1, 2. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta stojolalik li Pablo xchiʼuk Silas ta Filipose? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

JUTUK xa ox skʼan oʼlol akʼobal li ta Filipose. Te tikʼilik ta yutil to chukinab chaʼvoʼ misioneroetik ti Pablo xchiʼuk Silas sbiike. Latsʼanbil yokik ta jun latsʼob teʼ xchiʼuk kʼux tajek spatik ta skoj ti ep laj yichʼik majele (Ech. 16:23, 24). Ta anil noʼox jelav li kʼusitik taje. Muʼyuk toʼox bu snaʼojik, jaʼ to laj yilike la stsob sbaik tal epal krixchanoetik, vaʼun jochatik batel ta chʼivit ta stojolal ajvaliletik sventa xichʼik chapanel. Laj yichʼik nitbel lokʼel li skʼuʼ spokʼike xchiʼuk la yichʼik jisbel teʼ (Ech. 16:16-22). ¡Muʼyuk stukʼil li kʼusi pasbatike! Yuʼun jromail vinik li Pabloe, jech oxal sta-o ti xichʼ lek chapanel ti jechuke. *

² Kʼalal te tikʼil ta ikʼ pulan chukinab li Pabloe, xuʼ van la snop ta sventa li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolalik li kʼakʼal taje. Xuʼ van la snop xtok ta sventa li krixchanoetik ta Filipose, yuʼun epal lumetik xa ox svulaʼanoj xchiʼuk laj yil ti oy nail tsobobbailetik ti bu chichʼik ta mukʼ Dios li judaetike. Pe li ta Filipose muʼyuk, jaʼ  yuʼun te tstsob sbaik ta stiʼil jteklum te ta stsʼel ukʼum (Ech. 16:13, 14). ¿Kʼu yuʼun muʼyuk nail tsobobbail li tee? Xuʼ van jaʼ ta skoj ti chʼabal lajunvoʼ viniketik ti jaʼ ti kʼu yepal skʼan sventa oyuk junuk nail tsobobbail tee. Ta melel, li jnaklejetik ta Filipose xmuyubajik ta skoj ti jaʼik jromail krixchanoe akʼo mi mu xa toj masuk tsots kʼoplalik (Ech. 16:21). Taje jaʼ van ta skoj ti mu xchʼunik mi jaʼik jromail krixchanoetik li Pablo xchiʼuk Silase. Pe mu ventauk li kʼusi tsnopike, li kʼusi tsots skʼoplale jaʼ ti muʼyuk smulik ochik ta chukele.

3. 1) ¿Kʼu yuʼun bat ta Masedonia li Pabloe? 2) Akʼo mi mu xaʼibe lek smelolal kʼu yuʼun ti och ta chukele, ¿kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal?

³ Pe, ¿kʼu yuʼun bat ta Filipos li Pabloe? Taje xuʼ van jech la sjakʼbe sba ek. Kʼalal skʼan toʼox jun chibuk u xbat li ta jteklum Filipose te toʼox oy ta nab Egeo ta Asia menor. Jaʼ te pajesat yuʼun chʼul espiritu sventa mu xchol mantal li ta junantik lumetike. Xkoʼolaj ti jot-o bu laj yichʼ ikʼel batel yuʼun li chʼul espiritue (Ech. 16:6, 7). ¿Pe bu laj yichʼ ikʼel batel? Kʼalal jaʼo te oy ta jteklum Troase, oy kʼusi akʼbat yil. Laj yil jun vinik, vaʼun xi albate: «Laʼ ta Masedonia». Li jtakbol Pabloe jamal laj yil li kʼusi tskʼan Diose, jaʼ yuʼun bat noʼox ta anil li ta Masedoniae (kʼelo Echos 16:8-10). Pe kʼalal mu toʼox jaluk skʼotele, la stikʼik ta chukel. ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ ti jech xkʼot ta pasel li Jeovae? ¿Mi jal van chichʼ tikʼel ta chukel? Akʼo mi mu snaʼ lek ti kʼu yuʼun jech chkʼot ta pasele, muʼyuk bu xkʼunib li xchʼunel yoʼontone xchiʼuk xmuyubaj noʼox. Li Vivliae chal ti la skʼupil kʼoptaik Dios ta kʼejoj li ta chukinabe (Ech. 16:25). Ta melel, laj yaʼiik ti akʼbatik li jun oʼontonal yuʼun Diose.

