1, 2. O ā mea na tutupu iā Paulo ma Sila i Filipi? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

PE TUSA o le vaeluapō, ma o loo iai misionare o Paulo ma Sila i le potu pito i totonu o le falepuipui i le aai o Filipi. O loo faamau o la vae i laau ma o loo tigā pea o la papatua mai i le sasaina o i laʻua. (Galu. 16:23, 24) Na faafuaseʻi ona tutupu nei mea! E aunoa ma se lapataʻiga, na fetoso i laʻua e se motu o tagata i le maketi ma tutū i luma o se faamasinoga na faia faatopetope. Na saei ese o la ofu ma sasa faamoʻamoʻa i laʻua i laau. (Galu. 16:16-22) Pagā se faiga ina a lē tonu! Na tatau lava ona faia aloaʻia le faamasinoga o Paulo ona o ia o se tagatānuu o Roma. *

² A o iai Paulo i le mea pogisa, o loo mafaufau i mea na tutupu i le aso ma mafaufau i tagata Filipi. E leai se sunako a tagata Iutaia i Filipi, e lē pei o le tele o isi aai na asiasi i ai Paulo. Sa feiloaʻi tagata tapuaʻi Iutaia i tua o pā o le aai i autafa o se vaitafe.  (Galu. 16:13, 14) Aiseā? Pe na māfua ona e leʻi atoa se toʻasefulu o tane Iutaia i le aai, o le aofaʻi e manaʻomia ina ia faia aʻe ai se sunako? E mitamita tele tagata Filipi i le avea ai o i latou ma tagatānuu o Roma, e tusa lava pe e latou te leʻi mauaina uma faamanuiaga mo tagatānuu moni o Roma. (Galu. 16:21) Pe e lē o le pogai lea na latou manatu ai e lē mafai ona avea nei tane Iutaia o Paulo ma Sila, ma ni tagatānuu o Roma? Po o le ā lava le tulaga, ae ua latou faafalepuipui ma le lē tonu i laʻua.

3. Aiseā atonu na lē mautonu ai Paulo ina ua faafalepuipui, ae o ā uiga na ia faaalia?

³ Atonu o loo mafaufau foʻi Paulo i mea na tutupu i nai masina ua mavae. A o iai i le isi itu o le sami o Ainea i Asia Itiiti, sa faaauau ona taofia o ia e le agaga paia mai i le talaʻi atu i nisi o vaipanoa. Sa peiseaʻī na uunaʻia o ia e le agaga paia e alu e talaʻi i se isi vaipanoa. (Galu. 16:6, 7) Ae o fea lenā vaipanoa? Na maua le tali i se faaaliga na ia vaaia i Teroa. Na faatonuina Paulo: “Ia e sau i Maketonia.” Na vave ona ia talia le valaaulia ona o lenā faaaliga manino o le finagalo o Ieova. (Faitau le Galuega 16:8-10.) Peitaʻi, e leʻi umi ona taunuu Paulo i Maketonia ae faafalepuipuiina loa. Aiseā na faataga ai e Ieova lenā mea e tupu iā Paulo? O le ā le umi o le a faafalepuipui ai o ia? E tusa pe na mamafa i le mafaufau o Paulo nei fesili, peitaʻi e leʻi mou ese atu ai lona faatuatua ma le olioli. Sa amata ona “tatalo . . . Paulo ma Sila ma usu viiga i le Atua.” (Galu. 16:25) O le iʻuga, sa toʻafilemu o la loto ma mafaufau ona o le filemu mai i le Atua.

4, 5. (a) E faapefea ona pei o tatou tulaga o le mea na oo iā Paulo? (e) Na faapefea ona suia faafuaseʻi mea na tutupu iā Paulo?

