodonu e yacovi Paula e Filipai? (b) E rawa vakacava nira raica vakabibi na mataveitacini e Filipai na vosa i Paula?

⁸ Dua na ka nodra vakayaloqaqataki na mataveitacini e Filipai nira vakasamataka tale na ka e yaco ena tini na yabaki sa sivi. E dina na ka e vola o Paula. Nona vakatara o Jiova na kena yaco na veika tawadodonu, e “taqomaki [kina] na itukutuku vinaka qai tauyavutaki vakalawa.” (Fpai. 1:7) Era na qaqarauni na mataveilewai mera kua ni cakava eso na ka e cala vakalawa ina ivavakoso vaKarisito se qai tauyavu ena nodra koro. De dua na ka e cakava qo o Paula, a rawa ni tiko ga kina mai Filipai na vuniwai o Luke, nona itokani erau dau salavata ni sa biubiu o Paula kei Sailasa. A rawa ni veivuke e kea o Luke vei ira na se qai tavuki ena lotu vaKarisito ena koro ya.

⁹ Nira rogoca na mataveitacini mai Filipai na kena wiliki na ivola i Paula, era kila ni qo e sega ni nona vosa e dua e vuli vinaka e cakacaka tiko ena valenivolavola. Levu na ituvaki dredre sara e sotava o Paula, ia e laurai ni tiko vua “na vakacegu ni Kalou.” Na gauna e volavola kina o Paula vei ira na mataveitacini ya, a vakatabui me biuta na nona vale e Roma. Ia se laurai tiko ga vua “na vakacegu ni Kalou.”—Fpai. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Na cava meda cakava nida lomaocaoca, na cava tale ga meda namaka?

¹⁰ Na cava ena vukei keda meda kua ni lomaocaocataka e dua na ka da qai vakila “na vakacegu ni Kalou”? E vakaraitaka na vosa i Paula vei ira e Filipai ni iwali ni lomaocaoca na masu. Nida lomaocaoca gona ena vinaka meda masu. (Wilika 1 Pita 5:6, 7.) Masu vei Jiova qai vakabauta dei ni kauaitaki iko. Masu vua ena “vakavinavinaka” qai nanuma tiko na sala o vakalougatataki kina. Ena dei noda nuitaki koya nida nanuma tiko ni rawa ni cakava “na ka e uasivia sara na ka eda kerea se bau vakasamataka.”—Efeso 3:20.

 ¹¹ De dua eda na kurabuitaka na ka e cakava o Jiova ena vukuda, me vaka ga na ka e cakava vei Paula kei Sailasa e Filipai. De sega sara ni vakatubuqoroqoro, ia e vakarautaka na ka sara ga eda gadreva tu. (1 Kor. 10:13) E sega ni kena ibalebale qo meda vakasavuliga, nida waraki Jiova tiko me vakadodonutaka e dua na ituvaki se me walia na noda leqa. E bibi me salavata kei na noda masu na ka eda cakava. (Roma 12:11) Qori e vakaraitaka ni vu mai lomada na ka eda cakava da qai waraki Jiova me vakalougatataka. Ena gauna vata qori meda kila tiko ni sega ni vakaiyalayala na ka eda rawa ni kerea vei Jiova, noda lalawa kei na ka eda namaka. So na gauna eda na kurabuitaka na ka tawanamaki e cakava. Meda dikeva mada eso na ivakaraitaki vakaivolatabu eda na nuitaka kina vakalevu na kaukaua i Jiova me cakava ena vukuda na ka eda sega ni namaka.

12. (a) Na cava e cakava o Tui Esekaia ni vakarerei koya na Tui Asiria o Senakaripi? (b) Na cava eda vulica ena ka e qai cakava o Jiova?

¹² Nida vakekeli ena iVolatabu, levu na gauna eda na raica kina na ivakaraitaki ni veika tawanamaki e cakava o Jiova. A bula o Tui Esekaia ena gauna e ravuta kina o Tui Senakaripi na tui Asiria na koro o Juta kei na veikoro vakabai kece, vakavo ga o Jerusalemi. (2 Tui 18:1-3, 13) E qai golevi Jerusalemi o Senakaripi. Na cava e qai cakava o Tui Esekaia ni vakarerei? E masu vei Jiova qai kere ivakasala vei Aisea na parofita ni Kalou. (2 Tui 19:5, 15-20) E tovolea tale ga o Esekaia me yalorawarawa ni solia na veika e lavaka o Senakaripi. (2 Tui 18:14, 15) E vakavakarau sara o Esekaia ni na taura toka e dua na gauna na kena viribaiti na koro. (2 Vei. 32:2-4) Na cava e qai yaco ena ituvaki qo? E tala o Jiova e dua na agilosi me ravuta e 185,000 na sotia nei Senakaripi ena dua ga na bogi. A sega ni namaka o Esekaia me yaco qori!—2 Tui 19:35.

