1, 2. Chifukwa wuli Paulosi na Sila ŵakaŵajalira mu jele ku Filipi? (Wonani chithuzithuzi chakwamba.)

UKAŴA usiku pakati. Ŵamishonale ŵaŵiri, Paulosi na Sila, ŵakaŵa mu jele, mu chipinda cha mukati cha jele, mu tawuni ya Filipi. Malundi ghawo ghakaŵa mu magwedi, ndipo misana yawo yikaŵa tukutuku na vyakuŵinya chifukwa ŵakaŵa kuti ŵafuma waka pa kutimbika. (Mil. 16:23, 24) Vinthu vikachitika mwaluŵiro chomene. Chigulu cha ŵanthu chikiza mwamabuchi na kuŵaguguzira ku msika kuti ŵakeruzgike. Chigulu ichi chikaŵakelulira malaya na kuŵadupura na ndodo. (Mil. 16:16-22) Ŵakaŵachitira vinthu viheni chomene. Paulosi wakeneranga kweruzgika makora chifukwa wakaŵa mwenekaya wa charu cha Romu. *

² Apo Paulosi wakaŵa mu jele usiku, wakwenera kuti wakaghanaghaniranga ivyo vikachitika zuŵa lira. Wakweneraso kuti wakaghanaghaniranga ŵanthu ŵa ku Filipi. Ŵanthu mu tawuni ya Filipi ŵakaŵavya sunagoge (malo ghakusoperapo) la Ŵayuda nga umo  vikaŵiranga mu matawuni ghanyake agho Paulosi wakalutako. Ntheura Ŵayuda awo ŵakasopanga Chiuta ŵakeneranga kuwungana kuwaro kwa chipata, mumphepete mwa mlonga. (Mil. 16:13, 14) Kasi chikaŵa chifukwa chakuti mu msumba wose mukaŵavya ŵanalume 10 Ŵachiyuda awo ŵakakhumbikwanga kuti sunagoge lizengeke? Ntchakuwonekerathu kuti ŵanthu ŵa ku Filipi ŵakajikuzganga kuti ŵakaŵa ŵenekaya ŵa charu cha Romu nanga vingaŵa kuti ndiko ŵakababikira yayi. (Mil. 16:21) Kasi ndicho chingaŵa chifukwa icho ŵakalekera kughanaghana kuti Ŵayuda aŵa, Paulosi na Sila nawo ŵangaŵa ŵenekaya ŵa charu cha Romu? Tikumanya yayi chifukwa chake. Kweni icho tikumanya ntchakuti ŵakaŵajalira mu jele, ndipo uwu ukaŵa urunji yayi.

3. Chifukwa wuli Paulosi wakwenera kuti wakasuzgika maghanoghano apo wakaŵa mu jele? Kasi wakachita wuli?

³ Kweniso panji Paulosi wakaghanaghananga ivyo vikachitika myezi yakumanyuma. Wakaŵa kusirya kwa Nyanja ya Aegean, ku Asia Minor. Apo Paulosi wakaŵa pa malo agha, mzimu utuŵa ukamukanizga kanandi waka kuti waleke kupharazga mu vigaŵa vinyake. Vikaŵa nga kuti mzimu utuŵa ukamutumanga kuti walute ku malo ghanyake. (Mil. 16:6, 7) Kuti walute nkhu? Zgoro likizira mu mboniwoni iyo wakawona apo wakaŵa ku Trowa. Paulosi wakaphalirika kuti: “Mwambukire mu Makedoniya.” Paulosi wakamanya ilo likaŵa khumbo la Yehova, ndipo nyengo yeneyiyo wakapulikira. (Ŵerengani Milimo 16:8-10.) Kweni ntchivichi chikachitika pamanyuma? Paulosi wakati wafika waka ku Makedoniya, ŵakamujalira mu jele. Chifukwa wuli Yehova wakazomerezga kuti vinthu ivi vimuchitikire? Kasi wakhalenge mu jele kwa utali wuli? Panji mafumbo agha ghakamusuzganga maghanoghano Paulosi. Kweni wakazomerezga yayi kuti ghanange chipulikano chake panji kumupangiska kuti waleke kuŵa wakukondwa. Iyo na Sila “ŵakalombanga na kwimba sumu kulumba Chiuta.” (Mil. 16:25) Apo ŵakimbanga, mtende wa Chiuta ukavikilira mtima na maghanoghano ghawo.

