1, 2. ¿Toni kinpanok Pablo uan Silas keman yetoyaj Filipos? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

AJSITOYAYA tajkoyouan itech xolal Filipos. Ome tanojnotsanij, Pablo uan Silas, tsaktoyaj hasta kampa okachi taijtik uan tayouayan. Kinmetstsikojkaj itech seki uapal uan kinkokouaya ininpanko porin kinuijuitekkaj (Hech. 16:23, 24). Itech nejon tonal, nion kimattoyaj keman tel miakej taltikpakneminij kintitilatstiyajkej hasta tanamakaloyamej kampa moajsiaj taixyekananij. Ompa, niman peujkej kintatsakuiltiaj. Taltikpakneminij kinkixtilijkaj inintilmaj uan kinteluijuitekkaj (Hech. 16:16-22). ¡Tel ininka mauiltijkaj! Pablo poujtoya kemej romano uan kinamikia maj achto kiuikanij ininixpan tamelauanij. *

² Keman Pablo tsaktoya, xa tanemilij itech nochi tein panoka nejon tonal. Xa no inintech tanemilij akin nemiaj Filipos. Itech miak xolalmej kampa takalpanojka onkaya se sinagoga, se kali kampa judíos kiueyichiuayaj Dios. Sayoj ke ompa Filipos amo onkaya nion se. Yejua ika judíos taueyichiuayaj kalampa  itech xolal, inakastan se ueyiat (Hech. 16:13, 14). ¿Keyej amo onkaya se sinagoga? Ueliskia onkas se komo moajsiskiaj maski sayoj majtakti takamej judíos, sayoj ke xa amo ajsiaj nejon tapoual. Akin nemiaj Filipos kintelyolpaktiaya pouiskej kemej romanos (Hech. 16:21). Xa yejua ika amo ueliaj kineltokayaj maj Pablo uan Silas, akin katkaj judíos, no poujtonij kemej romanos. Amo tikyekmatij nejon, sayoj ke kemaj tikmatij ke kintsakkej maski amo kichiujkaj nion teyi tein amo kuali.

3. 1) ¿Keyej Pablo xa amo kiajsikamatia keyej kitsakkej? 2) ¿Toni kichiuak?

³ Pablo xa no itech tanemilij keniuj ajsik Filipos. Seki metsti achto, moajsia oksekopa itech ueyiat Egeo, ompa Asia Menor. Ompa, yektikatsin espíritu miakpa kitsakuilij maj amo tanojnotsani itech seki xolalmej. Kemej yeskia kiuikatoya okseko (Hech. 16:6, 7). Sayoj ke ¿kani kiuikaya? Keman moajsia Troas, Pablo kemej yeskia kikochitak se takat akin kiluij: “Xiuiki nikan hasta Macedoniajkopaka”. Pablo senkis kiajsikamatik toni kinekia Dios maj kichiua, yejua ika niman yajki Macedonia (xikonixtajtolti Hechos 16:8-10). Sayoj ke tepitsin satepan ke ajsik ompa, kitsakkej. ¿Keyej Jiova kikauak maj pano nejon? ¿Uejkaua tsaktoskia? Maski Pablo xa motajtaniaya nejin, kisentokak takuaujtamatik uan yolpakik. Biblia kijtoua ke yejua uan Silas peujkej kitataujtiaj Jiova uan kiueyichiuaj ika nekuikatilmej (Hech. 16:25). Kimachiliayaj yolseuilis tein Dios temaka.

4, 5. 1) ¿Keniuj tein tikpanotokej no uelis yeski kemej tein kipanok Pablo? 2) ¿Keniuj niman mopatak tein Pablo kipanotoya?

⁴ ¿Kemansa timomachilianij kemej Pablo? Xa tiktajtanijkej Dios maj techpaleui keman monekia tikixpejpenaskej teisa uan tiknemiliayaj ke tikaujtoyaj maj yektikatsin espíritu techyekana. Sayoj ke xa amo mochiuak tein tikchiayaj. Xa tikpanokej ouijkayomej oso panok seki taman tein kichiuak maj senkis mopatani tein tikixtalijtoyaj itech tonemilis (Ecl. 9:11). Uan axkan xa timotajtaniaj keyej Jiova kikauak maj panouani seki taman. ¿Toni techpaleuis maj tiksentokakan titaxikokan uan maj senkis titakuaujtamatikan iuan Jiova? Maj tiksentokakan tikitakan tein kinpanok Pablo uan Silas uan ijkon tikajsiskej tanankilil.

