1, 2. Kii bôt ba bi yimbe inyu Mbôgi Yéhôva?

NGANDAK bôt i bi yimbe bilem bilam bi bagwélél ba Yéhôva. Kiki hihéga, ngéda a bé pôdôl lôk kéé yés i loñ Jaman ngéda Hitler, mut matila wada le Anton Gill a tila le: “Bisônda bi Hitler bi bi lôôha oo Mbôgi Yéhôva. . . . I nwii 1939, ba bé bebee le 6 000 ikété ñamb mok mi mbanda.” To hala kii ndééñga i bé nayak, ba bi hônba, ba unda ki le “ba bé nitna bo ni bo, le ba bé tééda libak jap li nwee i si ndééñga, ni le ba bé ba tiñi ni Djob jap.”

² Masañ mana, bôt ba bi yimbe minlélém mi bilem ipôla bagwélél ba Djob i Afrika Nwelmbok. Ngim ngéda, Mbôgi Yéhôva i i bééna bé kôgôô nyuu yada, i bé la bé kodba ntôñ. Ndi, i ngwa noi i hilo 18 hi sôñ Libuy li nyéé, u nwii 2011, hala a bé jam li mbuma ñañ i tehe iloo 78 000 ma bilôk bikéé gwés, ni kôgôô nya ndi nya, ba lôlak i Afrika Nwelmbok ni biloñ bi bi yé mapañ nyonok i wom bol nkeñi u tison i Johannesburg inyu ngand i mbuu. Ñane wom bol wada a kal le: “Maboñok malam limut lini li gwé, me mah tehe bé mo munu wom bol unu. Bobasôna ba héba loñge. Ba mpubus ki wom bol  unu loñge ngandak. Ndi ba gwé bé to kôgôô yada.”

3. Kii i mboñ le maada més ni lôk kéé i nkoñ isi wonsôna ma ba tôbôtôbô?

³ Bipôdôl bi, bi bôt ba ba ta bé Mbôgi Yéhôva, bi ñunda le maada més ni lôk kéé i nkoñ isi wonsôna ma yé toi tôbôtôbô. (1 Pétrô 5:9.) Kii i mboñ ni le di lôôha ba maselna ni ntôñ wo ki wo umpe? Ni mahôla ma Bañga i Djob, ni ma mbuu mpubi wé, di mboñ biliya bi ngui inyu “eñgla ni [tole héya] nlômbi mut.” Ndi di ‘ñengep mut yondo.’​—Kôlôsé 3:9, 10, MN.

4. Kii di ga nigil munu yigil ini, ni inyuki?

⁴ Jam jada li yé i eñgla ni nlômbi mut, lipe li yé le di tjôô wo. Munu i yigil ini, di ga tehe lelaa di nla héya nlômbi mut, inyuki hala a nlama hoo bôña, ni inyuki di nla pam i boñ hala to ibale di yé nsôôbege ikété bilem bibe. Di ga tehe jam li bôt ba yé i maliga ibôdôl behee ba nla boñ inyu héya libak li nlômbi mut. Inyuki i yé nseñ le di bigda i nya mam i? Inyule ngim bôt i i bé gwélél Yéhôva ngéda bisu i bi waa, i témb minlômbi nwap mi bilem. Jon, bés bobasôna di nlama diihe mabéhna mana: “Jon nu a nhoñol le a téé, a yihe, a tiga le a kwo.”​—1 Korintô 10:12.

5. (a) Ti hihéga hi ñunda le di nlama hoo héya nlômbi mut. (Béñge titii i bibôdle) (b) Inoñnaga ni Kôlôsé 3:5-9, mambe maboñok ma nkiha ni nlômbi mut?

⁵ Kii u ga boñ ibale mbot yoñ i nyila mahindi, bebek i numbuk ki béba njiñ? U ga pala héya yo. Nlélém ni hala, di nlama pala nôgôl mbén i mbat bés i eñgla tole héya bilem bi bi nkiha bé ni sômbôl Djob. Di nlama noñ maéba Paul a bi ti bikristen bi ngéda yé: “Nwaha mam mana momasôna.” Di wan mam ima mu maboñok mabe Paul a bi sima​—malal ma nyega, ni nyega yomede.​—Añ Kôlôsé 3:5-9.

