Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

NSHALEELO A MUNTU

Kunyingila mu bitompwanga akutusha myabi ibungi

Kunyingila mu bitompwanga akutusha myabi ibungi

UNGI mukata a mbulamatadi a mu Russie bangambile’shi: “We nshe bana ntomboshi. Bosumbushena mukash’obe n’eyimi na mwan’obe mukashi. Nnanyi ebadisha na kwibalombesha nkalo yabo? Pela uno mudimo oobe walukye ku nshibo!” Namwalulwile’shi: “Nya, ntshi musumbushene kifuko kyande’mi. Anwe ngi bankwate!” Uno mukata a mbulamatadi bangipwishe’shi: “Twi bakukwate bwakinyi? Ta kwi kingi kibeshi ki bubi bu kwikala Temwe nya.”

Tubadi bakite ino ntentekyeshi mu kipwa kya 1959 panadi mu lukano mu kibundji kya Irkutsk mu eumbo dya Russie. Nakyebe kubanda kubwela bwakinyi ami na mukashi’ande, Maria, tubadi belumbuule bwa “kukyenga pa mwanda wa kululama” na myabi ibatudi bapete pa mwanda wa kunyingila kwetu kwa mu bitompwanga.​—1 Mpyeele 3:13, 14.

Ne mutandjikile mu Ukraine mu kipwa kya 1933 mu musoko wa Zolotniki. Mu kipwa kya 1937 mwina a nyinami na mulum’aye, babadi bapwe kwikala ba Temwe ba Yehowa, abakatukile mu France bafika mu kwitutembela, abo nkwitulekyela mukanda wa Gouvernement universel na wa Deliverance, ibabadi batushe kwi sosiete a Watch Tower. Pabadi nshami mubadikye ino mikanda, babangile kutamisha lukumino mwi Efile Mukulu. Mwanda wa malwa, mu kipwa kya 1939 bakumbile mukumbo wibukopo, anka kumpala kwa’ye kufwa balungwile nyinami’shi: “Bino ngi bya binyibinyi. Ebilongyeshe bana betu.”

SIBERIE NYI EFUBA DIPYA BWA BULUNGUDI

Mu mweshi wa Kananka mu kipwa kya 1951, bakata b’eumbo ababangile kutuma ba Temwe ba Yehowa dya ku lupese lwa kutunduka lwa Russie na kwibatuma mu Sibérie mu lukano. Ami na mama na mwin’ande mulume, Grigory, babadi betutume boso bwetu dya kutunduka kwa eumbo dya Ukraine. Kunyima kwa kutambuka bilometre 6 000 mu mashuwa a ndjandja, tubafikile mu kibundji kya Tulun mu Sibérie. Kunyima kwa mbingo ibidi, tutu’ande, Bogdan, bafikile mu mbalo ya bantu bafilukye mu kibundji kya Angarsk kibadi pepi netu. Abadi bamutshibile bipwa 25 bya kufuba midimo i bukopo.

Ami, Grigory, na mama tubadi atulungula mukandu wibuwa mu kipindji kya nsenga ki mu bwipi mwa kibundji kya Tulun, anka bibadi abitungu’shi twikale badimukye. Bu kileshesho, tubadi atuyipusha bantu’shi, “Pano pe muntu akumina namu kwituudisha ngombe?” Nsaa yatupete muntu e na ngombe a kuudisha, tubadi atumulungula bipangibwe ngombe mu mushindo wa kukaanya. Mafuku ebungi kumpala, tubadi atwisamba na bantu pabitale Mupangi. Mu aa mafuku, abadi bafunde mu ungi jurnale pabitale ba Temwe ba Yehowa’shi nyi mbantu abayipusha ngombe aku namu bakwete kukimba mikooko! Na tubadi basangane bantu be bu mikooko binyibinyi! Tubadi na muloo wa kulonga na bantu basha kwiyisha na abakumina kukuukila benyi mu kino kipindji kya nsenga. Lelo uno, mu kibundji kya Tulun mwi kakongye ke na balungudi bakile pa 100.

