1, 2. ¿Wiˈixë Pablo mëdë Silas jyäjttë jam Filipos? (Ixë dibujë).

OKPAWINMAY ko Pablo mëdë Silas, diˈib tuundëp misioneerë, yajpäättë tsuˈumgujk mä tuˈugë pujxndëjk diˈib Filipos. Japë tyeky të yajnimaˈtpattë mä tuˈugë kepytyuktsajtstuˈuty ets jyantsy nyipëk jyantsy nyiˈadonëdë mët ko të jyantsy yajwoptë (Apos. 16:23, 24). Ajotkumonë tijaty tyuun jyäjtë mä tadë xëëw. Ojts myatsëdë mayjyaˈay ets pyawijts pyaboˈtëdë mä ja määy tyunyëty parë yajjustisëpäädäˈänëdë. Yajnikëˈtstë ets yajkepywyojptë (Apos. 16:16-22). ¡Kyaj tyëyˈäjtënë yajtuundë! Pesë Pablo romanë jäˈäyë nety ets nitëjkëbë nety yajpayoˈoyët tëyˈäjtën myëët. *

² Mä netyë Pablo jap yˈity tsumy, waˈan tpawinmääy ti nety të tyuny të jyatyëty mä tadë xëëw. Waˈan nanduˈun ojts tmëmay tmëdäjy ja jäˈäyëty diˈib Filipos. Pes mä kanäägë käjpn diˈibë nety të tkuˈixë ak tamë sinagoogë, tuˈugë lugäär mä judiyëtëjk Diosˈawdattë. Per jam Filipos kyaj nety tii, pääty ja judiyëtëjk jap ijty tyuˈukmuktë käjpnbëˈäjp mä tuˈugë mëjnëbäˈä (Apos. 16:13, 14). ¿Tiko nety kyaj jyamëty tuˈugë sinagoogë? Waˈan mët ko  kyaj jyamˈäjty nimäjkë yetyëjk diˈib judiyë, pes duˈunë nety tsyokyëty parë yajkojët tuˈugë sinagoogë. Ja jäˈäyëty diˈib Filipos mëjë nety nyayajnaxëdë mët ko nan romanë jäˈäyëty (Apos. 16:21). Waˈan kyaj tmëbëkandë ko Pablo mëdë Silas nan romanë jäˈäy. Kyaj yajxon yajnijawë wiˈix wyinmääytyë, diˈibën tëy yajnijäˈäwëp yëˈë ko kyaj yajtuundë ja tyëyˈäjtën.

3. ¿Ti Pablo kyaj tjaygyujkë ko yajtsuumy, ets ti tyuun?

³ Nan waˈanë Pablo tpawinmääy wiˈix ko jam jyajty Filipos, pes tyuˈkpoˈo myajtskpoˈojëp, jamtsoo nety yajpääty mejny awinm, mä it lugäär diˈib Asia Menor. Jamë espiritë santë yajtuˈuˈadujkë parë kyaj nyëjkxët käjpxwäˈkxpë mä kanääk ja it lugäär. Duˈunxyëp extëm wiinktsoo ojts yajnëjkxyëty, ¿mä? (Apos. 16:6, 7). Ko netyë Pablo yajpääty jam Troas, ta tnijäˈäwë, pes jamë Dios tyukˈijxë tuˈugë yetyëjk diˈib anmääyë: “Min Masedonyë”. Duˈunë Pablo tnijäˈäwë ti diˈibë netyë Dios tsyojkypy ets ttunët, pääty tsojkˈam ojts nyijkxy Macedonia (käjpxë Apostʉlʉty 16:8-10). Per ko waanë yˈijty, ta yajtsuumy jam Filipos. ¿Tiko Jyobaa tnasˈijxë ets duˈun jyatët? ¿Nuˈunë nety jap yˈitäˈäny? Oyë nety tkajaygyukë tiko duˈun jyaty, kyaj ojts tˈyajxeemy ja myëbëjkën ets ja xyondakën, pesë Biiblyë jyënaˈany ko ta mëdë Silas tyëjkëdë nuˈkxtakpë ets tkuyˈëëwdë Jyobaa jap pujxndëgoty (Apos. 16:25). Mbäät nˈijtëm seguurë ko jyäˈäwëdë ja Diosë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën.

