Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MALU A MU NSOMBELU

Dinanukila mu ntatu didi dipetesha masanka

Dinanukila mu ntatu didi dipetesha masanka

MUSALAYI kampanda muena KGB * wakansamina ne: “Udi tatu wa tshikisu. Udi mulekele mukaji ne difu, ne muana wa bakaji mutekete. Nnganyi wabadiisha ne kubatabalela? Lekela midimu yebe eyi, upingana kuebe!” Ngakamuandamuna ne: “Tòo, tshivua mulekele dîku dianyi to. Nuvua bankuate! Nuvua bankuatshile tshinyi?” Musalayi eu wakankudimuna ne: “Dikala diebe Ntemu mbubi bunene kupita bubi bukuabu buonso.”

Muyiki eu wakenzeka mu 1959 mu buloko bua mu tshimenga tshia Irkutsk mu Russie. Ndi nnulondela tshivua tshienze bua meme ne mukajanyi Maria tuikale badilongolole bua ‘kukenga bua buakane’ ne mutuvua bapete masanka bua dishala dietu ne lulamatu.​—1 Pet. 3:13, 14.

Ndi mulelela mu Ukraine mu musoko wa Zolotniki mu 1933. Mu 1937, tatuanyi mukaji ne bayende bavua Bantemu bakalua kutumona bafumina mu France, kutushilabu mukanda wa Government (Mbulamatadi) ne wa Deliverance (Dipikudibua), ivua mipatula kudi Société Watch Tower. Pakabala tatu mikanda ayi, yakajula ditabuja diende kudi Nzambi. Diakabi, wakasama bikole mu 1939, kadi kumpala kua kufuaye wakambila mamu ne: “Ebu ke bulelela. Bulongesha bana.”

SIBÉRIE: MUABA MUPIAMUPIA WA KUYISHILA

Mu ngondo muinayi wa mu 1951, bakokeshi bakatuadija kukuata Bantemu, babumbusha ku ouest kua URSS, babatuma mu Sibérie. Bakatumbusha meme, ne mamuanyi ne muakunyanyi wa balume Grigory ku ouest kua Ukraine. Tuetu bamane kuenza luendu wa kilometre 6 000 ku kawulu, tuakafika mu tshimenga tshia Tulun mu Sibérie. Mbingu ibidi pashishe, tutuanyi Bogdan wakafika mu kamponya ka mu tshimenga tshia Angarsk tshivua pabuipi netu. Bavua bamukosele tshibawu tshia bidimu 25 bia dienza mudimu mukole.

Meme ne mamuanyi ne Grigory tuvua tuyisha mu nzubu ivua minyunguluke Tulun, kadi tuvua dijinga ne mayele a bungi a kuyisha nawu. Tshilejilu, tuvua tuebeja ne: “Kudiku muntu udi ne ngombe wa kupana anyi?” Patuvua tupeta muntu uvua nende, tuvua tuleja muntu au mushindu wa dikema udibu bafuke ngombe. Mu tshitupa tshikese tshianana, tuvua tutuadija kuakula bua Mufuki. Tshikondo atshi, tshikandakanda kampanda tshiakafunda bua Bantemu ne: badi bebeja ngombe kadi pabu benda bakeba mikoko! Tuakapeta bantu bavua bu mikoko! Bivua bisankisha bua kulonga Mifundu ne bantu bena budipuekeshi ne bavua bakididianganyi mu teritware uvuabu kabayi batukosele au. Lelu, mu Tulun mudi tshisumbu tshidi ne bamanyishi bapite pa 100.

MUVUA DITABUJA DIA MARIA DITETSHIBUE

Mukajanyi Maria uvua mulongele bulelela mu Ukraine munkatshi mua Mvita mibidi ya buloba bujima. Pavuaye ne bidimu 18, musalayi kampanda wa bena KGB wakatuadija kumutatshisha, ukeba kuenda nende masandi ku bukole, kadi wakabenga ne muoyo mujima bivuaye umuambila. Dimue dituku, wakapingana ku nzubu ne kusanganaye mulumiana eu mulale pa bulalu buende. Maria wakanyema. Musalayi eu wakafiika munda, kumukanyinaye bua kumukuatshisha bua muvuaye Ntemu, ne mu 1952, bakakosela Maria buloko bua bidimu 10. Wakadiumvua anu bu Jozefe, uvuabu bele mu buloko bua muvuaye mulame muoyo wende mutoke. (Gen. 39:12, 20) Muendeshi wa mashinyi uvua muambule Maria, mumbuke nende ku kabadi bua kuya nende mu buloko, wakamuambila ne: “Kutshinyi to. Bantu ba bungi batu babuela mu buloko, kadi batu bapatukamu bikale anu ne bunême buabu buonso.” Mêyi aa akamukolesha.

