1, 2. ¿Imataq Pablutawan Sïlasta pasarqan Filïpus markachö? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

JUK junaqmi Pabluwan Sïlas Filïpus markachö Diospita yachatsikurnin këkäyarqan, peru tsëchö nunakunaqa illaqpitam röpankunatapis rachipurnin y maqarnin qatukuyänan pampaman apayarqan juzgayänampaq (Hëch. 16:16-22). Tsë junaqqa imëkapam pasayarqan. Cäsi pullan paqasnam karqan, y castigakuyänan qeruchö amutsishqa y maqayanqampita alläpa nanatsikurmi Pabluwan Sïlasqa carcelchö llawirëkäyarqan (Hëch. 16:23, 24). Röma nuna këkaptin ley ninqannö juzgayänampa rantinmi, ¡alläpa mana allipa tratëkuyarqan! *

² Alläpa ampeq (tsakaq) carcelchö këkanqan höraqa, itsa Pabluqa pensarqan tsë junaq pasakunqankunaman. Itsa pensarqan Filïpus nunakunamampis. Porqui watukanqan wakin markakunachöqa,  judïukuna Diosta adorayänampaq wayikunaqa karqanmi, peru Filïpuschöqa manam ni jukllëllapis karqantsu. Tsëmi judïukunaqa tsë markapita yarqurir juk mayu kuchunman ëwayaq tsëchö Diosta adorayänampaq (Hëch. 16:13, 14). ¿Imanirtaq Diosta adorayänan wayi karqantsu? Itsa Filïpuschöqa nï chunkallapis Judïu ollqukuna kayarqantsu, porqui chunkataraqmi wanayaq jukta patsätsiyänampaq. Tsëchi Filïpus nunakunaqa Röma nuna kayanqampita alläpa gälakuyaq (Hëch. 16:21). Tsëchi Pablupaqwan Sïlaspaqqa pensayarqantsu Römaman perteneciyanqanta. Imanö kaptimpis, tsë ishkan judïukunataqa jutsannaqtam carcelariyarqan.

3. (1) ¿Imanir-raq Pabluqa pasakïkanqanta itsa entiendirqantsu? (2) ¿Imatataq rurarqan?

³ Jina Pabluqa itsa yarpärirqan Filïpus markaman imanö chanqanta. Pasaq killakunaqa, Egeo lamarpa juk kaq lädunchö këkaq Asia Menorchömi këkarqan. Tsëchö këkaptinmi Diospa santu espïritun permitirqantsu wakin markakunachö yachatsikunanta (Hëch. 16:6, 7). ¿Peru mëchö yachatsikunantaraq Dios munarqan? Tsëtaqa musyarirqan Tröas markaman chärirninmi. Juk suëñuchömi juk nuna kënö nirirqan: “Macedoniaman yëkamï”. Tsëwanmi cläru musyarirqan mëchö yachatsikunanta Dios munanqanta, y rasllam Macedoniaman ëwakurqan (leyi Hëchus 16:8-10). Peru chärinqampita juk ishkë junaqllatam carcelariyarqan. ¿Imanirtaq Jehoväqa tsëta permitirqan? ¿Y ëka tiempuparaq carcelaranman karqan? Imanö kanampaq kaqta mana musyarnimpis, markäkïnin ni kushikïnin ushakänantaqa manam permitirqantsu. Bibliaqa willakun Diosman mañakurnin y cantarnin Sïlaswan carcelchö këkäyanqantam (Hëch. 16:25). Awmi, Diospa yamë këninmi yanaparqan kushishqa sientikuyänampaq.

4, 5. (1) ¿Imakunapataq Pablunöpis pasëkashwan? (2) ¿Imanötaq Pabluta pasëkanqan raslla cambiarirqan?

⁴ ¿Imëllapis Pablunö sientikurquntsikku? Itsa Diosman mañakurqantsik imatapis ruranqantsikchö yanapëkamänapaq, o munanqannö rurëkanqantsikta pensarqantsik. Tsënö këkaptimpis, itsa alliqa yarqurqantsu, o llakikïkunapa pasarquntsik, o kawënintsik chipyëpa cambiarirqan (Ecl. 9:11). Tsëqa itsa tapukurquntsik Jehovä tsëta imanir permitishqa kanqanta. ¿Imaraq yanapamäshun Jehoväman confiakurnin sïguinapaq? Yapë rikärishun Pablutawan Sïlasta ima pasanqanta.