4. Extëm jyajtyë Pablo, ¿wiˈix naduˈundëkë njäjt ngëbajtëm?

⁴ ¿Të näˈä duˈun nnayjäˈäwëm extëmë Pablo? Waˈan ojtsë Jyobaa nˈamdoˈowëmë naybyudëkë parë nnijäˈäwëm ti nduˈunëm ets ojts nwinmäˈäyëm ko yëˈë nety nbanëjkxëm extëm ja myëjääw xytyuˈumoˈoyëm. Per waˈan kyaj duˈun wyimbëtsëëmy extëmë nety njatsojkëm. Waˈan ojts nbatëmë amay jotmay mëjwiin kajaa diˈib yajtëgäjtsë jukyˈäjtën (Ecl. 9:11). Ets waˈanë net tyam nnayajtëˈëwëm tiko Jyobaa tnasˈijxë ets duˈun tyun jyatëdët. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈunyëm nmadakëm ets amumduˈukjot ndukˈijxpajtëmë Jyobaa? Parë nnijäˈäwëm, min jatëgok nˈoknimaytyakëm wiˈix jyajtyë Pablo mëdë Silas.

5. ¿Wiˈixë Pablo tyëgäjtsy ja jyotmay extëmë nety kyaj ttimjëjpˈixy?

⁵ Mientrësë nety yˈëwdë Pablo mëdë Silas, ta tyuun jyäjtë diˈibë nety kyaj ttimjëjpˈixtë. Tim jawyiin nyajxyë mëk ujx, ta net yˈawatstääy ja pujxndëjkˈääw ets ja tsumyjyaˈay kyëkäˈädutääyëdë ja kadenë. Ko ja pujxndëjk kuentˈäjtpë duˈun tˈijxy, ta jyanayaˈooganë, per ta Pablo yˈanmääyë ko kyaj nyayaˈoogëdët. Ta mëdë fyamilyë tmëbëjktë Jesus ets nyëbajttë. Tim jeˈeyë ojts xyëënyë, ta ja kuduungëty ojts tkaxtë tyuumbë parë tˈyaˈˈawäˈätspëtsëmdëdë Pablo mëdë Silas, ets tˈanëëmëdët parë ttukpëtsëëmduˈuttët ja käjpn. Ko ja kuduungëty tnijäˈäwëdë ko Pablo mëdë Silas romanë jäˈäyëty, ta tpëjktë kuentë ko kyaj nety ja tëyˈäjtën të ttundë, ta këˈëm tˈyajpëtsëëmdë käjpnoty. Per mä nety kyatsoondënëm, ta Pablo mëdë Silas mëktaˈaky jyënandë ko jawyiin nyayjëgäjpxäˈänëdë mëdë Lidia diˈibë nety näämnëm të nyëbety. Ets nan jyotmëkmooytyë ja myëguˈuktëjk diˈib Filipos (Apos. 16:26-40). ¡Tim tsojkˈam tyëgäjtsy ja jyotmay!

6. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

⁶ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm yajnimaytyaˈagyë Pablo mëdë Silas? Ko Jyobaa mbäät ttuny diˈib kyaj nˈawijx njëjpˈijxëm, pääty kyaj tiko nmëmäˈäy nmëdäjëm ko nwinguwäˈkëmë ayoˈon jotmay. Pablo ninäˈä tkajäˈäytyëgooy extëm jyajty kyëbejty. Pes  ok, ko tnijäˈäyë ja myëguˈuktëjk diˈib Filipos, ta ttukmëtmaytyaky ti mbäät nduˈunëm ko ti nmëmäˈäy nmëdäjëm ets wiˈixë Dios xymyoˈoyëmë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën. Mä tyäˈädë artikulo, yëˈë tim jawyiin nˈixäˈänëm wiˈixë Pablo jyënany mä Filipʉs 4:6, 7 (käjpx). Ta net nˈixäˈänëm kanäägë Dios mëduumbë yˈijxpajtën mä wiˈixë Jyobaa tyukmëduunëdë diˈibë nety kyaj tˈawix tjëjpˈixtë. Ets ok, yëˈë nimaytyäˈägäˈänëm wiˈixë Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën” xypyudëjkëm parë nmëmadakëm tijaty ets duˈunyëm ndukˈijxpajtëmë Jyobaa.

7. 1) ¿Ti netyë Pablo tyukniˈˈixëyaampy ja myëguˈuktëjk diˈib Filipos? 2) ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm?

