1, 2. Ndi mini zwe zwa ita uri Paulo na Silasi vha valelwe dzhele ngei Filipi? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

EDZANI u vhona nga maṱo a muhumbulo tshiitea tshi tevhelaho. Ho vha hu maḓautsha. Vharumiwa vhavhili Paulo na Silasi vho valelwa dzhele—vho kudzwa bvungwi ha dzhele—muḓini wa ngei Filipi. Vho patwa milenzhe nga thanda nahone miṱana yavho i kha ḓi vhavha ngauri vha kha ḓi tou bva u rwiwa. (Mish. 16:23, 24) Zwenezwo zwithu zwo itea nga u ṱavhanya! Vho kokodzelwa makete nga gogo ḽa vhathu nahone nga u ṱavhanya ḽa vha isa tsengoni. Vho kherukanyelwa zwiambaro zwavho nahone vha rwiwa nga ṱhamu. (Mish. 16:16-22) Ho vha hu si na khaṱulokwayo! Paulo o vha e mudzulapo wa Roma nahone o vha a tshi fanela u iswa tsengoni yo teaho. *

² Samusi Paulo o vha o dzula dzhele, khamusi o vha a tshi khou humbula nga ha zwe zwa itea ḽeneḽo ḓuvha. O vha a tshi khou humbula na nga vhathu vha ngei Filipi. Vhenevho vhathu vho vha vhe si na sinagogo ya Vhayuda he vha vha vha tshi dzula hone, samusi vhaṅwe vho vha vhe nayo kha miṅwe miḓi ye Paulo a i dalela. Zwi re zwone ndi uri vhagwadameli vha Vhayuda vho vha vha tshi fanela u ṱangana nnḓa ha muḓi une wa vha tsini na mulambo. (Mish. 16:13, 14) Naa zwenezwo zwo itea ngauri ho vha hu si na vhanna vha  ṱoḓaho u vha fumi kha wonoyo muḓi, tshe tsha vha tshi tshivhalo tshe tsha vha tshi tshi ṱoḓea uri hu thomiwe sinagogo? Zwi tou vha khagala uri vhathu vhe vha vha vha tshi dzula ngei Filipi vho vha vha tshi ḓirwa khana nga u vha vhadzulapo vha Roma. (Mish. 16:21) Khamusi ndi ngazwo vha songo humbula uri Paulo na Silasi vhe vha vha vhe Vhayuda vha nga vha vhe vhadzulapo vha Roma. Hu sa londwi tshiitisi naho tshi tshifhio, vho valelwa dzhele zwi songo tea.

3. Ndi ngani u farwa ha Paulo zwo vha zwi tshi nga ita uri a ḓaḓe; fhedzi o vha e na mavhonele afhio?

³ Khamusi Paulo o vha a tshi khou humbula nga ha zwe zwa itea miṅwedzini i si gathi yo fhiraho. O vha e tsini na Lwanzhe lwa Aegean lune lwa vha ngei Asia Minor. Musi Paulo e henefho, muya mukhethwa wo mu thivhela lunzhi-lunzhi uri a si huwelele kha zwiṅwe zwipiḓa zwa henefho. Zwo vha zwi tshi tou nga muya mukhethwa u khou mu sudzulusela uri a ye u huwelela huṅwe fhethu. (Mish. 16:6, 7) Fhedzi ngafhi? O wana phindulo kha bono ḽe a vha naḽo musi a tshee ngei Tiroasi. Paulo o vhudzwa uri: “Wela ngeno Makedonia.” Samusi yeneyo ndaela yo vha i tshi pfala nahone hu zwine Yehova a zwi funa, nga u ṱavhanya Paulo o ita zwe a humbelwa. (Vhalani Mishumo 16:8-10.) Fhedzi ho itea mini nga murahu? Musi a tshi tou swika ngei Makedonia, o valelwa dzhele! Ndi ngani Yehova o tendela zwenezwo zwi tshi itea kha Paulo? Paulo o vha a tshi ḓo dzula tshifhinga tshingafhani dzhele? Naho Paulo o vha a tshi dzula a tshi ḓivhudzisa zwenezwo, a zwo ngo ita uri lutendo lwawe na dakalo ḽawe zwi thenga-thenge. Ene na Silasi vho thoma u “rabela vha tshi khou renda Mudzimu na u mu imbela.” (Mish. 16:25) Vho vha na mulalo wa Mudzimu mbiluni dzavho na mihumbuloni yavho.

