1, 2. I vyani ivyacitike mu Filipi ivyalenzile ukuti Paulo na Sailasi yanyepwe? (Lolini cikope cakutandikilako.)

CALI usiku. Ya misyonali yaili, Paulo na Sailasi, ala yali mu cifungo mu muputule wa mukasi kasi mu musumba wa Filipi. Yayanyefile makoli ku maulu, nupya ala matundu yao yakuwaya pa mulandu ni vyumo vino yayumile. (Mili. 16:23, 24) Vintu vii vyacitike muli zuwa zuwa! Kwaula nu wakuti ayacelule, yayalemile pa maliketi nu kuyatwala ku ng’anda ya minyololo. Yayalepoolile ivyakuzwala, nupya yayumile ivikoti vipe sana. (Mili. 16:16-22) Ala lwali u lufyengo ulwipe sana! Paulo wali u mwina Loma, fwandi walondekwanga ukupingulwa ningo. *

² Lino Paulo watenzi wenga mu mfinzi, welenganyanga pali vino wanda uwa wapisile. Welenganyanga pa yantu ya mu Filipi. Nga twayalinganya ku misumba yuze ino Paulo watandalile, yene yataakweti nanti ing’anda ya mapepo iya Ayuda mu  musumba wao. Ayuda yakongananga kunzi ya mpongolo zya musumba ku mbali ya luzi. (Mili. 16:13, 14) Uzye a pa mulandu wakuti mu musumba mutaali aonsi afisile ku mpendwa yakwe 10 ali nu kupanga ing’anda ya mapepo? Cifwile antu ya mu Filipi yali sana ni cilumba pa mulandu wakuti yali aikazi ya mu Loma, nanti cakuti yamwi pali aliyo yailemo sile mu musumba asi muno yavyalilwe. (Mili. 16:21) Uzye ungaya ali mulandu uno yatelenganyizizyepo ukuti Ayuda yaya, Paulo na Sailasi yangaya aina Loma? Asi mulandu ni vyalenzile, Paulo na Sailasi yayanyefile mu ng’anda ya minyololo.

3. U mulandu ci uno Paulo wavulunganyiziwe lino wanyefilwe, nomba i vyani vino wacisile?

³ Limwi Paulo welenganyanga na pali vino vyacitike imyezi inono ku cisila. Wali ku mbalama yuze yakwe Yemba wa Aegean, mu Asia Minor. Lino Paulo waali kuuku, miku iingi umupasi wakwe Leza wamulesizye ukusimikila mu misumba imwi imwi. Cali kwati umupasi ukumunena ukuya kuze. (Mili. 16:6, 7) Nomba uzye wali nu kuya kwi? Icasuko caya mu cilolwa cino waweni mu Tuloa. Paulo yamunenyile ukuti: “Lamba wize ku Makedoniya.” Lino Paulo wamanyile ukuti vii avino Yeova akulonda ukuti acite, lilyo kwene sile wazumile ukucita vino yamunenyile. (Welengini Milimo 16:8-10.) Nomba i cani cakonsilepo? Lino wafisile sile mu Makedoniya, yamuyalile mu cifungo! U mulandu ci uno Yeova wazumilizizye ica musango uu ukucitikila Paulo? Uzye wali nu kwikala mu cifungo kufika lilaci? Nanti cakuti mauzyo yaa yalenzile Paulo ukucula sana na melenganyo, atatoovwike lelo watwalilile ukuya ni nsansa. Yonsi yoili, Sailasi na aliwe yatandike ‘ukupepa nu kwimba inyimbo kuli Leza.’ (Mili. 16:25) Yaakweti mutende wakwe Leza mu myenzo nu mu melenganyo yao.

4, 5. (a) Uzye ivikatucitikila vyakolana uli ni vyacitikilanga Paulo? (b) Uzye ivyacitikile Paulo vyasenwike uli ukwaula kwenekela?

⁴ Wakwe vino caali kuli Paulo, limwi namwe kwene kwali insita zimwi mu umi lino mwayuvwile ukuti mukulondela sana vino mupasi wakwe Leza ukamutungulula, nomba vintu vitaali wakwe vino mwenekelanga ukuti avino vilaya. Limwi mwali ni ntazi, nanti limwi ivintu vyasenwike mu umi. (Kasa. 9:11) Ndi mwiusya ivyamucitikile ku cisila, limwi mungauzya umulandu uno Yeova wazumilizizye ivya musango uwo kucitika. Nga vino cili, i cani cingamwazwa ukutwalilila ukuzizimizya ala imutaila Yeova? Pakuti tuzane icasuko, lekini tulande pali vino vyacitikile Paulo na Sailasi.