⁴ I le pei o Paulo, atonu e iai ni taimi i lou olaga na e lagona ai o loo e mulimuli i le taʻitaʻiga a le agaga paia o le Atua i le faia o se filifiliga, ae uma ane e ese le mea na tupu mai i le mea na e faatalitalia. Na lutia oe i faafitauli, pe iai foʻi ni tulaga fou na manaʻomia ai ona e faia ni suiga tetele i lou olaga. (Fai. 9:11) Pe a e toe tepa i tua, e te ono tomānatu pe aiseā na faataga ai e Ieova na mea e tutupu. Pe afai e te manatu faapena, o le ā e fesoasoani ina ia e tumau ai ma le mautinoa atoatoa iā Ieova? Ina ia maua le tali, seʻi o tatou tilofaʻia mea na tutupu iā Paulo ma Sila.

⁵ A o usu e Paulo ma Sila pese o viiga, na iai ni mea e leʻi faatalitalia na faasolosolo ona tutupu. Na faafuaseʻi ona lūlū se mafuiʻe malosi ma matalatala ai faitotoʻa o le falepuipui. Na mamulu foʻi mea na saisaitia ai pagota uma. Na taofia e Paulo le leoleo o le falepuipui mai i le pule i lona ola. Na papatiso le leoleo o le falepuipui ma lona aiga atoa. I le aso na sosoo ai, na aauina atu e alii faamasino o le aai leoleo ina ia tatala Paulo ma Sila. Na faatonu atu e alii faamasino ia o la tuua filemu le aai. Na oo lava ina ō mai alii faamasino ma taʻitaʻi atu Paulo ma Sila i fafo, ina ua latou iloa le matuiā o le latou mea sesē na fai, ona o i laʻua o ni tagatānuu o Roma. Peitaʻi, na ō atu muamua Paulo ma Sila e faatofā i lo la tuafafine faatoʻā papatiso o Litia. Na la faaaogā foʻi lenā avanoa e faamalosia ai le ʻauuso. (Galu. 16:26-40) Ioe, na suia faafuaseʻi le tulaga o mea!

6. O ā manatu o le a tatou iloiloina faatasi?

⁶ O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i nei mea na tutupu? E mafai ona faia e Ieova mea e sili atu i lo o mea e faatalitalia. O lea, e lē tatau ona tatou popole pe a feagai ma faafitauli. E mautinoa na telē se aafiaga iā Paulo o lenā lesona, e pei ona faamaonia  mai ina ua tusi mulimuli ane i uso i Filipi e faatatau i le popole ma le filemu mai i le Atua. Seʻi o tatou tilofaʻia muamua upu a Paulo o loo i le Filipi 4:6, 7. (Faitau.) O le a tatou iloiloina foʻi nisi o faaaʻoaʻoga i le Tusi Paia o ni mea na faia e Ieova e sili atu i lo o mea na faatalitalia. Mulimuli ane, o le a tatou tilofaʻia pe faapefea i le “filemu mai i le Atua” ona fesoasoani e tatou te tumau ai ma le mautinoa atoatoa iā Ieova.

7. O le ā le lesona na faamatilatila e Paulo i lana tusi mulimuli ane i uso i Filipi, ma o le ā le lesona e tatou te aʻoaʻoina mai ai?

⁷ E mautinoa ina ua faitau uso i Filipi i le tusi a Paulo iā i latou, na latou manatua le mea na tupu iā te ia ma le auala na gaoioi ai Ieova, lea e latou te leʻi faatalitalia. O le ā le lesona na aʻoaʻo atu e Paulo iā i latou? Pe a faafaigofie: Aua le popole. Ia tatalo, ona outou maua ai lea o le filemu mai i le Atua. Ae ia mātau, o le “filemu mai i le Atua, e silisili i mea uma lava e manatu i ai.” O le ā lona uiga? Ua faaliliu e nisi tagata lenei faaupuga e faapea, “e silisili i mea uma lava e tatou te moomoo i ai” pe “e silisili i fuafuaga uma a tagata.” O le uiga o le manatu o Paulo, o so o se mea e tatou te mafaufau i ai, e lē mafaatusalia i le “filemu mai i le Atua.” Atonu i manatu o tagata, e lē mafai ona tatou sao mai i o tatou faafitauli. Peitaʻi, i le silafaga a Ieova e mafai ona tatou sao mai ai, ma e mafai foʻi ona ia gaoioi i auala e sili atu i lo o mea e faatalitalia.​—Faitau le 2 Peteru 2:9.