⁵ Pëkuna cantarnin këkäyaptinmi mana pensayanqankuna pasakurqan. Puntataqa patsam feyupa kuyurirqan, tsëpitanam carcelpa punkun kichakärirqan y makinkunachö këkaq cadënakuna shikwarirqan. Tsë pasakunqankunata rikärirmi, carcelta täpaqqa wanutsikurita munarqan, peru Pablum michärirqan. Tsëmi carcel täpaq y familianqa cristiänu tikrariyarqan. Patsa waräriptinnam juezkunaqa soldädukunata kachayarqan Pablutawan Sïlasta carcelpita jorqayänampaq y Filïpuspita despachayänampaq. Y Röma nuna kayanqanta musyarirnam, juezkunaqa mantsakarnin kikinkuna yanaqäyarqan tsë markapita yarquyanqanyaq. Peru Pabluwan Sïlasqa tsëllaraq bautizakushqa Lidiata watukëtaraq munayanqantam niyarqan. Y permitiriyaptinnam, wakin cristiänukunatapis animarirnin ëwakuyarqan (Hëch. 16:26-40). ¡Mana pensayanqankunam pasakurirqan!

6. ¿Imapitataq kë yachatsikïchö yachakushun?

⁶ ¿Imatataq yachakuntsik Pabluta pasanqampita? Mana pensanqantsikkunata Jehovä rurëta puëdinqantam. Tsëmi imëka  problëmakunapa pasarnimpis alläpaqa yarpachakunantsiktsu. Pabluqa manam qonqarqantsu Jehovä imanö yanapanqanta. Tsëtaqa musyantsik, yarpachakï asuntupaq y Diospa yamë kënimpaq Filïpuschö këkaq cristiänukunaman qellqanqanchömi. Kë yachatsikïchöqa yachakushun Filipensis 4:6, 7 (leyi) textuchö Pablu parlanqampitam. Tsëpitanam yachakushun mana pensayanqankunata unë sirweqninkunapaq Jehovä ruranqanta. Jina yachakushunmi pëman confiakurnin sïguinapaq yamë kënin imanö yanapamënintsikta puëdinqanta.

7. (1) ¿Imataraq Pabluqa Filïpuschö cristiänukunata yachatsita munarqan? (2) ¿Imatataq noqantsikqa yachakuntsik?

⁷ ¿Imamanraq Filïpuschö cristiänukuna pensayarqan Pablu qellqanqanta leyirirnin? Pablutawan Sïlasta pasanqanta y Jehovä imanö yanapanqantachi yarpäriyarqan. Pabluqa nirqan Diospa yamë këninqa, “imëka yarpachakïkuna janampa” këkanqantam. Tsëwanqa nikarqan, ‘yamë këninta’ Dios imanö qokunqanmanqa nunaqa pensëllatapis mana puëdinqantam. Pabluqa, ¿imataraq yachatsita munarqan? Alläpa mana yarpachakuyänampaq kaqta y mañakurninqa, Diospa yamë këninta chaskiyänampaq kaqtam. ¿Imatataq këqa yachatsimantsik? Problëmantsikkunata imanö altsëta mana puëdishqapis, Jehoväqa musyannam imanö ruranampaq kaqta. Mana pensanqantsikkunatam yanapamänantsikpaq ruraramunman (leyi 2 Pëdru 2:9).

8, 9. (1) Filïpuschö Pabluta pasanqanwanqa, ¿imataq lograkarqan? (2) ¿Imanirtaq Filïpuschö cristiänukunaqa Pablu qellqanqanta entiendiyarqan?

⁸ Filïpuschö cristiänukunaqa mas kallpayoqchi tikrariyarqan pasaq chunka watakunachö pasanqanta yarpärir. Pablu ninqanqa rasumpam karqan. Mana allikuna pasakunanta Jehovä permitinqanmi yanapakurqan, rasumpa kaq willakïta leykunapa yanapakïninwan Filïpuschö patsätsiyänampaq (Filip. 1:7). Tsëpita witsëpaqa, Filïpuschö cristiänukunata imanëta munarpis juezkunaqa alleqraqmi pensayänan karqan. Jina Röma nuna kanqanta Pablu willakunqanchi yanapakurqan, Filïpus markachö mushoq cristiänukunata yanaparnin Lücas quedakunampaq.

