1, 2. Ana Paulo ni Sila ŵasimene ni yamtuli ku Filipi? (Alole ciwulili cacili penanipa.)

AWANICISYE kuti akum’wona Paulo ni Sila pasikati cilo ali m’cipinda camkati ca mu ndende mu msinda wa Filipi. Jemanjaji ali amishonale. Sajo syawo sili syetaŵilile, soni akupikana kupweteka mgongo ligongo lyakwaputa. (Mase. 16:23, 24) Pandanda yindu nganiyiŵa m’yiyi. Nambo mwakusisimucisya, ŵandu ŵaciwawa ŵakamwile ni kwajawusya ku luŵala lwamagambo. Ŵapapulile yakuwala, soni kwakuŵita ni simbo kaneko ŵaŵisile mu ndende. (Mase. 16:16-22) Kulemwa kusyesyene! Ligongo lyakuti Paulo jwakwete ufulu wakutama ku Loma, ŵasosekwaga kumjimba magambo cenenepe. *

² Komboleka kuti Paulo ŵatandite ganicisya yayatendekwe palisikulyo. Ŵaganicisyagasoni mnope ya ŵandu ŵa mumsinda wa Filipi. Mu msindamu mwaliji mwangali malo gakulambilila ga Ayuda mpela mujaŵelele misinda jine jele Paulo ŵajawileko. Yeleyi yatendekasyaga  kuti Ayuda ajawuleje kukulambila kusa kwa msindawo mungulugulu lusulo. (Mase. 16:13, 14) Ana yeleyi yatendekwaga ligongo lyakuti mu msindamo mwaliji mwangali acalume ŵaciyuda ŵakwana 10, cacaliji ciŵalanjilo cakuŵajilwa kuti akole malo gakulambilila? Iyayi. Nambo ŵandu ŵa ku Filipi ŵaliji ŵakulikwesya ligongo lyakuti ŵaliji ŵakupagwila ku Loma. (Mase. 16:21) Ana kapena yeleyi ni yayatendekasyaga ganisya kuti Paulo ni Sila ngaŵa mkuŵa ŵakupagwila ku Loma ligongo ŵaliji Ayuda? Cinga ni yeleyo, nambo Paulo ni Sila nganiŵatendela yacilungamo.

3. Ligongo cici Paulo mwine ŵaliwusyaga yiwusyo ali am’ŵisile mu ndende, nambo ana jwalakwe ŵalosisye ndamo jamtuli?

³ Kombolekasoni kuti Paulo ŵaganicisyaga yindu yayatendekasisye kuti ayice ku Filipi. Miyesi jakuŵalanjika munyumamo, jwalakwe ŵaliji ali lisi line lya nyasa ja Aegean ku Asia Minor. Paulo ali kweleko, msimu weswela mwakuwilisyawilisya wamlekasyaga kulalicila mikuli jine jakusyungulila maloga. Yaliji mpela kuti msimuwo wamkanganicisyaga kuti ajawule ku yilambo yine kuti akalalicile. (Mase. 16:6, 7) Nambo ana kwaliji kwapi kusyesyene? Kwanga kwa ciwusyoci kukusimanikwa m’mesomkulola gaŵagaweni ali ku Tulowa. M’mesomkulolaga, Paulo ŵamsalile kuti ‘ajombocele ku Makedoniya.’ Paulo paŵapikene yeleyi, mwacitema ŵajiticisye ni ŵajawile ligongo ŵayiweni kuti ni yaŵasakaga Yehofa. (Aŵalanje Masengo 16:8-10.) Nambo ana kaneko catendekwe cici? Jwalakwe paŵayice ku Makedoniya mu msinda wa Filipi, ŵamkamwile ni kumponya mu ndende. Ana ligongo cici Yehofa ŵakundile kuti Paulo asimane ni yeleyi? Ana jwalakwe ŵatemi kwa ndaŵi jelewu wuli mu ndende? Komboleka kuti Paulo mwine ŵaliwusyaga yiwusyo yeleyi, nambo cikulupi cakwe caliji cakulimba soni ŵajendelecele kuŵa jwakusangalala. Kaneko, jwalakwe yimpepe ni Sila ŵatandite “kupopela soni kwimba nyimbo syakumlumba Mlungu.” (Mase. 16:25) Mtendele wa Mlungu ŵatondweye mitima soni nganisyo syawo.