Bakatuma Maria mu kamponya ka midimu mikole kavua pabuipi ne tshimenga tshia Gorkiy (tshidibu babikila lelu ne: Nizhniy Novgorod) mu Russie, kubangila mu 1952 too ne mu 1956. Bavua bamuambile bua kujula mitshi nansha pavuaku mashika makole. Makanda ende a mubidi akanyanguka, kadi mu 1956 bakamulekela, kumutumabu mu Tulun.

KULE MENEMENE NE MUKAJANYI NE BANA BANYI

Pavua muanetu kampanda wa mu Tulun mungambile ne: kuvua muanetu wa bakaji mukuabu uvua ulua, ngakaya ne dikalu dianyi ku ngala wa bise bua kutuilangana nende ne kumuambuisha mabuki. Pangakatuilangana ne Maria, ngakamunanga anu musangu au. Ngakadienzeja bikole bua afike ku dinnanga panyi, ne biakakumbana. Tuakaselangana mu 1957. Panyima pa tshidimu, tuakalela muanetu wa bakaji Irina, kadi disanka dia kuikala pamue nende divua dia tshitupa tshîpi. Mu 1959, bakankuata bua mumvua mpatula mikanda ya malu a mu Bible. Ngakenza tshitupa tshia tshidimu mu buloko bua nkaya. Bua meme kuikala ne ditalala dia mu muoyo tshikondo atshi, mvua nsambila misangu yonso, ngimba misambu ya Bukalenge, ne ndifuanyikijila mu lungenyi mumvua mua kuyisha bobu bandekele.

Pamvua mu kamponya ka midimu mikole mu 1962

Pamvua mu buloko, pavuabu bandumbuluisha, mulumbuluishi wakansamina ne: “Mu katupa kakese emu netunuzaze panshi anu bu nkose!” Ngakamuandamuna ne: “Yezu wakamba ne: lumu luimpe lua Bukalenge NELUYISHIBUE mu bisamba bionso, ne muntu nansha umue kena mua kuluimanyika to.” Pashishe mulumbuluishi wakashintulula mayele ende ne kukebaye bua kungitabijija bua ndekele ditabuja dianyi, anu mumvua muleje mu mêyi anyi a ntuadijilu. Pavua dimfunyina anyi dindobesha kabiyi biende bimpe, bakankosela tshibawu tshia bidimu 7 bia mudimu mukole mu kamponya kavua pabuipi ne tshimenga tshia Saransk. Pamvua mu njila mutangile mu kamponya aku, ngakapeta lumu ne: mbalele Olga, muanetu wa bakaji muibidi. Nansha muvua mukajanyi ne bana banyi ba bakaji kule menemene nanyi, ngakakoleshibua pangakamanya ne: meme ne Maria tuvua bashale ne lulamatu kudi Yehowa.

Maria ne bana betu ba bakaji babidi, Olga ne Irina, mu 1965

Musangu umue ku tshidimu, Maria uvua ulua mu Saransk bua kummona, nansha muvua luendu lua kumbukila mu Tulun ne kupingana luangata matuku 12 ku kawulu. Tshidimu tshionso, uvua untuadila mukolo mupiamupia wa bisabata. Uvua usokoka munda muabi nimero mipiamipia ya Tshibumba tshia Nsentedi. Tshimue tshidimu, dikumbula dia Maria divua dia pa buadi bualu wakalua ne bana betu ba bakaji babidi abu. Ela meji disanka dimvua nadi dia kubamona ne kuikala nabu!

MIABA MIPIAMIPIA NE NTATU MIPIAMIPIA

Mu 1966, bakangumbusha mu kamponya ka dienza midimu mikole, tuetu kuya bonso banayi mu tshimenga tshia Armavir, pabuipi ne Mbuu Mufiike. Muomu amu, tuakalelamu bana betu ba balume aba: Yaroslav ne Pavel.