6, 7. (a) Lelaa bibuk bi Paul bi ñunda le di nlama yoñ bitelbene bi ngui inyu héya nlômbi mut? (b) Umbe ntén niñ Sakura a bééna, ni kii i bi hôla nye i tjôô wo?

⁶ Malal ma nyega. I buk Grikia ini le “malal ma nyega” i ntihba malal ipôla bôt ba ba ta bé mbiibaga kingéda mbén, ni malal ipôla bôlôm ni bôlôm, tole bôda ni bôda. Paul a kal lôk kéé yé le ba ‘nol bijô’ gwap bi nyuu​—hala wee ba héya minheña nwo ki nwo​—inyu jam li “mala ma nyega.” Bibuk bi Paul bi ñunda loñge loñge le, di nlama yoñ bitelbene bi ngui inyu héya nya minheña mimbe i. Ndi di nla yémbél sañ i.

⁷ Di béñge jam li bi pémél Sakura *, nu a yé Yapan. Mu kii a bé nañ, a bé nôgda binyuu ngandak, a nôgdaga wengoñle ngim yom i bé hañba nye. Ibôdôl nwii 15, a bi bôdôl héñha bôlôm kii ba nhéñha mambot inyu kôs hogbe i binyuu a bé nôgda. A nkal ni wonyuu le: “Sôk bi sôk, me bi pémés mém ngélé iaa. I bibôdle, me bé nôgda wee me yé nwee ngéda me bé lalna bôlôm, me hoñlak le me yé nseñ i mis map, ni le ba bé gwés me. Ndi kii me bé ke ni bisu i lalna bôlôm, hala ki nyen me bé nimis nsañ wem.” Sakura a bi niñ hala ipam letee ni 23 nwii. Ha nyen a bi bôdôl nigil Bibel ni Mbôgi Yéhôva. Sakura a bé gwés yigil yé, ni mahôla ma Yéhôva, a yémbél kiññem i i bé kéés nye ni wonyuu inyu mam mabe a bi boñ, a tjôô  yak malal ma nyega. I len ini, Sakura a nsal kiki nsañal nu ngéda yosôna, a nôgda ha bé binyuu. Maselna ni hala, a nkal le: “Kinje maséé me nok le gwéha i Yéhôva i nkôhle me hiki kel ni kel.”

8. Mambe mam ma nla boñ le di ba mahindi i mis ma Djob?

⁸ Nyega. Buk i Grikia inyu “nyega,” i ntihba ndik bé mam ma nyega i malal. I mpôdôl yak bilem bibe kiki ôt siga tole i pot mam ma mpuñgu inyu nôlha bôt. (2 Korintô 7:1; Efésô 5:3, 4) I mpôdôl ki maboñok ma nyega, ma mut a mboñ bisôsôli, kiki bo añ bikaat bi nyuñguu ngôñ malal, tole béñge bititii bi malal, bi bi ntinde mut i bana lem ibe i bôble gwom bi mbôô.​—Kôlôsé 3:5. *

9. I hôlôs “nkañ minheña,” i nla nlona bés bikuu bimbe?

⁹ Bet ba meya ba mbéñge bititii bi malal, ba nhôlôs “nkañ minheña,” kayéle ba nsôk yila minkol mi malal. Nyiña u ñunda le i bôt ba nla bé nol ngôñ yap i béñge bititii bi malal, ba nôgda nlélém kiki i bet ba mbéna bana ngôñ ikeñi i nyo bilam, tole i ôt siga. Hala a nhélés bé bés le lem i béñge bititii bi malal i gwé lisuk libe​—kiki bo ngandak wonyuu, i ngeñee i homa wap bôlô, béba niñ ikété ndap lihaa, maboha, ni nitba. Mut wada nu a bé boñ ngand inyule a bi pam i tégbaha ngim nwii ibabé le a béñge bititii bi malal, a tila le: “Me bi témb me bana nsañ ni kiññem yem, u me bi nimis behee.”