⁵ Lino Paulo na Sailasi yacili yakwimba inyimbo zyakulumbanya Leza, kwacitike icintu cimwi cino yatenekelanga. Kwacitike cilundumusi icipe sana. Ivisasa vya mu cifungo vyaiyulikile sile. Vyonsi ivyalemelile cifungo vyasapwike. Paulo walesizye umufungwa umwi ukuikulika. Nupya mufungwa wii nu lupwa lwakwe izile yawatiziwa. Lino wacile katondo, yakapingula ya milandu yatumile akuti yakafumye Paulo na Sailasi. Intunguluzi zyayanenyile ukufuma mu musumba mu mutende. Lyene lino ilwike ukuti Paulo na Sailasi yali aina Loma, yakapingula ya milandu yaweni ukuti yaluvyanyizye sana pali vino yacisile, fwandi iizile aineco kuti yasukilile aonsi yaa. Lelo Paulo na Sailasi yalenzile ukuti tale yakapakasye nkazi Lidya ala alino waciwatiziwa sile. Nupya yakweti ni syuko lyakusya yakomelezya aina. (Mili. 16:26-40) Ala vintu vyasenwike zuwa!

6. I vyani ino tumalandapo, nupya i vyani vino tumaiusya?

⁶ I vyani vino tungasambilila kuli vii ivyacitike? Yeova angacita vino tusikwenekela,  fwandi tutalinzile ukulasakamala nga twaya na mezyo. Ivyacitikile Paulo vyalenzile aelenganyepo sana, tukasininkizya vii mu mazwi yano walembiile aina ya mu Filipi pa kukanasakamala sana alino na pa mutende wakwe Leza. Lekini tale tulande pa mazwi yakwe Paulo aya pali Filipi 4:6, 7. (Welengini.) Nupya, tumaiusya na malyasi yamwi amu malembelo akalanda pali vino Yeova wacisile vino antu yatenekelanga. Lyene, tumalola na vino ‘umutende wakwe Leza’ ungatwazwa ukuzizimizya amezyo nu kutaila muli Yeova.

7. I vyani vino Paulo wasambilizyangapo lino walembiile aina aku Filipi kalata, nupya i vyani vino tungasambililako uku mazwi yayo?

⁷ Lino aina ya mu Filipi yawelenzile kalata wino Paulo wayalembiile, yafwile iwisye ivyamucitikile vino paasi nanti wenga uwenekelanga ukuti Yeova angacita vino wacisile. I vyani vino Paulo walondanga yasambilileko? Mukwipimpazya watangi sile mutalinzile kusakamala. Mwapepa lyene mulapokelela umutende wakwe Leza. Nomba mulinzile ukumanya ukuti ‘mutende wakwe Leza . . . kusi muntu nanti wenga angaumanyikisya.’ Uzye cico cikupiliula cani? Yakasenula yamwi yasenula amazwi yaa ukuti “wacila vyonsi vino tukaelenganyapo” nanti “waluta amapange yonsi ayantu.” Cino Paulo walandangapo sile icakuti ‘mutende wakwe Leza’ wazipisya ukucila vino tukawelenganyapo. Fwandi ukulingana na vino swe yantu twaya tutange tumanye ukuti intazi ino tukweti ingasila, nomba Yeova wene akamanya nupya angacita vino tusikwenekela.—Welengini 2 Petulo 2:9.

8, 9. (a) Nanti icakuti Paulo wafyenzilwe umu Filipi, i visuma ci ivyacitike pa mulandu na vivyo? (b) U mulandu ci uno aina amu Filipi yalondekwanga ukulondela amazwi yakwe Paulo?

⁸ Lino aina ya mu Filipi yelenganyanga pali vino vyacitike imyaka 10 iyapisilepo, yafwile yakomeleziwe sana. Vino Paulo walemvile vyali ivyacumi. Nanti icakuti Yeova wazumilizye ukuti lufyengo luulu lucitike, calenzile ukuti ‘ilandwe lisuma likosoolwe na maka’ nupya licingililwe. (Filipi 1:7) Yakapingula ya milandu yaaya nga yelenginyepo sana lino yatatala yacita ivili vyonsi pa vilongano vya Ina Klistu ivipya ivyapanzilwe mu musumba wao. Limwi pa mulandu na vino Paulo wacitanga, Luka wino yaombanga nawe uwali a Dokota wali nu kusyala mu Filipi nga Paulo na Sailasi yapita. Luka ngawakomelizye sana Aina Klistu apya ali mu musumba uuwa.