8, 9. (a) E ui na feagai Paulo ma se faiga lē tonu i Filipi, ae o ā iʻuga lelei na oo i ai? (e) Aiseā na talitonuina atoatoa ai e uso i Filipi upu a Paulo?

⁸ A o mafaufau uso i Filipi i mea na tutupu i le 10 tausaga talu ai, e lē taumatea na faamalosia ai i latou. E moni mea na tusia e Paulo. E ui e leʻi taofia e Ieova le faiga lē tonu na tupu, ae na iʻu ai ina ʻtū atu mo le tala lelei ma faamautū ai faaletulafono.’ (Fili. 1:7) Na fefefe alii faamasino i Filipi e toe faasagatau i le faapotopotoga Kerisiano ua faatoʻā faavaeina i lo latou aai. Atonu o gaoioiga a Paulo na mafai ai e le fomaʻi o Luka o lē na la faimalaga faatasi, ona nofo pea i Filipi ina ua ō ese Paulo ma Sila. O lea na mafai ai e Luka ona fesoasoani atili i Kerisiano fou i lenā aai.

⁹ Ina ua faitau na uso i Filipi i le tusi a Paulo, na latou iloa e lē o ni upu a se tagata e iai ni faailoga maualuluga e na o le faamaepaepa i lona ofisa. Na tofo totino Paulo i faafitauli ogaoga, ae na ia faaalia sa iā te ia le “filemu mai i le Atua.” E oo foʻi i le taimi na tusi atu ai Paulo i uso i Filipi, o loo nofo saisaitia o ia i se fale i Roma. Peitaʻi, na ia faaalia pea o loo iā te ia le “filemu mai i le Atua.”​—Fili. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. O le ā e manaʻomia ona tatou faia pe a soona popole i se faafitauli, ma o le ā e mafai ona tatou faatalitalia?

¹⁰ O le ā e fesoasoani iā i tatou ia lē popole ai i so o se mea ma maua le “filemu mai i le Atua”? Ua faaalia mai i upu a Paulo i Kerisiano i Filipi, o le vaifofō o le popole o le tatalo. O lea, pe a tatou popole, ia tatalo. (Faitau le 1 Peteru 5:6, 7.) Ia tatalo atu ma le faatuatua atoatoa iā Ieova i le iloaina e manatu mamafa mai iā te oe. Ia tatalo atu iā te ia “ma le faafetai,” ma ia manatua faamanuiaga ua tatou maua. O le a atili faamalosia lo tatou mautinoa iā te ia pe a manatua, e mafai ona ia faia “mea e matuā sili atu i lo o mea tatou te talosaga atu ai pe e mafaufau i ai.”​—Efe. 3:20.

¹¹ E pei o le mea na tupu iā Paulo ma Sila i Filipi, e ono faateʻia foʻi i tatou i mea e faia e Ieova mo i tatou taʻitoʻatasi. Atonu  e lē o se mea mataʻina, ae e masani lava o le mea tonu lenā o loo tatou manaʻomia. (1 Kori. 10:13) Peitaʻi, e lē uiga ai e faapea e tau ina tatou nofonofo ma faatalitali iā Ieova e na te faasaʻo se mea ua tupu, pe foʻia se faafitauli. E tatau ona tatou gaoioi ia ōgatusa ma a tatou tatalo. (Roma 12:11) O a tatou gaoioiga e faamaonia atu ai lo tatou faamaoni, ma maua ai e Ieova se mea e na te faamanuiaina. I le taimi e tasi, e tatau ona tatou manatua e lē faapea o le a gaoioi Ieova e fai tau o mea e tatou te talosaga atu ai, fuafua, ma faatalitalia e fai. O nisi taimi e faateʻia ai i tatou i lona faia o se mea e sili atu i lo o mea na faatalitalia. Seʻi o tatou tilofaʻia ni faaaʻoaʻoga i le Tusi Paia e tatou te mautinoa atili ai, e mafai e Ieova ona faia se mea e sili atu i lo o mea e tatou te faatalitalia.

