1, 2. Etɛ wu è ka ɖó ayi dó Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ wu?

AYIÐONUWUTƆ́ lɛ ɖɔ xó dó jijɔ jiwǔ e ye mɔ ɖò togun Jehovah tɔn tɛntin é wu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, wemawlantɔ́ Anton Gill wlan dó nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo ɖěɖee nɔ acɛkpikpa Nazi tɔn glɔ ɖò Allemagne lɛ é wu ɖɔ: “Acɛkpikpa Nazi tɔn doya nú Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ tawun. . . . Ðò 1939 ɔ, ye mɛ 6 000 wɛ è bɛ́ dó [yadonumɛkpá] ɔ mɛ.” Wemawlantɔ́ ɔ ɖɔ gɔ́ na ɖɔ nǔ ɖò mɔ̌ có, ye dɛ ɖò yadonumɛ syɛnsyɛn ɔ nu bɔ è lɛ́ tuùn ye ɖi nugbǒɖɔtɔ́, mɛ e nɔ cí xwii ɖò wuvɛ̌ lɛ nu é kpo mɛ e nɔ gbeji nú Mawu yetɔn bo lɛ́ nɔ bǔ é kpo.

² Agaɖanu dìn ɔ, ayiɖonuwutɔ́ Afrique du Sud tɔn lɛ mɔ jijɔ enɛ lɛ e dɔn mɛ é ɖɔhun ɖò togun Mawu tɔn tɛntin. Hweɖenu ɔ, Kúnnuɖetɔ́ e ɖò tò enɛ mɛ bo ɖó sinmɛ agbaza tɔn vovo lɛ é sixu kplé ɖó kpɔ́ ɖò ayijayǐ mɛ ǎ. Amɔ̌, ɖò Dimanche 18 Décembre 2011 ɔ, é jiwǔ tawun ɖɔ è mɔ nɔví e ɖó sinmɛ agbaza tɔn vovo ɖò Afrique du Sud lɛ é 78 000 jɛji kpo nɔví e gosin tò e lɛlɛ̌ dó è lɛ é kpo mɛ é, bɔ ye kplé ɖò anyǔmlímlísafɔtɛn e kló hugǎn ɖò toxo Johannesburg tɔn mɛ é, bo ɖu vivǐ tuto gbigbɔ tɔn ɖé tɔn. Mɛ e nɔ kpé nukún dó anyǔmlímlísafɔtɛn ɔ wu é ɖokpo ɖɔ xó dó kpléɖókpɔ́ enɛ wu bo ɖɔ: “Mɛ ɖěɖee zán walɔ ɖagbe hugǎn ɖò anyǔmlímlísafɔtɛn  elɔ bɔ un mɔ kpɔ́n lɛ é ɖíe. Mi bǐ sɔnǔ ganji. Bɔ mi lɛ́ jla anyǔmlímlísafɔtɛn ɔ ɖó b’ɛ mɛ́ ganji. Amɔ̌, taji bǐ ɔ wɛ nyí ɖɔ mi gosin akɔ vovo lɛ mɛ.”

3. Etɛ ka zɔ́n bɔ kplékplé nɔví lɛ tɔn mǐtɔn ma kpé wè ǎ?

³ Xó enɛ lɛ e mɛ e ma nyí Kúnnuɖetɔ́ ǎ lɛ é ɖɔ é xlɛ́ ɖɔ kplékplé nɔví lɛ tɔn mǐtɔn e gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ é kún kpé wè ó. (1 Pi. 5:9) Etɛ ka zɔ́n bɔ mǐ gbɔn vo nú tutoblonunu ɖevo ɖebǔ sɔmɔ̌? Xó Mawu tɔn kpo gbigbɔ mímɛ́ tɔn kpo wɛ d’alɔ mǐ, bɔ mǐ w’azɔ̌ syɛnsyɛn bo ‘ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyì ayǐ.’ Bɔ “mǐ sɔ́ [gbɛtɔ́] yɔyɔ̌ ɔ dó” ɖó tɛn tɔn mɛ.​—Kolo. 3:9, 10.