⁵ Keman yejuan mokuikatijtoyaj, peuak mochiua seki taman tein amo kichiayaj. Yekinika, chikauak talolinik. Satepan, tatapouik kampa tsaktoyaj uan tapetskojkej cadenas tein ika kinilpijkaj nochin akin tsaktoyaj. Keman takat akin tajpiaya ompa kiitak nejon, kinekik momiktis, sayoj ke Pablo kitsakuilij. Ompa, nejon takat uan ichankauan moauijkej. Niman keman tanesik, tamelauanij kintitankej seki takamej maj kinkixtitij Pablo uan Silas, uan maj kiniluianij maj kisanij Filipos uan maj kuali yanij. Keman tamelauanij kimatkej ke Pablo uan Silas poujtoyaj kemej romanos, kiajsikamatkej ke mopolojkaj uan yejuan kinkixtitoj kampa kintsakkaj. Sayoj ke, achto ke kisaskiaj itech xolal, Pablo uan Silas yajkej monauatitoj iuan Lidia, se tokniuj siuat akin yankuixtok moauijka. Uan no, kinyolchikaujkej okseki tokniuan akin nemiaj ompa Filipos (Hech. 16:26-40). ¡Tel ijsiujka mopatak tein panoka!

6. ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

⁶ ¿Toni techmachtia nejin? Ke Jiova ueli kichiua miak taman tein amo tikchiaj, yejua ika moneki amo timotekipachoskej keman tikpanouaj ouijkayomej. Pablo  amo keman kielkauak nejon. Tikmatij nejin porin satepan ika tajtoj netekipacholis keman kintajkuilouilij tokniuan akin nemiaj Filipos uan no yolseuilis tein Dios temaka. Itech nejin tamachtilis, yekinika tikitaskej tein Pablo kijtoj itech Filipenses 4:6, 7 (xikonixtajtolti). Ompa, tikitaskej miak neskayomej tein moajsij itech Biblia kampa nesi ke Jiova kichiuak seki taman tein amo kichiayaj. Uan satepan, ika titajtoskej keniuj yolseuilis tein Dios temaka uelis techpaleuis maj titaxikokan ika ueyi takuaujtamatilis.

7. 1) ¿Toni kinekia kinmachtis Pablo tokniuan akin nemiaj Filipos? 2) ¿Toni techmachtia tejuan?

⁷ ¿Toni kinemilijkej tokniuan akin nemiaj Filipos keman kiixtajtoltijkej amat tein Pablo kintitanilij? Yejuan xa kielnamikkej tein Pablo uan Silas kinpanok, uan keniuj Jiova kinpaleuij kemej amo kichiayaj. ¿Toni kinekia kinmachtis Pablo? Ke monekia amo motekipachoskej uan ke Dios kinmakaskia yolseuilis komo kitataujtiayaj. Sayoj ke maj tikitakan ke Pablo kiniluij ke yolseuilis tein Dios temaka “kachi kuika uelilis hasta amo uelis se kajsikamatis”. ¿Toni kijtosneki nejin? Itech seki biblias nejin tajtolmej kikepaj kemej “kipanauia nochi tein ueli se kinemilia”. Nejin kinextia ke Pablo kiteajsikamatiltijtoya ke yolseuilis tein Dios temaka okachi ueyi ke tein ueli tiknemiliaj. ¿Toni techmachtia nejin? Ke maski kemansa amo tikmatiskej keniuj tikyektaliskej tokuejmoluan, Jiova kemaj kimati. Uan yejuatsin uelis kichiuas miak taman tein tikmoujkaitaskej (xikonixtajtolti 2 Pedro 2:9, TNM).

8, 9. 1) Maski Pablo ika mauiltijkej ompa Filipos, ¿keniuj tapaleuij nejon? 2) ¿Keyej tokniuan akin nemiaj Filipos ueliaj takuaujtamatiaj itech tein Pablo kinijkuilouilij?

⁸ Tokniuan akin nemiaj Filipos xa kinyolchikauak itech tanemiliskej keniuj Jiova kinpaleuijka itech majtakti xiujmej tein panokaj. Maski Jiova kikaujka maj Pablo uan Silas ininka mauiltianij, nejon tapaleuij maj moteixmatiltiani kuali tanauatilmej ininixpan tekiuanij uan maj kinkauanij maj tanojnotsanij (Filip. 1:7). Tamelauanij ompa Filipos amo moixeuiskiaj kintajyouiltiskej akin pouiaj itech yankuik nechikol tein mochiujka itech xolal. Uan keman Pablo kijtoj ke poujtoya kemej romano xa tapaleuij maj Lucas mokauani Filipos uan maj kinpaleuiani akin yankuixtok mochiujkaj itatojtokakauan Cristo satepan ke Pablo uan Silas yajkej.

