TUˈUGË soldäädë xyˈanmääyëts: “Kyaj xyjaty mˈuˈunkteetyˈatët, ix xynyikeˈegyë mnëëxuˈunk mëdë mgudëjk diˈib uˈunkmëët. ¿Pënë net yajkay yaˈuugëdëp ets kuentˈatëdëp? Mmastuˈudë mrelijyonk ets mjëmbitët mä mdëjk”. Tats nˈatsooy: “Kyajts yam nikeˈegyë nfamilyë. Mijtsëts yam xymyäjtstëp. ¿Ets tëts ti nduundëgoy?”. Ja soldäädë ta yˈatsooy: “Nitii duˈun kyakuboky extëm ko pën Tyestiigëty”.

Ja duˈun tyuun jyäjtë mä jëmëjt 1959 kotsë nety nyajpääty pujxndëgoty jap Irkutsk, Rusia. Tëtsë nety mëdë ngudëjk Maria nbëjtäˈäktë nwinmäˈäny ko nguˈayowëyandëbëts kots njukyˈattë tëyˈäjtën myëët ets kyajtsë Dios nmastuˈudäˈändë (1 Peed. 3:13, 14). Päätyëtsë Dios ojts xykyunuˈkxtë. Minëts nˈoknimaytyaˈaky wiˈixëts të njukyˈattë.

Nmaxuˈunkˈäjtyëts mä jëmëjt 1933 jap Ucrania, mä tuˈugë käjpn txëwˈaty Zolotniki. Mä jëmëjt 1937, tats ojts xykyuˈixëdë ntsëgumëty diˈib nety Testiigëty ets tsyëënëdë Francia. Tats xymyooytyë majtskë liibrë, tuˈuk txëwˈaty Gobierno ets jatuˈuk Liberación, diˈib yajpëtsëëmbyë Sociedad Watch Tower. Kots ja ndeety ojts tkajpxy, ta jatëgok tmëbëjkyë Dios. Per jotmaymyëëdëts njënäˈäny ko mä jëmëjt 1939, ta mëk pyäˈämbejty, ets ko nety yˈooganë tats ja ndääk tˈanmääy: “Tyäˈädë yëˈë duˈun ja tëyˈäjtën, tukniˈˈixëdë uˈunk ënäˈk”.

Abril poˈo mä jëmëjt 1951, ja ogäˈänë kuduungëty ojts tˈyajnëjkxtë Testiigëty jap Siberia, diˈibë nety tsënääytyëp mä Unión Soviética. Ets ëjts mëdëtsë ndääk etsëtsë nˈutsy Grigory, japëts nyajmëtsoˈondë Ucrania. Tats nyajmëjäjttë Tulun, Siberia, kotsë nety të nyajmëduˈuyoˈoytyë trengoty 6,000 kilometrë. Etsëtsë nˈäjtsy Bogdan, kyum majtsk sëmään jyajty jap Angarsk, mä ja tsumyjyaˈay mëk tyundë. Ja nety 25 jëmëjt të yajtuknikäjpxpety ets mëk tyunët.

Mëdëtsë ndääk etsëtsë nˈutsy Grigory, käjpxwäˈkxtëbëts ijty mä ja jäˈäy të tsyënääytyaknbëktë, per nˈëxtääytyëtsë winmäˈäny wiˈixëts ndundët. Extëm nˈokpëjtakëm, duˈunëts nyajtëwdë: “¿Kyaj pën xynyanijawë ttoogäˈänyë bakë?”. Kots ijty nbäättë tuˈugë jäˈäy diˈib tyoogaampy, tats ndukmëtmaytyäˈäktë wiˈix jantsy oy të kyojˈyë tsäjpkää, ets ko waanë yˈity, yëˈëts nimaytyaknëdëp ko tam pën të tˈyajkojtäˈäy tijaty. Mä tadë tiempë, ta pyëtsëëmy tuˈugë perioodikë diˈib jënan ko Testiigëty yajnidëˈëwëdëbë bakë, per diˈibën yˈëxtääytyëp yëˈë borreegë. Ets jantsy ojtsën nbäättë mayë jäˈäy diˈib yujy extëmë borreegë. Jantsy jotkujkëts nnayjäˈäwëdë kots mëdë jäˈäy nˈëxpëjktë Biiblyë diˈib yujy tudaˈagyëty ets oyjyaˈayëty. Tyam, jap Tulun ja jyapˈaty naxy tuk mëgoˈpxë käjpxwäˈkxpë ets tuˈugë tuˈukmujkën.