⁷ ¿Ti jyamyajtstë ja Dios mëduumbëty diˈib Filipos ko ojts tkäjpxtë ja nyeky diˈibë Pablo tuknigajxëdë? Yëˈë wiˈix jyajtyë Pablo mëdë Silas, ets wiˈixë Jyobaa pyudëjkëdë extëmë nety kyaj ttimˈawix ttimjëjpˈixtë. ¿Ti diˈibë netyë Pablo tukniˈˈixëyanëdëp? Ko pën myënuˈkxtaktëbë Jyobaa, moˈoyanëdëp ja yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën parë kyaj ti tmëmay tmëdäjtët. Per ¿ti yˈandijpy ko jyënany Diosë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën “niˈigyë myëjjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë”? Mä näägë Biiblyë duˈun tkäjpxnaxy “ko wyinnäjxtaapy tukëˈëyë tijaty nbawinmäˈäyëm” ets “wyinnäjxtaapy tijaty miimp mä jot winmäˈäny”. Päätyë Pablo yëˈë nety myaytyakypy ko kyaj mbäät nmëwinmäˈänybyatëm nuˈunën myëjwiin kyajaaty ja Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën”. Näˈäty, mbäät kyaj nnijäˈäwëm wiˈix nyaˈoˈoyëmë njotmayˈäjtëm, perë Jyobaa nyijäˈäwëp. Yëˈë mbäät ti ttuny diˈibë nety kyaj ndimˈawijx ndimjëjpˈijxëm (käjpxë 2 Peedrʉ 2:9).

8, 9. 1) ¿Ti naxkëdak jam Filipos oyë Pablo axëëk jyajty kyëbejty? 2) ¿Tiko ja Dios mëduumbëty diˈib Filipos tmëbëjktë extëmë Pablo nyijäˈäyëdë?

⁸ Seguurë ko ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib Filipos, jotmëkmooyëdë ko twinmääytyë wiˈixë Jyobaa pyudëjkëdë nuˈun nyajxy mäjk jëmëjt. Pes tëyˈäjtënë nety extëmë Pablo ojts nyijayëdë. Jyobaa nyasˈijxë ets axëëk jyatëdë Pablo mëdë Silas, per yëˈëjëty nyitsiptuundë ja oybyë ayuk ets yajnaxkëdaktë “extëmë ley tniˈanaˈamë” (Filip. 1:7, TNM). Ja kuduungëty diˈib Filipos kyaj mbäät tnekynyibëdëˈktë ja tuˈukmujkën diˈib naxkëdak. Ets waˈan mët ko Pablo jyënany ko yëˈë romanë jäˈäy, yajnasˈijxë Lucas parë wyëˈëmët jam Filipos ets tpudëkët ja myëguˈuktëjk diˈibë nety näämnëm të tyëkëdë ëxpëjkpë.

⁹ Ko ja Dios mëduumbëty diˈib Filipos ojts tkäjpxtë ja Pablo nyeky, nyijäˈäwëdëbë nety ko të tˈyajnaxy ja ayoˈon jotmay. Pablo oˈktëyë nety të jyaty të kyëbety. Ets ko nyijäˈäyëdë, jamë nety yˈity tsumy Roma, per duˈunyëm tˈyajnigëxëˈky ko myëdäjtypy ja Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën” (Filip. 1:12-14; 4:7, 11, 22).

10, 11. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko ti nmëmäˈäy nmëdäjëm, ets ti mbäät nˈawijx njëjpˈijxëm?

¹⁰ ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj ti nmëmoˈon nmëdujkëm ets nmëdäjtëm ja Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën”? Extëmë Pablo tˈanmääyë ja myëguˈuktëjk diˈib Filipos yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko tsojkëp nnuˈkxtakëm parë kyaj ti nmëmäˈäy nmëdäjëm. Pääty nˈoknuˈkxtakëm tëgok tëgok ti nmëmäˈäy nmëdäjëm (käjpxë 1 Peedrʉ 5:6, 7). Nˈokmëbëjkëm amumduˈukjotë Jyobaa ets nˈokˈijtëm seguurë ko naytyukjotmaytyuunëp mët ëtsäjtëm. Nan nˈokmoˈoyëmë dyoskujuyëm mët ko xykyunuˈkxëm. Ja nmëbëjkënˈäjtëm niˈigyë kyëktëkëyaˈany pën nyaˈijtëm wyinmäˈänyoty ko yëˈë tyunaampy “waanë niˈigyë këdiinëm diˈibë ëtsäjtëm nˈamdoˈom es nwinmäˈäyëm” (Éfes. 3:20).

