1, 2. Nujijọ tẹlẹ wẹ zọ́n bọ Paulu po Sila po wá yin zizedo gànmẹ to Filipi? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

NUDI ogàn wiawe zánmẹ tọn mẹ wẹ. Mẹdehlan awe, enẹ wẹ Paulu po Sila po to gànpamẹ—yèdọ to fie whlá hugan to gànpa lọ mẹ—to tòdaho Filipi tọn mẹ. Afọ yetọn lẹ yin bibẹdo osópò mẹ gbanun-gbanun, podọ nẹgbé yetọn gbẹ́ to vivẹ́ na yè ṣẹṣẹ linú yé whlasusu wutu. (Owalọ 16:23, 24) Lehe nujijọ lọ lẹ wá aimẹ po awuyiya po do sọ! Matin avase depope, yé yin dindọn gbọn gbẹtọgun de dali yì ahimẹ nado yì whẹdatẹn he yin awuwlena po awuyiya po de nukọn. Awù yetọn lẹ yin vúnvún bọ yè yí opò do hò yé wluwlu. (Owalọ 16:16-22) Mawadodo taun wẹ! Paulu he yin tòvi Lomu tọn de dona ko yin whẹdana to aliho he sọgbe mẹ. *

² Dile Paulu sinai to zinvlu lọ mẹ, e to nujijọ he wá aimẹ to azán lọ ji lẹ flin. E to nulẹnpọn do omẹ Filipi tọn lẹ ji. Yé ma tlẹ tindo sinagọgu Ju lẹ tọn de to tòdaho yetọn mẹ, to vogbingbọn mẹ na tòdaho susu devo he Paulu ko dlapọn lẹ. Na nugbo tọn, sinsẹ̀n-basitọ  Ju lẹ nọ to dandannu glọ nado yì pli do gbonu họngbo tòdaho lọ tọn lẹ tọn to tọ̀sisa de tó. (Owalọ 16:13, 14) Be ehe yinmọ, na Juvi sunnu he to tòdaho lọ mẹ lẹ ma pé ao, yèdọ sọha he e nọ biọ nado do sinagọgu de ai wẹ ya? E họnwun dọ omẹ Filipi tọn lẹ nọ doawagun to jlọjẹ tòvi-yinyin Lomu tọn he yé tindo mẹ, dile etlẹ yindọ tòvi-yinyin lọ ma na yé jlọjẹ Lomu vijiji tọn lẹpo. (Owalọ 16:21) Be ehe wẹ na ko zọ́n bọ yé ma do lẹndọ Ju enẹlẹ, yèdọ Paulu po Sila po sọgan ko yin tòvi Lomu tọn lẹ ya? Depope he whẹho lọ yin, aliho mawadodo tọn mẹ wẹ yé yin zizedo gànmẹ te.

3. Naegbọn gànmẹ he Paulu yì sọgan ko hẹn ẹn jẹflumẹ; ṣogan nawẹ e yinuwa gbọn?

³ Vlavo Paulu na ko sọ to nulẹnpọn do nujijọ he wá aimẹ to osun kleun delẹ die ji. Ewọ tin to awà awetọ Ohù Égée tọn ji, to Asia Pẹvi. Dile Paulu to finẹ, gbigbọ wiwe glọnalina ẹn whlasusu nado dọyẹwheho to awà delẹ ji. E taidi dọ gbigbọ wiwe wẹ to sisẹsisẹ ẹ nado yì fidevo. (Owalọ 16:6, 7) Ṣigba fie? E mọ gblọndo lọ to numimọ de mẹ to whenue e to Tloa. Paulu yin didọna dọmọ: “Wá Makedonia.” Po anademẹ he họnwun gando ojlo Jehovah tọn go ehe po, Paulu kẹalọyi oylọ-basinamẹ lọ to afọdopolọji. (Hia Owalọ lẹ 16:8-10.) Ṣigba, etẹwẹ jọ bọdego? Ojlẹ vude to whenue e ko jẹ Makedonia godo, e mọ ede to gànmẹ! Naegbọn Jehovah do dike bọ ehe jọ do Paulu go? Nawẹ e na yin ginglọndo gànpamẹ dẹnsọ? Eyin kanbiọ ehelẹ tlẹ to tuklado Paulu sinsinyẹn to ayiha mẹ, e ma dike yé ni hò yise po ayajẹ etọn po yí. Ewọ po Sila po “to dẹ̀ho bo yí ohàn do to Jiwheyẹwhe pà.” (Owalọ 16:25) Jijọho Jiwheyẹwhe tọn hẹn kọgbọ wá na ahun po ayiha yetọn lẹ po.