⁹ Nomba, lino aina amu Filipi yawelenzile kalata wakwe Paulo, yamanyile ukuti amazwi aali muli kalata yatalemvilwe nu muomvi akaomba mu ofesi. Paulo wapisile mu mezyo akome sana; nomba nanti ciye vivyo walangilile ukuti wali nu ‘mutende wakwe Leza.’ Nupya lino Paulo walembelanga aina yaa kalata, waali mu cifungo mu Loma. Nomba wali ala acili akulanga ukuti wali nu ‘mutende wakwe Leza.’—Filipi 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. I vyani vino tungacita ndi tukusakamala sana pa ntazi imwi, nupya i vyani vino tulinzile ukwenekela?

¹⁰ I cani cingatwazwa ukukanasakamikwa pa cintu cili consi nu kukwata ‘mutende wakwe Leza’? Mazwi yakwe Paulo uku ina Filipi yakalangilila ukuti ipepo lingatwazwa ukukanasakamala. Fwandi ndi twasakamala, tulinzile ukupepela pa masakamika yayo. (Welengini 1 Petulo 5:6, 7.) Mwaya nu utailo lyonsi lino mukupepa kuli Yeova, kumanya ukuti akatusakamala. Mwapepa kuli aliwe ala “mukulenga,” nu kwiusya vino wamupaala. Utailo muli aliwe ulakomelako ndi cakuti tukwiusya lyonsi ukuti wene waya “na maka akucita munotuli vintu vilusile  vino tungalenga nanti vino tungelenganya.”—Efes. 3:20.

¹¹ Wakwe vino cali kuli Paulo na Sailasi mu Filipi, limwi tungazunguka pali vino Yeova akatucitila ivintu vimwi pa lwitu wenga na wenga. Limwi atange acite vivyo mu cizungusyo, nomba lyonsi akatupeela vino tukulondekwa. (1 Kol. 10:13) Nomba ci cisikupiliula ukuti tulinzile ukwikala sile ala tukulolela ukuti Yeova atufumizyepo uwavya uno tukweti. Tulinzile ukucita vino tukupepelapo. (Loma 12:11) Vino tukucita i vilalanga vino tukulondesya nupya ivilalenga Yeova atupaale. Nomba pa nsita ili yonga kwene, tulinzile ukumanya ukuti vino tukaelenganya, vino tukapanga ukucita alino na vino tukaenekela vitalingana na vino Yeova akaelenganya. Insita zimwi cikatuzungusya ndi Yeova wacita vimwi vino tusikwenekela. Lekini tusambilile pa malyasi yamwi amuli Baibo akalenga tusininkizye ukuti Yeova angatucitila vino tusikwenekela.

12. (a) I vyani vino Mwene Hezekiya wacisile lino Mwene Senakelibu wa ku Asilya wamutiinyanga? (b) I vyani vino tukusambilila kuli vino Yeova wamwazwile?

¹² Lino tukulondelezya mu Malembelo, insita izingi tukazana malyasi akalanda pali vino Yeova wacitanga vino antu yatenekelanga. Umwene Hezekiya waaliko pa insita ino Senakelibu mwene wa ku Asilya wazanzile Ayuda nu kupoka misumba yonsi yayazingulwike, ukufumyako sile Yelusalemu. (2 Yamw. 18:1-3, 13) Lyene Senakelibu walondanga ukonona Yelusalemu. I vyani vino Mwene Hezekiya wacisile lino wakweti uwezyo uu uwakutiinya? Wapefile kuli Yeova nupya waile kuli kasema Ezaya kuti amupandeko mano. (2 Yamw. 19:5, 15-20) Nupya Hezekiya wezizye kuomvya amano lino wapeezile Senakelibu uwila pakuti ate kumutiinya. (2 Yamw. 18:14, 15) Hezekiya wapekanyizye kuti yacingilile umusumba. (2 Mila. 32:2-4) Nomba i vyani ivyacitike? Yeova watumile umungeli ukwiza koma aonsi 185,000 yakwe Senakelibu mu usiku onga sile. Mu cumi, nanti a Hezekiya kwene atenekelanga ukuti ica musango uwa cingacitika!—2 Yamw. 19:35.

13. (a) I vyani vino tukusambilila kuli vino vyacitikile Yosefu? (b) Uzye vino Sala muci wakwe Abulaamu atenekelenga vyacitike uli?