Yëˈë ngudëjkëts Maria, jap tnijäˈäwë tëyˈäjtënë Ucrania ko nety tyunyëty ja Segunda Guerra Mundial. Ko netyë jyëmëjt 18, ta tuˈugë soldäädë janääm  jatsojk wixaty yˈanmääyë parë mëët yˈit tsyëënët, perë Maria xëmë ojts tjëjpkugäjpxë amëk jotmëk. Tëgok ko jyajty mä tyëjk, ta tpaty ja soldäädë jap myabajngëjxy. Maria ta netyë pyëyëˈkpëtsëëmy. Ets ja soldäädë ta jyantsy jyotˈambëjky ets yˈanmääyë ko pyëjtäˈägäˈänyëty pujxndëgoty mët ko Tyestiigëty. Ets duˈunën jyajty, mä jëmëjt 1952 yajtuknikäjpxpejty ets mäjk jëmëjt yˈitët pujxndëgoty. Maria duˈun nyayjäˈäwë extëm jyajtyë José, diˈib yajtsuum mët ko kyaj tmëdëgooyë Jyobaa (Gén. 39:12, 20). Ko netyë Maria yajmënëjkxnë pujxndëgoty, ta ja tsyofeer yˈanmääyë: “Këdii mtsëˈëgë. Ta mayë jäˈäy diˈib të yˈittë pujxndëgoty, ko pyëtsëmdë duˈunyëmë jäˈäy myëjˈixëdë”. Tyäˈädë ääw ayuk mëjwiin kajaa myëjääwmooyë.

Desde 1952 axtë 1956, Maria yˈijty mä mëk tyundë tsumyjyaˈay jap Gorki (diˈib tyam yajtijp Nizni Nóvgorod, Rusia). Japë jäˈäy mëk yajtuunë parë twijxëˈëk tnujkëˈëgët ja ääy kepy, oyë nety mëk jyantsy tyëtykyëty. Pääty ok pyäˈämbejty. Ets mä jëmëjt 1956, ta yˈawäˈätspëtsëëmy ets yajkejxy Tulun.

Kots tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm xyˈanmääy ko ta jyaˈty tuˈugë kiixy jam Tulun, tats ojts nëjkxy bisikletëkëjxy mä jyaˈtyë autobus parëts nbudëkëyaˈany mët ja xyuumy tsyemy. Desde jaats ntsujˈijxyë Maria, per ojtsëts xytsyiptakxë nyajnayakëdët, ets koonëmëts ndukmääy. Jats nbëjktë 1957, ets kyum jëmëjt, tats nbattë tuˈugë nëëx, Irina. Jantsy jotkujkëts nety nˈittë, perë tyäˈädë jotkujkˈäjtën jeˈeyë waanë jyejky, pes yajtsuumëts mä jëmëjt 1959 mët kots nyajpëtsëmyë ëxpëjkpajn. Tëdujk poˈojëts nˈijty mä tuˈugë pujxndëjkë aduˈuktuuybyë. Ets parëts nnayjäˈäwë jotkujk, yëˈëts xypyudëjkë kots xëmë nnuˈkxtaky, nguyˈëëyëtsë Jyobaa etsëts naybyawinmääyë awäˈätstum ngäjpxwaˈkxy.

Kotsë nety tëgok njustisëpääty pujxndëgoty, tats tuˈugë soldäädë xymyëyaxkeky: “¡Tim tsojkëts niˈamukë Testiigëty ndaˈannakëyäˈändë extëm yajtunyë tsuk!”. Tats nˈatsooy: “Jesus jyënany ko ja oybyë ayuk yajkäjpxwäˈkxäämp abëtsemy nyaxwinyëdë, ets nipën mbäät tkayajtuˈuwëˈëmë”. Ok, ta ja soldäädë tˈëxtääyë wiinkpë winmäˈäny parëts nmastuˈudët tijatyëts nmëbëjkypy, ets duˈunëts xyˈanmääy extëmëts të nimaytyaktsoony. Oyëts wiˈix xyjaˈˈanmääytyë ets oyëts wiˈix xyjatuundë kyajts nmastutyë nmëbëjkën, tats xytyuknikäjpxpajttë jëxtujk jëmëjt nˈitët mä mëk tyundë ja tsumyjyaˈay jap naa wingon Saransk. Kotsë nety jap nyajmënëjkxy tats nnijäˈäwë ko të myaxuˈunkˈaty ja myëmajtskpëtsë nnëëxuˈunk, Olga. Oyëtsë nety jagam nyajpääty mätsë nfamilyë, xyjotkujkmooyëts kots mëdëtsë ngudëjk yëˈëtsë nety nmëmëdoowdëbë Jyobaa.