4, 5. (a) Vhuimo hashu vhu nga fana hani na ha Paulo? (b) Vhuimo ha Paulo ho shanduka hani a songo zwi lavhelela?

⁴ U fana na Paulo, khamusi na inwi hu na zwifhinga zwe na vhona u nga ni khou tevhela vhulivhisi ha muya mukhethwa, fhedzi zwithu zwa si tsha tshimbila nga nḓila ye na vha no zwi lavhelela ngayo. No sedzana na khaedu kana ni kha vhuṅwe vhuimo vhune ha ita uri ni ite tshanduko khulwane vhukuma vhutshiloni haṋu. (Muh. 9:11) Musi ni tshi humbula nga ha honoho vhuimo, khamusi no ḓivhudzisa uri ndi ngani Yehova o tendela vhuimo ho raloho vhu tshi itea. Arali zwo ralo, ndi mini zwine zwa nga ni thusa u bvela phanḓa ni tshi konḓelela ni na fulufhelo ḽo khwaṱhaho kha Yehova? U itela u wana phindulo, kha ri humele kha mafhungo a Paulo na Silasi.

⁵ Samusi Paulo na Silasi vho vha vha tshi khou imba nyimbo dza u renda, ho itea zwithu zwe zwa vha zwi songo lavhelelwa. Nga u ṱavhanya, ho vha na mudzinginyo muhulwane vhukuma. Mavothi a dzhele a vulea. Ngeḓane dze dza vha dzo vhofha zwivhotshwa dza vhofholowa. Paulo o thivhela mulindi wa dzhele uri a si ḓivhulahe. Onoyo mulindi wa dzhele na muṱa wawe woṱhe vho lovhedzwa. Nga ḓuvha ḽi tevhelaho nga matsheloni, vhakoma vha ruma vhaḓinḓa uri vha ye u vhofholola Paulo na Silasi. Vhenevho vhaḓinḓa vho vha humbela uri vha ṱuwe nga mulalo. Nga zwenezwo, musi vhaḓinḓa vha tshi ṱhogomela uri Paulo na Silasi ndi vhadzulapo vha Roma, vho vhona u ri vho ita vhukhakhi vhuhulwane, nga zwenezwo, vha fhelekedza vhenevho vhanna vhavhili uri vha ṱuwe. Fhedzi Paulo na Silasi vho thoma vha ya u onesa wahashu Lidia we a vha a tshi kha ḓi tou bva u lovhedzwa. Zwiṅwe hafhu, vho shumisa tshibuli tsha u khwaṱhisa vhahashu. (Mish. 16:26-40) Zwithu zwo vha zwo no shanduka nga u ṱavhanya!

6. Ndi mini zwine ra ḓo zwi haseledza zwino nahone ri ḓo ṱolisisa mini nga murahu?

⁶ Ndi mini zwine ra zwi guda kha zwenezwo zwiitea? Yehova a nga ita zwithu ri songo zwi lavhelelaho, nga zwenezwo, a ro ngo fanela u vhilaela musi ri tshi sedzana na milingo. A zwi  timatimisi uri yeneyo ngudo yo kwama Paulo samusi ri tshi zwi vhona kha zwe a zwi ṅwalela vhahashu vha ngei Filipi nga ha u vhilaela na mulalo wa Mudzimu. Kha ri thome nga u haseledza maipfi a Paulo o ṅwalwaho kha Vhafilipi 4:6, 7. (Vhalani.) Nga murahu, ri ḓo ṱolisisa dziṅwe tsumbo dzi bvaho Maṅwaloni dza nḓila ye Yehova a ita ngayo zwi songo lavhelelwaho. Mafheleloni, ri ḓo ṱolisisa nḓila ine “mulalo wa Mudzimu” wa nga ri thusa ngayo u konḓelela ri na fulufhelo ḽo khwaṱhaho kha Yehova.

