POLISICƐ sɔngɔra n’ kun na ko: “E tɛ Faa ɲuman ye fewu! I muso kɔnɔman lo. I b’ale n’i denmuso fitinin to yen, i ko jɔn lo k’u balo ani k’u ladon? A fɔ ko i tɛna waajuli kɛ tugun, o la i bena taga soo!” N’ y’a jaabi ko: “Ayi, n’ ma n’ ka denbaya to yen. Aw lo ye n’ don kaso la! Aw y’o kɛ kuun juman lo kama?” Polisicɛ ko: “Ka kɛ Jehova Seere ye, yala kojuguba be yen min tɛmɛna o kan wa?”

An y’o kumaɲɔgɔnya kɛ saan 1959 la. N’ tun be kaso la Irkutsk dugu la, Irisi jamana na. A’ y’a to n’ k’a lakali aw ye ne ni n’ muso Maria tun labɛnnin lo cogo min na ka “tɔɔrɔ tilennenya kosɔn.” An ye duga minw sɔrɔ an ka kantigiya kosɔn, n’ bena o ɲɛfɔ a’ ye fana.—1 Piyɛri 3:13, 14.

N’ wolola saan 1933 la, Zolotniki. O ye Ikrɛni dugu dennin dɔ lo ye. Saan 1937 la, n’ bamusofitinin n’a cɛɛ bɔra Faransi ka na bɔ an ye. U tun ye Jehova Seerew ye ani u ye Sosiyete Watch Tower ka gafe nunu to an ye: Gouvernement ani Délivrance. N’ facɛ y’o gafew kalan tuma min na, a limaniyara kokura Ala la. A fɔ man di, nka saan 1939 la, n’ facɛ banana kosɔbɛ. Sanni a ka sa, a y’a fɔ n’ bamuso ye ko: “Nin ye tiɲɛn ye. An deenw kalan o la.”

Saan 1951, awirilikalo la, faamanw ye Jehova Seere caaman minɛ Soviyetiki mara tileben fan fɛ, ka taga n’u ye kaso la Siberi. Ne, n’ bamuso ani n’ dɔgɔcɛ Grigory gwɛnna ka bɔ Ikrɛni tileben fan fɛ. An donna tɛrɛn kɔnɔ ka kilomɛtɛrɛ 6000 ni kɔ kɛ ka taga Tulun duguba la, Siberi mara la. Lɔgɔkun fila o kɔ, u nana ni n’ kɔrɔcɛ Bogdan ye kaso la, Angarsk dugu gɛrɛfɛ. U ko a bena fangabaara kɛ saan 25 kɔnɔ.

Dugu dennin minw be Tulun gɛrɛfɛ, ne, n’ bamuso ani n’ dɔgɔcɛ Grigory ye waajuli kɛ yen. Nka, an tun b’o kɛ ni hakilitigiya ye. Ɲɛyirali fɛ, an tun be mɔgɔw ɲininga ko: “Misifeerela dɔ be yan wa?” N’an tun ye misifeerela dɔ sɔrɔ, misi danna cogo kabakoman min na, an tun be kuma o koo la. O kɔ, an be sin ka baro kɛ n’a ye Danbaga koo la. O wagati la, a fɔra zurunali dɔ kɔnɔ ko Jehova Seerew b’a fɔ k’u be misiw lo kɔ, k’a sɔrɔ u be sagaw lo ɲinina! Tiɲɛn na, an ye mɔgɔ dɔw sɔrɔ minw be i n’a fɔ sagaw! An tun be waajuli kɛ kiin minw na, u tun kalifanin tɛ kafo si ma. An dusu tun ka di kosɔbɛ ka bibulukalan kɛ ni mɔgɔ majigininw ani mɔgɔ wɛrɛw ye minw be lonanw ladon! Bi weleweledala 100 ni kɔ lo be Tulun dugu kafo kɔnɔ.

N’ muso Maria ye tiɲɛn lɔn kɛlɛba filanan wagati tilancɛ la, Ikrɛni jamana na. A saan 18,  polisicɛ dɔ tora k’a ɲɛgwan ko a ka la n’ale ye. Nka, a lɔra kelen kan, a ma sɔn. Loon dɔ, a nana o polisicɛ lanin sɔrɔ a ka dilan kan. Maria bolila. Polisicɛ dimininba y’a bagabaga ko a bena a don kaso la sabu a ye Jehova Seere ye. Saan 1952 la, u ko Maria bena saan 10 kɛ kaso la. A y’a yɛrɛ jati i ko Yusufu. Ale tun donna kaso la sabu a tora kantigiya la (Zɛnɛzi 39:12, 20). Mobilibolibaga min ye Maria ta ka bɔ kititigɛso la ka taga n’a ye kaso la, ale y’a fɔ Maria ye ko: “Kana siran. Mɔgɔ caaman donna kaso la ka segi ka bɔ ani u tɔgɔ ma tiɲɛ.” O kuma ye Maria barika bonya.