Katuyi banji kunenga, basalayi ba KGB bakatuadija kulua ku nzubu kuetu, bakeba mikanda ya malu a mu Bible. Bakakalakasa miaba yonso, too ne mu tshidilu tshia ngombe. Musangu mukuabu, basalayi abu bakasuluila bua munya mukole uvuaku, ne bilamba biabu bivua tente ne lupuishi. Maria wakabumvuila luse, bualu bobu bavua batumikila anu tshivuabu babambile. Wakabapesha mâyi a bimuma ne kubatuadilaye buloso bua kukupula nabu bilamba, dilongo dia mâyi ne bilamba bia kudikupula nabi mâyi. Pashishe, pakafika mfumu wa bena KGB, basalayi abu bakamulondela muvuabu babenzele malu ne bulenga. Pakayabu, mfumuabu eu wakatua mimuemue, ne kutukupaye tshianza. Tuakasanka bua kumona malu mimpe atudi tupeta patudi tudienzeja bua “kutshimuna malu mabi ku malu mimpe.”​—Lomo 12:21.

Nansha muvuabu bakalakasa mu nzubu muetu misangu ne misangu, tuakatungunuka ne kuyisha mu Armavir. Tuakakolesha kabidi kasumbu ka bamanyishi kavua mu tshimenga tshia Kurganinsk tshivua pabuipi apu. Bidi binsankisha bikole bua kumanya ne: lelu kudi bisumbu bisambombo mu Armavir ne binayi mu Kurganinsk.

Mu kupita kua bidimu, kuvua misangu ivua ditabuja dietu diteketa. Kadi tudi ne dianyisha kudi Yehowa bua mudiye muenze mudimu ne bana betu ba lulamatu bua kutubela ne kutukolesha mu nyuma. (Mis. 130:3) Tuakatetshibua kabidi bikole patuvua tuenza mudimu pamue ne bena KGB bavua badifinye mu tshisumbu katuyi bamanye. Bavua bamueneka bena tshisumi ne bayisha bikole. Bamue bakapeta too ne majitu mu bulongolodi. Kadi mu bungi bua bidimu, tuakamanya tshivuabu menemene.

Mu 1978, pavua Maria ne bidimu 45, wakimita kabidi. Bu muvuaye utata ne disama dia muoyo, baminganga bavua batshina bua kalu kufua, ne bakateta kumuitabijija bua atule difu. Maria wakabenga. Nunku bamue baminganga bavua bamulondakaja ne lushingi muaba wonso uvuaye uya mu lupita amu, bakeba bua kumutua buanga bua kumutudisha difu. Bua kukuba muana uvua munda eu, Maria wakanyema mu lupitadi.

Bena KGB bakatutumina dîyi bua tumbuke mu tshimenga. Tuakaya mu musoko uvua pabuipi ne tshimenga tshia Tallinn mu Estonie, uvua tshikondo atshi tshitupa tshia URSS. Mu Tallinn emu, Maria wakalela Vitaly, muana wa balume uvua ne makanda a mubidi, bishilangane ne muvua baminganga bambe.

Pashishe, tuakumbuka mu Estonie bua kuya kusombela mu Nezlobnaya, ku sud kua Russie. Tuvua tuyisha ne budimu mu bimenga bia pabuipi apu, bantu ba mu bimenga bikuabu bia mu ditunga bavua baluamu. Bavua baluamu bua kudiondopisha, kadi bamue bavua bapingana ne ditekemena dia muoyo wa tshiendelele!

TUDI TUKOLESHA BANA BETU BUA KUNANGABU YEHOWA

Tuakadienzeja bua kubueja dinanga dia Yehowa ne dijinga dia kumuenzela mudimu munda mua bana betu ba balume ne ba bakaji. Tuvua ne tshibidilu tshia kubikila bena Kristo netu bavua mua kushila bana betu tshilejilu tshimpe. Umue wa kudibu uvua utamba kulua mmuakunyanyi Grigory uvua mutangidi wa tshijengu kubangila mu 1970 too ne mu 1995. Dîku dijima divua disanka pavuaye ulua, bualu uvua muntu wa disanka ne muena bilele. Patuvua ne benyi, tuvua ne tshibidilu tshia kunaya manaya a mu Bible, ne bana betu bakakolesha dinanga diabu dia miyuki ya mu Bible bikole.

Bana banyi ba balume ne bakaji babu.