4, 5. (a) Kasi ivyo vikutichitikira vingayana wuli na ivyo vikachitikira Paulosi? (b) Kasi vinthu vikasintha wuli luŵiro kwa Paulosi?

⁴ Nga ni Paulosi, panji namwe muli kughanaghanapo kuti mzimu utuŵa wa Chiuta ukamulongozgani kuti muchite chinthu chinyake. Kweni vikachitika umo mukaghanaghaniranga yayi. Mukaŵa na masuzgo ghakuru, panji pakaŵa vinthu vinyake vyachilendo ivyo vikakhumbikwiranga kuti musinthe vinthu vinyake pa umoyo winu. (Muph. 9:11) Para mukukumbuka ivyo vikachitika, panji mukujifumba kuti, chifukwa wuli Yehova wakavizomerezga? Para ndimo viliri, ntchivichi chingamovwirani kuti mulutilire kuzizipizga, uku mukugomezga Yehova? Kuti tisange zgoro, tiyeni tiwoneso nkhani ya Paulosi na Sila.

⁵ Apo Paulosi na Sila ŵakimbanga sumu zakulumba Yehova, pakachitika vinthu ivyo ŵakalindiliranga yayi. Mwamabuchi, pakachitika chindindindi chikuru. Milyango ya jele yikajulika. Simbi izo ŵakaŵakakira zikafwatuka zekha. Paulosi wakakanizga mulinda wa jele kuti waleke kujikoma. Mulinda wa jele na banja lake lose ŵakabatizika. Kukati kwacha, ŵalara ŵa boma ŵakatuma ŵasilikari kuti ŵakafumiske Paulosi na Sila na kuŵapempha kuti ŵafumemo mu msumba mwamtende. Ŵalara ŵa boma ŵakati ŵamanya kuti Paulosi na Sila ŵakaŵa ŵenekaya ŵa charu cha Romu, ŵakawona kuti ŵananga chomene. Ntheura ŵakiza ŵekha kuti ŵaŵapelekezge kuti ŵafumemo mu msumba. Kweni Paulosi na Sila ŵakakhumbanga dankha kulayirana na mudumbu wawo Lidiya, uyo wakaŵa kuti wabatizika waka. Kweniso ŵakasangirapo mwaŵi kuti ŵakhozge ŵabali. (Mil. 16:26-40) Vinthu vikasintha luŵiro chomene.

6. Kasi sono tidumbiskanenge vichi?

⁶ Kasi ivyo vikachitikira Paulosi na Sila vikutisambizga vichi? Vikutisambizga kuti Yehova wangachita vinthu ivyo talindiliranga yayi. Ipo tikwenera kufipa mtima yayi para tikuyezgeka. Kalata iyo pamanyuma Paulosi wakalembera ŵabali ŵa ku Filipi, yikulongora kuti wakasambirapo sambiro likuru pa ivyo vikamuchitikira. Wakaŵaphalira za mtende wa Chiuta kweniso kuti ŵaleke kwenjerwa chomene. Tiyeni tidumbiskane dankha mazgu gha Paulosi agho ghali pa Ŵafilipi 4:6, 7. (Ŵerengani.) Pamanyuma, tiwonengeso nkhani zinyake za mu Baibolo izo zikulongora kuti Yehova wakachita ivyo ŵanthu ŵakalindizganga yayi. Paumaliro, tiwonenge umo “mtende wa Chiuta” ungatovwilira kuti tizizipizge masuzgo na kugomezga Yehova.