⁹ Filïpuschö cristiänukunaqa alleqmi musyayarqan Pabluqa imëkata sufrishqa kanqanta, tsëmi cartanta leyirirqa entiendiyarqan imata nikanqanta. Imëkata sufrishqa këkarpis, Diospa yamë këninta chaskinqantam rikätsikurqan. Y cartakunqan witsampaqqa Römachömi prësurëkätsiyarqan. Jina tsëchöpis Dios yanapëkanqantam rikätsikurqan (Filip. 1:12-14; 4:7, 11, 22).

10, 11. ¿Imatataq rurashwan alläpa yarpachakunqantsik höra y imatataq shuyarashwan?

¹⁰ ¿Imatataq rurashwan alläpa mana yarpachakunapaq y ‘Diospa yamë’ kënin noqantsikchö imëpis këkänampaq? Filïpuschö cristiänukunata Pablu ninqanta rurashun: yarpachakïyoq kanqantsik hörakuna Diosman mañakushun (leyi 1 Pëdru 5:6, 7). Mañakurninqa Jehovä yanapamänapaq kaqman confiakushun, y chaskinqantsik bendicionkunapita agradecikushun. Mana pensanqantsikkunata rurëta puëdinqanta cuentachö katsinqantsikmi yanapamäshun, mas markäkïyoq kanapaq (Efes. 3:20).

¹¹ Filïpus markachö Pablutawan Sïlasta yanapanqannöpis, itsa noqantsiktapis mana pensanqantsikkunawan Jehoväqa yanaparamashwan. Jatusaq cösaskunata mana ruramurnimpis wananqantsik kaqkunataqa ruramunqam  (1 Cor. 10:13). Tsëqa, ¿Jehovä altsamunanta shuyarartsuraq makintsikta cruzarkur kakushwan? Manam, mañakunqantsikmannömi ruranantsik (Rom. 12:11). Tsënömi rikätsikushun tsë problëma altsakänanta munanqantsikta, y Jehoväqa bendicimäshunmi. Tsënö kaptimpis yarpänantsikmi, mañakunqantsikpita o shuyaranqantsikpitapis mastaraq Jehovä rurëta puëdinqanta. Höraqa mana pensanqantsikkunatam ruraramunman. Rikärishun unë witsan Jehovä imata ruranqankunata, tsëmi yanapamäshun pëman mas confiakunapaq.

12. (1) ¿Imatataq Ezequïas rurarqan Jerusalenta Senaquerib ushakätsita munaptin? (2) ¿Imatataq yachakuntsik tsë problëmata Jehovä imanö altsanqampita?

¹² Jehoväqa mana pensayanqankunatam unë sirweqninkunapaq rurarqan. Rey Ezequïasman pensarishun. Pë gobernëkaptinmi Asiriapa reynin Senaqueribqa, Judä nacionchö markakunata ushakätsinampaq ëwarqan. Y llapantanam ushakäratsirqan, Jerusalenllanam pishirqan (2 Rey. 18:1-3, 13). Tsëpitanam, Jerusalenmampis ushakätseq ëwarqan. ¿Imatataq Ezequïas rurarqan? Jehovämanmi mañakurqan y profëta Isaïastam consëjuta mañakurqan (2 Rey. 19:5, 15-20). Jina munëninllachö mana tsarakoq karmi, exiginqan pägutapis Senaqueribta qorqan (2 Rey. 18:14, 15). Tsëpitanam alistapakurqan Jerusalenta raslla mana ushakäratsiyänampaq (2 Crön. 32:2-4). ¿Senaqueribqa puëdirqanku Jerusalenta ushakätsita? Manam. Jehovämi juk angelninta mandarqan 185.000 soldädunkunata juk paqasllachö ushakäratsinampaq. ¡Ezequïasqa manachi ni ichikllapis pensarqantsu Jehovä tsënö salvanampaq kaqtaqa! (2 Rey. 19:35).

13. (1) ¿Imatataq yachakuntsik Josëta pasanqampita? (2) ¿Ima mana shuyaranqantataq Särapaq Jehovä rurarirqan?

