MUPOKOLA yomuñwi wa ba KGB * naanihalifezi kuli: “U mushemi yasituhu. Uyubekile musalaa hao yaitwezi ni mwanaa hao wamusizana yomunyinyani. Ki mañi yaka bafumanelanga lico ni kubababalela? Ulatule tumelo yahao mi ukalukululwa mwa tolongo!” Namualaba kuli: “Batili, hanisika yubeka lubasi lwaka. Ki wena yanitamile! Mi unitameziñi?” Mupokola yo anialaba ka bunyemi kuli: “Nikutamile kabakala kuli u Paki ya Jehova, mi wo ki mulatu omutuna hahulu.”

Taba yeo neiezahezi ka 1959 mwa tolongo ye mwa muleneñi wa Irkutsk kwa Russia. Kashe nimitaluseze libaka bo musalaaka bo Maria ni na, hane luitukiselize ‘kunyanda kabakala kuluka’ ni mone lufuyaulezwi kabakala kuzwelapili kusepahala.—1 Pit. 3:13, 14.

Nenipepilwe ka 1933 mwa munzi wa Zolotniki kwa Ukraine. Ka 1937, bo ma babanyinyani ni bo muunaa bona, bane bali Lipaki za Jehova, nebatilo lupotela kuzwa kwa France mi balusiyela buka ya Government ni ya Deliverance, ili zehatisizwe ki Watch Tower Society. Bo ndate hane babalile libuka zeo, bakalisa kuba ni tumelo ku Mulimu hape. Ka bumai, ka 1939 nebakulile hahulu, kono pili basika shwa kale, nebabulelezi bo ma kuli: “Ye ki yona niti. Uilute bana baka.”

Ka April 1951, ba muuso bakala kulundula Lipaki za Jehova kubazwisa kwa wiko wa Soviet Union ni kubaisa kwa Siberia. Na, bo ma, ni munyanaaka wamucaha Grigory, nelulunduzwi mwa West Ukraine. Hase luzamaile musipili wa likilomita zefitelela 6,000 ka sitima, lwayo punya mwa muleneñi wa Tulun, kwa Siberia. Hamulaho wa lisunda zepeli, bo muhulwanaaka bo Bogdan, bapunya mwa munganda one uli mwa muleneñi oli bukaufi wa Angarsk. Nebaatulezwi kupika tolongo ka lilimo ze 25 mi nebaka sebeza misebezi yetaata ya kuhapelezwa.

Bo ma, munyanaaka Grigory, ni na, nelukutalezanga mwa libaka zeneli bukaufi ni Tulun, kono nelutokwa kuziba mwakukutaleza ka maseme. Ka mutala, nelubuzanga batu kuli: “Kuli kunani babalekisa likomu kwanu?” Hane lufumananga mutu yabata kulekisa komu, nelu mutalusezanga molibupezwi likomu ka nzila yemakaza. Mi kusika fita nako, neluambolanga ni yena litaba zeama Mubupi. Ka yona nako yeo, mwa mutende omuñwi nekuñozwi kuli Lipaki za Jehova babuzanga batu kuli babata kuleka likomu kono kanti babata lingu! Mi ki niti luli, nelufumani batu babaswana sina lingu! Nekutabisa luli kuituta Bibele ni batu babacwalo babaikokobeza, babanani moya wa kuamuhela baenyi, bane bapila mwa sibaka seo mone kusina bakutazi ba Mubuso. Kacenu, mwa Tulun sekunani puteho yenani bahasanyi babafitelela 100.

Bo musalaaka, bo Maria, nebaitutile niti kwa Ukraine fone ikoletela Ndwa ya Lifasi Yabubeli. Hane banani  lilimo ze 18, mupokola wa ba KGB naabakatalize ni kubacoweza kuli bafose ni yena, kono bahana ka taata. Zazi leliñwi habakuta kwa ndu, bayo fumana muuna yo inzaa lobezi fa mumbeta wabona. Bo Maria babaleha. Mupokola yo afilikana hahulu, mi ababemba ka kubabulelela kuli uka batama kabakala kuba Lipaki za Jehova, mi luli ka 1952, bo Maria nebaatulezwi kupika tolongo ka lilimo zelishumi. Bo Maria nebaikutwile sina Josefa, yanaatamilwe kabakala busepahali bwahae. (Gen. 39:12, 20) Mumatisi wa mota yenee bazwisa kwa kuta kubaisa kwa tolongo, naababulelezi kuli: “Usike wasaba. Kunani batu babañata babaisizwe mwa tolongo, kono bakonile kuzwa mwateñi inze basakutekiwa.” Manzwi ao naabaomba-ombile luli.