⁹ Keman tokniuan akin nemiaj Filipos kiixtajtoltijkej amat tein Pablo kintitanilij, kimatiaj ke nejon amo kijtojtoya aksa akin amo keman kipanoka ouijkayomej. Pablo kipanoka uejueyi ouijkayomej. Tein melauj, keman kintajkuilouilij, tsaktoya ichan ompa Roma. Sayoj ke kisentokaya kinextiaya ke kipiaya yolseuilis tein Dios temaka (Filip. 1:12-14; 4:7, 11, 22).

10, 11. ¿Toni moneki tikchiuaskej keman timoteltekipachojtokej, uan toni uelis tikchiaskej?

¹⁰ ¿Toni uelis techpaleuis maj amo timotekipachokan uan maj tikpiakan yolseuilis tein Dios temaka? Tein Pablo kiniluij tokniuan akin nemiaj Filipos techmachtia ke techyolseuis netataujtil. Yejua ika maj tikchiuakan netataujtil nochipa keman timotekipachojtoskej (xikonixtajtolti 1 Pedro 5:6, 7). Uan keman tiktataujtiskej Jiova, maj tiknextikan ke senkis titakuaujtamatij ke toka motekipachoua. No maj tiktasojkamatilikan tatiochiualismej tein techmaka. Uan maj amo keman tikelkauakan ke yejuatsin “kipixtinemi ne chikaukauelilis para ika kichiuas [...] kachi ok ne ten tejuan ayamo tiknemiliaj tikontajtaniliske” (Efes. 3:20).

 ¹¹ Kemej kinpanok Pablo uan Silas ompa Filipos, xa tikmoujkaitaskej nochi tein Jiova kichiua tein ika techpaleuia. Xa amo yeski teisa tein nochin kimoujkaitaskej, sayoj ke nochipa yeski tein techpoloua (1 Cor. 10:13, TNM). Nejin amo kijtosneki ke sayoj moneki tikchiaskej maj yejuatsin kiyektali tokuejmoluan uan amo teyi tikchiuaskej. Moneki tikchiuaskej ijkon kemej titajtanij itech tonetataujtiluan (Rom. 12:11). Ijkon tiknextiskej ke tiktataujtiaj Jiova ika nochi toyolo, uan yejuatsin techtatiochiuis. Sayoj ke no moneki tikelnamikiskej ke Jiova ueli kichiua okachi ke tein tiktajtaniaj oso tein tikchiaj. Kemansa kichiua miak taman tein amo tikchiayaj. Maj tikitakan seki neskayomej tein moajsij itech Biblia tein techpaleuiaj maj okachi titakuaujtamatikan itech tein Jiova toka ueli kichiua.

12. 1) ¿Toni kichiuak Ezequías keman Senaquerib kinekia moaxkatilis Jerusalén? 2) ¿Toni techmachtia kemej Jiova kiyektalij nejon ouijkayot?

¹² Itech Biblia tikajsij miak neskayomej kampa nesi ke Jiova kichiuak tein amo kichiayaj. Kemej neskayot, keman Ezequías tekiuajtitoya, Senaquerib, akin tekiuajtia Asiria, moinaxkatilij Judá uan nochi xolalmej tein ompa pouiaj, sayoj Jerusalén amo (2 Rey. 18:1-3, 13). Satepan, Senaquerib no kinekik moaxkatilis Jerusalén. ¿Toni kichiuak Ezequías? Kitataujtij Jiova uan kitajtanij tanauatijkej Isaías maj kiyolmajxitiani (2 Rey. 19:5, 15-20). No kinextij ke kipiaya kuali taixejekolis uan taxtauak tein Senaquerib tajtanik (2 Rey. 18:14, 15). Satepan, Ezequías kichiuak tein tapaleuiskia keman taixnamikinij uejkaua kiyoualojtoskiaj xolal (2 Crón. 32:2-4). ¿Toni panok satepan? Jiova kititanik se ángel akin kinmiktij 185,000 itateuijkauan Senaquerib itech sayoj se youak. Nion Ezequías kichiaya maj panouani nejon (2 Rey. 19:35).

13. 1) ¿Toni techmachtia tein kipanok José? 2) ¿Toni kipanok Sara tein amo kichiaya?