7. Paulo o ombedzela ngudo ifhio musi a tshi ṅwalela vhahashu vha ngei Filipi, nahone ri nga guda mini kha maipfi awe?

⁷ A zwi timatimisi uri musi vhahashu vha ngei Filipi vha tshi vhala vhurifhi ha Paulo vho humbula nga ha zwe zwa itea khae na nḓila ye ha vha hu si na muthu we a vha tshi lavhelela uri Yehova u ḓo dzhia vhukando nga nḓila ye a ita ngayo. Paulo o vha a tshi khou vha gudisa ngudo ifhio? O vha a tshi khou vha vhudza uri: Ni songo vhilaela. Rabelani nahone nga murahu ni ḓo wana mulalo wa Mudzimu. Fhedzi ṱhogomelani uri ‘mulalo wa Mudzimu u fhira u ṱalukanya hoṱhe.’ Zwenezwo zwi amba mini? Vhaṅwe vhaṱalutshedzeli vha amba uri wonoyo mubulo u amba uri, “u fhira miḽoro yashu yoṱhe” kana “u fhira zwe vhathu vhoṱhe vha zwi dzudzanya.” Zwi re zwone ndi uri Paulo o vha a tshi khou amba uri “mulalo wa Mudzimu” ndi wavhuḓi vhukuma u fhira nḓila ine ra nga zwi humbula ngayo. Nga zwenezwo, samusi riṋe sa vhathu vha songo fhelelaho ri sa koni u vhona nḓila ine ra nga bva ngayo kha vhuleme he ra sedzana naho, Yehova u a kona u zwi vhona nahone a nga ita zwithu ri songo zwi lavhelelaho.—Vhalani 2 Petro 2:9.

8, 9. (a) Naho Paulo a songo farwa zwavhuḓi ngei Filipi, ho vha na mvelelo dzifhio dzavhuḓi? (b) Ndi ngani vhahashu vha ngei Filipi vho dzhiela nṱha maipfi a Paulo?

⁸ Vhurifhi ha Paulo vhu nga vha ho khwaṱhisa vhahashu vha ngei Filipi samusi vho vha vha tshi khou humbula nga ha zwe Yehova a vha itela zwone miṅwahani ya fumi yo fhiraho. Zwe Paulo a zwi ṅwala zwo vha zwi ngoho. Naho Yehova o tendela uri Paulo na Silasi vha pfiswe vhuṱungu, fhedzi zwenezwo zwo ita uri hu “[imelelwe] u ḓivhadzwa ha mafhungo maḓifha nga lwa mulayo.” (Vhafil. 1:7) Vhakoma vha wonoyo muḓi vho vha vha nga si tsha vhuya vha shengedza tshivhidzo tshiswa tsha Vhakriste vha wonoyo muḓi. Khamusi zwo itiswa ngauri Paulo o amba uri u mudzulapo wa Roma, Luka we a vha e ṅanga nahone a tshi tshimbila nae o kona u bvela phanḓa a tshi dzula ngei Filipi musi Paulo na Silasi vho no ṱuwa. Nga zwenezwo, Luka o kona u thusa vhathu vhe vha vha vha tshi kha ḓi tou bva u vha Vhakriste kha wonoyo muḓi.

⁹ Vhukuma, musi vhenevho vhahashu vha ngei Filipi vha tshi vhala vhurifhi ha Paulo, vho vha vha tshi zwi ḓivha uri eneo maipfi a si mahumbulele a muthu. Paulo o vha o sedzana na vhuimo vhu konḓaho; naho zwo ralo, o sumbedza uri u na “mulalo wa Mudzimu.” Zwi re zwone ndi uri musi Paulo a tshi ṅwalela vhenevho vhahashu, o vha a tshee o valelwa ngei Roma. Fhedzi o bvela phanḓa a tshi sumbedza uri u na “mulalo wa Mudzimu.”—Vhafil. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Ndi mini zwine ra fanela u zwi ita musi ri na mbilaelo, nahone ri fanela u lavhelela mini?

¹⁰ Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri si vhilaele nga tshithu na tshithihi na u vha na “mulalo wa Mudzimu”? Maipfi a Paulo e a a ṅwalela vhathu vha Filipi a sumbedza uri dzilafho ḽa mbilaelo ndi thabelo. Nga zwenezwo, musi ri na mbilaelo, ri fanela u dzi hwesa Mudzimu nga thabelo. (Vhalani 1 Petro 5:6, 7.) Rabelani Yehova ni tshi mu fulufhela nga ho fhelelaho nahone ni tshi zwi ḓivha uri u a ni ṱhogomela. Dzulani ni tshi mu “livhuha” nga ha zwoṱhe zwe a ni fhaṱutshedza ngazwo. Ri  ḓo vha na fulufhelo ḽo khwaṱhaho khae musi ri tshi dzula ri tshi humbula uri a nga “ita zwihulwane zwi fhiraho zwoṱhe zwine ra nga zwi humbela kana u zwi elekanya.”—Vhaef. 3:20.