4, 5. (a) Ana yindu mpaka yitutendecele mwakulandana ni Paulo camtuli? (b) Ana yindu yacenjile mwamtuli kwa Paulo?

⁴ Mwakulandana ni Paulo, kombolekasoni kuti wawojo ndaŵi jine ŵalipikanaga kuti akukuya yawasalile msimu wa Mlungu, nambo pambesi pakwe yindu nganiyitendekwa mpela muŵaganicisyaga. Mwine ŵasimene ni yakusawusya yejinji, kapena yatendekasisye kuti yindu yicenje mnope pa umi wawo. (Mlal. 9:11) Ni pakuganicisya, mwine akusasimonga ligongo lyakwe Yehofa ŵakundile kuti yeleyo yatendecele. Naga yili m’yoyo, ana cici campaka cakamucisye kwendelecela kupilila ni kumkulupililaga Mlungu? Kuti tupate kwanga kwakwe kwende tuwujilesoni ku ngani ja Paulo ni Sila jila.

⁵ Paulo ni Sila paŵajimbaga nyimbo, yindu yine yakusimonjesya yatendekwe. Mwambone, mwacisisimucisya, kwatendekwe cisicinya. Matanga ga ndende gawugwice, soni maunyolo gosope gaŵataŵile gagopwece. Kaneko jwakulolela akayidi ŵasakaga kuliwulaga nambo Paulo ŵamlekasisye. Jwakulolela akayidijo ni liŵasa lyakwe ŵabatiswe. Lisiku lyakuyicisya, ŵakulamula magambo ŵatumisye asilikali kuti akamkoposye Paulo ni Sila, soni ŵasalile kuti akopoce mwamtendele mu msindamo. Ŵakulamula magambowo paŵapikene kuti Paulo ni Sila ŵakwete ufulu wakutama ku Loma, ŵamanyilile kuti alemwisye mnope pakwaŵika mundende. Ni ŵapite kundendeko kuti akakoposye acalumewo. Nambo Paulo ni Sila ŵasakaga kwawula kwa Lidiya juŵaliji ali agambile kubatiswa kwene kuti akamlanje. Nambosoni ŵasakaga kuti akalimbikasye abale. (Mase. 16: 26-40) Kusala yisyene yindu yacenjile mwakusimonjesya.

6. Ana mungani ajino citutagulilane yamtuli?

⁶ Ana tukulijiganya cici pa ngani ja Paulo ni Sila? Tukulijiganya kuti Yehofa mpaka atutendele yindu yanganituyijembeceyaga, m’yoyo tukalagaga nganisyo patusimene ni yakusawusya. Yindu yayamtendecele Paulo yamkamucisye mnope. Tukumanyilila yeleyi ligongo lya yaŵalembele abale ŵa ku Filipi pakwamba ya kulagasika nganisyo soni ya mtendele ŵa Mlungu. Kwende candanda tutagulilane ya maloŵe ga Paulo ga pa Afilipi 4:6, 7. (Aŵalanje.) Kaneko, tutagulilane yisyasyo yine ya m’Malemba ya yindu yaŵatesile Yehofa yele ŵandu nganayijembeceyaga. Pambesi pakwe, citutagulilane yawukusatenda “mtendele wa Mlungu” pakutukamucisya kupilila.