¹³ Axkan maj tikitakan tein kipanok José keman katka telpoch. Keman tsaktoya ompa Egipto, amo kinemiliaya ke mochiuaskia ojpatika takat akin okachi ueyichiujkej itech nejon altepet. Amo no kinemiliaya ke itechkopa, Jiova kinmakixtiskia ichankauan maj amo mayanmikinij (Gén. 40:15, nota; 41:39-43; 50:20). Jiova kichiuak okachi ke tein José kichiaya. Maj no itech titanemilikan Sara, iueyinan ipopaj José. Kemej xiuejya katka, ¿kichiaya maj Jiova kichiuani maj kipia se konetsin? Keman yolik Isaac panok okachi ke tein Sara uelia kinemiliaya (Gén. 21:1-3, 6, 7).

14. ¿Toni uelis tikyekmatiskej?

¹⁴ Tejuan amo tikchiaj maj Jiova kiixpolo nochi tokuejmoluan achto ke mochiuas yankuik taltikpak. Uan amo no  tiktajtaniaj maj mochiua uejueyi taman itech tonemilis. Sayoj ke tikmatij ke Dios kinpaleuij itekitikauan akin nenkej ne uejkauj kemej amo kichiayaj. Uan yejuatsin amo mopata (xikonixtajtolti Isaías 43:10-13). Nejin techpaleuia maj okachi iuan titakuaujtamatikan. Tikyekmatij ke yejuatsin techmakas chikaualis tein techpaleuis maj tikchiuakan itanejnekilis (2 Cor. 4:7-9). ¿Toni techmachtia tein kinpanok Ezequías, José uan Sara? Ke Jiova uelis techpaleuis hasta keman tikpiaskej uejueyi ouijkayomej komo nochipa tiktakamatij.

15. 1) ¿Toni techpaleuis maj tikpiakan yolseuilis tein Dios temaka keman tikpanouaj ouijkayomej? 2) ¿Toni techpaleuia maj ueli kuali timouikakan iuan Dios?

¹⁵ ¿Toni techpaleuis maj tikpiakan yolseuilis tein Dios temaka keman tikpanouaj ouijkayomej? Moneki tiksentokaskej kuali timouikaskej iuan Jiova. Sayoj ueli kuali iuan timouikaj porin Cristo kitemakak inemilis kemej netetayokolil. Nejin yejua okse taman tein Jiova kichiuani tein tikmoujkaitaj. Inemilis Cristo tein kitemakak techpaleuia maj Jiova techtapojpolui totajtakoluan, uan maj tikpiakan se kuali tanemilil uan maj kuali timouikakan iuan (Juan 14:6; Sant. 4:8; 1 Ped. 3:21).

16. ¿Keniuj techpaleuia yolseuilis tein Dios temaka?

¹⁶ ¿Toni panos keman Dios techmakas “yolseuilis ten kachi kuika uelilis hasta amo uelis se kajsikamatis”? Biblia kijtoua: “Kinyekantinemis namoyolojuan uan namotamachilisuan” (Filip. 4:7). Itech tajtol tein ika moijkuiloj Biblia, tajtol tein mokepa kemej “kinyekantinemis” katka se tajtol tein ne uejkauj kitekitiltiayaj keman ininka tajtouayaj tateuianij akin tayekpiayaj itech se xolal. Yejua nejon panouaya itech xolal Filipos. Akin ompa nemiaj amo teyi kintekipachouaya keman kochiaj porin kimatiaj ke itech xolal amo teyi panoskia porin tateuianij tajpixtoyaj. No ijkon, keman tikpiaj yolseuilis tein Dios temaka, amo teyi techtekipachoua uan tiyolseujtokej. Tikyekmatij ke Jiova techyekpia uan kineki maj tinemikan ika yolpakilis (1 Ped. 5:10). Tikmatiskej nejon techpaleuia maj amo timoteltekipachokan nion maj timouikan.

17. ¿Toni techpaleuis maj titakuaujtamatikan iuan Jiova keman mochiuas “kachi ueyi tajyouilis”?

¹⁷ Amo uejkaua, taltikpakneminij kijyouiskej “kachi ueyi tajyouilis” kemej amo keman onkani nion onkas itech taltikpak (Mat. 24:21, 22). Amo tikmatij toni techpanos tisejsemej, sayoj ke moneki amo semi timotekipachoskej. Maski amo tikmatij nochi tein Jiova kichiuas, kemaj tikmatij keniuj tamati yejuatsin. Keman tikitakej keniuj kinpaleuij itekitikauan ne uejkauj, tikajsikamatkej ke Jiova nochipa kichiua tein kiixtalia. Uan kemansa kichiua kemej amo tikchiayaj. Nochipa keman Jiova techpaleuia, ijkuak oksepa ueli tikmachiliaj ke techmaka “yolseuilis ten kachi kuika uelilis hasta amo uelis se kajsikamatis”.