¹¹ Extëmë Pablo mëdë Silas jyäjttë jam Filipos,  mbäät xyyajmonyˈijx xyyajmonyjäˈäwëm ko nˈijxëm wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm niduˈugaty. Mbäät kyaj tyim mëjwiin tyim kajaajëty, per xypyudëkëyäˈänëm extëm nyajtëgoyˈäjtëm (1 Kor. 10:13). Tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj net ti nekytyuˈunëm, ets jeˈeyë nˈawijxëm parë tˈyaˈoyët ja njotmayˈäjtëm. Tsojkëbë net nduˈunëm extëm të nmënuˈkxtakëm (Rom. 12:11). Net nyajnigëxëˈkëm ko nmëbëjkëm ko Jyobaa yˈatsoowëmbitaampy ja nuˈkxtakën ets ko xykyunuˈkxäˈänëm pën nduˈunëm ja mëjääw. Per nan tsojkëp njamyajtsëm ko Jyobaa mbäät ttuny diˈibë nety kyaj ndimˈawijxëm o diˈib kyaj të nˈamdoˈowëm. Näˈäty, xyyajmonyˈijx xyyajmonyjäˈäwëm wiˈix tijaty ttuny. Minë net nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë ijxpajtën mä Biiblyë diˈib xytyukˈijxëm ko Jyobaa mbäät tijaty xytyukmëduˈunëm.

12. 1) ¿Ti tyuunë Ezequías ko tnijäˈäwë ko Senaquerib nyibëdëˈëgaambyë Jerusalén? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Jyobaa tˈyaˈoˈoyë tyäˈädë jotmay?

¹² Mä Biiblyë miimp kanäägë ijxpajtën mä wiˈixë Jyobaa tpudëjkë pënaty mëduunëp extëmë nety kyaj ttimˈawix ttimjëjpˈixtë. Extëm nˈokpëjtakëm, mä nety yˈaneˈemyë rey Ezequías, ja rey Senaquerib diˈib Asiria nyibëdëˈkë Judá ets jyaˈabëjk mayë nax käjpn, yëˈëyë kyaj tjaˈabëjkyë Jerusalén (2 Rey. 18:1-3, 13). Per ok, ta Senaquerib jyënany ko nanduˈun tnibëdëˈëgäˈänyë Jerusalén. ¿Ti tyuunë Ezequías ko duˈun tnijäˈäwë? Ta tmënuˈkxtakyë Jyobaa ets yajnidëˈëwë mä ja kugajpxy Isaías ti mbäät ttuny (2 Rey. 19:5, 15-20). Nan yajnigëxëˈk ko kajpxyjaygyujkëp, pes ojts tmoˈoy ja Senaquerib tijaty amdoowë (2 Rey. 18:14, 15). Ok, ta Ezequías nyayjëjpˈijxë mët ja nyax kyäjpn parë tmëmadäˈäktët ko nety ja myëtsipëty jeky yaˈijtëndë naduky (2 Crón. 32:2-4). ¿Ti net tuun jäjtë? Jyobaa kyajx tuˈugë yˈanklës mä tuˈugë koots, ets ja tˈyaˈoˈky 185,000 syoldäädëtëjkë Senaquerib. Ezequías kyaj nety ttimˈawixy ttimjëjpˈixy duˈun tyun jyatëdët (2 Rey. 19:35).

13. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyajtyë José? 2) ¿Ti kyaj ttimwinmääyë Sara?

¹³ Minë net nˈoknimaytyakëm wiˈix jyajtyë José, ja myäängë Jacob. Mä nety yˈity tsumy Egipto, kyaj nety ttimwinmay jyäˈtët extëmë myëmajtskpë anaˈambë mä tadë paˈis. Nan kyaj ttimwinmääy pën yëˈë Jyobaa yajtunanëp parë tpudëkët ja fyamilyë ets kyaj yuuˈooktët (Gén. 40:15, notë; 41:39-43; 50:20). Seguurë ko José kyaj nety duˈun ttimˈawixy ets duˈunë Jyobaa tijaty tyukmëdunëdët. Nˈokpawinmäˈäyëm nanduˈun wiˈix yajpudëjkë Sara, ja José myëmajtsk nanwelë. Kom të nety myëjjäˈäyënë, ¿waˈandaa nety tˈawixy etsë Jyobaa myoˈoyëdët tuˈugë yˈuˈunk? Ko Sara tˈyajmaxuˈunkˈäjtyë Isaac, ninäˈä nety të tkawinmay pën yajmaxuˈunkˈatëp tuˈugë uˈunk (Gén. 21:1-3, 6, 7).

14. ¿Mä ti mbäät nˈijtëm seguurë?