7. Kasi Paulosi wakalemba vichi mu kalata iyo wakalembera ŵabali ku Filipi, ndipo tingasambirapo vichi?

⁷ Tikukayika yayi kuti ŵabali ku Filipi ŵakati ŵaŵerenga kalata iyo Paulosi wakaŵalembera, ŵakakumbuka ivyo vikamuchitikira. Ŵakakumbukaso kuti Yehova wakachita ivyo wose ŵakakhazganga yayi. Kasi Paulosi wakaŵasambizga vichi? Wakaŵasambizga kuti ŵaleke kwenjerwa. Wakati ŵalombenge, ndipo ŵapokerenge mtende wa Chiuta. Kweni wonani kuti “mtende wa Chiuta . . . ukuluska maghanoghano ghose.” Kasi fundo iyi yikung’anamura vichi? Ŵanthu ŵanyake awo ŵakung’anamura Baibolo ŵakulemba mazgu agha kuti “ukuluska maloto ghithu ghose” panji “ukujumpha vyose ivyo ŵanthu ŵakukhumba kuchita.” Paulosi wakang’anamuranga kuti “mtende wa Chiuta” ukuluska umo ise tikughanaghanira. Nangauli nyengo zinyake taŵanthu tingamanya yayi umo tingafumira mu suzgo linyake, kweni Yehova wakumanya, ndipo wangachita ivyo takhazganga yayi.—Ŵerengani 2 Petrosi 2:9.

8, 9. (a) Nangauli Paulosi ŵakamuchitira vinthu viheni ku Filipi, kweni pakaŵa uwemi wuli? (b) Chifukwa wuli ŵabali ku Filipi ŵakwenera kuti ŵakazirwiska chomene ivyo Paulosi wakaŵalembera?

⁸ Ŵabali ku Filipi ŵakwenera kuti ŵakakhozgeka chomene apo ŵakaghanaghaniranga ivyo vikachitika mu vyaka 10 kufuma apo vinthu vira vikachitikira. Ivyo Paulosi wakalemba vikaŵa vyaunenesko. Nangauli Yehova wakazomerezga kuti vinthu vyambura urunji vichitike, kweni vikawovwira “pakuvikilira na kukhozgera makani ghawemi mwakuyana na dango.” (Fil. 1:7) Ŵalara ŵa boma mu msumba wa Filipi ŵakwenera kuti ŵakamba kujifumba dankha pambere ŵandachite chilichose ku mpingo wa Ŵakhristu, uwo ukaŵa kuti wamba waka mu msumba uwu. Panji ivyo Paulosi wakachita, vikawovwira kuti Luka, uyo wakaŵa dokotala, wakhale mwawanangwa ku Filipi pamanyuma pakuti Paulosi na Sila ŵafumako. Ntheura Luka wakalutilira kovwira Ŵakhristu ŵaphya mu msumba wura.

⁹ Ŵabali ku Filipi ŵakati ŵaŵerenga kalata ya Paulosi, ŵakawona kuti yafuma kwa bwana munyake uyo wakukhala waka mu ofesi yayi. Paulosi wakakumana na masuzgo ghanandi. Kweni wakalongora kuti wakaŵa na “mtende wa Chiuta.” Nakuti apo Paulosi wakalembanga kalata iyi, wakaŵa kuti wali mu jele la panyumba ku Romu. Kweni wakalutilira kulongora kuti wali na “mtende wa Chiuta.”—Fil. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Kasi tikwenera kuchita wuli para tikwenjerwa chomene na masuzgo ghithu, ndipo tikwenera kukhazga vichi?

¹⁰ Ntchivichi chingatovwira kuti tileke kwenjerwa na chinthu chilichose na kuŵa na “mtende wa Chiuta”? Mazgu agho Paulosi wakalembera Ŵafilipi ghakulongora kuti pemphero ndilo lingatovwira. Para tikwenjerwa, tikwenera kuphalira Chiuta ivyo tikwenjerwa. (Ŵerengani 1 Petrosi 5:6, 7.) Lombani kwa Yehova na chipulikano chose, pakumanya kuti wakumupwelelerani.  Lombani “na kuwonga” viwemi ivyo wamuchitirani. Chipulikano chithu mwa iyo chikukhora para tikukumbuka kuti Chiuta ‘wangachita vinandi nkhanira kuluska vinthu vyose ivyo tikulomba panji kughanaghana.’—Efe. 3:20.