BIBADI BITOMPIBWE LUKUMINO LWA MARIA

Mukashi ande maria badi mulongye bya binyibinyi ku Ukraine mu ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima. Pabaadi na bipwa 18, mukata a mbulamatadi a mu Russie babangile kumukyengyesha na kukimba bya kutambuka naye masandji pa bukopo, anka Maria bapelele n’eshimba dyaye dyoso. Dingi efuku, pabalukile ku nshibo, basengeene muntu mulale ku lusala. Maria nkusuuka. Pa mwanda wa nsungu ibadi mumukwatshile, uno mukata bakimbile bya kumwela mu lukano pa mwanda wa kwikala bu kamonyi, na dingi mu kipwa kya 1952, abakwatshile Maria bamutshibila lukano lwa bipwa ekumi. Bapushishe nka bu Yoosefe, ababadi bele mu lukano pa mwanda wa lulamato lwaye. (Kibangilo 39:12, 20) Muntu batwadile Maria mu mootoka kukatuka ku mbalo ibadi asamba na ku lukano bamulungwile’shi: “Totshinanga. Bantu bebungi bakwete kwenda mu lukano kadi abemutuuku na kineemo kyabo.” Ano mayi abadi amunyingishe.

Kubanga mu kipwa kya 1952 na ku kya 1956, Maria badi mu kisaka kya bantu abafubu midimo i bukopo pepi na kibundji kya Gorkiy (binobino abekitanyina bu Nizhniy Novgorod) mu Russie. Abamupeele mudimo wa kushinda mitshi, mpa na mu mafuku e mashika e bukopo. Bakumbile maladi, ngi bwakinyi mu kipwa kya 1956 abamutushishe mu lukano, na kumutuma mu kibundji kya Tulun.

NADI KULA NA MUKASHI ANDE NA BANA BANDE

Pababandungwile kwi ungi mukwetu mulume’shi kwi mukwetu mukashi kwete kufika, natshile nkinga yande nenda ku mbalo ayimenaa myootoka bwa kufumankana naye na kumusemwina kibuta. Panafumankene na Maria, nabangile kumufula. Nadi mwikitshishe ngofu bwadya kunkumina​—anka badi munkumine kunyima kwa mafuku. Tubadi beyibakishene mu kipwa kya 1957. Kunyima kwa kipwa kimune, tubatandjile mwan’etu mukashi Irina, anka babadi bantshibikishe muloo wande kwa kushala naye. Mu kipwa kya 1959, babankwatshile pa mwanda wa kutusha mikanda ayipatuula Bible. Nakitshine myeshi isamombo mu mbalo ya bupenka. Bwa kulama butaale bwa mwishimba, mu aa mafuku nadi natekye nsaa yoso, nayimbi ngono ya Bufumu, na kunangushena mishindo yandya kulungula mukandu wibuwa pabantusha dingi mu lukano.

Panadi mu mbalo ya kufuba midimo i bukopo mu kipwa kya 1962

Panadi mu lukano, mu nsaa ibabadi abangyele nkonko, muntu badi angipusha basamine n’eyi di bukopo amba’shi: “Binobino atwinwashina na ngwa anwe bantu be bu mpuku ya makoswe i mu nshibo!” Namwalulwile’shi, “Yesu bambile’shi, mukandu wibuwa wa Bufumu aukalungulwa mu miilo yoso, na ta kwi muntu su ngumune mulombene kwiwimika.” Kunyima, uno muntu babangile kukimba mayele a kunkuminyisha bwandya kusumbula lukumino lwande, pa kundungula mayi andi mubwele kumbangilo kwa uno mwisambo. Pababamwene’shi ta mbangobeshe na myanda ya kuntshinyisha na ya kundimba, abadi bantshibile lukano lwa bipwa musambo na kufuba midimo i bukopo mu mbalo i pepi na kibundji kya Saransk. Panadi nende ku ino mbalo, abandungwile’shi mukashi’ande batanda mwan’etu a kabidi, Olga. Sunga mbibadi mukashi ande na bana be kwi bula, eshimba dibadi adinyingi pa kutentekyesha’shi ami na Maria twi bashale na lulamato kwi Yehowa.