¹⁴ Tyam, kyaj nˈawijxëm etsë Jyobaa ttunëdë miläägrë ets tˈyajjëgaˈagët tukëˈëyë ja  njotmayˈäjtëm mä kyaminyëm ja jembyë jukyˈäjtën. Ets nan kyaj mëktaˈaky nˈamdoˈowëm parë ti ttunët diˈib xyyajmonyˈijx xyyajmonyjäˈäwëm. Per nnijäˈäwëm ko Jyobaa wiˈixëm tpudëjkë pënaty tëëyëp mëduunë ets yëˈë kyaj tyëgatsy (käjpxë Malaquías 3:6). * Tyäˈädë yëˈë diˈib xypyudëjkëm parë niˈigyë ndukˈijxpajtëm, pes ijtëm seguurë ko yëˈë mbäät ttuny oytyim tiijëty parë xymyëjääwmoˈoyëm ets nduˈunëm ti yëˈë tsyojkypy (2 Kor. 4:7-9). ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm yajnimaytyaˈagyë Ezequías, José etsë Sara? Ko Jyobaa mbäät xypyudëjkëm parë nwinguwäˈkëmë amay jotmayë mëjwiin kajaabë pën kyaj nmastutëm.

15. 1) ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nmëdäjtëm ja Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën” ko nbatëmë ayoˈon jotmay? 2) ¿Ti të ttunyë Jyobaa parë mbäät mëët nnaymyaˈayëm?

¹⁵ ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nmëdäjtëm ja Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën” ko nbatëmë ayoˈon jotmay? Ko oy nˈijtëm mëdë Jyobaa. Mbäät mëët nnaymyaˈayëm mët ko Jesus nyayäjkë extëmë wintsëˈkën parë ojts xyyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm mä poky. Ko ojts xyjuuybyëtsëˈëmëm, yëˈë ja tuk pëky diˈibë Jyobaa mëjwiin kajaa të ttuny. Mët yëˈëgyëjxm, mbäädë net xypyokymyaˈkxëm parë kyaj ti xyˈatsijpëm mä jot winmäˈäny ets mëët nnaymyaˈayëm (Fwank 14:6; Sant. 4:8; 1 Peed. 3:21).

16. Nimaytyäˈäk wiˈix xypyudëjkëmë Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën.

¹⁶ ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëmë Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën, diˈibë waanë niˈigyë myëjjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë”? Biiblyë jyënaˈany: “Kyuwäˈänëp ja mjot mwinmäˈäny tiˈigyë mët ja Jesukristë” (Filip. 4:7). Tyäˈädë ayuk “kyuwäˈänëp”, ja ijty tyuny ko yajnimaytyaˈaky wiˈixë soldäädëtëjk tkuentˈattë nax käjpn. Ja jäˈäyëty diˈib Filipos agujk jotkujk ijty myäˈä pyoˈkxtë mët ko nyijäˈäwëdëp ko ja nyax kyäjpn yajkuentˈäjttëp. Nanduˈun ëtsäjtëm, ko nmëdäjtëmë Diosë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën”, ta kyaj ti nmëmäˈäy nmëdäjëm ets poˈkxpë jot winmäˈäny. Ijtëm seguurë ko Jyobaa xykyuentˈäjtëm, ets tsyojkypy parë oy njukyˈäjtëm (1 Peed. 5:10). Ko duˈun nnijäˈäwëm, yëˈë xypyudëjkëm parë kyaj xymyëmadakëm ko ti nmëmoˈon nmëdujkëm o ko ti njëjptsëˈkëm.

17. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa mä tiempë myiny kyëdaˈaky?

¹⁷ Tim tsojk xytyukjäˈtäˈänëm “ja mëk ayoˈon, extëm ni näˈänëm kyajaty [...] es ni dëˈën kyanakyjyatäˈänyëty jatëgok” yä Naxwiiny (Mat. 24:21, 22). Kyaj nnijäˈäwëm wiˈix niduˈuk niduˈuk njatäˈänëm, per kyaj mbäät nëgoo nmëmäˈäy nmëdäjëm. Kyaj nnijäˈäwëm tukëˈëyë tijatyë Jyobaa tyunaampy, per nnijäˈäwëm pënën yëˈë. Ko të nˈijxëm wiˈix tpudëjkë pënaty tëëyëp mëduunëdë, ta të nbëjkëmë kuentë ko Jyobaa xëmë tkuytyuny tijaty tyuknibëjtakëp, oy ti tyun jyatëdët. Ets näˈäty tyuumpy diˈib kyaj ndimˈawijx ndimjëjpˈijxëm. Koogoo xypyudëjkëmë Jyobaa, ta njäˈäwëmë “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën, diˈibë waanë niˈigyë myëjjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë”.