Saan 1952-1956, u ye Maria bila fangabaara la Gorki dugu gɛrɛfɛ, Irisi jamana na. O dugu be weele sisan ko Nizhniy Novgorod. U y’a bila yiritigɛ la, hali nɛnɛba wagati la. O y’a ka kɛnɛyako nagasi. Nka, saan 1956 la u y’a bila ani a tagara Tulun dugu la.

Loon dɔ, Tulun dugu la, balimacɛ dɔ y’a fɔ n’ ye ko balimamuso dɔ be nana. N’ ye nɛgɛso ta ka taga mobili gari la walisa k’a ka doni dɔw ta. N’ ye Maria ye dɔrɔn, n’ jarabira a la. N’ ye n’ seko kɛ walisa a ka jarabi n’ na fana. A tun man nɔgɔ, nka n’ sera k’o kɛ. An furula saan 1957 la. Saan kelen o kɔ, an denmuso Irina wolola. N’ tun ninsɔndiyanin lo ka kɛ n’u ye. Nka, o ma kɛ wagatijanko ye. Saan 1959 la, u ye n’ don kaso la sabu n’ tun y’an ka gafe dɔw dilan. N’ ye kalo wɔɔrɔ kɛ n’ kelen kasobon dɔ kɔnɔ. Walisa n’ dusu kana tiɲɛ, n’ tora ka delili kɛ ani ka Masaya dɔnkiliw la. N’ tun be miiri fana k’a filɛ cogo min na n’ tun bena waajuli kɛ ni n’ bɔra kaso la.

Tuma min na u tun be n’ ɲiningara kaso kɔnɔ, polisicɛ dɔ sɔngɔra n’ kan ko: “Yanni dɔɔni, an bena aw bɛɛ tereke duguma i ko ɲinanw!” N’ y’a jaabi ko: “Yezu y’a fɔ ko Ala ka Masaya kibaro diiman BENA fɔ jamanaw bɛɛ la. Mɔgɔ si tɛ se k’o bali!” O kɔ, polisicɛ tɛmɛna fɛɛrɛ wɛrɛw fɛ. I ko n’ y’a lakali barokun nin daminɛ na cogo min na, a tɛmɛna nanbarakumaw fɛ walisa ka n’ lasun ka Jehova batoli dabila. Tuma min na u y’a ye ko u ka bagabagari n’u ka nanbarakumaw ma see sɔrɔ n’ kan, u ko n’ ka fangabaara kɛ saan 7, Saransk dugu gɛrɛfɛ. N’ tagatɔ o fangabaara kɛyɔrɔ, n’ y’a mɛn ko an denmuso filanan Olga wolola. Hali ni n’ muso ni n’ denmuso yɔrɔ tun ka jan n’ na, k’a lɔn ko ne ni Maria tora ka kantigiya kɛ Jehova ye, o ye n’ dusu saalo kosɔbɛ!

Ka tɛrɛn ta Tulun ka na Saransk ani ka kɔsegi, o tun be mɛɛn tile 12. O n’a ta bɛɛ, Maria tun be na bɔ n’ ye kaso la siɲɛ kelen saan kɔnɔ. N’a tun nana, a be sanbara kura di n’ ma. A tun be Kɔrɔsili Sangaso kuraw dogo o sanbaraw juu la. Saan dɔ la, Maria ye koo dɔ kɛ n’ tɛ ɲinɛ min kɔ. Ale n’an denmuso fila nana bɔ n’ ye. A’ ye miiri k’a filɛ a diyara n’ ye cogo min na k’u ye ani ka wagati kɛ n’u ye!

Saan 1966, u ye n’ bɔ kaso la ani an mɔgɔ naani tagara Armavir dugu la, Kɔgɔji Finman gɛrɛfɛ. An dencɛ Yaroslav ni Pavel wolola o yɔrɔ lo la.