¹¹ Nga umo vikaŵira na Paulosi na Sila ku Filipi, namwe mungazizwa ivyo Yehova wangamuchitirani. Wangamuchitirani vyachilendo yayi, kweni ivyo mukukhumbikwira. (1 Kor. 10:13) Ichi chikung’anamura kuti tikhalenge waka chete na kulindilira kuti Yehova wamazgenge masuzgo ghithu yayi. Tikwenera kuchita vinthu kuyana na malurombo ghithu. (Rom. 12:11) Para tichitenge nthena, tilongorenge kuti tikukhumba nadi ivyo tikulomba, ndipo Yehova watitumbikenge. Kweni tikwenera kumanya kuti Yehova wangachita vinthu vyapadera kuluska ivyo tamupempha, ivyo tikughanaghana, panji ivyo tikukhazga. Nyengo zinyake wangatichitira vinthu ivyo takhazganga yayi. Tiyeni tiwone nkhani zinyake za mu Baibolo izo zingatovwira kupulikiska kuti Yehova wangatichitira nadi ivyo takhazganga yayi.

12. (a) Kasi Themba Hezekiya likachita wuli apo Senakeribu, Themba la Asiriya likakhumbanga kuwukira Yerusalemu? (b) Kasi ivyo Yehova wakachita vikutisambizga vichi?

¹² Para tikuŵerenga Baibolo, tikuwona kuti kanandi Yehova wakachitanga vinthu ivyo ŵanthu ŵakakhazganga yayi. Themba Hezekiya likaŵako panyengo iyo Themba Senakeribu la Asiriya likawukira Yuda na kupoka misumba yose ya malinga panji kuti mipanda yakukhora. Kukakhala Yerusalemu pera. (2 Mathe. 18:1-3, 13) Senakeribu wakanozgeka kuwukira Yerusalemu. Kasi Hezekiya wakachita wuli? Wakalomba kwa Yehova kweniso wakaluta kwa Yesaya, ntchimi ya Yehova kuti wamovwireko mahara. (2 Mathe. 19:5, 15-20) Hezekiya wakalongoraso mahara apo wakapeleka matalente agho Senakeribu wakamutchaja. (2 Mathe. 18:14, 15) Pamanyuma, Hezekiya wakamba kunozgekera nkhondo. (2 Mid. 32:2-4) Kweni kasi vikamara wuli? Yehova wakatuma mungelo ndipo mu usiku umoza wakakoma ŵasilikari ŵa Senakeribu ŵakukwana 185,000. Nadi, nanga ni Hezekiya wakakhazganga yayi kuti ndivyo vingachitika.—2 Mathe. 19:35.

13. (a) Kasi ivyo vikachitikira Yosefe vikutisambizga vichi? (b) Ni vinthu wuli ivyo vikachitikira Sara, muwoli wa Abrahamu?

¹³ Wonani ivyo vikachitikira Yosefe, mwana wa Yakhobe. Kasi apo Yosefe wakaŵa mu jele ku Eguputo, wakamanyanga kuti wazamuŵa wachiŵiri kwa themba la Eguputo? Kasi wakamanya kuti Yehova wazamumugwiliskira ntchito kuti waponoske banja lakwake kuti lileke kufwa na njara? (Gen. 40:15; 41:39-43; 50:20) Tikukayika yayi kuti Yehova wakachita ivyo Yosefe wakakhazganga yayi. Kweniso kumbukani ivyo vikachitikira Sara, gogo wa Yosefe. Pakuti Sara wakaŵa muchekuru, kasi wakaghanaghanangako kuti Yehova wangamovwira kuti wababe  mwana wake na wake, na kuleka kugomezga mwana uyo muteŵeti wake wakamubabira? Sara wakwenera wakazizwa chomene apo Yisake wakababika chifukwa wakaghanaghanangako yayi kuti ndimo vingaŵira.—Gen. 21:1-3, 6, 7.