4, 5. (a) Nawẹ ninọmẹ mítọn sọgan taidi Paulu tọn gbọn? (b) Nawẹ ninọmẹ Paulu tọn diọ to aliho madonukun de mẹ gbọn?

⁴ Taidi Paulu, vlavo to ojlẹ delẹ mẹ wayi to gbẹzan towe mẹ, a ko mọdọ emi to anademẹ gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn hodo, etomọṣo nulẹ ma wá yì do lehe a donukun do. A wá pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu delẹ, kavi a wá mọ dewe to ninọmẹ yọyọ delẹ mẹ, ehe biọ dọ a ni basi diọdo sinsinyẹn lẹ to gbẹzan towe mẹ. (Yẹwh. 9:11) Dile a to nulẹnpọn do nuhe ko jọ wayi lẹ ji, vlavo a to kinkanse dewe nuhewutu Jehovah do dike bọ onú delẹ jọ. Eyin mọ wẹ, etẹwẹ sọgan gọalọna we nado to akọndonanu zọnmii po jidide mlẹnmlẹn po to Jehovah mẹ? Nado mọ gblọndo lọ, gbọ mí ni lẹkọyi kandai he gando Paulu po Sila po go lọ ji.

⁵ Dile Paulu po Sila po to ohàn pipà tọn lẹ ji, nujijọ he yè ma donukun paali delẹ wá aimẹ debọdo-dego. To ajiji mẹ, aigba sisọsisọ sinsinyẹn de jọ. Ohọ̀n gànpa lọ tọn lẹ hùndonuvo gblagada. Gẹdẹ gàntọ lẹpo tọn wẹ́n. Paulu hẹnalọdotena gàntọ-ṣọ́tọ lọ ma nado hù ede. Gàntọ-ṣọ́tọ lọ po whẹndo etọn blebu po yí baptẹm. To aihọngbè, ogán otò tọn lẹ do ponọ-zọ́nwatọ lẹ hlan nado yì tún Paulu po Sila po dote. Ogán lọ lẹ biọ to yé si nado tọ́n sọn tòdaho lọ mẹ to jijọho mẹ. Enẹgodo, to whenue ogán otò tọn lẹ doayi e go dọ tòvi Lomu tọn wẹ Paulu po Sila po yin, yé mọdọ emi ko ṣinuwa sinsinyẹn, enẹwutu, yelọsu wẹ wá plan dawe awe lọ lẹ tọ́n. Ṣigba, Paulu po Sila po tẹkudeji dọ emi na yì dọ e yì whedenu na mẹmẹyọnnu yọyọ emitọn Lidia he ṣẹṣẹ yí baptẹm lọ whẹ́. Podọ, yé yí dotẹnmẹ lọ zan nado hẹn mẹmẹsunnu lẹ lodo. (Owalọ 16:26-40) Lehe nulẹpo diọ po awuyiya po do sọ!

6. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to pọmẹ todin?

⁶ Etẹwẹ mí plọn sọn nujijọ ehelẹ mẹ? Jehovah sọgan wà nuhe yè ma donukun, enẹwutu mí ma dona nọ do magbọjẹ na míde to whlepọn lẹ nukọn. Nuplọnmẹ enẹ na ko yinuwado Paulu ji taun, dile e sọawuhia do to  owe he e kàn hlan mẹmẹsunnu Filipi tọn lẹ gando magbọjẹ po jijọho Jiwheyẹwhe tọn po go mẹ. Jẹnukọn whẹ́, mì gbọ mí ni gbadopọnna hogbe Paulu tọn lẹ he yin kinkandai to Filipinu lẹ 4:6, 7 mẹ. (Hia.) Enẹgodo, mí nasọ gbadopọnna apajlẹ Owe-wiwe tọn delẹ gando lehe Jehovah wà nuhe yè ma donukun do go. To godo mẹ, mí na wá gbadopọnna lehe “jijọho Jiwheyẹwhe tọn” sọgan gọalọna mí nado doakọnnanu po jidide mlẹnmlẹn to Jehovah mẹ po do.