Kumbukila ku dia bakaji batangile ku dia balume, mulongo wa panyima: Yaroslav, Pavel, Jr., Vitaly

Mulongo wa kumpala: Alyona, Raya, Svetlana

Mu 1987, muanetu wa balume Yaroslav wakaya mu tshimenga tshia Riga mu Lettonie, muvuaye mua kuyisha mudilekelele. Kadi pakabengaye kubuela mu busalayi, bakamukosela tshibawu tshia buloko bua tshidimu tshimue ne tshitupa, ne bakamutuma mu maloko tshitema mashilashilangane. Malu avua mamfikile mu buloko amvua mumulondele akamuambuluisha bua kunanukilaye. Pashishe wakalua mpanda-njila. Mu 1990, muanetu wa balume Pavel, uvua ne bidimu 19, wakajinga bua kuya mu tshidiila tshia Sakhalin ku nord kua Japon bua kuenza mudimu wa bumpanda-njila. Ku ntuadijilu, katuvua basue bua aye to. Mu tshidiila atshi tshijima muvua anu bamanyishi 20, ne tshivua kule ne muaba utuvua basombele, ntanta wa kilometre 9 000. Kadi ndekelu wa bionso tuakitaba, ne dipangadika edi divua dimpe. Bantu ba mu tshidiila atshi bavua bitaba mukenji wa Bukalenge. Mu bidimu bikese, bakenza bisumbu 8. Pavel wakenza mudimu mu Sakhalin too ne mu 1995. Tshikondo atshi, anu muanetu wa mukala Vitaly ke utuvua bashale nende kumbelu. Uvua munange kubala Bible katshia anu ku buana buende. Pakakumbajaye bidimu 14, wakalua mpanda-njila ne ngakenza nende mudimu wa bumpanda-njila mu bidimu bibidi. Tshivua tshikondo tshimpe be! Pakakumbaja Vitaly bidimu 19, wakatushiya bua kuya kuenza mudimu wa bumpanda-njila bua pa buabu.

Mu 1952, musalayi kampanda wa KGB uvua muambile Maria ne: “Wewe musue, udi ulekela ditabuja diebe anyi udi wenza bidimu 10 mu buloko. Paudi upatuka, newikale ukadi muntu mukulumpe, mujike.” Kadi malu akenzeka mu mushindu mukuabu. Tuakamona muvuabu batunange kudi Nzambi wetu wa lulamatu, Yehowa, kudi bana betu balela, ne kudi bantu ba bungi batuvua bambuluishe bua kumanya bulelela. Meme ne Maria tuakasanka patuakaya miaba ivua bana betu benzela Nzambi mudimu. Tuakamona muvua bantu bavua bana betu bambuluishe bua kumanya Yehowa bikale ne dianyisha.

TUDI NE DIANYISHA BUA BUIMPE BUA YEHOWA

Mu 1991, mbulamatadi wakanyishila Bantemu ba Yehowa bua kuenzabu mudimu wabu badikadile. Dipangadika edi diakatupeshilula bukole bua kuenza mudimu wa diyisha. Tshisumbu tshietu tshiakasumba too ne bise utuvua mua kuya nende mu bimenga ne misoko bia pabuipi ku ndekelu kua lumingu luonso.

Meme ne mukajanyi mu 2011

Ndi ne disanka bua mudi Yaroslav ne mukajende Alyona, ne Pavel ne mukajende Raya benza mudimu ku Betele padi Vitaly ne mukajende Svetlana benza mudimu wa dikumbula bisumbu. Muanetu wa bakaji wa kumpala Irina, ne bena mu dîku diende mbasombele mu Allemagne. Bayende Vladimir, ne bana babu ba balume basatu mbakulu mu tshisumbu. Muanetu wa bakaji Olga mmusombele mu Estonie ne utu umbikila pa tshibidilu. Diakabi, mukajanyi Maria, wakafua mu 2014. Ndi muindile ne muoyo kuulu kuulu bua kumonangana nende pabishabu bantu ku lufu! Mpindieu ndi musombele mu tshimenga tshia Belgorod, ne bana betu ba muaba eu badi bangambuluisha bikole.

Bidimu bindi muenzele Yehowa mudimu mbindongeshe ne: kulama muoyo mutoke kudi ne ntatu ya bungi, kadi ditalala dia munda didi Yehowa utupesha ntshiuma tshia mushinga mukole menemene. Masanka atudi bapete, meme ne Maria, bua mutudi bashale bashindame mu ditabuja nga bungi menemene kupita ne mumvua mua kuela meji. Kumpala kua dikuluka dia URSS mu 1991, kuvua anu bamanyishi bapite pa binunu 40. Lelu kudi bamanyishi bapite pa binunu 400 mu matunga avua enza Union Sovietique! Ndi mpindieu ne bidimu 83 ne ntshidi anu mukulu mu tshisumbu. Diambuluisha dia Yehowa divua misangu yonso dimpetesha bukole bua kunanukila mu ntatu. Eyowa, Yehowa mmumfute malu mimpe menemene.​—Mis. 13:5, 6.

^ tshik. 4 KGB ntshikepeshilu tshia dîna dia tshibambalu tshia malu a bukubi tshia bena Russie.