12. (a) O le ā na faia e le tupu o Esekia ina ua faamataʻu ane Sanerivi le tupu o Asuria? (e) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le auala na foʻia ai e Ieova le faafitauli?

¹² A o tatou suʻesuʻeina le Tusi Paia, e tatou te maua ai le tele o faaaʻoaʻoga o mea na faia e Ieova e sili atu i lo o mea na faatalitalia. Na soifua le tupu o Esekia i le taimi na osofaʻia ai Iuta e le tupu o Asuria, o Sanerivi, ma faatoʻilalo aai malupuipuia uma o Iuta seʻi vaganā ai Ierusalema. (2 Tu. 18:1-3, 13) Na sosoo ai ma le taulaʻi atu o Sanerivi e osofaʻi Ierusalema. O le ā na faia e le tupu o Esekia ina ua faamataʻu ane Sanerivi? Na ōle atu iā Ieova i le tatalo ma talosaga atu i le perofeta a Ieova o Isaia mo fautuaga. (2 Tu. 19:5, 15-20) Sa faaalia foʻi e Esekia le fetuutuunaʻi e ala i le totogi atu o mea na tāpā e Sanerivi. (2 Tu. 18:14, 15) Na faia foʻi e Esekia ni tapenapenaga pe a siʻomia le aai mo se taimi umi. (2 No. 32:2-4) Ae na faapefea ona foʻia le faafitauli? Na auina mai e Ieova lana agelu ma fasiotia fitafita e 185,000 a Sanerivi i le pō e tasi. E oo lava iā Esekia e na te leʻi faatalitalia o le a tupu se mea ofoofogia faapea.​—2 Tu. 19:35.

13. (a) O le ā le lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i le mea na tupu iā Iosefa? (e) O le ā se mea na tupu e leʻi faatalitalia e Sara?

¹³ Seʻi manatu i le talavou o Iosefa le atalii o Iakopo. A o iai Iosefa i se lua i le falepuipui i Aikupito, e na te leʻi mafaufauina o le a tofia o ia e avea ma pule lona lua i le atunuu, pe faaaogā o ia e Ieova e laveaʻia lona aiga mai i le oge. (Kene. 40:15; 41:39-43; 50:20) E mautinoa na sili mamao atu mea na faia e Ieova nai lo o so o se mea na faatalitalia e Iosefa. Seʻi mafaufau foʻi iā Sara le tuaa o Iosefa. Ina ua matua Sara, pe na ia faatalitalia o le a faataga o ia e Ieova e fanau sana tama, nai lo o le maua o sana tama e ala mai i lana auauna teine? O le fanau mai o Isaako, e mautinoa na matuā sili atu nai lo o so o se mea na faatalitalia e Sara.​—Kene. 21:1-3, 6, 7.