Kuzwa ka 1952 kuisa ka 1956, bo Maria nebaizo sebeza misebezi yetaata kwa munganda oli bukaufi ni muleneñi wa Gorkiy (oseubizwa Nizhniy Novgorod kacenu) kwa Russia. Nebalaezwi kupumbula likota, niha nekubata hahulu. Taba yeo neitahisize kuli basike baiketa hande kwa mubili, kono ka 1956, balukululwa mi baya kwa Tulun.

Muzwale yomuñwi hanaa nibulelezi kuli kunani kaizeli yanaataha kwa Tulun, naya kwa sitishini sa limbasi fa njinga yaka kuli niyo mushimbisa libyana. Hanikopana ni bo Maria, nabatabela honafo feela. Neninani kuikataza luli kuli nihape pilu yabona, mi nenikonile kueza cwalo. Ka 1957 lwanyalana. Hamulaho wa silimo, lwaba ni mwana wamusizana yabizwa Irina, kono nenisikaba ni yena ka nako yetelele. Ka 1959, natamiwa kabakala kuli nenihatisanga lihatiso zetomile fa Bibele. Natanda likweli ze 6 mwa tolongo, inze nili ninosi mwa sitokisi. Kuli nizwelepili kuba ni kozo mwa munahano ka nako yeo, nenilapelanga kamita, kuopela lipina za Mubuso, ni kunahana mone nikakutaleza hane nikalukululwa hape.

Nako yeñwi hane nili mwa tolongo, hane lubuzakiwa lipuzo, yomuñwi wa mapokola abulela ka bunyemi kuli: “Lutuha lumifeza sina lipeba!” Namualaba kuli: “Jesu naabulezi kuli taba yende ya Mubuso IKAKUTAZWA mwa macaba kaufela, mi hakuna mutu yakona kuitibela.” Kacwalo, mupokola yo abata nzila yeñwi ya kunikolwisa ka yona kuli nilatule tumelo yaka, sina monitaluselize kwa makalelo a taba ye. Hane nihanile kulatula tumelo yaka kusina taba ni mifumbo kamba likukuezo zenezwa kwa mapokola, naaatulelwa kuyo pika tolongo mwa munganda one uli bukaufi ni muleneñi wa Saransk, ili kone nikayo eza misebezi yetaata ya kuhapelezwa, ka lilimo ze 7. Hane nili mwa musipili wa kuya kwa munganda wo, nazibiswa kuli bo musalaaka bapuluhile mwana wamusizana wabubeli, yabizwa Olga. Nihaike kuli musalaaka ni bana baka babasizana nebali kwahule, neniomba-ombilwe kuziba kuli na ni bo Maria neluzwezipili kusepahala ku Jehova.

Hañwi ka silimo, bo Maria nebayo nipotelanga kwa Saransk, nihaike kuli musipili wa kuzwa kwa Tulun ni kukuta neu baangelanga mazazi a 12 ka sitima. Silimo ni silimo neba nitisezanga makatulo amanca. Mwa makatulo ao, nebapatanga mwateñi limagazini za Tawala ya Mulibeleli zenesazo hatiswa. Silimo sesiñwi, bo Maria bato nipotela ni bana baluna babasizana bababeli. Munahane feela tabo yetuna yene nibile ni yona kubona bana baka ni kuba ni bona!

Ka 1966, nalukululwa mwa munganda, mi na, musalaaka, ni bana baluna bababeli, lwatutela mwa muleneñi wa Armavir, bukaufi ni Liwate Lelinsu. Ki kona kone kuizo pepelwa bana baluna babashimani bo Yaroslav ni Pavel.