7. Ana Paulo ŵasakaga kwajiganya cici abale ŵa ku Filipi, soni ana m’weji tukulijiganya cici?

⁷ Abale ŵa ku Filipi paŵapocele cikalata ca Paulo, mwangakayicila ŵakumbucile yayamtendecele jwalakwe soni yayatendekwe kuti akulupuce. Wosopewo nganaganisyaga kuti Yehofa mpaka amkamucisye m’litala lyelelyo. Ana Paulo ŵajiganyaga cici abalewo? Ŵajiganyaga kuti akadandawulaga. Pasimene ni yakusawusya apopeleje kwa Mlungu kaneko cacipocela mtendele wa Mlungujo. Lilemba lila litite ‘mtendele wa Mlungu ukusapunda kuganisya mwakusokoka kulikose.’ Ana yeleyi yikugopolela cici? M’Mabaibulo gane maloŵega akusagagopolela kuti “ukusapunda yakumbila yetu yosope” kapena “ukusapunda yakusaka ya mundu.” Pelepatu Paulo ŵagopolelaga kuti “mtendele wa Mlungu” uli wambone mnope kupunda yiliyose yampaka tuyiganicisye. M’yoyo, yakusawusya payitukanganice mpaka kusoŵa pakamula, Yehofa cacitukamucisya. Mpaka atutendele yindu yakuti nganituyijembeceyaga.—Aŵalanje 2 Petulo 2:9.

8, 9. (a) Atamose kuti Paulo ŵasimene ni yangali cilungamo ku Filipi, nambo ana papali yakuyicisya yambone yapi? (b) Ligongo cici abale ŵa ku Filipi ŵasosekwaga ganicisya mnope yaŵalembele Paulo?

⁸ Abale ŵa ku Filipi paŵaganicisye yayamtendecele Paulo yaka 10 yipiteyo, yalimbikasisye mnope. Yehofa jwakundile kuti Paulo ni Sila asimane ni yangali cilungamo, nambo yeleyi yakamucisye ‘kucenjela soni kutamilikasya ngani syambone mwa lilamusi.’ (Afi. 1:7) Ŵakulamula magambo ŵala ngamkanalimbanasoni ni mpingo wa Ciklistu wasambano wa mumsindawo. Kombolekasoni kuti kulimba mtima kwa Paulo kwamkamucisye Luka, juŵajendaga najo, kuti asigalile ku Filipi panyuma pakutyoka kwa Paulo ni Sila. Luka ŵasakaga kuti awulimbikasyeje mpingo wasambanowo.

⁹ Abale ŵa ku Filipi paŵaŵalasile cikalata ca Paulo, ŵasimicisye kuti cikutyocela kwa mundu juŵasimene ni yakusawusya. Nambo cikalataco calosyaga kuti Paulo jwakwete “mtendele wa Mlungu.” Sonitu, Paulo paŵalembaga cikalataci, ŵaliji ali pa ukayidi wapanyumba mu msinda wa Loma. Nambo jwalosyaga kuti akwetepe “mtendele wa Mlungu.”—Afi. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Ana tutendeje cici patulasile mnope nganisyo, soni ana tukusosekwa kwembeceya cici?

¹⁰ Ana cici campaka citukamucisye kuti tukadandawulaga ni cilicose soni kuti tupate “mtendele wa Mlungu”? Maloŵe ga Paulo kwa abale ŵa ku Filipi gakulosya kuti mtela wakwe uli lipopelo. M’yoyo, patukulaga nganisyo, tumsalileje Yehofa mwipopelo. (Aŵalanje 1 Petulo 5:6, 7.) Patupopesile, tukulupilileje kuti catukamucisye ligongo akusatuganicisyaga. Tukaliŵalilagasoni ‘kuyamicila’ majali gatupele Yehofa. Kumbucila kuti Yehofa mpaka ‘akombole kutenda yindu yekulungwa mnope kupunda yosope yampaka tuŵende kapena kuganicisya,’ mpaka  kutukamucisye kumjegamila mnope.—Aef. 3:20.