 A ma mɛɛn, polisiw nana an ka boon kɔnɔ ka ɲinini kɛ yɔrɔ bɛɛ k’a filɛ n’u bena an ka gafew sɔrɔ. U ye filɛri kɛ hali misiw ka dumuniw kɔnɔ. Loon dɔ, k’u to ɲinini na, u tun be wasira kosɔbɛ funteni bolo ani gwangwan tun b’u ka faniw kan. U makari ye Maria minɛ sabu a y’a faamu ko u tun be cikanw lo labatora. A ye yiriden dɔ jii di u ma. A ye jii don minan dɔ kɔnɔ k’a di u ma fana ani ka fanikobɔrɔsi ni sɛrɛviyɛtiw di u ma. Polisiw kuntigi nana tuma min na, polisiw y’a fɔ a ye ko an y’an janto u la. U tagara tuma min na, polisiw kuntigi ye yɛlɛmisɛn kɛ n’an ye ani k’a bolo wuli k’an fo. An dusu diyara k’a ye ko nafa b’a la n’an b’a ɲini ka se “kojugu kɔrɔ koɲuman barika la.”—Ɔrɔm. 12:21.

Polisiw tun be to ka na an ka boon kɔnɔ ka ɲinini kɛ. O bɛɛ n’a ta, an tora ka waajuli kɛ Armavir. Weleweledalaw jɛnkulu dennin dɔ tun be Kurganinsk dugu gɛrɛfɛ, an ye dɛmɛ don fana k’o jɛnkulu sabati. Ne ninsɔn ka di k’a lɔn ko kafo wɔɔrɔ lo be Armavir ani naani be Kurganinsk dugu kɔnɔ bi.

Tuma dɔw la, an sumana Alako ta fan fɛ. Nka, an be Jehova waleɲuman lɔn sabu a tɛmɛna balima kantigiw fɛ walisa k’an kolo ani ka barika don an na Alako ta fan fɛ (Zab. 130:3). Polisi dɔw tun kɛra Jehova Seerew ye walisa ka kafodenw kɔrɔsi. A tun man nɔgɔ ka Jehova bato n’o ɲɔgɔnnamɔgɔw ye. U tun kisɛyanin lo ani u tun be waajuli kɛ bɛrɛbɛrɛ. U dɔw yɛrɛ ye kunkanbaaraw sɔrɔ Jehova ka ɔriganisasiyɔn kɔnɔ. Nka, an labanna ka bɔ u kala ma.

Saan 1978 la, tuma min na Maria tun be ni saan 45 ye, a ye kɔnɔ ta tugun. Komi dusukun bana tun b’a la, dɔgɔtɔrɔw tun be siranna a niin kana to a la. O kama, u y’a lasun ko a k’o kɔnɔ tiɲɛ. Maria banna. O kosɔn, dɔgɔtɔrɔ dɔw tora ka tugu a kɔ yɔrɔ bɛɛ dɔgɔtɔrɔso la ni pikiri ye u bolo. U tun b’a fɛ k’a sɔgɔ walisa deen ka wolo k’a sɔrɔ a wolotuma ma se. Walisa ka deen latanga, Maria bolila ka bɔ dɔgɔtɔrɔso la.

Polisiw ko an ka dugu bila. An tagara dugu dennin dɔ la Tallinn dugu gɛrɛfɛ, Ɛsitoni jamana na. O tun ye Soviyetiki mara dɔ ye. K’an to Tallinn, Maria ye dencɛ barikaman dɔ wolo ani Maria ma sa i ko dɔgɔtɔrɔw tun y’a fɔ cogo min na.

Kɔfɛ, an bɔra Ɛsitoni ka taga sigi Nezlobnaya, Irisi jamana worodugu fan fɛ. An tun be waajuli kɛ nɛmɛnɛmɛ Nezlobnaya gɛrɛfɛduguw la. Mɔgɔw tun be bɔ jamana faan bɛɛ la ka na o duguw la. U tun be na walisa k’u yɛrɛ furakɛ ani u dɔw tun be kɔsegi ni ɲɛnamaya banbali jigiya ye!

An y’an jija k’an deenw dɛmɛ u ka Jehova kanu ani u k’a ɲini ka baara kɛ a ye. Balimacɛ minw tun be nɔɔ ɲuman to an deenw kan, tuma dɔw la, an tun be olu weele ka na an ka soo. N’ dɔgɔcɛ Grigory fana tun ka teli ka na bɔ an ye. Ale tun ye kafokulu kɔrɔsibaga ye saan 1970-1995 la. A nako tun ka di denbayamɔgɔw bɛɛ ye sabu a ninsɔn tun ka di ani a tun be yɛlɛko koow kɛ. N’an tun ye mɔgɔw weele ka na an ka soo, an tun be tulonkow labɛn ka bɔ Bibulu kɔnɔ. O lo y’a to Bibulu ka maanaw koo diyara an deenw ye.