7. Nuplọnmẹ tẹlẹ ji wẹ Paulu zinnudo to whenue e kanwehlan mẹmẹsunnu he to Filipi lẹ, podọ nuplọnmẹ tẹwẹ mí sọgan mọyi sọn nuhe e dọ mẹ?

⁷ To whenue mẹmẹsunnu Filipi tọn lẹ hia wekanhlanmẹ he Paulu dohlan yé, yé na ko flin nuhe jọ do e go lẹ gọna lehe depope to yé mẹ ma donukun dọ Jehovah na yinuwa to aliho he mẹ e yinuwa te do. Etẹwẹ Paulu jlo na plọn yé? Na taun tọn, nuhe dọ e te wẹ yindọ: Mì hanú blo. Mì nọ hodẹ̀, podọ mì na tindo jijọho Jiwheyẹwhe tọn. Ṣigba, mì doayi e go dọ “jijọho Jiwheyẹwhe tọn . . . yiaga hugan nukunnumọjẹnumẹ lẹpo.” Etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo? Lẹdogbedevomẹtọ delẹ lilẹ́ hodidọ ehe dole, “yiaga hugan nuhe mí sọgan kudlọ etọn lẹpo” kavi “zẹ̀ tito gbẹtọvi tọn lẹpo go.” Na nugbo tọn, nuhe dọ Paulu te wẹ yindọ “jijọho Jiwheyẹwhe tọn” jiawu hugan nuhe yè sọgan lẹn. Enẹwutu, dile etlẹ yindọ sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ, mí sọgan nọma mọ aliho de nado luntọ́n sọn nuhahun mítọn lẹ mẹ, Jehovah uwọ nọ mọ podọ e sọgan wà nuhe mí ma donukun.—Hia 2 Pita 2:9.

8, 9. (a) Dile etlẹ yindọ Paulu jiya nuyiwa mawadodo tọn de tọn to Filipi, dagbe tẹ mẹ wẹ nujijọ enẹlẹ dekọtọn do? (b) Naegbọn mẹmẹsunnu he to Filipi lẹ sọgan ylọ nuhe Paulu dọna yé lẹ dọ nujọnu?

⁸ Dile mẹmẹsunnu he to Filipi lẹ to nulẹnpọn do nuhe ko jọ wayi to owhe ao die enẹlẹ ji, yé na ko yin hinhẹn lodo. Nugbo wẹ nuhe Paulu kàn. Dile etlẹ yindọ Jehovah na dotẹnmẹ nuyiwa mawadodo tọn de, ehe wá dekọtọn do “avùnlọyiyi po wẹndagbe lọ hinhẹn lodo to osẹ́n-liho po mẹ.” (Flp. 1:7) Ogán otò tọn enẹlẹ na lẹnnupọn whla awe whẹpo do yí nudepope wà sọta agun Klistiani tọn he ṣẹṣẹ yin didoai to tòdaho yetọn mẹ lọ. E yọnbasi dọ nuyiwa Paulu tọn lẹ wẹ zọ́n bọ tomẹyitọ hatọ etọn Luku dotozọ́nwatọ lọ, do penugo nado gbọṣi Filipi to whenue Paulu po Sila po ko yì godo. Gbọnmọ dali, Luku sọgan gọalọna agun yọyọ he ṣẹṣẹ yin didoai to tòdaho enẹ mẹ lọ dogọ.