Jats ijtyë Maria xykyuˈixë win jëmëjt jap Saransk, oy ja tren tëdujk xëëw myëduˈuyoˈoyëty ko myiny, ets nanduˈun ko jyëmbity. Xëmë ijty tmëminyëtsë jembyë nbotës ets mä ja këˈëkpäˈtk, jap ijty tˈyuˈutsyë jemyatypyë La Atalaya. Xëmëts njamyetsy kots tëgok ojts xykyuˈixëdë mët nimajtskëts ja nëëx. Mbäät xyˈokpawinmaytyë wiˈixëts ja nˈääw njot yˈamutskˈäjty kots nˈijxtë.

Mä jëmëjt 1966 nˈawäˈätspëtsëëmyëts mä soldäädë mëk tˈyajtundë tsumyjyaˈay, ets tats mëdë nfamilyë ojts nëjkxtë tsënaabyë mä siudad Armavir, diˈib myëwingonˈäjtypyë mar Negro. Jap myaxuˈunkˈäjtyë nmäängëts Yaroslav etsë Pavel.

Ko tiempë nyajxy, ta soldäädëtëjk myiindë mätsë ndëjk ets ttukˈijx ttukwoˈonëdë parë tpäädäˈändë  ëxpëjkpajn. Yˈëxtääytyë axtë mä tsäjpkää jëˈxy yˈity. Ets tëgok, ta Maria tpaˈˈayooy ja soldäädëtëjk jaˈko jantsy äämbë nety ets jyantsy pyëxyikëdë ets ja wyitëty të nyaxjokëtyaˈay. Maria nyijäˈäwëbë nety ko ja soldäädëtëjk aneˈemy yˈittë. Pääty ta tˈyajnëˈuktë, tmooytyë tuayë, sepiyë parë wyit tˈyajwäˈätstët etsë nëë. Ko jyajty ja soldäädë wintsën, ta yˈanmääyëdë ja soldäädëty ko tëts nˈoyjyaˈaytyäˈäktë mët yëˈëjëty. Ko ojts nyëjkxnëdë, tats ja soldäädë wintsën xymyëtxiktë etsëts xykyëmäjtstë. Jotkujkëts nnayjäˈäwëdë kots nˈijxtë wiˈix oy wyimbëtsëmy ko nduˈunëmë mëjääw parë nbanëjkxëmë tyäˈädë käjpxwijën: “Mmëmadäˈäktë ja axëkˈäjtën mët ko xytyundët ja oyˈäjtën” (Rom. 12:21).

Oyëts janääm jatsojk ja ndëjk yajtukˈijx yajtukwoˈonë, duˈunyëmëts ojts ngäjpxwäˈkxtë Armavir. Nan nbudëjkëdëts tuk grupë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsënääytyëp Kurgáninsk, tuˈugë siudad diˈib naa wingon wëˈëmp. Jantsy jotkujkëts nnayjawëty ko tyam tëdujkë tuˈukmujkën jap Armavir ets taxk jap Kurgáninsk.

Nuˈunë tiempë të nyaxy, ojts näˈätyë nmëbëjkën xyaamdë. Per nmooytyëbëtsë dyoskujuyëmë Jyobaa ko tˈyajtuundë nmëguˈukˈäjtëm diˈibëts ojts xykyäjpxwijtë ets xyjotmëkmooytyë kots nyajtëgoyˈäjttë (Sal. 130:3). Nan ojts tsyiptaˈaky nmëdundëdëtsë Jyobaa mët ja soldäädëtëjk diˈib tyuktëjkëdë ja Diosë kyäjpn ets nyayajnäjxëdë extëmxyëp tjantsy tsyoktë tëyˈäjtën, pes extëm ijty kyäjpxwäˈkxnëdë ets nääk axtë yajtuunkmooytyë mä Diosë kyäjpn. Per ok, tats nnijäˈäwëdë pënëtyën yëˈë.