 Hasamulahonyana, mapokola ba KGB bakala kulutasezanga kwa ndu, ka mulelo wa kuli bafumane lihatiso zetomile fa Bibele. Babata kai ni kai, mane nihaiba mwa lico za likomu. Nako yeñwi mapokola bao hane batilo lutaseza kwa ndu yaluna, bafufulelwa hahulu kakuli nekucisize, mi liapalo zabona nelitezi liluli. Bo Maria babautwela butuku, kakuli mapokola bao nebaeza cwalo ka kulatelela feela litaelo. Babatiseza lino, brasho ya liapalo, mukeke wa mezi, ni litaulo. Hasamulaho, yomuhulu wa mapokola ba KGB afita, mi bamutaluseza mone baezelizwe hande. Habafunduka, yomuhulu wa mapokola bao alumenyeza ni kululaeza ka kulumbaimbisa. Nelutabile hahulu kulemuha bunde bobukona kubateñi haiba ‘luzwelapili kukoma bumaswe ka bunde.’—Maro. 12:21.

Niha nelutasezwanga cwalo, lwazwelapili kukutaza mwa Armavir. Hape nelutiisize sikwatanyana sa bahasanyi bane bafumaneha mwa tolopo yeli bukaufi, ya Kurganinsk. Nitabile hahulu kuziba kuli kacenu sekunani liputeho ze 6 mwa Armavir ni liputeho zeene mwa Kurganinsk.

Mwa lilimo zeo, fokuñwi nelufokolanga hanyinyani kwa moya. Kono luitumela hahulu ku Jehova kakuli naaitusisize mizwale babasepahala kuli baluhakulule ni kulutiisa kwa moya. (Samu 130:3) Hape nelukopani ni muliko omutuna wa kuba mwa puteho hamoho ni batu ba KGB bane baipumisa kuba mizwale, ili taba yene lusika lemuha. Nebabonahala kuba batu babatukufalezwi mwa puteho ni mwa bukombwa. Mane babañwi nebafilwe buikalabelo mwa kopano. Kono hasamulaho, lwafita fa kubaziba.

Ka 1978, bo Maria hane banani lilimo ze 45, baba ni mulwalo. Bakeñisa kuli nebakula butuku bobutuna bwa pilu, madokota balika kubakolwisa kuli basulule mba yabona, kakuli kuti hane basike baeza cwalo, nebaka shwa. Bo Maria bahana. Kabakaleo, madokota babañwi neba balatelezi kone baya kaufela mwa sipatela kuli babatabe ndonga, ilikuli bapuluhe, nako isika fita kale. Bo Maria nebanani kubaleha mwa sipatela kuli basileleze mbututu yeneli mwa mba.

Ba KGB balulaela kuzwa mwa muleneñi. Lwatutela mwa munzi omuñwi oli bukaufi ni muleneñi wa Tallinn kwa Estonia, yeneli kalulo ya Soviet Union ka nako yeo. Ka kushutana ni mone babulelezi madokota, hane luli mwa Tallinn, bo Maria bapepa mwana wamushimani yaiketile, yabizwa Vitaly.

Hasamulaho, lwatuta mwa Estonia ni kuya kwa sibaka sesibizwa Nezlobnaya, sesifumaneha kwa mboela wa Russia. Nelukutazanga ka maseme mwa litolopo zeneli mabapa, zene batabelanga kupotela batu babañata bane bazwa mwa libaka kaufela za naha kuli bayo pumulela teñi. Batu bao nebatahanga mwa libaka zeo ka mulelo wa kuli babe ni buikangulo bobunde, kono babañwi ku bona nebakutelanga kwa libaka zabona inze banani sepo ya bupilo bobusa feli!

Nelulikile kutusa bana baluna babashimani ni babasizana kulata Jehova ni kumusebeleza. Hañata nelumemanga mizwale bane bakona kutusa bana baluna kueza hande kwa moya. Yomuñwi wa batu bane balupotelanga hahulu ki munyanaaka Grigory, yanaasebelize sina muokameli wa mupotoloho kuzwa ka 1970 kuisa ka 1995. Lubasi kaufela nelutabelanga hanaa lupotelanga kakuli neli mutu yatabile nako kaufela mi naaanani lisheha. Hane lupotelwanga ki baenyi, hañata nelubapalanga lipapali za litaba za mwa Bibele, mi bana baluna nebatabelanga litaba za kwamulaho zeñozwi mwa Bibele.