Maria Sivulsky na bana babo bakashi, Olga na Irina, mu kipwa kya 1965

Kunyima kwa kipwa, Maria bafikile mu kuntala ku Saransk; badi mutambukye lwendo lwa mafuku 12 mu mashuwa a ndjandja kukatuka ku Tulun na ku mbalo inadi mu lukano. Ku kipwa kyoso badi antwadila mukoolo wa bikumba bipya. Badi afi ma jurnale a Kitenta kya Mulami apya muushi mwa bikumba. Ungi musango ubafikile Maria mu kuntala nadi musankye ngofu mwanda badi mutwale bana betu babidi. Banda kunangushena muloo unadi mupushe pa kwibamona na kushala nabo pamune!

MU MA MBALO APYA NA NKALAKASHI IPYA

Mu kipwa kya 1966, abadi bantuushe mu lukano, atwe boso bunanka tubakatukile twenda mu kushala mu kibundji kya Armavir, pepi na Kalunga kafiita. Pabatudi mu kino kibundji, tubatandjile bana betu balume Yaroslav na Pavel.

Kunyima kwa mafuku apeela, bakata ba mbulamatadi a mu Russie abafikile befunyisha nshibo yetu, na kubanga kukimba mikanda yooso ayakula myanda ya mu Bible. Abakimbile mu ma mbalo ooso, mpa na mu kikutu kya ngombe. Ungi mususa, bakata ba mbulamatadi abadi abatuputa ngofu pa mwanda wa kaanya kabadi akebashiiki pababadi abakimbi, na matuputa aabo abadi aanoko makopola mu nsenga. Maria babangile kwibapusha lusa, mwanda abadi abakitshi uno mudimo ooso bwa kukookyela mayi ababadi bebatumine. Bebapeele mema e nsaasa a kutoma, ebatwadila brose bwa bilamba, elonga dya meema a kwitumpa, na kilamba kya kwikumuna meema. Kunyima, pabafikile bangi bakata ba mbulamatadi a bena Russie, abadi bamutumbule bwa kalolo kabadi mwibakitshine. Pababakatukile, uno mukata a mbulamatadi badi mwitusepeshe na kwitupuupa mboko. Tubadi na muloo wa kumona bipeta bibuwa bilombene kutuka su twekitshisha bwa “kukambila bubi pa kukita buwa.”​—Beena-Looma 12:21.

Tubadi batungunukye na kulungula mukandu wibuwa mu Armavir sunga mbibabadi abafiki mu kwitukimba kwi basalayi. Tubadi bakwashe dingi bwa kunyingisha kasaka ka balungudi kabadi mu musoko wi pepi na kibundji kya Kurganinsk. Ne na muloo wibungi pa kumona’shi lelo uno mu kibundji kya Armavir mwi tukongye tusamombo, mu Kurganinsk namu mwi tukongye tunanka.

Mu kukila kwa bipwa, kwi mafuku abatudi babofule mu kikudi. Anka atutumbula Yehowa ngofu p’aye kufuba na bangi bakwetu balume be na lukumino lunyingye bwabadya kwituludika na kwitunyingisha mu kikudi. (Misambo 130:3) Bibadi nka bu kitompwanga kikata kwatudi pa kufuba na bantu ba mu mbulamatadi a bena Russie babadi batwele mu kakongye kushi’twe kuuka. Abadi abamweneka bu be na katshintshi mu bulungudi. Bamo ba kwabadi abadi bapete mpa na mashito mu ndumbulwilo. Anka, kunyima kwa mafuku, tubakaukile kyabadi binyibinyi.