Mä 1978, ta Maria jatëgok ojts wyeˈemy uˈunkmëët ko netyë jyëmëjt 45. Kom myëdäjtypyë nety tuˈugë päˈäm mä kyorasoon, ta ja doktoorëty yˈanmääyëdë ko mbäät yˈooky ets mas ko oy ko tˈyaˈoogët ja yˈuˈunk diˈib nyikëjxmˈäjtypy. Per ninuˈun tkakupëjky, ta nääk ja doktoortëjk pyabëtsëëmëdë ets jyatukkumanëdë tuˈugë tsooy diˈib ja uˈunk yajjënakëp. Maria kak mä ja hospital parë ja uˈunk kyaj wiˈix jyajty.

Ko waanë yˈijty, tats nyaˈëxkajxtë Armavir ets tats ojts nëjkxtë mä tuˈugë käjpn diˈib wingon wëˈëmp Tallin, jap Estonia, diˈibë nety nitënääyëbë Unión Soviética. Ets oyë nety ja doktoortëjk të tjaˈˈatsëˈëgëdë Maria, ojts tˈyajmaxuˈunkˈaty tuˈugë mixyuˈunk diˈib oy mëk, ets jats nxëëwmooytyë Vitaly.

Ok, tats ojts nëjkxnëdë tsënaabyë Nezlobnaia, Rusia. Nëjkxtëbëts ijty käjpxwäˈkxpë mä kanäägë käjpn diˈib wingon wëˈëmp, jeˈeyë ko nnaygyuentˈäjtëdëts, mä tyäˈädë käjpn jäjttëp ijty mayë turistë etsë jäˈäy diˈib tsoybyatandëp. Määyëm ja jäˈäy tsyoondë parë yˈagëdäˈägäˈändë, per nääk ojts jyëmbijnëdë jotkujk mët ko tnijäˈäwëdë ko mbäät tˈawixtë ja jukyˈäjtënë winë xëëwbë.

Nduundëtsë mëjääw parëts ja nˈuˈunk nˈënäˈk ttsoktëdë Jyobaa ets tmëdundët amumduˈukjot. Xëmëts ijty nwowdë nmëguˈukˈäjtëm diˈibëts ja nˈënäˈkuˈunk pyanëjkxëdëp ja yˈijxpajtën. Extëmëts ja nmëgaˈax Grigory, diˈib tuun sirkuitë desde 1970 axtë 1995, xëmëts ijty xykyuˈixëdë. Jantsy jotkujkëts ijty nnayjawëdë ko jyaˈty, pes jantsy axiˈik axon ets xyyajxik xyyajˈandaktëbëts. Kots ijty nwowdë nmëguˈukˈäjtëm, yëˈëts ijty ndukˈëyëˈk ndukkuyäjttëp tijatyë Biiblyë myaytyakypy ets yëˈë diˈib pudëjkëdë ja nˈuˈunk nˈënäˈkëts parë niˈigyë ttsojkënyëˈattët tijatyë Biiblyë myaytyakypy.

 Mä jëmëjt 1987, tatsë nmäänk Yaroslav ojts nyijkxy Riga, jap Letonia, mä mbäät kyäjpxwaˈkxy awäˈätstum. Per kom kyaj nyëjkxany mä soldäädëtëjk wyäˈktäˈäktë, ta yajtuknikäjpxpety yˈitët pujxndëgoty tuk jëmëjt jakujkm. Ja yˈijty mä taxtujkë pujxndëjk ets diˈib pudëjkë, yëˈko tëtsë nety ndukmëtmaytyaˈaky wixatyëts njäjty ngëbejty kots nyajtsumy. Ok, ta tyuundëjkë prekursoor. Mä jëmëjt 1990, tatsë nmäänk Pavel, diˈibë netyë jyëmëjt 19, jyënany ko nyëjkxäˈäny prekursoorˈäjtpë Sajalín, tuˈugë isla diˈib Japón. Tim jawyiin kyajts ngupëkandë, pes jeˈeyë nety jyapëty 20 käjpxwäˈkxpë ets ja nety jyagamëty 9,000 kilometrë. Per ok tats ngupëjktë, ets oy kots ngajxtë mët ko yˈaxäjëdë jäˈäy ja Diosë yˈayuk. Ko nyajxy tuk jëmëjt majtsk jëmëjt, të nety nyaxkëdaˈaky tuktujkë tuˈukmujkën. Pavel japyëm tyuuny Sajalín axtë 1995. Ets ëëtsëty yëˈëyëtsë nety mëët nˈakˈittë Vitaly diˈib tim mutsk. Yëˈë desde mutsk ttsojkënyëˈajty tkäjpxäˈänyë Biiblyë. Ets ko netyë jyëmëjt 14, ta tyuuntsondaky prekursoor ets ëjts tats nanduˈun nduuny majtsk jëmëjt. Jantsy oyëts nduundë mä tadë tiempë. Ko netyë Vitaly jyëmëjt 19, ta ojts tsyoˈonë parë tyunäˈäny prekursoor espesial.