 Ka 1987, mwanaa luna wamushimani Yaroslav atutela mwa muleneñi wa Riga kwa Latvia, kone usika kwalelwa musebezi waluna. Kono hanaahanile kukena busole, aatulelwa kupika tolongo ka silimo silisiñwi ni licika, mi mwahalaa nako yeo kaufela, naabile mwa litolongo ze 9. Kwamulaho, neni mutaluselize zene niezanga hane nili mwa tolongo, mi litaba zeo neli mutusize kuitiisa. Hasamulaho, naabile paina wa kamita. Ka 1990, mwanaa luna wamushimani Pavel, yanaanani lilimo ze 19 ka nako yeo, abata kuyo ezeza bupaina mwa sioli sa Sakhalin, kwa mutulo wa Japan. Kwa makalelo, nelusa lati kuli aye kwateñi. Mwa sioli seo kaufela, nekunani bahasanyi ba 20 feela, mi sioli seo nesifumaneha likilomita zefitelela 9,000 kuzwa kone lupila. Kono hasamulaho lwalumela, mi yeo neli katulo yende luli. Batu ba kwateñi nebatabela hahulu taba yende ya Mubuso. Hamulaho feela wa lilimo lisikai, kwatomiwa liputeho ze 8 mwa sibaka seo. Pavel naasebelelize mwa sioli sa Sakhalin kuisa ka 1995. Ka nako yeo, ki Vitaly feela, mwanaa luna wamushimani yomunyinyani, yanaapila ni luna kwa ndu. Kuzwa feela kwa bwanana bwahae, naatabelanga kubala Bibele. Hanaakwanisize lilimo ze 14, akala kueza bupaina, mi neniezize bupaina ni yena ka lilimo zepeli. Neluikozi kusebeza hamoho. Hanaakwanisize lilimo ze 19, Vitaly ayo sebeleza kusili sina paina yaipitezi.

Ka 1952, mupokola wa KGB naakile abulelela bo Maria kuli: “Ulatule tumelo yahao, hakusicwalo ukapika tolongo ka lilimo zelishumi. Ukazwa mwateñi inze usupezi, mi ukaba mwa buinosi.” Kono nekusikaba cwalo. Neluikutwile kuli nelulatwa ki Mulimu waluna yasepahala Jehova, bana baluna, mane ni batu babañata bene lutusize kuziba niti. Na ni bo Maria nelubanga ni tabo hane luyo potelanga libaka kone basebeleza bana baluna. Neluiponezi mone baitebuhela batu bane batusizwe ki bana baluna kuituta niti ka za Jehova.

Ka 1991, musebezi wa Lipaki za Jehova neulumelelizwe ka mulao. Katulo yeneezizwe yeo neitahisize kuli lube ni cisehelo yetuna ya kukutaza. Mane puteho yaluna neilekile mbasi ilikuli kwa mafelelezo a sunda ni sunda, luyo kutalezanga kwa litolopo ni minzi yeli bukaufi.

Nitabile kuli Yaroslav ni musalaa hae, Alyona, ni Pavel hamoho ni musalaa hae, Raya, basebeleza fa Betele, mi Vitaly ni musalaa hae, Svetlana, basebeleza mwa mupotoloho. Mwanaa luna wamusizana yomuhulu, Irina, ni lubasi lwahae bapila kwa Germany. Bo muunaa hae, bo Vladimir, ni bana babona babalaalu ki baana-bahulu mwa puteho. Mwanaa luna wamusizana Olga upila kwa Estonia mi wanilizezanga luwaile kamita. Ka bumai, bo musalaaka bene nilata hahulu bo Maria, nebatimezi ka 2014. Ninyolelwa hahulu kubabona ka nako ya zuho ya bafu! Ka nako ye, nipila mwa muleneñi wa Belgorod, mi mizwale babapila kwanu banitusa luli.

Mwa lilimo zenisebelelize Jehova, niitutile kuli kuzwelapili kusepahala haki nto yebunolo, kono kozo ya mwa munahano yalufa Jehova ki mpo ya butokwa hahulu yeelutusa kuitiisa. Kabakala kuzwelapili kutiyela miliko, na ni bo Maria lubile ni limbuyoti zetuna hahulu zene lusika libelela. Puso ya Soviet Union isika fela kale ka 1991, nekunani feela bahasanyi ba Mubuso ba 40,000. Kono kacenu, sekunani bahasanyi babafitelela 400,000 mwa linaha zenebanga kalulo ya Soviet Union! Ka nako ye, seninani lilimo ze 83, mi nisali muuna-muhulu mwa puteho. Jehova uzwezipili kunifa maata a kuitiisa. Kaniti, Jehova unifuyauzi hahulu.—Samu 13:5, 6.