¹¹ Samusi o zwi ita kha Paulo na Silasi ngei Filipi, zwine Yehova a ri itela zwone zwi nga ri mangadza. Hu nga vha hu si zwithu zwa lwa vhuṱolo, fhedzi hu nga vha hu zwithu zwe ra vha ri tshi zwi ṱoḓa. (1 Vhakor. 10:13) Vhukuma, zwenezwi a zwi ambi uri ri ḓo dzula fhasi ra ḓigeḓa ra sa ite tshithu, ra lindela uri Yehova a lugise vhuimo kana u tandulula thaidzo. Ri fanela u tshila u tendelana na thabelo dzashu. (Vharoma 12:11) Zwine ra zwi ita zwi sumbedza uri ri a fulufhedzea nahone zwi ita uri Yehova a ri fhaṱutshedze. Fhedzi ri fanela u ṱhogomela uri Yehova a nga ita zwi fhiraho zwe ra zwi humbela, u zwi dzudzanya na u zwi lavhelela. Nga zwiṅwe zwifhinga, u a ri mangadza nga u ita zwithu ri songo zwi lavhelelaho. Kha ri ṱolisise dziṅwe tsumbo dzi re Bivhilini dzine dza nga ita uri ri dzule ri tshi fulufhela vhukoni ha Yehova ha u ri itela zwithu ri songo zwi lavhelelaho.

12. (a) Ndi mini zwe Khosi Hiskia a zwi ita musi a tshi shushedzwa nga Khosi Sanheribi? (b) Ndi mini zwine ra zwi guda nga ha nḓila ine Yehova a tandulula ngayo thaidzo?

¹² Musi ri tshi guda Maṅwalo tshifhinga tshoṱhe ri wana tsumbo dza Yehova a tshi khou ita zwi songo lavhelelwaho. Khosi Hiskia o tshila tshifhingani tsha musi Sanheribi Khosi ya Asuri a tshi vutshela Yuda na u thuba miḓi yoṱhe, nga nnḓa ha Yerusalema. (2 Dzikh. 18:1-3, 13) Nga murahu, Sanheribi a thoma u vutshela Yerusalema. Khosi Hiskia o ita mini musi a tshi shushedzwa? O amba na Yehova nga thabelo nahone a humbela nyeletshedzo kha muporofita Yesaya. (2 Dzikh. 19:5, 15-20) Hiskia o dovha a lingedza u sumbedza uri u a pfesesa nga u lifha zwe Sanheribi a ri a zwi lifhe. (2 Dzikh. 18:14, 15) Nga u ya ha tshifhinga, Hiskia o lugiselela u govhelwa. (2 Koron. 32:2-4) Fhedzi honoho vhuimo ho tandululwa hani? Yehova o rumela muruṅwa uri a fhelise maswole a Sanheribi a 185 000 nga vhusiku vhuthihi. Ngoho ndi uri na Hiskia o vha a songo lavhelela uri zwenezwo zwi nga itea!—2 Dzikh. 19:35.

13. (a) Ndi ngudo ifhio ine ra i guda kha zwe zwa itea kha Yosefa? (b) Ndi mini zwe zwa itea zwe zwa vha zwi songo lavhelelwa kha Sara mufumakadzi wa Abrahamu?

¹³ Ṱhogomelani zwe zwa itea kha Yosefa, murwa wa Yakobo. Musi o valelwa dzhele ngei Egipita, naa Yosefa o vha a tshi zwi ḓivha uri u ḓo vhewa sa mukoma wa shango ḽoṱhe kana u ḓo shumiswa nga Yehova uri a tsireledze muṱa wa hawe uri u si sike nga nḓala? (Gen. 40:15; 41:39-43; 50:20) A zwi timatimisi uri zwe Yehova a zwi ita ho vha hu zwithu zwe Yosefa a vha a songo zwi lavhelela. Dovhani ni humbule nga ha Sara makhulukuku wa Yosefa. Naa Sara we a vha o no vha mulala o vha o lavhelela uri Yehova u ḓo ita uri a bebe murwa, hu si u bebelwa murwa nga musidzana wa mulanda? Sara o vha a songo vhuya a zwi lavhelela uri u ḓo beba Isaka.—Gen. 21:1-3, 6, 7.