14. O le ā e mafai ona tatou mautinoa i ai e faatatau iā Ieova?

 ¹⁴ E tatou te lē faatalitalia o le a faavavega ona aveesea e Ieova o tatou faafitauli uma a o leʻi oo mai le lalolagi fou. E tatou te lē tauanauina foʻi o ia e na te faia ni mea e matuā iloga i o tatou olaga. Peitaʻi, e tatou te mautinoa o lo tatou Atua o Ieova, o ia o le Atua na fesoasoani i ana auauna i ni auala ofoofogia. (Faitau le Isaia 43:10-13.) O lenā mautinoa e fesoasoani iā i tatou e faatuatua ai iā te ia. E tatou te iloa e mafai ona ia faia so o se mea e manaʻomia ina ia faamalosia ai i tatou e faataunuu atoatoa lona finagalo. (2 Kori. 4:7-9) O le ā le lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i faaaʻoaʻoga iā Esekia, Iosefa, ma Sara? E mafai ona fesoasoani mai Ieova ina ia tatou manumalo i tulaga e sili ona faigatā, pe a faaauau ona tatou tumau faamaoni iā te Ia.

15. O le ā e fesoasoani iā i tatou ina ia maua ai pea le “filemu mai i le Atua,” ma aiseā ua mafai ai lenei tulaga?

¹⁵ E faapefea ona tatou maua pea le “filemu mai i le Atua” e ui e tatou te feagai ma luʻi o le olaga? E ala lea i le tausisia o se faiā lelei ma Ieova lo tatou Atua. E pau le auala ua tatou maua ai lenā faiā, “e ala iā Keriso Iesu” o lē na ofo atu lona ola e fai ma taulaga togiola. O le sauniuniga o le togiola o se tasi lea o galuega ofoofogia a lo tatou Tamā. Ua faaaogā e Ieova le togiola e ufiufi ai a tatou agasala, lea ua mafai ai ona tatou maua ni lotofuatiaifo mamā ma mafuta vavalalata atu iā te ia.​—Ioa. 14:6; Iako. 4:8; 1 Pete. 3:21.

16. O le ā le faamanuiaga o lo tatou mauaina o le “filemu mai i le Atua”? Aumai se faataʻitaʻiga.

¹⁶ O le ā le faamanuiaga o lo tatou mauaina o le “filemu mai i le Atua, e silisili i mea uma lava e manatu i ai”? Ua taʻua i le Tusi Paia o le a ʻleoleoina ai o tatou loto ma mafaufau e ala iā Keriso Iesu.’ (Fili. 4:7) O le upu i le uluaʻi gagana mo le “leoleoina,” o se upu sa faaaogā e vaegaʻau. Sa faasino atu i se vaega o fitafita sa tofia e leoleoina se aai malupuipuia i aso anamua, e pei o le aai o Filipi. Na momoe saogalemu tagata o Filipi i le pō ona na latou iloa o loo leoleo e fitafita faitotoʻa o le aai. I se tulaga talitutusa, pe a iā i tatou le “filemu mai i le Atua,” o le a faaauau ona toʻafimālie o tatou loto ma mafaufau. E tatou te iloa e manatu mamafa mai Ieova iā i tatou ma e finagalo ia tatou taulau manuia. (1 Pete. 5:10) O le iloaina o lenā mea e puipuia ai i tatou mai i le lofitūina i le popole ma le lotovaivai.

17. O le ā o le a fesoasoani iā i tatou ina ia maufaatuatuaina ai Ieova a o faagasolo le puapuaga tele?

¹⁷ E lē o toe umi ona fesagaʻia lea e tagata le puapuaga tele e leai sona tusa talu le amataga. (Mata. 24:21, 22) E tatou te lē iloa mea uma o le a tutupu iā i tatou taʻitoʻatasi. Peitaʻi, e lē tatau ona tatou soona popolevale ai. E ui e tatou te lē o iloa mea uma o le a faia e Ieova, ae ua tatou iloa lelei lo tatou Atua. Ua tatou malamalama i mea na faia e Ieova i taimi ua teʻa. O lea, po o le ā lava le mea e tupu, o le a faataunuu lava e Ieova lona finagalo, ma o nisi taimi e na te faia faapea i se auala e sili atu i lo o le mea na faatalitalia. O taimi uma lava e faia ai faapea e Ieova, o le a atili ai ona tatou maua le “filemu mai i le Atua, e silisili i mea uma lava e manatu i ai.”