Mu kipwa kya 1978, pabadi Maria na bipwa 45, bapetele dingi eyimi. Bu bibadi na mukumbo w’eshimba, ba munganga abapushishe moo wa’shi tala afwa abo nkubanga kumulungula bwa’shi akatushe eyimi. Maria bapelele. Pa mwanda wa byabya, bangi ba munganga abadi abamulondo mbalo yoso yadi mushale mu lupitalo bwa kumutapa bwanga bwa kutanda mwana shi mukome. Bwa kukalwila mwana e munda, Maria basuukile mu lupitalo.

Bakata ba mbulamatadi a bena Russie abetulungwile bwatudya kukatuka mu kibundji. Tubakatukile twenda mu ka musoko ke pepi na kibundji kya Tallinn mu Estonie, mu aa mafuku dino eumbo abadi abedikunkusha kwi mbulamatadi a bena Union des Républiques Socialistes Soviétiques (URSS). Pabatudi mu Talinn, Maria batandjile mwana mulume e na mbidi bukome; mu kwilekena na bibadi abyakula ba munganga. Atwe nkumudika bu Vitaly.

Kunyima, tubakatukile mu Estonie twenda mu kibundji kya Nezlobnaya mu Russie a kuushi. Tubadi atulungula mukandu wibuwa na budimu, mu kibundji mubadi amufiki bantu ba mu ma mbalo elekeene a mu dino eumbo. Babadi abafiki mwanka bwa kwibukisha, anka bamo ba kwabadi abadi abemukatuka na lukulupilo lwa muwa wa ikalaika!

KULONGYESHA BANA BETU BWABADYA KUFULA YEHOWA

Tubadi bekitshishe bwa kulongyesha bana betu byabadya kufula Yehowa na kwikala na lukalo lwa kumufubila. Misusa ibungi tubadi atwitanyina bakwetu be na bukitshishi bwibuwa kwi bana betu bwabadya kufika kwetu ku nshibo. Muntu badi akamba kufika kwetu nyi mwin’ande mulume Grigory mwanda badi mufube bu mukunkushi a kifunda kubanga mu kipwa kya 1970 na ku kya 1995. Pabadi afiki kwetu ku nshibo kifuko kyoso kishima kibadi na muloo wibungi mwanda badi na disanka mpa na miseku ibungi. Pabatudi atutambula bantu benyi, misusa ibungi tubadi atwasha maasha a myanda ya mu Bible, na bana betu abadi batamishe kifulo bwa myanda ya kala yabadi bafunde mu Bible.

Bana bande balume na bakashi baabo.

Kukatuka ku mboko ikashi na ku mboko ilume, mulongo wa kunyima: Yaroslav, Pavel, Jr., Vitaly

Mulongo wa kumpala: Alyona, Raya, Svetlana

Mu kipwa kya 1987, mwan’etu mulume Yaroslav bakatukile enda mu kibundji kya Riga mu eumbo dya Latvia, mu ino mbalo badi na mushindo wa kulungula bantu bebungi. Anka pa mwanda wa’shi bapelele kutwela mu mudimo wa busalayi, abadi bamutshibile lukano lwa kipwa na kipindji, na babadi bamutume mu nkano kitema ilekene. Myanda inadi mufumankane nayo mu lukano inadi namulondela ibamukwashishe bwadya kunyingila. Kunyima, babangile kufuba bu mbala-mashinda. Mu kipwa kya 1990, pabadi na bipwa 19, mwan’etu Pavel bakuminyine kwenda mu kufuba bu mbala-mashinda mu Sakhalin, kangi ka kisangi ke kunundu kwa Japon. Bwa mususa wa kumpala, tatwi bakumine bwa’shi ende nya. Mu kino kisangi mubadi nka penda balungudi 20, na kukatuka mbalo ibatudi bashale na ku kino kisangi, pe bilometre 9000. Anka kunyima kwa mafuku tubakuminyine, na kino kibadi kitshibilo kibuwa. Bantu bebungi ba mu kino kisangi abakuminyine mukandu wa Bufumu. Munda mwa bipwa bipeela, mu kino kisangi mubatukile tukongye mwanda. Pavel bafubile mu Sakhalin mpa na mu kipwa kya 1995. Kubanga nka papa, nka penda Vitaly, mwan’etu a ka mukala ngi abatudi bashale naye ku nshibo. Kubanga ku bukinga bwaye, badi mufule kubadika Bible. Pabalombeshe bipwa 14, babangile mudimo wa bu mbala-mashinda; ami n’aye tubafubile bu ba mbala-mashinda munda mwa bipwa bibidi. Abadi mafuku a miloo ibungi. Pabalombeshe bipwa 19, Vitaly bakatukile enda mu kufuba bu mbala-mashinda a nsaa yoso.