 Saan 1987 la, an dencɛ Yaroslav tagara Riga dugu la, Letoni mara la. A tun be se ka waajuli kɛ yen a sago la. Nka, a banna sɔrɔdasiya la minkɛ, u ye kiti ben a kan ko a bena saan kelen ni tilan kɛ kaso la. A y’o kɛ kaso 9 kɔnɔ. Ne ye min kɛ kaso kɔnɔ, n’ y’o lakali a ye. O y’a dɛmɛ ka muɲuli kɛ. Kɔfɛ, a ye piyɔniye baara daminɛ. Saan 1990 la, an dencɛ Pavel tun be ni saan 19 ye ani a tun b’a fɛ ka taga piyɔniye baara kɛ Sakhalin dugu la, guun dɔ kan Zapɔn worodugu fan fɛ. A daminɛ na, an tun t’a fɛ a ka taga yen. Weleweledala 20 dɔrɔn lo tun b’o guun kan ani kilomɛtɛrɛ 9000 tun be an ni o guun cɛ. Nka, an labanna ka sɔn a ka taga. O kɛra desizɔn ɲuman ye. O guun kan, mɔgɔw tun be sɔn Masaya kibaro diiman ma. Saan damanin dɔrɔn, kafo 8 sigira yen. Pavel be waajuli kɛra Sakhalin kabi saan 1995. O wagati la, an dencɛ laban Vitaly dɔrɔn lo tun be n’an ye. A ka di a ye ka Bibulu kalan kabi a denmisɛnman. A kɛra piyɔniye ye a saan 14 ani n’ y’o baara kɛ n’a ye saan fila kɔnɔ. O kɛra ninsɔndiya wagati yɛrɛ lo ye! Vitaly saan 19, a bɔra soo sabu a kɛra dan na piyɔniye ye.

Saan 1952 la, polisicɛ tun y’a fɔ Maria ye ko: “I ka Jehova batoli dabila wala i bena saan 10 kɛ kaso kɔnɔ. N’i nana bɔ, o y’a sɔrɔ i kɔrɔla ani i bena to i kelen.” Nka, koow ma kɛ ten dɛ! An ka Ala kantigi Jehova ani an deenw tun b’an kanu. An ye nɛɛma sɔrɔ ka mɔgɔ caaman minw dɛmɛ ka tiɲɛn lɔn, an y’a ye k’olu fana tun b’an kanu. An deenw tun be cidenya baara kɛra yɔrɔ minw na, ne ni Maria ninsɔndiyara ka taga bɔ u ye o yɔrɔw la. An deenw ye minw dɛmɛ ka Jehova lɔn, an y’a ye k’olu tun be ni waleɲumanlɔn ye.

Saan 1991 la, u ye Jehova Seerew ka baara daga. O ye dɔ fara balimaw ka kisɛya kan waajuli baara la. An ka kafo ye mobili dɔ san walisa an ka se ka taga duguw ni dugu denninw na ka waajuli kɛ wikɛniw na.

N’ ninsɔndiyanin lo k’a ye ko Yaroslav n’a muso Alyona ani Pavel n’a muso Raya ye betɛlidenw ye. Vitaly n’a muso Svetlana be to ka taga bɔ kafow ye. An denmuso fɔlɔ Irina n’a ka denbaya be Alemaɲi. A cɛɛ Vladimir n’u dencɛ saba ye diinan mɔgɔkɔrɔw ye. An denmuso Olga be Ɛsitoni ani a be n’ weele tuma o tuma. A fɔ man di nka, n’ muso kanulen Maria sara saan 2014 la. N’ kɔrɔtɔnin lo k’a ye kokura sukununi wagati la! Sisan, n’ be Belgorod dugu la ani o yɔrɔ balimaw be n’ dɛmɛ kosɔbɛ.

Ne ye saan minw kɛ Jehova batoli la, o ye n’ dɛmɛ k’a faamu ko an tɛ se ka to kantigiya la n’an ma tɔɔrɔ. Nka, Jehova b’an dusu lafiya cogo min na, o nafa ka bon ka tɛmɛ fɛɛn bɛɛ kan. An ka kantigiya kosɔn, ne ni Maria ye duga caaman sɔrɔ an jigi tun tɛ minw na yɛrɛ. Sanni Soviyetiki jamanaw ka faran faran saan 1991 la, weleweledala 40000 ni kɔ lo tun be yen. Jamana minw tun be soviyetiki la, u lajɛnin ka weleweledala hakɛ ka ca ni 400000 ye bi. N’ be ni saan 83 ye sisan ani n’ bele ye diinan mɔgɔkɔrɔ ye. Jehova ye barika don n’ na ani n’ sera ka muɲuli kɛ. Tiɲɛn na, Jehova ye n’ duga kosɔbɛ!—Zab. 13:6.