13. (a) Na cava eda vulica ena ka e yacovi Josefa? (b) E tawanamaki vakacava na ka e yacovi Sera na wati Eparama?

¹³ Vakasamataka mada na cauravou o Josefa e dua vei ratou na luvei Jekope. Ni curu tu ena valeniveivesu mai Ijipita, vakacava a bau nanuma ni na lesi me ikarua ni iliuliu ena vanua ya se na vakayagataki koya o Jiova me vakabulai ratou nona vuvale ena lauqa? (Vkte. 40:15, vmr; 41:39-43; 50:20) Macala ga ni ka e cakava o Jiova e uasivia na veika e namaka o Josefa. Vakasamataka tale ga na tubui Josefa vakarua o Sera. Vakacava e namaka o Sera ni na vakatara na Kalou me vakasucuma e dua na luvena tagane, sega ni solia ga vua me susuga na luvena tagane na nona vada? Nona  sucu o Aisake e uasivia na ka e rawa ni vakasamataka o Sera.—Vkte. 21:1-3, 6, 7.

14. Na cava meda nuitaki Jiova kina?

¹⁴ Ia eda sega ni namaka me vakaotia vakacakamana o Jiova na noda leqa kece ni bera na vuravura vou sa yalataka tu, se meda vinakata sara me yaco na veika vakatubuqoroqoro ena noda bula. Eda kila ga ni o Jiova na noda Kalou e vukei ira na nona dauveiqaravi ena sala veivakurabuitaki. (Wilika Aisea 43:10-13.) Na veivakadeitaki qori e vukei keda meda vakabauti koya. Eda kila ni rawa ni vakaukauataki keda meda vakayacora vinaka na nona inaki. (2 Kor. 4:7-9) Na cava eda vulica ena italanoa vakaivolatabu qo? E dusia na ivakaraitaki i Esekaia, Josefa kei Sera ni na vakamalumalumutaka o Jiova na veika e dredre vei keda nida yalodina vua.

15. E rawa vakacava nida vakila tiko ga “na vakacegu ni Kalou?

¹⁵ E rawa vakacava nida vakila tiko ga “na vakacegu ni Kalou” ena gauna dredre? Me vinaka tiko ga noda veiwekani kei na noda Kalou o Jiova. E rawa ga na veiwekani qo “ena vuku i Karisito Jisu,” a cabora na nona bula me keda ivoli. Na vakarautaki ni isoro qo e dua tale na ivakaraitaki ni nona cakacaka veivakurabuitaki na Tamada. O Jiova e vakayagataka na isoro me bokoci kina noda ivalavala ca, me savasava kina noda lewaeloma da qai volekati koya.—Joni 14:6; Jeme. 4:8; 1 Pita 3:21.

16. Na cava e yaco ni soli vei keda “na vakacegu ni Kalou”? Vakamacalataka.

¹⁶ Na cava ena yaco ni soli vei keda “na vakacegu ni Kalou e uasivia na vakasama kece”? E kaya na iVolatabu ni ‘na taqomaka na lomada kei na noda vakasama ena vuku i Karisito Jisu.’ (Fpai. 4:7) Na vosa taumada ni “taqomaka” e dau vakayagataki ena mataivalu. E dusia nona lesi e dua na mataivalu me taqomaka na koro ena gauna makawa. E va qori na koro o Filipai. Era dau moce vinaka na lewenikoro nira kila nira taqomaka vinaka tu na matamatanikoro na kena sotia. Ena va tale ga qori nida vakila ena lomada kei na noda vakasama “na vakacegu ni Kalou.” Eda kila ni kauaitaki keda o Jiova qai vinakata me vinaka noda bula. (1 Pita 5:10) E taqomaki keda na kilaka qori meda kua ni bikai ena lomaocaoca se yalolailai.

17. Na cava ena vukei keda meda nuidei ena veisiga se bera mai?

¹⁷ Sa voleka na veivakararawataki levu ena ivakatagedegede e sega ni bau vakilai vakadua. (Maciu 24:21, 22) Eda sega ni kila na ka matailalai kece ena yacovi keda, ia meda kua ni lomaocaoca tu vakasivia. Eda sega ni kila na ka kece ena cakava o Jiova, ia eda kila vinaka noda Kalou. Eda raica na veika sa cakava oti, se mani cava e yaco, ena vakayacora ga na nona inaki. So mada ga na gauna ena tawanamaki na sala e cakava kina qori. Na gauna kece e cakava kina qori o Jiova, ena rawa sara ga ni dua tale na sala eda vakila kina “na vakacegu ni Kalou e uasivia na vakasama kece.”