¹³ Lekini tulande pali Yosefu umwana wakwe Yakobo. Uzye lino Yosefu wali mu ng’anda ya cifungo mu Eguputo watazile aelenganyapo ukuti wanda umwi alaya wakwe ciili mu wene wa mu mpanga ya Eguputo nanti kwelenganya ukuti Yeova angamuomvya kukulula ulupwa lwakwe ku nzala? (Utan. 40:15; 41:39-43; 50:20) Kwaula nu kutwisika Yeova wacisile ivyacizile na pali vino Yosefu wenekelanga. Nupya elenganyini na pali nyinakulu wakwe Yosefu, Sala. Uzye Sala uwali umukote wenekelanga ukuti Yeova angamuzumilizya ukukwata umwana kuluta pali wino muomvi wakwe mukazyana wamuvyalile? Kuvyalwa kwakwe  Isaki kwacizile pali vino Sala welenganyanga.—Utan. 21:1-3, 6, 7

14. I vyani vino tungataila ukuti Yeova alatucitila?

¹⁴ Tusienekela ukuti Yeova angacita cizungusyo pa kufumyapo vyonsi ivikatucuzya ndakai lino insi ipya itatala iiza, nupya tusilenga ukuti atucitile vimwi mu cizungusyo. Nomba twamanya ukuti Leza uwazwanga aomvi yakwe mu vizungusyo naswe ali Leza witu, Yeova. (Welengini Ezaya 43:10-13.) Ukusininkizya vii kukalenga tumutaile sana. Twamanya ukuti angacita cili consi icikulondekwa pakuti sile atupeele amaka yakucita kulonda kwakwe. (2 Kol. 4:7-9) I vyani vino tukusambilila ku malyasi yaa amuli Baibo? Wakwe vino cali kuli Hezekiya, Yosefu, na Sala, ndi cakuti tuli nu utailo ukome muli Yeova alatwazwa kucimvya amezyo ali yonsi yano tungakwata.

15. I cani cilatwazwa ukuya nu ‘mutende wakwe Leza,’ nupya tungacita uli vivyo?

¹⁵ Tungatwalilila uli ukuya nu ‘mutende wakwe Leza’ nanti cakuti tuli ni ntazi? Tungacita vivyo ndi tuli na ucuza usuma na Yeova Leza. Tungakwata sile ucuza uu pa mulandu wakuti sweswe “yakwe Klistu” uwapeezile umi wakwe wa mpolelwa. Impolelwa kwene ii inzila na yuze muno Tata witu walangila milimo yakwe iyakuzungusya. Yeova akaomvya impolelwa pakwelela maifyo itu, akalonda tuye na kampingu musanguluke alino nu kupalama sana kuli aliwe.—Yoa. 14:6; Yako. 4:8; 1 Pet. 3:21.

16. I vyani ivilacitika ndi cakuti twaya nu ‘mutende wakwe Leza’? Langililini.

¹⁶ I vyani vikacitika ndi cakuti tuli nu ‘mutende wakwe Leza uno kusi angaumanyikisya’? Amalembelo yakaasuka icuzyo cii, yakati ‘mutende, ulatungulula umi winu ni myelenganyizizye inu.’ (Filipi 4:7) Umu lulimi luno amazwi yaa yalembilwemo, izwi lyakuti “ukutungulula” lyalozyanga ku utunguluzi wa vita. Lyalozyanga ku maumba ya yasilika aaliko mpiti yano yapeelanga mulimo wakulinda umusumba. Pa misumba iiyo paali nu musumba wa Filipi. Aikazi ya mu Filipi yalaalanga kwaula ukuvwa intete pano yamanyanga ukuti iyazingulukwa na asilika alindanga mpongolo zya musumba wao. Mu nzila ili imwi kwene, naswe nga tuli nu ‘mutende wakwe Leza’ tulaelenganya pa visuma. Twamanya ukuti Yeova akatusakamala nupya akalonda twaikala ningo. (1 Pet. 5:10) Ukuya na mano kukatulenga ukunasakamala sana nu kukanatoovoka.

17. I vyani ivilatwazwa ukuya nu utailo pa kuzizimizya ivilacitika ku nkuleelo?

¹⁷ Likwene sile twasya twingile mu ucuzi ukulu cuze utatala wacitikapo pano nsi. (Mate. 24:21, 22) Tutamanya ningo vino cilaya kuli swensi wenga na wenga. Nomba nanti ciye vivyo tutalinzile ukusakamala. Nanti cakuti tutamanya vyonsi vino Yeova alacita, wene twamumanya. Itulola kuli vino Yeova wacisile mpiti ukuti nanti kungacitika ivya musango ci, lyonsi aalacita kulonda kwakwe, nupya insita zimwi akacitila mu nzila zino tusikwenekela. Lyonsi lino Yeova watucitila ivya musango uu, tukaya nu ‘mutende wakwe Leza uno kusi muntu angaumanyikisya.’