4, 5. 1) ¿Kʼuxi xkoʼolaj-o jkuxlejaltik xchiʼuk li xkuxlejal Pabloe? 2) ¿Kʼuxi jel ta anil li xkuxlejalike?

⁴ ¿Mi oy jech kaʼioj jbatik junuk velta kʼuchaʼal li Pabloe? Xuʼ van la jkʼanbetik koltael Dios sventa lek kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik, vaʼun jaʼ la jpastik li kʼusi laj yalbutik li chʼul espiritue. Pe xuʼ van mu jechuk kʼot ta pasel ti kʼu yelan jmalaojtike xchiʼuk xuʼ van oy kʼusi tsots la jnuptantik ti jel-o jkuxlejaltik yuʼune (Ecl. 9:11, TNM). Vaʼun xuʼ van jakʼtik kʼu yuʼun ti jech laj yakʼ kʼotuk ta pasel li Jeovae. ¿Kʼusi van tskoltautik sventa jaʼuk jpat koʼontontik ta stojolal Jeova yoʼ xkuch kuʼuntik li kʼusitik ta jnuptantike? Sventa jtabetik li stakʼobile jkʼeltik to batel li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Pablo xchiʼuk Silase.

⁵ Kʼalal jaʼo «yakal tskʼupil kʼoptaik Dios ta [kʼejoje]», oy kʼusitik labal sba kʼot ta pasel. Baʼyele, echʼ tsatsal nikel, ta tsʼakale, jam li stiʼ chukinabe xchiʼuk kol lokʼel skadenail li jchukeletike. Kʼalal laj yil li jchabiej chukinab ti jech kʼot ta pasele, ta xa ox smil sba, pe li Pabloe laj yalbe ti akʼo mu spas jeche. Ta skoj taje, li jchabi chukinab xchiʼuk li yutsʼ yalale laj yichʼik voʼ ta tsʼakal. Kʼalal sakube, li jchapanvanejetike la stakik batel soltaroetik sventa xbat slokʼesik li ta chukele, vaʼun albatik ti junuk noʼox yoʼonton xbatike. Kʼalal laj yakʼik venta jchapanvanejetik ti muʼyuk tukʼ li kʼusi la spasbeik li jromail viniketik taje, la xchabiik lokʼel stukik. Pe kʼalal skʼan toʼox xlokʼik batel ta jteklum li Pablo xchiʼuk Silase, la skʼanik ti akʼo xbat skʼoponik komel li Lidiae, ti jaʼ jun ants ti achʼ toʼox yichʼoj voʼe. Jech noxtok, te la spatbeik yoʼonton li ermanoetik ta Filipose (Ech. 16:26-40). ¡Ta anil noʼox jel li kʼusi kʼot ta stojolalike!

6. ¿Kʼusi ta jchanbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

⁶ ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolalik li Pabloe? Jaʼ ti mu jvul koʼontontik kʼalal oy kʼusitik chkil-o  jvokoltike, yuʼun li Jeovae labalik tajek sba kʼusitik xuʼ spas. Li Pabloe muʼyuk bu xchʼay ta yoʼonton li kʼusi kʼot ta pasel ta xkuxlejale. ¿Kʼuxi jnaʼtik? Yuʼun la stsʼibabe batel ermanoetik ta Filipos ta sventa li vul oʼontonale xchiʼuk li jun oʼontonal chakʼ Diose. Li ta xchanobil liʼe, baʼyel ta jchantik batel li kʼusi laj yal Pablo ta Filipenses 4:6 xchiʼuk 7 (kʼelo). Ta tsʼakale, ta jkʼeltik jayibuk loʼiletik ta Vivlia ti bu chalbe skʼoplal ti labalik tajek sba li kʼusi la spas Jeovae. Ta slajebe, chkalbetik skʼoplal kʼuxi xuʼ skoltautik «li jun oʼontonal yuʼun Dios» sventa xkuch batel kuʼuntik xchiʼuk sventa jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae.

7. 1) ¿Kʼusi van tskʼan Pablo ti akʼo xchanik li ermanoetik ta Filipose? 2) ¿Kʼusi van xuʼ jchantik li voʼotik eke?