¹¹ Mpela muyaŵelele kwa Paulo ni Sila paŵaliji ku Filipi, m’wejisoni Yehofa mpaka atutendele yindu yakuti nganituyijembeceyaga. Yindu yakwe ngaŵasoni yakusimonjesya, nambo mpaka yiŵe yatukusosecela. (1 Akoli. 10:13) Yeleyi ngayikugopolela kuti tugambeje kutama ngatenda cilicose, ni kwembeceyaga kuti Yehofa amasye yakusawusya yetu. Tukusosekwa kutenda yindu mwakamulana ni mapopelo getu. (Alo. 12:11) Yiliyose yampaka tutende mpaka yilosye kuti tukusacilila cikamucisyo, mwamti Yehofa mpaka ayijaliwe yeleyo. Tukusosekwa kumanyililasoni kuti Yehofa mpaka atutendele yindu yakupunda yatukusaka kapena yatukuganisya. Kwende tulole yisyasyo ya m’Baibulo yampaka yitusimicisye kuti Yehofa cacitutendela yindu yakuti nganituyijembeceyaga.

12. (a) Ana Hesekiya jwatesile cici Mwenye Senakelibu jwa ku Asiliya pajwasakaga kusumula Yelusalemu? (b) Ana tukulijiganya cici pa yaŵatesile Yehofa pakumasya nganiji?

¹² M’Malemba tukusapata yisyasyo ya ŵandu ŵele Yehofa ŵatendele yindu yanganayijembeceyaga. Cisyasyo cimo cili ca Mwenye Hesekiya. Jwalakwe jwatemi mundaŵi jele Mwenye Senakelibu jwa ku Asiliya jwagomece Yuda ni kusumula misinda jakwe, kulekapo Yelusalemu. (2 Maf. 18:1-3, 13) Kaneko, Senakelibu jwasakaga kusumula Yelusalemu. Ana Hesekiya jwatesile cici? Jwapopesile kwa Yehofa soni kuŵenda cikamucisyo kwa jwakulocesya Yesaya. (2 Maf. 19:5, 15-20) Hesekiya jwatesilesoni yakomboleka pakupeleka mbiya siŵalamwile Senakelibu. (2 Maf. 18:14, 15) Soni, Hesekiya jwakosecele kuti alimbane ni Asiliya pacayicepo. (2 Mbiri 32:2-4) Nambo ana yamasile uli? Yehofa jwatumisye lilayika kukuwulaga asilikali ŵa Senakelibu ŵakwana 185,000 cilo cimpepe. Atamose Hesekiya msyenejo nganajembeceyaga kuti yeleyi mpaka yitendekwe!—2 Maf. 19:35.

13. (a) Ana tukulijiganya cici kutyocela pa yayamtendecele Yosefe? (b) Ana Sala yamtendecele yindu yamtuli yanganayijembeceyaga?

¹³ Kwende tulole cisyasyo ca Yosefe, mwanace jwa Yakobo. Paŵaliji mu ndende, ana Yosefe jwaganisyaga kuti lisiku line caciŵa jwaŵili kwa jwakulamulila jwa cilambo ca Iguputo? Kapena ana jwaganisyaga kuti Yehofa cacimkamulicisya masengo pakwakulupusya ŵamwiŵasa mwakwe pandaŵi jacacisoŵa yakulya? Nganaganisyaga yosopeyi. (Gen. 40:15; 41:39-43; 50:20) Pelepatu Yehofa jwatesile yakupunda yiŵajembeceyaga Yosefe. Kwende tuganicisyesoni ya Sala, juŵaliji angangagwe ŵa Yosefe. Ana Sala, juŵaliji jwamcekulupe ŵajembeceyaga kuti Yehofa mpaka amkamucisye kuti akole mwanace? Kupagwa kwa Isaki kwaliji kwakupunda yosope yaŵaganisyaga Sala kuti mpaka yitendekwe.—Gen. 21:1-3, 6, 7.