4. Etɛ mǐ ka na gbéjé kpɔ́n ɖò xota elɔ mɛ? Etɛwu?

⁴ Nǔ ɖokpo wɛ nyí ɖɔ mǐ ni ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyì ayǐ, nǔ ɖevo sésé wɛ ka nyí ɖɔ mǐ ni sɛ̀ ɛ dó zɔ nú mǐɖée. Ðò xota elɔ mɛ ɔ, mǐ na gbéjé lee mǐ sixu ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyì ayǐ gbɔn é kpo nǔ e wu mǐ ɖó na yawu wà mɔ̌ é kpo kpɔ́n; gɔ́ na ɔ, mǐ na lɛ́ mɔ nǔ e wu mǐ sixu kpéwú bo bló huzuhuzu lɛ é, enyi mǐ na bo tlɛ ko dóve ɖò walɔ nyanya lɛ mɛ tawun ɔ nɛ. Mǐ na lɛ́ gbéjé nǔ e mɛ ɖěɖee ɖò nugbǒ ɔ mɛ sín xwè mɔkpan ɖíe lɛ é sixu bló, bo sɛ̀ gbɛtɔ́ xóxó ɔ dó zɔ nú yeɖée é kpɔ́n. Etɛwu nùflínmɛ enɛ lɛ ka ɖò taji? É blawu ɖɔ mɛ e ko sɛ̀n Jehovah kpɔ́n lɛ é ɖé lɛ sɔ́ wá nɔ acéjí ǎ, bo lɛkɔ yì nùwalɔ xóxó yetɔn lɛ kɔn. Enɛ wu ɔ, mǐ mɛ bǐ ɖó na xwedó akpágbánúmɛ elɔ: “Mɛ e lin ɖɔ emi ɖò te ɔ ɖó na cɔ́ éɖée, bo ma wá jɛ ayǐ ó.”​—1 Kɔ. 10:12.

5. (a) Jlɛ̌ nǔ e wu mǐ ɖó na yawu ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyì ayǐ é dó nùɖé wu. (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.) (b) Sɔgbe kpo Kolosinu lɛ 3:5-9 kpo ɔ, nùwalɔ tɛ lɛ ka nyí gbɛtɔ́ xóxó ɔ tɔn?

⁵ Nú awu e a dó é kwiji, bo tlɛ jɛ wǎn baɖabaɖa ɖé hwɛ́n jí vlafo ɔ, etɛ a ka na bló? A na yawu ɖè awu kwijikwiji enɛ. Ðò ali ɖokpo ɔ nu ɔ, mǐ na yawu setónú nú gbeɖiɖe e ɖɔ ɖɔ mǐ ni ɖè jijɔ e ma sɔgbe xá mɛ e Mawu nyí é ǎ lɛ é ɖ’ayǐ é. Mǐ jló na xwedó alixlɛ́mɛ Pɔlu tɔn elɔ e ɖò wɛn, bɔ é na Klisanwun e nɔ gbɛ̀ ɖò hwetɔnnu lɛ é é: “Mi jó nǔ elɔ lɛ bǐ wiwa dó.” Mi nú mǐ ni gbéjé hwɛhuhu núwiwa e Pɔlu slɛ́ lɛ é wè kpɔ́n, ye wɛ nyí agalilɛ kpo nùblibliwiwa kpo.​—Xà Kolosinu lɛ 3:5-9.

6, 7. (a) Nɛ̌ xógbe Pɔlu tɔn lɛ ka xlɛ́ ɖɔ mǐ ɖó na dó gǎn tawun cobo ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyì ayǐ gbɔn? (b) Gbɛ̀ alɔkpa tɛ Sakura ka nɔ zán ɖ’ayǐ? Etɛ ka na ɛ hlɔnhlɔn bɔ é jó gbɛzán enɛ dó?