⁷ ¿Kʼusi la snopik li ermanoetik ta Filipos kʼalal la skʼelik li karta takbatik talel yuʼun li Pabloe? Laj van svules ta sjolik li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolalik li Pablo xchiʼuk Silase xchiʼuk ti kʼu yelan labal sba laj yichʼik koltael yuʼun li Jeovae. ¿Kʼusi van ch-akʼbat xchanik yuʼun li Pabloe? Jaʼ ti mu svul yoʼontonike xchiʼuk ti ch-akʼbatik jun oʼontonal yuʼun Dios mi la skʼanbeik ta orasione. Li Pabloe laj yal ti jun oʼontonal chakʼ Diose ‹toj echʼ xa noʼox lek, jaʼ mu sta li snopben krixchanoetike›. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Xi jelubtasbil ta junantik Vivliae: «Mu xa noʼox xnop kuʼuntik» xchiʼuk «echʼem to xjelav jech kʼuchaʼal ta jnoptike». Li kʼusi chalbe skʼoplal Pabloe, jaʼ ti «jun oʼontonal yuʼun [Diose]» mas to toj lek, jaʼ xkom to tajek ti kʼu yelan ta jnoptike. ¿Kʼusi van xuʼ jchantik ta sventa taje? Jaʼ ti akʼo mi mu xa xchapaj kuʼuntik yileluk li jkʼoptike, li Jeovae yiloj xchiʼuk xuʼ spas kʼusitik labal sba ti muʼyuk jmalaojtik sventa skoltautike (kʼelo 2 Pedro 2:9).

8, 9. 1) Akʼo mi muʼyuk tukʼ kʼusi laj yichʼ pasbel li Pablo ta Filipose, ¿kʼusi lek kʼot ta pasel yuʼun? 2) ¿Kʼu yuʼun xuʼ spat yoʼontonik ermanoetik ta Filipos ta sventa li kʼusi la stsʼiba Pabloe?

⁸ Li ermanoetik ta Filipose patbat tajek yoʼontonik kʼalal la snopbeik skʼoplal li kʼusitik kʼotanuk ta pasel li lajuneb jabil echʼem talele. Yuʼun melel skotol li kʼusi la stsʼiba Pabloe. Akʼo mi laj yakʼ xkʼot ta pasel kʼusi muʼyuk tukʼ li Diose, pe jaʼ laj yichʼ-o ‹pakbel skʼoplal li jderechotik ta sventa li lekil aʼyejetike› (Filip. 1:7). Jaʼ yuʼun, li jchapanvanejetik ta Filipose mu xa xuʼ chaʼiik ti oy kʼusi chopol spasbeik li yajtsʼaklomtak Kristo li ta achʼ tsobobbail tee. Li Pablo xchiʼuk Silase lokʼik batel li ta Filipose, jaʼuk li Lukase te kom sventa skolta li ermanoetik ti achʼ to yochelik ta yajtsʼaklom Kristoe. Pe ti jech akʼe komuk ta Filipos li Lukase, xuʼ van jaʼ koliyal ti laj yal ti jaʼ jromail vinik li Pabloe.

⁹ Kʼalal la skʼelik skarta Pablo li ermanoetik ta Filipose, snaʼojik ti jaʼ la stsʼiba jun vinik ti yiloj ep svokole, yuʼun li Pabloe yiloj tajek svokol xchiʼuk yakʼoj ta ilel ti akʼbil «li jun oʼontonal yuʼun [Diose]». Yuʼun onoʼox kʼalal la stsʼiba li karta taje jaʼo te chabibil o chukbil li ta sna ta Romae. Akʼo mi jech, laj onoʼox yakʼ ta ilel ti akʼbil «li jun oʼontonal yuʼun [Diose]» (Filip. 1:12-14; 4:7, 11, 22).

10, 11. ¿Kʼusi xuʼ jpastik kʼalal ta jvul tajek koʼontontike, xchiʼuk kʼusi xuʼ jmalatik?

¹⁰ ¿Kʼusi van xuʼ jpastik sventa mu jvul koʼontontik xchiʼuk ti jechuk-o xakʼbutik «li jun oʼontonal yuʼun [Diose]»? Li kʼusi laj yalbe ermanoetik ta Filipos li Pabloe, chchanubtasutik ti jaʼ xuʼ skoltautik li orasione. Jaʼ yuʼun, kʼalal ta jvul koʼontontike jpastik me orasion (kʼelo 1 Pedro 5:6, 7). Pe skʼan me oyuk xchʼunel koʼontontik kʼalal jech ta  jpastike xchiʼuk jpat koʼontontik ti oyutik ta yoʼonton li Jeovae. Jech noxtok, jtojbetik ta vokol ta sventa li bendisionetik chakʼbutike. Ta me stsatsub xchʼunel koʼontontik ta stojolal kʼalal ta jvules ta joltik ti «x-echʼ to ta xakʼbutik ti kʼusi ta jkʼantike o li kʼusi jnopojtike» (Efes. 3:20).