Mä jëmëjt 1952 duˈunë Maria yˈanmääyë tuˈugë soldäädë: “Mmastuˈut diˈib mmëbëjkypy o mnëjkxäämp mäjk jëmëjt pujxndëgoty. Ets ko mbëtsëmët të nety mëjjäˈäyë ets naytyuˈuk myajpääty”. Per kyaj të jyëduˈunˈaty. Pes tëts nimajtsk njawëdë ko xytsyojktëbëtsë Jyobaa, diˈib ninäˈä kyamastuˈuty, xytsyojktëbëtsë nˈuˈunk nˈënäˈk ets pënatyëts të ndukniˈˈixëdë ja tëyˈäjtën. Nan jantsy jotkujkëts nnayjäˈäwëdë kots nguˈijxëdë nˈuˈunk nˈënäˈk mä Dios mëdundë, pes nˈijxtëts wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm tmëjjawëdë ko pyudëjkëdë parë tnijawëdët ja tëyˈäjtën.

Mä jëmëjt 1991 ta Jyobaa tyestiigëty yaˈëxkajpy gobiernë windum extëm tuˈugë relijyonk. Pääty ojts niˈigyë myëjwindëkë ja Diosë tyuunk. Axtë ojts ja tuˈukmujkën tjuy tuˈugë autobus parëts sääbëdë domingë nëjkxtët käjpxwäˈkxpë mäjatyë käjpnnuˈunk etsë siudad.

Jantsy jotkujkëts nnayjawëty ko Yaroslav mëdë kyudëjk Alyona, etsë Pavel mëdë kyudëjk Raya, tyundë Betel. Etsë Vitaly mëdë kyudëjk Svetlana, tyundë sirkuitë. Irina jap tsyëënë Alemania, etsë myëmëjjäˈäy, Vladimir, mët nidëgëëgë myäänk ak mëjjäˈäy tyundë. Olga jap tsyëënë Estonia ets janäämëtyëts xymyëgajpxy. Jotmaymyëëdëts njënäˈäny kotsë ngudëjk Maria, ja yˈoˈky 2014, ets ntsojkënyëˈajtypyëts nˈixäˈäny jatëgok ko jyukypyëkët. Tyam yäts ntsëënë Bielgorod, ets mëjwiin kajaajëts xypyudëkëdë nmëguˈukˈäjtëm.

Nuˈun të nyaxyë tiempë, yëˈëts të xytyukniˈˈixë ko tsiptakp mëk ndënäˈäyëm ets kyaj nmastutëmë Dios, per ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën diˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm ko duˈun nˈijtëm, mëjwiin kajaa tsyobääty. Kots të nmëmadäˈäktë amay jotmay, mëjwiin kajaajëts të nyajkunuˈkxtë extëmtsë nety kyaj ndimjëjpˈixtë. Mä jëmëjt 1991, mä netyë Unión Soviética kyanaywyaˈkxyëty kanäk paˈis, ja netyë käjpxwäˈkxpë naxy 40,000. Ets tyam mä kanäägë paˈis diˈib ijty yajtijp Unión Soviética, ja jyaˈˈatyë käjpxwäˈkxpë naxy 400,000. Jats tyamë njëmëjt 83 ets duˈunyëmëts nduny mëjjäˈäy. Xëmëtsë Jyobaa të xymyoˈoyë jot mëjääw parëts nmadäˈägët ets tëts xykyumay mëjwiin kajaa (Sal. 13:5, 6).