⁹ Na nugbo tọn, to whenue mẹmẹsunnu he to Filipi lẹ hia wekanhlanmẹ Paulu tọn, yé yọnẹn dọ e ma yin wesetọ he sinai poun to azọ́nwatẹn de wẹ kàn hogbe ehelẹ gba. Paulu ko jiya ninọmẹ sinsinyẹn delẹ tọn; ṣogan, e dohia dọ emi tindo “jijọho Jiwheyẹwhe tọn.” Na nugbo tọn, to whenue Paulu kanwehlan mẹmẹsunnu enẹlẹ, owhé de gbè wẹ e yin ginglọndo to Lomu. Ṣigba, e gbẹ́ to didohia dọ “jijọho Jiwheyẹwhe tọn” tin po emi po.—Flp. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Etẹwẹ mí dona wà to whenue mí to nuhà gando nuhahun de go zẹjlẹgo, podọ etẹwẹ mí sọgan donukun sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe?

¹⁰ Etẹwẹ sọgan gọalọna mí ma nado yin magbọjẹnọ na nudepope bo mọ “jijọho Jiwheyẹwhe tọn”? Hogbe Paulu tọn lẹ hlan Filipinu lẹ dohia mí dọ dẹ̀hiho wẹ nọ zọ́n bọ yè nọ duto nuhiha ji. Enẹwutu, whenue mí to magbọjẹ mẹ, mí dona nọ hodẹ̀ kakati nado nọ to nuhà. (Hia 1 Pita 5:6, 7.) Nọ hodẹ̀ hlan Jehovah po yise dolido de po, to yinyọnẹn mẹ dọ ewọ to towe hòpọn. Nọ hodẹ̀ hlan ẹn “po pẹdido po,” bo nọ flin dona he a mọyi lẹ. Jidide mítọn to ewọ mẹ na yin hinhẹn lodo eyin mí hẹn do ayiha mẹ dọ ewọ sọgan “wà susu tlala hú nuhe mí biọ kavi lẹn lẹpo.”—Efe. 3:20.

¹¹ Dile e yindo to whẹho Paulu po Sila po tọn mẹ to Filipi, nuhe Jehovah nọ wà na dopodopo  mítọn sọgan paṣa mí. E sọgan nọma yin nujiawu de, ṣigba nuhe mí do hudo etọn wẹ e nọ yin to whepoponu. (1 Kọl. 10:13) Na nugbo tọn, ehe ma zẹẹmẹdo dọ mí na sinai bo blá alọ dogo bo to nukundo dọ Jehovah ni vọ́ ninọmẹ lọ jlado kavi didẹ nuhahun lọ gba. Mí dona nọ yinuwa sọgbe hẹ odẹ̀ mítọn lẹ. (Lom. 12:11) Gbọnmọ dali, nuyiwa mítọn lẹ na do ahundoponọ-yinyin mítọn hia bo nasọ zọ́n bọ Jehovah na dona mí. Ṣigba to ojlẹ dopolọ mẹ, mí dona yọnẹn dọ nuhe Jehovah sọgan wà na mí nọ zẹ̀ obiọ, tito po nukundido mítọn lẹ po go. To whedelẹnu, ewọ nọ wà nuhe mí ma donukun lẹ na mí. Mì gbọ mí ni gbadopọnna kandai Biblu tọn delẹ he vọ́ jidide mítọn hẹn lodo dọ Jehovah penugo nado wà nuhe mí ma donukun lẹ do ota mítọn mẹ.

12. (a) Etẹwẹ Ahọlu Hẹzekia wà to whenue Ahọlu Sẹnnakelibi Asilia tọn yangbé etọn? (b) Etẹwẹ mí plọn sọn lehe Jehovah didẹ nuhahun lọ do mẹ?