14. Ana tukusosekwa kola cikulupi camtuli pa Yehofa?

 ¹⁴ Kusala yisyene, m’weji ngatukusajembeceya kuti Yehofa atutendele yindu mwakusimonjesya pakumasya yakusawusya yetu. Sonitu ngatukusam’ŵenda Yehofa kuti atutendele yindu yakusimonjesya. Nambo tukusamanyilila kuti Mlungu juŵakamucisyaga ŵakutumicila ŵakwe mwakusimonjesya ali Mlungu jwetu, Yehofa. (Aŵalanje Yesaya 43:10-13.) Yeleyi yikusatukamucisya kumkulupilila jwalakwe. Tukusamanyililasoni kuti Yehofa mpaka atende yiliyose pakutulimbisya kuti tutende yakusaka jwalakwe. (2 Akoli. 4: 7-9) Ana tukulijiganya cici pa yisyasyo ya m’Baibuloyi? Cisyasyo ca Hesekiya, Yosefe, soni Sala cikulosya kuti Yehofa cacitukamucisya mu yakusawusya yetu naga tukwendelecela kuŵa ŵakulupicika kwa jwalakwe.

15. Ana cici campaka citukamucisye kuti tukolepe “mtendele wa Mlungu,” soni ana yeleyi yikusakomboleka camtuli?

¹⁵ Patusimene ni yakusawusya, ana tukusosekwa kutenda cici kuti tukolepe “mtendele wa Mlungu”? Kola unasi wambone ni Yehofa ni kwampaka kutukamucisye. Unasiwu ukusakomboleka “kupitila mwa Klistu Yesu,” juŵapelece umi wakwe kuŵa mbopesi ja ciwombolo. Mbopesiji jilisoni cindu cine cakusangalasya caŵatupele Atati ŵetu. Yehofa akusakamulicisya masengo ciwombolo kuti atukululucile yakulemwa yetu. Yeleyi yikusatukamucisya kola cikumbumtima cambone, soni kum’ŵandicila jwalakwejo.—Yoh. 14:6; Yak. 4:8; 1 Pet. 3:21.

16. Ana patupocele “mtendele wa Mlungu” yakuyicisya yakwe yili yamtuli? Apelece cisyasyo.

¹⁶ Ana patupocele “mtendele wa Mlungu wawukusapunda kuganisya mwakusokoka kulikose” yakuyicisya yakwe yili yamtuli? Malemba gakusajanga kuti mtendelewo ‘ucicenjela mitima jetu soni nganisyo syetu mwa Klistu Yesu.’ (Afi. 4:7) Liloŵe lyakuti “ucicenjela” lyaliji lyakamulana ni yausilikali. Ŵalikamulicisyaga masengo pakusala ya asilikali ŵaŵacenjelaga misinda jakalakala. Msinda wa Filipi wakwetesoni asilikali mpela ŵeleŵa. Ŵandu ŵa mumsinda wa Filipi ŵagonaga mwamtendele, ligongo ŵamanyililaga kuti asilikali akulondela msindawo. Yili yakulandanasoni ni “mtendele wa Mlungu.” Naga tukwete mtendelewu, mitima jetu ni nganisyo syetu sikusatama pasi. Tukumanyilila kuti Yehofa akusatuganicisya mwamti akusasaka kuti yindu yitujendeleje cenene. (1 Pet. 5:10) Kumanyilila yeleyi kukusatukamucisya kuti tukadandaulaga mnope kapena kutenguka.

17. Ana cici campaka citukamucisye kuti tukajogopaga yamsogolo?

¹⁷ Pacangakaŵapa ŵandu casimane ni yisawusyo yekulungwa yanganiyitendekweje citandilile. (Mat. 24:21, 22) Ngatukumanyilila yosope muyiciŵela kwa jwalijose. Nambope, pangali ligongo lyakudandaulila mnope. Atamose ngatukumanyilila yosope yacacitenda Yehofa, nambo tukumanyilila yakusakombola kutenda. Mu yisyasyo yatutagulilene mu nganiji tuyiweni kuti atamose yindu yisawusye wuli, Yehofa yindu yangamlema. Akusakwanilisyape yakulinga yakwe, soni ndaŵi sine akusatenda yeleyi m’litala lyakuti ŵandu nganalijembeceyaga. Yehofa patukamucisye pa cilicose, tukusapikana “mtendele wa Mlungu wawukusapunda kuganisya mwakusokoka kulikose” m’litala lyasambano.