10. Lelaa Ribeiro a bi pam i yémbél lem a bééna i béñge bititii bi malal?

¹⁰ Inyu ngandak bôt, i kobla mu lem i béñge bititii bi malal i yé sañ i i mal bé. Ndi jam li bi pémél Ribeiro nu a yé Brésil, i ñunda le di nla yémbél sañ i. Ribeiro a bi nyodi mbai yé ngéda a bééna jôm li nwii ni jam, mbus a bôdôl sal i ingin i ntiimba sal miñunuk mi mapep, het bititii bi malal bi bé tôl ngandak. A nkal le:  “Ndék ni ndék hala a bi kahal yoña me. Mam ma bi bep ngandak kayéle me bé la bé bem le mbog wem u pam ilole me mbéñge bividéô bi malal.” Kel yada, Ribeiro a bi tehe ngim kaat i gwé ño nkwel ni hop pulasi le Le secret du bonheur familial nsomok ikété ngandak bikaat. A bi yoñ yo, a añ ki yo. Mam a bi añ, ma bi tinde nye i nigil Bibel ni Mbôgi Yéhôva, ndi hala a bi yoñ nye ngandak ngéda inyu nwas i lem yé be i. Kii i bi sôk hôla nye? A ntoñol le: “Masoohe, yigil Bibel ni i soñda mam me bé nigil, bi bi hôla me i gwés Yéhôva ngandak iloo ngôñ yem i béñge bititii bi malal.” Ribeiro a bi hund nlômbi wé mut ni mahôla ma ngui i Bañga i Djob ni ma mbuu mpubi, a bi sôblana, i len ini a yé mañ likoda.

11. I mut a gwé ngôñ i kobla mu lem i béñge bititii bi malal, a nlama boñ kii?

¹¹ Yimbe le Ribeiro a bé lama ndik bé nigil Bibel inyu yémbél sañ i. A bé lama yoñ ngéda i nwas le nwin u Bibel u tihba ñem wé. Masoohe, ni yoñ ngéda i hek pék ngii mam a bé nigil, bi bi boñ le gwéha i Yéhôva a bééna, i sôk i yémbél ngôñ yé i béñge bititii bi malal. Inyu nwas lem i béñge bititii bi malal, di nlama boñ biliya i bana  gwéha ikeñi ipañ Yéhôva ni oo béba.​—Añ Tjémbi 97:10.

12. Kii i bi hôla Stephen i nwas hiun ni bibuk bibe?

¹² Bôt ba nhoo unup ba mbéna sola. I yé ntiik le, liboñok li, li nla bé lona maséé ikété ndap lihaa. Stephen nu a yé isañ mbai i Ôstrélia, a nkal le:  “Me bé kum soñ ngandak, me ñunbak ki ngandak inyu disii di mam. Me ni nwaa wem di bi bagla ngélé aa, di bé yak bebee i bos.” Ndi babiina bana ba bi bôdôl nigil Bibel ni Mbôgi Yéhôva. Mam ma bi tagbe lelaa ngéda Stephen a bi bôdôl noñ maéba ma Bibel? A nkal le: “Niñ yés i lihaa i bi bôdôl lama. Ni mahôla ma Yéhôva, nano me gwé mahoñol ma nsañ ni ma nwee, ki le behee me bé me lugda ni hiun, bebee ni lôs kiki kindim ngéda ba nsuu me to ndék.” I len ini, Stephen a yé nhôla nson, yak nwaa a yé nsañal nu ngéda yosôna hala a yé ngandak nwii nano. Mimañ mi likoda li Stephen mi nkal le: “I len ini, Stefen a yé nwee mut, nu a nsal ngandak, a gwé yak libak li suhulnyu.” Ba mbigda bé tole ba bi tehe nye a unup kel yada. Baa Stefen a neebe i kôs lipém inyu mahéñha ma? A nkal le:  “Me bé bé le me kôhna bisai gwo ki gwo ibale me neebe bé le Yéhôva a hôla me i lémés libak jem i nya i yôni.”

13. Kii i mboñ le hiun hi ba béba ngandak, ndi mambe mabéhna Bibel i nti?

¹³ Bibel i gwé manjom malam i béhe bés le di unup bañ, le di pémés bañ bibuk bibe, ni le di nyai bañ. (Efésô 4:31) Ngoo le, nya maboñok i, i mbéna sugul bisañ. Inyu bôt ba nkoñ isi, hiun hi ta bé béba jam, ndi hi nti bé Nhek wés lipém. Ngandak bôt i nlama héya maboñok mabe mana ilole ba eñgep mut yondo.​—Añ Tjémbi 37:8-11.