⁶ Agalilɛ. Xókwin dòdó e Biblu zán bɔ è lilɛ dó “agalilɛ” é ɔ, alɔ ma wlí ɖò sɛ́n lixo bo ka ɖóxó xá mɛɖée, kpo sunnu na ɖóxó xá sunnu alǒ nyɔnu na ɖóxó xá nyɔnu kpo ɖ’emɛ. Pɔlu ɖɔ nú Klisanwun hàtɔ́ tɔn lɛ ɖɔ ye ni “sú nǔ e nyí ayikúngban jí tɔn ɖò ayi [ye]tɔn mɛ lɛ sín kún dó,” enɛ wɛ nyí ɖɔ ye ni ɖè jlǒ nyanya alɔkpa lɛ bǐ síìn, ɖi “agalilɛ.” Xógbe nǔtinmɛ tɔn e Pɔlu zán é xlɛ́ céɖécéɖé ɖɔ é byɔ ɖɔ è ni dó gǎn tawun, bo na súnsún jlǒ nyanya mɔhun lɛ síìn. Amɔ̌, è sixu ɖu ɖò ahwan e fun xá jlǒ hwɛhuhu tɔn lɛ wɛ è ɖè é jí.

⁷ Mǐ ni gbéjé nǔ e jɛ dó Sakura * e nɔ nɔ Japon é jí é kpɔ́n. Hwenu e é ɖò susu wɛ é ɔ, é nɔ mɔ ɖɔ emi ɖò emiɖokpo bo lɛ́ nyí nùvɔnɔ. Sín hwenu e é ɖó xwè 15 é ɔ, é yí gbè bɔ sunnu vovo lɛ jɛ xó ɖó xá ɛ jí, bonu é na mɔ tɛn dó vo ɖò mɛɖokponɔ ninɔ sí. É ɖɔ kpo winnya kpo ɖɔ: “Nǔ e mɛ é wá tɔ́n kɔ dó é wɛ nyí ɖɔ un ɖè xò azɔn atɔn.” É tinmɛ ɖɔ: “Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, un nɔ mɔ ɖɔ un ɖò ayijayǐ mɛ hwenu e un nɔ ɖò aga lɛ̀ wɛ é, bo nɔ lin ɖɔ mɛ lɛ ɖó hudo ce, bo lɛ́ yí wǎn nú mì. Amɔ̌, lee un fɔ́n bo ɖò aga lɛ̀ wɛ sɔ́ é ɔ, mɔ̌ wɛ un nɔ mɔ ɖɔ un kún ɖò ayijayǐ mɛ ó sɔ.” Sakura zán gbɛ̀ gbɔn mɔ̌ kaka jɛ hwenu e é ɖó xwè 23 é. Enɛ gudo ɔ, é jɛ Biblu kplɔ́n xá Kúnnuɖetɔ́ lɛ jí. Sakura yí wǎn nú nǔ e kplɔ́n wɛ é ɖè é, bɔ Jehovah d’alɔ ɛ bɔ é ɖu ɖò hwɛ e dó éɖée wɛ é nɔ ɖè é kpo winnya e nɔ hu i é kpo jí, lobo  jó agalilɛ dó. Sakura nyí gbexosin-alijitɔ́ hwebǐnu tɔn ɖé dìn, bo sɔ́ nɔ mɔ ɖɔ emi ɖò emiɖokpo ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, é ɖɔ: “É víví nú mì tawun ɖɔ un ɖò vivǐ wanyiyi Jehovah tɔn tɔn ɖu wɛ ayihɔngbe ayihɔngbe.”

8. Etɛ ka nyí ɖé lɛ ɖò nǔ e sixu zɔ́n bɔ mǐ na nyí mɛ blíblí ɖò Mawu sín nukúnmɛ lɛ é mɛ?

⁸ Nùblibliwiwa. Xókwin dòdó e è lilɛ dó “nùblibliwiwa” é gbló ada, bo nyí agalilɛ kɛɖɛ xó ǎ. É sixu dó gesí nùwalɔ e nɔ wà nǔ dó mɛ wu bo nyí azɔ nunu alǒ alísa blíblí lɛ ɖiɖó é. (2 Kɔ. 7:1; Efɛ. 5:3, 4) É sixu lɛ́ dó gesí nùblibli e mɛɖé sixu wà ɖò nǔglɔ é, ɖi wema e nɔ fɔ́n jlǒ xóɖóxámɛ tɔn lɛ dó ayi mɛ nú mɛ é xixa, alǒ fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ kpinkpɔn, ee sixu kplá mɛ yì nùwalɔ blíblí e nyí mɛ̌ sísɔ́ dó d’ayihun na é kɔn é.​—Kolo. 3:5. *