¹² Dile mí to dogbapọnna Owe-wiwe lẹ, whlasusu wẹ mí mọdọ Jehovah wà nuhe yè ma donukun. Ahọlu Hẹzekia nọgbẹ̀ to ojlẹ he mẹ Ahọlu Sẹnnakelibi Asilia tọn tọ́nawhàn Juda bosọ hò tòdaho gángán lọ lẹpo yí te, adavo Jelusalẹm. (2 Ahọ. 18:1-3, 13) Enẹgodo, Sẹnnakelibi lẹ́ ayidonugo etọn hlan Jelusalẹm. Etẹwẹ Ahọlu Hẹzekia wà to mẹgbeyinyan he to unklẹn ehe nukọn? E dọnsẹpọ Jehovah to odẹ̀ mẹ bo dín ayinamẹ sọn yẹwhegán Jehovah tọn Isaia dè. (2 Ahọ. 19:5, 15-20) Hẹzekia sọ tẹnpọn nado do lẹnpọn dagbenọ-yinyin etọn hia gbọn akuẹ he Sẹnnakelibi gbò na ẹn lọ súsú dali. (2 Ahọ. 18:14, 15) To ojlẹ de godo, Hẹzekia wleawudaina ojlẹ he mẹ kẹntọ lẹ na wá dosla ojlẹ dindẹn tọn de lẹdo tòdaho lọ. (2 Otàn. 32:2-4) Ṣigba, nawẹ ninọmẹ lọ yin dididẹ gbọn? Jehovah do angẹli de hlan nado và awhànfuntọ Sẹnnakelibi tọn 185 000 sudo to zánto dopo mẹ. Nado dọ hójọhó, Hẹzekia lọsu ma tlẹ donukun dọ nulẹ na yì domọ!—2 Ahọ. 19:35.

13. (a) Etẹwẹ mí plọn sọn nuhe jọ do Josẹfu go mẹ? (b) Nawẹ onú madonukun de jọ to whẹho asi Ablaham tọn Sala tọn mẹ gbọn?

¹³ Lẹnnupọndo Apajlẹ jọja Josẹfu he yin visunnu Jakọbu tọn ji. Dile e to gànpamẹ to Egipti, be Josẹfu sọgan ko lẹn gbede dọ emi na wá yin dide do otẹn mẹbọdomẹgo ahọlu tọn mẹ to otò lọ mẹ, kavi dọ emi na yin yiyizan gbọn Jehovah dali nado whlẹn whẹndo emitọn sọn huvẹ mẹ ya? (Jen. 40:15, Odò.; 41:39-43; 50:20) Ayihaawe ma tin dọ nuyiwa Jehovah tọn zẹ̀ nuhe Josẹfu donukun lẹpo go. Sọ lẹnnupọndo onọ̀-daho Josẹfu tọn Sala ji. Be Sala he ko poyọnho lọ donukun dọ Jehovah na na emi dotẹnmẹ nado ji visunnu emitọn titi bọ e ma na yindọ visunnu deviyọnnu emitọn tọn wẹ na yin ovi na emi poun ya? E họnwun dọ jiji Isaki tọn zẹ̀ nuhe Sala sọgan ko donukun lẹpo go.—Jen. 21:1-3, 6, 7.

14. Jidide tẹwẹ mí sọgan tindo to Jehovah mẹ?

¹⁴ Nugbo wẹ dọ mí ma nọ donukun dọ  Jehovah ni de nuhahun mítọn lẹpo sẹ̀ to azọ́njiawu-liho jẹnukọnna aihọn yọyọ dopagbe lọ gba; mọjanwẹ mí ma nọ biọ dọ nujiawu lẹ ni jọ to gbẹzan mítọn mẹ do niyẹn. Ṣigba, mí yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe he gọalọna sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ to aliho jiawu mẹ lọ wẹ Jehovah Jiwheyẹwhe mítọn. (Hia Isaia 43:10-13.) Jidide ehe nọ gọalọna mí nado tindo yise to ewọ mẹ. Mí yọnẹn dọ e sọgan wà nudepope he nuhudo etọn tin nado na mí huhlọn na mí nido wà ojlo etọn to gigọ́ mẹ. (2 Kọl. 4:7-9) Etẹlẹ wẹ mí plọn sọn kandai Biblu tọn ehelẹ mẹ? Dile apajlẹ Hẹzekia, Josẹfu po Sala po tọn dohia do, Jehovah sọgan gọalọna mí nado duto nuhe taidi nuhe ji yè ma sọgan dù te de ji, eyin mí yin nugbonọ na Ẹn.