14. Baa mut nyayak a nla yila ñwee mut?

¹⁴ Di yoñ ki hihéga hi Hans, nu a yé mañ ngim likoda li Ôstrélia. Nkot juu jap li mimañ a nkal le: “A yé mankéé a nlôôha nwee nya ni mah tehe bé.” Ndi Hans a bé bé hala kôba. Ngeñ a bé njohok mañge, a bi bôdôl nyo ngandak, hala a tinde nye i sôk yila mut bisañ. Kel yada, a bi hiôô, hiun hi bet nye, kayéle a nol mbok wé. Hala a bi boñ le ba kogse nye i tégbaha 20 ma nwii i mok. I bibôdle, mok mi bi héñha bé libak jé. Ndi kii ngéda i bé tagbe, nyañ a bi bat mañ wada le u yuuga nye i mok, hala nyen Hans a bi bôdôl nigil Bibel. A ntoñol le:  “Hala a bé me sañ ikeñi inyu héya nlômbi wem mut. Minlôñ mi Bibel kiki bo Yésaya 55:7 u u nkal le:  ‘Béba mut i nya pamba ndugi ni njel yé’ ni 1 Korintô 6:11 u u nkal inyu ba ba bitjôô manjel mabe, le:  ‘Bé bahogi ni bé ndôñ bôt ini,’ bi bi lédés me ngandak. Mu ntandaa ngéda u, Yéhôva a bi hôla me ni wongut i eñgep mut yondo ni njel mbuu mpubi wé.” Mbus 17 nwii ni pes i mok, ba bi pémés Hans, a bé a ma sôblana ki. A nkal le:  “Me nti Yéhôva mayéga inyu konangoo yé i mbuma ñañ, ni inyule a nwéhél.”

15. Imbe lem bôt ba gwé, ndi kii Bibel i nkal ikolba yo?

¹⁵ U héya bibuk bibe, yak bitembee bi yé ngim lem u nlômbi mut. Kiki hihéga, bôt ba mbéna tembee ngéda ba nlama saa tas, tole ngéda  ba sômbôl so kogse inyu béba ba mboñ. Maselna ni hala, Yéhôva a yé “Nyambe nu maliga.” (Tjémbi 31:6) Jon, a mbat “hiki mut” ikété bagwélél bé le a “pôdôl mut wé libôk maliga,” ni le di ‘nwas bitembee.’ (Efésô 4:25; Kôlôsé 3:9) Jon, di nlama pot maliga to ibale hala a nwéha bés nyuu, tole ibale hala a nti bés ndutu.​—Bingéngén 6:16-19.

16. Lelaa mut a nla pam i eñgla ni nlômbi mut?

¹⁶ Di nla bé héya libak li nlômbi mut ni ngui yés yotama. Bôt di mpôdôl munu yigil ini​—kiki bo Sakura, Ribeiro, Stephen, ni Hans​—ba bi jo sañ i ngui inyu héñha maboñok mabe ma. Ba bi yémbél sañ inyule ba bi ti ngui i Bañga i Djob ni mbuu mpubi pôla, i tihba mahoñol map ni miñem nwap. (Lukas 11:13; Lôk Héber 4:12) Inyu boñ le ngui i, i hôla bés, di nlama añ Bibel hiki kel, soñda yo, ni bana lem i soohe inyu bana pék ni ngui i ha maéba ma Bibel i bisélél. (Yôsua 1:8; Tjémbi 119:97; 1 Tésalônika 5:17) Di ñôt ki nseñ ni Bañga i Djob lôñni mbuu mpubi wé ngéda di nkôôba ndi di kenek ki i makoda. (Lôk Héber 10:24, 25) Jam lipe ki le, di nlama gwélél manjel mape momasôna ntôñ wés u ngwélél ikété nkoñ isi inyu jés bés i pes mbuu.​—Lukas 12:42.

17. Kii di ga wan mu yigil i noñ ha?

¹⁷ Di nwan ndék maboñok mabe ma bikristen bi nlama héya ni tjôô. Ndi baa hala a kôli inyu lémél Djob? To. Di nlama ki eñgep mut yondo. I yigil i noñ ha, di ga wan ngandak bilem bi mut yondo, bi di gwé ngôñ i eñgep kiki mbot i mbuu hiki ngéda.