9. Etɛ zo fíflɔ́ dó glɔ nú “jlǒ agbaza tɔn” lɛ ka sixu jì?

⁹ Mɛ e ɖó aca bo nɔ kpɔ́n fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ é nɔ flɔ́ zo dó glɔ nú “jlǒ agbaza tɔn,” ee sixu zɔ́n bɔ ye huzu kannumɔ nú agalilɛ é. Dobanunǔ xlɛ́ ɖɔ mɛ ɖěɖee yí gbè ɖɔ emi nɔ ɖó jlǒ syɛnsyɛn, bo na kpɔ́n fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ é nɔ xlɛ́ ɖɔ emi nyí kannumɔ na, lee mɛ e yí wǎn nú ahan syɛnsyɛn kpo gěe kpo lɛ é nɔ xlɛ́ ɖɔ emi nyí kannumɔ nú nǔ enɛ lɛ gbɔn é ɖɔhun. É ɖò gaàn ɖɔ fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ kpinkpɔn nɔ tɔ́n kɔ dó nǔ baɖabaɖa lehun lɛ mɛ: winnya ɖaxó, azɔ̌mawa ganji ɖò azɔ̌ mɛtɔn jí, gbɛzán xwédo tɔn e ma ɖó awǎjijɛ ǎ é, mɛɖée gbígbɛ́ kpo mɛɖée huhu kpo. Nya ɖokpo tíìn bɔ ee é ma sɔ́ nyí kannumɔ nú fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ ǎ, bɔ é kpé xwè ɖokpo bɔ é ɖò awǎ tɔn jɛ wɛ é ɔ, é wlan ɖɔ: “Un bló bɔ sísí mɛɖesunɔ tɔn e bú ɖ’ayǐ é lɛ́ jɛ tɛn tɔn mɛ.”

10. Nɛ̌ Ribeiro ka ɖu ɖò kannumɔ e é nyí nú fɔtóo nùblibliwiwa tɔn kpinkpɔn é jí gbɔn?

¹⁰ Nú mɛ gègě ɔ, kannumɔ ma nyí nú fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ nyí hun magbokɔ ɖé bɔ ye ɖò xixo wɛ. Amɔ̌, lee kpɔ́ndéwú Ribeiro ee nɔ nɔ Brésil é tɔn xlɛ́ gbɔn é ɔ, ye sixu ɖu ɖò hun enɛ e xò wɛ ye ɖè é jí. Ribeiro gosin xwégbe hwenu e é byɔ winnyawinnya mɛ é, bo jɛ azɔ̌ wà jí ɖò azɔ̌xwé e nɔ vɔ́ wema e è ko zán lɛ é bló ɖó yɔyɔ̌ lɔ jí é ɖé; bɔ fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ sukpɔ́ ɖò finɛ. É ɖɔ: “Kpɛɖé kpɛɖé ɔ, un huzu kannumɔ na. É syɛn sɔmɔ̌ bɔ un nɔ ba ɖɔ nyɔnu e kpo nyì kpo ɖò kpɔ́ é ni yawu gosin xwégbe, bonu má mɔ tɛn dó kpɔ́n video nùblibliwiwa tɔn lɛ.” Ðò azɔ̌mɛ gbè ɖokpo ɔ, Ribeiro mɔ wema ɖé ɖò wema e è xokplé bo na vɔ́ blóɖó lɛ é mɛ, bɔ xota tɔn nɔ nyí Aṣli Ayajẹ Whẹndo Tọn. É zé wema ɔ sín wema lɛ mɛ bo xà. Nǔ e é xà é sísɛ́ ɛ bɔ é jɛ Biblu kplɔ́n xá Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ jí, amɔ̌, é byɔ hwenu gègě ɖò así tɔn cobɔ é jó walɔ nyanya tɔn dó. Etɛ ka wá d’alɔ ɛ? É tinmɛ ɖɔ: “Ðɛxixo, Biblu kplɔnkplɔn kpo tamɛ linlin dó nǔ e un kplɔ́n lɛ é jí kpo zɔ́n, bɔ lee jijɔ Mawu tɔn lɛ sù nukún ce mɛ gbɔn é jɛji kaka bɔ wanyiyi e un ɖó nú Jehovah é wá syɛn hú jlǒ e un ɖó nú fɔtóo nùblibliwiwa tɔn lɛ é.” Hlɔnhlɔn e Xó Mawu tɔn ɖó é kpo gbigbɔ mímɛ́ tɔn kpo d’alɔ Ribeiro, bɔ é ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyì ayǐ bo bló baptɛm bɔ dìn ɔ, é nyí mɛxo agun tɔn ɖé.