14. Ri nga vha na fulufhelo ḽifhio kha Yehova?

 ¹⁴ Ndi ngoho uri a ro ngo lavhelela uri Yehova a bvise thaidzo dzashu dzoṱhe nga lwa vhuṱolo hu sa athu u ḓa shango ḽiswa ḽe a ḽi fulufhedzisa; nahone a ri lavheleli uri hu itee zwiṅwe zwithu nga lwa vhuṱolo vhutshiloni hashu. Fhedzi ri a zwi ḓivha uri Mudzimu we a thusa vhashumeli vhawe nga nḓila ya vhuṱolo ndi Yehova Mudzimu washu. (Vhalani Yesaya 43:10-13.) Zwenezwi zwi ri thusa uri ri vhe na lutendo khae. Ri a ḓivha uri a nga ita zwoṱhe zwine zwa ṱoḓea u itela uri ri kone u ita nga vhuḓalo zwine a zwi funa. (2 Vhakor. 4:7-9) Ri guda mini kha dzenedzi tsumbo dzi re Bivhilini? Samusi ro zwi vhona kha tsumbo ya Hiskia, Yosefa na Sara, Yehova a nga kona u ri thusa musi ro sedzana na vhuimo vhu konḓaho vhukuma arali ri tshi dzula ri tshi fulufhedzea khae.

15. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri dzule ri na “mulalo wa Mudzimu,” nahone zwenezwo zwi konadzea hani?

¹⁵ Naho ro sedzana na khaedu, ri nga dzula hani ri na “mulalo wa Mudzimu”? Ri nga zwi ita nga u dzula ri na vhushaka havhuḓi na Yehova Mudzimu washu. Honoho vhushaka vhu konadzea fhedzi “nga Kristo Yesu” we a ṋekedzela vhutshilo hawe sa tshiṱhavhelo tshi rengululaho. Ndugiselelo ya tshenetsho tshiṱhavhelo ndi miṅwe ya mishumo i mangadzaho ya Khotsi ashu. Yehova o shumisa tshiṱhavhelo u itela u hangwela zwivhi zwashu nahone zwo ita uri ri vhe na luvalo lwo kunaho na u sendela tsini nae.—Yoh. 14:6; Yak. 4:8; 1 Pet. 3:21.

16. Hu vha na mvelelo dzifhio musi ri tshi dzula ri na “mulalo wa Mudzimu”? Fanyisani.

¹⁶ Ndi mini zwine zwa nga itea musi ri tshi wana “mulalo wa Mudzimu une wa fhira u ṱalukanya hoṱhe”? Bivhili i amba uri zwi ḓo “tsireledza mbilu [dzashu] na maanḓa [ashu] a muhumbulo nga Kristo Yesu.” (Vhafil. 4:7) Ipfi ḽa luambo lwa u thoma ḽine ḽa ri, “tsireledza” ḽo vha ḽi tshi ambela kha vhuswole. Zwifhingani zwa kale, ḽo vha ḽi tshi ambela kha tshigwada tsha maswole tshe tsha vha tshi tshi fanela u tsireledza muḓi. Filipi wo vha u muṅwe wa wonoyo muḓi. Vhadzulapo vha ngei Filipi vho vha vha tshi eḓela zwavhuḓi vhusiku, vha tshi ḓivha uri muḓi wavho wo lindwa nga maswole. Nga nḓila i fanaho, musi ri na “mulalo wa Mudzimu” zwi ita uri ri si tsha vhilaela. Ri a ḓivha uri Yehova u na ndavha na riṋe nahone u ṱoḓa ri tshi bvelela. (1 Pet. 5:10) U ḓivha zwenezwo, zwi ri thusa uri ri si vhilaele nga ho kalulaho kana u kulea nungo.

17. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa u fulufhela Yehova musi ro sedzana na maṱungu mahulu?

¹⁷ Hu si kale, vhathu vha ḓo sedzana na maṱungu mahulu ane ha athu u vhuya a vha hone kha ḽifhasi. (Mat. 24:21, 22) A ri ḓivhi zwidodombedzwa zwoṱhe zwine zwa ḓo itea kha riṋe. Naho zwo ralo, a huna ṱhoḓea ya uri ri dzule ri tshi khou vhilaela nga hazwo. Naho ri sa ḓivhi zwoṱhe zwine Yehova a ḓo zwi ita, fhedzi ri ḓivha Mudzimu washu. Ro vhona nḓila ye Yehova a shumisana ngayo na vhashumeli vhawe vha fulufhedzeaho vha tshifhingani tsha kale. Yehova u ḓo ita vhungoho ha uri u ḓadzisa ndivho yawe nahone nga zwiṅwe zwifhinga u zwi ita nga nḓila ri songo i lavhelelaho. Tshifhinga tshoṱhe musi Yehova a tshi ri itela zwiṅwe zwithu, zwi ri ṋea tshibuli tsha u tshenzhela “mulalo wa Mudzimu une wa fhira u ṱalukanya hoṱhe.”