15. Etẹwẹ na gọalọna mí nado hẹn “jijọho Jiwheyẹwhe tọn” go, podọ nawẹ ehe yọnbasi gbọn?

¹⁵ Nawẹ mí sọgan gbẹ́ hẹn “jijọho Jiwheyẹwhe tọn” go to avùnnukundiọsọmẹnu lẹ nukọn gbọn? Gbọn haṣinṣan dagbe de tintindo hẹ Jehovah Jiwheyẹwhe mítọn dali wẹ. E yọnbasi nado wleawuna haṣinṣan mọnkọtọn “gbọn Klisti Jesu gblamẹ” kẹdẹ, yèdọ mẹhe ze ogbẹ̀ etọn jo taidi avọ́sinsan ofligọ tọn de. Awuwledainanu ofligọ tọn enẹ yin dopo to azọ́njiawu Otọ́ mítọn tọn lẹ mẹ. Jehovah nọ yí ofligọ lọ zan nado ṣinyọnnudo ylando mítọn lẹ bo nọ hẹn mí penugo nado tindo ayihadawhẹnamẹnu wiwe de podọ nado dọnsẹpọ ẹ.—Joh. 14:6; Jak. 4:8; 1 Pita 3:21.

16. Etẹwẹ nọ yin kọdetọn lọ eyin mí tindo “jijọho Jiwheyẹwhe tọn”? Na apajlẹ de.

¹⁶ Etẹwẹ nọ yin kọdetọn lọ eyin mí mọ “jijọho Jiwheyẹwhe tọn he yiaga hugan nukunnumọjẹnumẹ lẹpo” ehe yí? Owe-wiwe lẹ na gblọndo lọ dọ e ‘na họ́ ahun mítọn po nugopipe apọ̀nmẹ tọn mítọn po gbọn Klisti Jesu gblamẹ.’ (Flp. 4:7) Hogbe dowhenu tọn lọ he yin lilẹdo “họ́” nọ yin yiyizan na awhànfuntọ lẹ. E nọ dlẹnalọdo awhànpa he yin azọ́ndena nado họ́ tòdaho gángán de to hohowhenu. Tòdaho mọnkọtọn de wẹ Filipi yin. Omẹ Filipi tọn lẹ nọ damlọn yìkànmẹ to zánmẹ, na yé yọnẹn dọ awhànpa de to họngbo tòdaho yetọn tọn lẹ họ́ wutu. Mọdopolọ, to whenue mí tindo “jijọho Jiwheyẹwhe tọn,” ahun po ayiha mítọn po nọ jai. Mí yọnẹn dọ Jehovah to mítọn hòpọn bosọ jlo dọ mí ni tindo kọdetọn dagbe. (1 Pita 5:10) Enẹ yinyọnẹn nọ họ́ mí bọ magbọjẹ kavi gbigbọjọ ma nọ duto mí ji.

17. Etẹwẹ na gọalọna mí nado yí jidide mlẹnmlẹn do pannukọn sọgodo?

¹⁷ To madẹnmẹ, gbẹtọvi lẹ na pehẹ nukunbibia daho hugan lọ he ma ko jọ pọ́n to aigba ji. (Mat. 24:21, 22) Mí ma yọ́n nuhe enẹ na bẹhẹn na dopodopo mítọn lẹpo. Ṣigba, nuhudo ma tin dọ mí ni to nuhà zẹjlẹgo. Dile etlẹ yindọ mí ma yọ́n nuhe Jehovah na wà lẹpo, mí yọ́n Jiwheyẹwhe mítọn ganji. Nuyiwa etọn he ko wayi lẹ ko dohia mí dọ mahopọnna nudepope he to jijọ, Jehovah na nọ hẹn opagbe etọn lẹ di janwẹ, podọ to whedelẹnu, e nọ wàmọ to aliho he mẹ yè ma donukun te. Whedepopenu he Jehovah wàmọ na mí, mí sọgan duvivi “jijọho Jiwheyẹwhe tọn he yiaga hugan nukunnumọjẹnumẹ lẹpo” tọn to aliho yọyọ de mẹ.