Mu kipwa kya 1952, ungi mukata a mbulamatadi a bena Russie balungwile Maria’shi: “Su okumina osumbule lukumino lobe, bopele otwele mu lukano munda mwa bipwa ekumi. Pokemutuku, okekala muntu mukulu e bukupi.” Anka myanda ibadi ikitshikye mu ungi mushindo. Tubadi bapushe bi kifulo kya Yehowa Efile Mukulu eetu sha lulamato, twi bapete mwabi wa kukwasha bana betu, na bangi bantu bwabadya kuuka bya binyibinyi. Ami na Maria twi bapete muloo wa kwenda mu ma mbalo mubadi amufubu bana betu. Twi bamone bantu babadi bakwashe bwabadya kuuka Yehowa na be na lutumbu lwibungi.

NATUMBULA YEHOWA BWA BUWA BWAYE

Mu kipwa kya 1991, mbulamatadi badi mupe ba Temwe ba Yehowa matalwa a kukita midimo yabo. Kino kitshibilo kibadi kitupe bukome bwa kunyisha kukita mudimo wa bulungudi. Kakongye ketu kabadi kaule mpa na mootoka bwatudya kumona bya kwenda mu bibundji na misoko itwifunyishe ku nfudilo kwa lubingo loso.

Ami na mukash’ande mu kipwa kya 2011

Ne na muloo wibungi mwanda Yoroslav na mukash’aye, Alyona, na Pavel na mukash’aye, Raya, bakwete kufuba ku Betele. Vitaly namu na mukash’aye Svetlana, bakwete kufuba bu mukunkushi a kifunda. Irina mwan’etu mbedi na kifuko kyaye mbashale mu Allemagne. Mulum’aye, Vlaimir, na bana babo balume basatu bakwete kufuba boso bu bakulu mu kakongye. Mwan’etu mukashi Olga mmushalele mu Estonie na kwete kungitanyina nsaa na nsaa. Mwanda wa malwa, mukash’ande Maria, mmufwe mu kipwa kya 2014. Natengyela meso kwishinda bwa kwimonena naye dingi pakasanguka! Binobino ne mu kibundji kya Belgorod, na bakwetu bakwete kunkwasha ngofu.

Bipwa byoso byandi mukishe mu mudimo wa Yehowa mbindongyeshe’shi, bwa kulama lulamato abitungu twikale na butaale bwa mwishimba bwabetupa kwi Yehowa, na bwikale kintu ki na muulo kukila bingi bintu byoso. Myabi yatudi bapete ami na Maria pa’twe kushala banyingye ngikile ingi myanda yoso yandi mulombene kunangushena. Kumpala kwa’shi mbulamatadi a bena URSS apone mu kipwa kya 1991, kubadi penda balungudi 40 000. Lelo uno, takudi balungudi bakile pa 400 000 mu maumbo abadi mu ndumbulwilo a Union Soviétiques! Binobino ntandi na bipwa 83 na nkwete kutungunuka na kufuba bu mukulu. Yehowa mmumpe bukome bwa kunyingiila na kukambila bitompwanga. Eyendo, Yehowa mmungyelele myabi ibungi.​—Misambo 13:5, 6.

KGB is the Russian abbreviation for Soviet State Security Committee.