14. Kasi Yehova wangatovwira wuli?

¹⁴ Tikukhazga kuti Yehova wawuskengepo masuzgo ghithu ghose mwamunthondwe yayi pambere charu chiphya chindize. Kweniso tikulindilira kuti watichitirenge vinthu vyapadera yayi. Kweni tikumanya kuti Chiuta uyo wakawovwira ŵateŵeti ŵake mu nthowa yapadera ndiyo ni Chiuta withu, Yehova. (Ŵerengani Yesaya 43:10-13.) Fundo iyi yikutovwira kuti tiŵe na chipulikano mwa iyo. Tikumanya kuti wangachita chilichose icho chikukhumbikwa kuti watipe nkhongono zakufiskira khumbo lake. (2 Kor. 4:7-9) Kasi nkhani za mu Baibolo izi zikutisambizga vichi? Ivyo vikachitikira Hezekiya, Yosefe, na Sara vikutisambizga kuti para tikugomezga Yehova, wangatovwira kumarana na suzgo ilo likuwoneka likuru chomene.

15. Ntchivichi chingatovwira kuti tilutilire kuŵa na “mtende wa Chiuta”? Longosorani.

¹⁵ Kasi para tili na masuzgo, tingachita wuli kuti tilutilire kuŵa na “mtende wa Chiuta”? Tikwenera kuŵa paubwezi uwemi na Chiuta withu, Yehova. Tingaŵa nayo paubwezi “kwizira mwa Khristu Yesu,” uyo wakapeleka umoyo wake chifukwa cha ise. Sembe yakuwombora ntchinthu chinyake chapadera chomene icho Adada ŵithu ŵakatichitira. Yehova wakapeleka sembe iyi kuti yibenekelere zakwananga zithu, kuti tiŵe na njuŵi yituŵa, na kuŵa nayo paubwezi.—Yoh. 14:6; Yak. 4:8; 1 Pet. 3:21.

16. Kasi “mtende wa Chiuta” ungatovwira wuli? Longosorani.

¹⁶ Kasi “mtende wa Chiuta uwo ukuluska maghanoghano ghose” ungatovwira wuli? Baibolo likuzgora kuti: “Uvikilirenge mitima yinu na maghanoghano ghinu kwizira mwa Khristu Yesu.” (Fil. 4:7) Mu chiyowoyero chakwambilira, mazgu ghakuti ‘kuvikilira’ ŵakaghagwiliskiranga chomene ntchito mbasilikari. Ŵakayowoyanga para gulu la ŵasilikari likuvikilira misumba ya malinga ghakukhora. Umoza wake ukaŵa msumba wa Filipi. Ŵanthu ŵa mu msumba uwu, ŵakagonanga mwakufwasa nausiku chifukwa ŵakamanyanga kuti ŵasilikari ŵakavikiliranga msumba. Mwakuyana waka, para tili na “mtende wa Chiuta,” tisuzgikenge yayi maghanoghano. Ndipo tikhalenge ku mtima zii. Tikumanya kuti Yehova wakutipwelelera ndipo wakukhumba kuti tikondwenge. (1 Pet. 5:10) Fundo iyi, yikutovwira kuti tileke kwenjerwa chomene panji kudandawura chomene para tasangana na masuzgo.

17. Ntchivichi chingatovwira kuti tileke kopa ivyo vichitikenge munthazi?

¹⁷ Sonosono apa, ŵanthu ŵakumanenge na suzgo yikuru iyo yindachitikepo pa charu chapasi. (Mat. 24:21, 22) Tikumanya vyose yayi ivyo vizamuchitikira waliyose payekha. Kweni palije chifukwa chakufipira mtima. Nangauli tikumanya vyose yayi ivyo Yehova wazamuchita kuti wativikilire, kweni tikumumanya makora Chiuta withu. Ivyo wakachita kumanyuma vikulongora kuti nyengo zose Yehova wakufiska khumbo lake ndipo nyengo zinyake wakuchita ivyo takhazganga yayi. Nyengo zose para Yehova watovwira, tikuŵa na “mtende wa Chiuta uwo ukuluska maghanoghano ghose.”