11. Etɛ ka na d’alɔ mɛɖé bɔ é na jó fɔtóo nùblibliwiwa tɔn kpinkpɔn dó?

¹¹ Ðǒ ayi wu ɖɔ Ribeiro wà nǔ hú Biblu kpinkplɔn cobo kpéwú bo ɖu ɖò hun e xò wɛ é ɖè é jí. É zán hwenu bo na tɛn wɛn Biblu tɔn bɔ é byɔ ayi tɔn mɛ. Gbɔn ɖɛxixo kpo tamɛ linlin kpo gblamɛ ɔ, wanyiyi e é ɖó nú Mawu é wá hugǎn jlǒ e é ɖó nú fɔtóo nùblibliwiwa tɔn é. Ali ɖagbe hugǎn e nu è sixu jó fɔtóo nùblibliwiwa tɔn kpinkpɔn dó ɖè é wɛ nyí ɖɔ è ni sɔnǔ nú wanyiyi jɔ wanyiyi nú  Jehovah, bo gbɛ́ wǎn nú nǔ e nyla é.​—Xà Ðɛhan 97:10.

12. Etɛ ka d’alɔ Stephen bɔ é jó xomɛsin kpo xó gblégblé ɖiɖɔ kpo dó?

¹² Hwɛhwɛ ɔ, mɛ e nɔ yawu sìn xomɛ lɛ é nɔ ɖè xomɛsin yetɔn xlɛ́ gbɔn xó gblégblé lɛ ɖiɖɔ gblamɛ. É ɖò wɛn ɖɔ nùwalɔ mɔhun kún sixu zɔ́n bonu xwédo ɖé ɖó awǎjijɛ ó. Stephen e nyí tatɔ́ xwédo tɔn ɖé bo nɔ nɔ Australie é ɖɔ: “Un ɖó aca bo nɔ zán xógbe syɛnsyɛn lɛ tawun, bɔ hwɛhwɛ ɔ, nùmaɖinǔ ɖé lɛ nɔ dó xomɛsin nú mì. Azɔn atɔn wɛ nyì kpo asì ce kpo ko klán, bɔ mǐ ɖò nǔ sɔ́ wɛ bá gbɛ́ mǐɖée.” Kúnnuɖetɔ́ lɛ wá jɛ Biblu kplɔ́n xá asú kpo asì kpo enɛ jí. Nɛ̌ nǔ lɛ ka wá yì gbɔn hwenu e Stephen jɛ wěɖexámɛ Biblu tɔn xwedó jí é? É ɖɔ: “Gbɛzán xwédo mǐtɔn tɔn huzu bǐ sésé. Kpo alɔdo Jehovah tɔn kpo ɔ, un nyí fífá gbɛ́tɔ́ dìn bo sɔ́ nɔ jɛ adǎn ǎ, amɔ̌, ɖ’ayǐ ɔ, un cí bɔnbu e mɛ akpɔ̀ kpo xomɛsin kpo ɖè é ɖɔhun, bɔ nǔ kpɛví títí ɖé wu kpowun ɔ, un nɔ wú.” Égbé ɔ, Stephen nyí devizɔwatɔ́ sinsɛnzɔ́wiwa tɔn ɖé, bɔ asì tɔn nyí gbexosin-alijitɔ́ hwebǐnu tɔn sín xwè mɔkpan ɖíe. Mɛxo agun tɔn ee ɖò agun e mɛ Stephen ɖè lɛ é ɖó ayi wu ɖɔ: “Stephen nyí nɔví sunnu fífá ɖé bo nɔ w’azɔ̌ syɛnsyɛn, bo lɛ́ ɖó jijɔ mɛɖesɔhwe tɔn.” Ye flín nú ye mɔ ɛ ɖò xomɛsin jí kpɔ́n ǎ. Stephen ka xɔ susu nú éɖée, ɖó xó enɛ e ye ɖɔ é wu wɛ à? É ɖɔ: “Nú un ma ko jó Jehovah dó bonu é d’alɔ mǐ nú un huzu gbɛtɔ́ e un nyí é bǐ mlɛ́mlɛ́ ǎ ɔ, un na mɔ nyɔna ɖagbeɖagbe enɛ lɛ ɖě ɖò gbɛzán ce mɛ ǎ.”