¹³ Kananqa Jacobpa tsurin Josëta pasanqanta rikärishun. Egiptuchö carcelarëkarqa, tsë nacionchö mas precisaq nuna kanampaq kaqta, ni mallaqë kanqan witsan familianta salvanampaq kaqtaqa manachi ni ichikllapis pensarqantsu (Gen. 40:15, nota; 41:39-43; 50:20). Awmi, Josë mana pensakunqantam Jehoväqa rurarirqan. Jina Säramampis pensarishun. Chakwanna karmi ni ichikllapis pensarqannatsu wamrayoq këtaqa, peru Isaactam qeshpikurirqan. ¡Sära mana pensanqantam Jehoväqa rurarirqan! (Gen. 21:1-3, 6, 7).

14. ¿Imapitataq següru kashwan?

¹⁴ Tsënö kaptimpis noqantsikqa manam shuyarantsiktsu juk milagruwan llapan problëmantsikkunata kanan witsan Jehovä ushakätsinantaqa. Peru unë sirweqninkunata imanö yanapanqantaqa musyantsikmi. Y pëqa imëpis kanqannöllam këkan (leyi Isaïas 43: 10-13 *). Tsëmi pëman mas markäkuntsik, porqui segürum kantsik munëninta ruranapaqqa imanöpapis yanapamänapaq kaqta (2 Cor. 4:7-9). ¿Imatataq yachakuntsik Ezequïasta, Josëta y Särata pasanqampita? Jehoväman markäkushqaqa, imëka problëmakunata pasashqapis yanapamänantsikpaq kaqtam.

15. (1) ¿Imatataq ruranantsik problëmakunapa pasanqantsik hörakuna ‘Diospa yamë këninta’ chaskinapaq? (2) ¿Imataq yanapamantsik Diospa amïgun kanapaq?

¹⁵ ¿Imatataq rurashwan problëmakunapa pasanqantsik höra ‘Diospa yamë këninta’ chaskinapaq? Jehoväwan amïgu kënintsiktam cuidanantsik. Y musyanqantsiknöpis, pëwanqa amïgu këta puëdintsik Jesus wanunqanman markäkurllam. Jutsantsikpita libramänantsikpaq Jesus chaninta pagakunqampis Diosnintsikpa espantëpaq rurëninmi. Tsërëkurmi jutsantsikpita perdonashqa kantsik, y tsënam limpiu concienciayoq amïgun këta puëdintsik (Juan 14:6; Sant. 4:8; 1 Pëd. 3:21).

16. ¿Imanötaq ‘Diospa yamë këninqa’ yanapamantsik?

¹⁶ ¿Imanöraq ‘imëka yarpachakïkuna janampa këkaq Diospa yamë kënin’ yanapamäshun? Bibliam kënö nimantsik: “Shonqïkikunata y pensënikikunata[m] Cristu Jesusrëkur tsapanqa” (Filip. 4:7). Griëgu idiömapita tumatsiyämunqan “tsapanqa” neq palabrataqa, tröpakunallam utilizäyaq entëru markata soldädukuna cuidayanqampaq parlarnin. Y Filïpus markapis tsënö cuidashqam kaq. Tsëchö täraq nunakunaqa tranquïlum punuyaq markankuna alli cuidashqa kanqanta musyarnin. Jina tsënöllam ‘Diospa yamë këninta’ chaskirqa, pensënintsikchö y shonquntsikchöpis tranquïlu sientikuntsik. Jehovä cuidëkämanqantsikta y ima ruranqantsikpis alli yarqapamänata munanqantam sientintsik (1 Pëd. 5:10). Tsëta musyanqantsikmi ‘tsapämantsik’ o yanapamantsik yarpachakïkuna mana vencimänapaq.

17. ¿Imaraq yanapamäshun shamoq tiempuchö pasakunampaq kaqta mana mantsanapaq?

¹⁷ Ichik tiempullachönam llapan nunakuna ‘alläpa jatun sufrimientupa’ pasayanqa (Mat. 24:21, 22). Manam musyantsiktsu tsë tiempuchö ima pasamänantsikpaq kaqta, tsënö kaptimpis manam alläpaqa yarpachakunantsiktsu. Yanapamänantsikrëkur Jehovä imata ruramunampaq kaqtaqa manam musyantsiktsu, peru salvakoq Dios kanqantaqa segürum kantsik. Unë sirweqninkunapaq ruranqankunam rikätsimantsik Jehoväqa llapan änikunqanta cumpleq kanqanta, y mana pensanqantsikkunata rurarnin yanapakunqanta. Y Jehovä cada yanapamashqam ‘imëka yarpachakïkuna janampa këkaq yamë këninta’ masraq sientintsik.