¹¹ Jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel ta stojolal li Pablo xchiʼuk Silas ta Filipose, xuʼ van labal sba chkiltik li kʼusi tspas Jeova sventa skoltautik ta jujuntale. O yikʼaluk mu toj labaluk sba xtok, pe ta onoʼox xakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntike (1 Kor. 10:13). Melel onoʼox ti maʼuk skʼan xal ti mu xa kʼusi ta jpastike, ti jaʼ xa noʼox ta jmalatik ti xchap li jkʼoptike. Skʼan me jaʼ jech ta jpastik kʼuchaʼal ta jkʼan ta j-orasiontike (Rom. 12:11). Jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti bikʼit kakʼoj jbatike xchiʼuk chakʼbutik bendision Jeova mi chkakʼbetik yipale. Skʼan me jvules ta joltik xtok ti spas yuʼun mas ti kʼu yelan ta jkʼantike. Bakʼintike labal to me sba li kʼusi tspase xchiʼuk ti muʼyuk jmalaojtike. Jkʼeltik junantik loʼiletik ta Vivlia ti jaʼ tskoltautik sventa jpat koʼontontik mas ta stojolal li Jeovae.

12. 1) ¿Kʼusi la spas Esekias kʼalal laj yichʼ tsakel ta kʼope? 2) ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa ti kʼu yelan koltavan li Jeovae?

¹² Li ta Vivliae te ta jtatik epal loʼiletik ti kʼu yelan labalik sba la skolta yajtuneltak li Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal jaʼo ch-ajvalilaj li Esekiase, li ajvalil Senaquerib ta Asiriae la stsak ta kʼop li Judae xchiʼuk laj yal ti tslajes skotol li mukʼta lumetike xchiʼuk ti jaʼ xa noʼox muʼyuk tslajes li Jerusalene (2 Rey. 18:1-3, 13). Pe ta mas tsʼakale, laj yal ti tslajes li Jerusalene. ¿Kʼusi la spas li Esekiase? La skʼopon Jeova ta orasion xchiʼuk la skʼanbe tojobtasel li Isaiase (2 Rey. 19:5, 15-20). Jech noxtok, laj yakʼ ta ilel ti snaʼ srasonaje yuʼun la stojbe Senaquerib ti kʼu yepal la skʼane (2 Rey. 18:14, 15). Ta mas tsʼakale, li Esekiase la xchapan lek li jteklume sventa xkuch yuʼunik ti kʼu sjalil chichʼik setuele (2 Crón. 32:2-4). ¿Kʼusi van kʼot ta pasel? Li Jeovae la stak talel jun anjel sventa slajes 185 mil yajsoltarotak Senaquerib ta jun noʼox akʼobal. ¡Mi jaʼuk toʼox jech smalaoj chkʼot ta pasel li Esekiase! (2 Rey. 19:35).

13. 1) ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Josee? 2) ¿Kʼusi labal sba kʼot ta pasel ta stojolal li Sarae?

¹³ Li avie jkʼeltik kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal Jose, ti jaʼ li xnichʼon Jakobe. Kʼalal kerem toʼox xchiʼuk ti te toʼox tikʼil ta chukel ta Ejiptoe, muʼyuk toʼox bu snopoj mi chkʼot ta xchibal ajvalil li ta lum taje. Muʼyuk bu snopoj xtok ti tstunesat yuʼun Jeova sventa mu xcham ta viʼnal li yutsʼ yalale (Gén. 40:15; 41:39-43; 50:20). Ta melel, li kʼusi la spas Jeovae muʼyuk jech smalaoj li Josee. Kalbetik skʼoplal xtok li Sarae, ti jaʼ li snamtal yaya Josee. Ta skoj ti ep xa sjabilale  muʼyuk bu snopoj mi ch-alaj to. Pe kʼalal vokʼ li Isaake, ¡xuʼ van mu to xchʼun laj yaʼi! (Gén. 21:1-3, 6, 7).

14. ¿Kʼu yuʼun xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae?

¹⁴ Melel onoʼox, li Jeovae mu spas skʼelobil juʼelal sventa slokʼes skotol jvokoltik yoʼ to mu xtal li achʼ balumile. Xchiʼuk muʼyuk chkalbetik xtok ti akʼo spas kʼusitik labalik sba ta jkuxlejaltike. Pe jnaʼojtik ti oy kʼusitik labalik sba la spas Jeova ta voʼne sventa skolta li yajtuneltake, xchiʼuk jech-o stalelal li avie (kʼelo Isaías 43:10-13). Taje jaʼ mas ta jpat-o koʼontontik ta stojolal li Jeovae, yuʼun jnaʼojtik lek ti kʼusiuk noʼox xuʼ spas sventa xakʼ kiptik yoʼ xkʼot ta pasel kuʼuntik li kʼusi tskʼan yoʼontone (2 Kor. 4:7-9). ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Esekiase, li Josee xchiʼuk li Sarae? Jaʼ ti xuʼ skoltautik Jeova kʼalal oy kʼusi tsots chkil-o jvokoltik mi tukʼ-o chkakʼ jbatik ta stojolale.

15. 1) ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa jechuk-o xakʼbutik Dios ‹li jun oʼontonal yuʼune›? 2) ¿Kʼuxi xuʼ xkʼot ta pasel taje?

¹⁵ Kʼalal mi oy kʼusitik tsotsik la jnuptantike, ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa jechuk-o xakʼbutik Dios ‹li jun oʼontonal yuʼune›? Jaʼ ti lekuk xkil jbatik xchiʼuke. Taje jaʼ noʼox jech chkʼot ta pasel koliyal «li Kristo Jesuse», yuʼun jaʼ laj yakʼ xkuxlejal sventa spojutik lokʼel li ta mulile. Li matanal pojelal taje, jaʼ yan kʼusi labal sba laj yakʼbutik li Jeovae. Yuʼun jaʼ tstunes sventa tspasbutik perton li jmultike, vaʼun jaʼ chakʼ ti lekuk jol koʼontontike xchiʼuk ti xijkʼot ta yamigoe (Juan 14:6; Sant. 4:8; 1 Ped. 3:21).

16. ¿Kʼuxi tskoltautik «li jun oʼontonal yuʼun [Diose]»?

¹⁶ ¿Kʼuxi xuʼ skoltautik «li jun oʼontonal yuʼun Dios ti toj echʼ xa noʼox leke»? Xi chal li Vivliae: «Chchabi avoʼontonik xchiʼuk anopbenik ta stojolal li Kristo Jesuse» (Filip. 4:7). Li jpʼel kʼop «chchabi» xi li ta orijinale, jaʼ jech chalbeik skʼoplal li kʼusi tspas li soltaroetik sventa chchabiik lek li jteklumetik ta voʼnee. Jech kʼuchaʼal li ta Filipose, lek chabibil, jaʼ yuʼun li buchʼutik te nakalike jun noʼox yoʼonton chvayik. Jaʼ jech li voʼotik eke, kʼalal te oy ta jtojoltik «li jun oʼontonal yuʼun [Diose]», muʼyuk kʼusi ta jvul koʼontontik yuʼun. Jnaʼojtik lek ti chchabiutik li Jeovae xchiʼuk tskʼan ti lekuk xbat jkuxlejaltike (1 Ped. 5:10). Taje jaʼ ‹chchabiutik›, jaʼ xkaltik, tskoltautik sventa mu stsalutik li vul oʼonton xchiʼuk li xiʼele.

17. ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu jvul koʼontontik ta sventa li kʼusi chtal ta tsʼakale?

¹⁷ Jutuk xa skʼan xtal li «mukʼta tsatsal vokolil» ti muʼyuk bu jech kʼotem-o ta pasele xchiʼuk ti muʼyuk bu jech chkʼot ta pasel yan veltae (Mat. 24:21, 22). Mu jnaʼtik kʼusi chkʼot ta pasel ta jtojolaltik, pe mu me jvul tajek koʼontontik. Akʼo mi mu jnaʼtik lek kʼu yelan tspas li Jeovae, pe jnaʼojtik kʼu yelan li stalelale. Kʼalal ta jkʼeltik li kʼusitik la spas ta stojolal li yajtuneltak ta voʼnee, chkakʼtik venta ti persa onoʼox chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi chale, mu ventauk ti kʼusi xkʼot ta pasele. Bakʼintike labalik tajek sba. Kʼalal oy kʼusi tspas Jeova sventa tskoltautike, jaʼ te chkaʼitik ti chakʼbutik «li jun oʼontonal yuʼun Dios ti toj echʼ xa noʼox leke, ti jaʼ mu sta li snopben krixchanoetike».