13. Etɛ ka zɔ́n bɔ xomɛsin nyla sɔmɔ̌? Akpá tɛ Biblu ka gbò nú mǐ?

¹³ Hwɛjijɔ ɖagbe ɖé wu wɛ Biblu gb’akpá nú mǐ ɖɔ mǐ ni jó xomɛsin, xó gblégblé kpo jlɛɖiɖɔ kpo dó. (Efɛ. 4:31) É blawu ɖɔ hwɛhwɛ ɔ, jijɔ mɔhun lɛ nɔ wá tɔ́n kɔ dó adakaxixo mɛ. Gbɛ̀ ɔ sixu sɔ́ xomɛsin dó mɔ nǔ e sɔgbe é, amɔ̌, é nɔ kɔn cí dó Gbɛɖotɔ́ mǐtɔn wu. Mɛ gègě ɖó na jó walɔ nyanya mɔhun lɛ dó cobo sixu kpéwú bo sɔ́ gbɛtɔ́ yɔyɔ̌ ɔ dó.​—Xà Ðɛhan 37:8-11.

14. Hunnylatɔ́ ka sixu wá huzu mɛfífá à?

¹⁴ Mǐ ni ɖɔ xó dó kpɔ́ndéwú Hans ee nyí mɛxo agun tɔn ɖò agun Autriche tɔn ɖé mɛ é wu. Titoblonúnǔtɔ́ kplékplé mɛxo lɛ tɔn tɔn agun e mɛ Hans ɖè é tɔn ɖɔ: “É nyí ɖokpo ɖò nɔví sunnu ee nyí mɛfífá hugǎn bɔ a na jló na mɔ kpɔ́n lɛ é mɛ.” Amɔ̌, Hans nɔ fá xomɛ ɖ’ayǐ ǎ. Hwenu e é ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, é jɛ ahan syɛnsyɛn zán nyì dò jí, bɔ wǎgbɔ tɔn ɔ, é huzu hunnylatɔ́. É ɖò xomɛsin jí tawun gbè ɖokpo, ɖó ahan syɛnsyɛn e é nu é wu bo hu nyɔnu xɔ́ntɔn tɔn, bɔ enɛ wu ɔ, è ɖó hwɛ n’i ɖɔ é na nɔ ganmɛ nú xwè 20. Ganmɛ e Hans yì é zɔ́n nú é jó hunnylanylá dó ǎ. Nɔ tɔn wá bló tuto xá mɛxo agun tɔn ɖé ɖɔ é ni yì ba vǐ emitɔn kpɔ́n ɖò gankpa mɛ, Hans jɛ Biblu kplɔ́n jí. Hans tinmɛ ɖɔ: “É vɛwǔ nú mì tawun nú má ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyì ayǐ. Wemafɔ Biblu tɔn e dó wusyɛn lanmɛ nú mì lɛ é wɛ nyí Ezayíi 55:7, finɛ ɖɔ: ‘Mɛdídá lɛ ni jó walɔ nyanya dó,’ kpo 1 Kɔlɛntinu lɛ 6:11 ee ɖɔ xó dó mɛ ɖěɖee jó hwɛhuhu sín ali e jí ye ɖè é dó lɛ é wu é kpo, finɛ ɖɔ: ‘Nǔ e mɛɖé lɛ ɖò mi mɛ, bo ko nyí ɖ’ayǐ ɔ nɛ.’ Nú xwè gègě ɔ, Jehovah d’alɔ mì kpo suúlu kpo gbɔn gbigbɔ mímɛ́ tɔn gblamɛ, bɔ un sɔ́ gbɛtɔ́ yɔyɔ̌ ɔ dó.” Ee Hans nɔ ganmɛ nú xwè 17 adaɖé gudo é ɔ, è ɖè è tɔ́n; é ko bló baptɛm cobo tɔ́n sín gankpa ɔ mɛ. É ɖɔ: “Nùblawukúnúmɛ ɖaxó Jehovah tɔn kpo hwɛsɔkɛ mɛ tɔn kpo sù nukún ce mɛ tawun.”

15. Walɔ tɛ ka gbakpé égbé? Etɛ Biblu ka ɖɔ d’ewu?

¹⁵ Gbɔn vo nú xó gblégblé lɛ ɔ, adingban ɖiɖó ɖesu nyí jijɔ gbɛtɔ́ xóxó ɔ tɔn ɖé. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é nyí aca nú gbɛtɔ́ lɛ bɔ ye nɔ ɖó adingban bo nɔ hɔn nú takwɛ súsú, alǒ nɔ ɖó adingban bo na dó gló nǔ e mɛ hwɛ e ye  hu lɛ é tɔ́n kɔ dó lɛ é. Amɔ̌, Jehovah nɔ “ɖó adingban ǎ.” (Kɛ́n. 23:19) Enɛ wu ɔ, é byɔ mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ “ɖokpo ɖokpo” ɖɔ ye “ni ɖɔ nugbǒ nú nɔzo” yetɔn lobo “jó adingban dó.” (Efɛ. 4:25; Kolo. 3:9) Enɛ wu ɔ, mǐ ɖó na nɔ ɖɔ nugbǒ, é na bo tlɛ vɛwǔ alǒ na dɔn tagba wá nú mǐ ɔ nɛ.​—Nùx. 6:16-19.

16. Nɛ̌ è ka sixu ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyì ayǐ b’ɛ na kpa mɛ gbɔn?

¹⁶ Mǐ sixu ɖè gbɛtɔ́ xóxó ɔ sín jijɔ lɛ nyì ayǐ kpo hlɔnhlɔn mǐɖesunɔ tɔn kpo ǎ. Mɛ ɖěɖee xó mǐ ɖɔ ɖò xota elɔ mɛ lɛ é, Sakura, Ribeiro, Stephen kpo Hans kpo fun ahwan syɛnsyɛn cobo kpéwú bo jó jijɔ nyanya yetɔn lɛ dó. Ye ɖu ɖ’eji ɖó ye jó hlɔnhlɔn Xó Mawu tɔn tɔn kpo gbigbɔ mímɛ́ tɔn tɔn kpo dó, bɔ é w’azɔ̌ dó linlin yetɔn kpo ayi yetɔn kpo jí. (Luk. 11:13; Ebl. 4:12) Nú mǐ jló na ɖu hlɔnhlɔn enɛ sín lè ɔ, mǐ ɖó na nɔ xà Biblu ayihɔngbe ayihɔngbe, bo na nɔ lin tamɛ d’eji, lobo na nɔ xoɖɛ hwɛhwɛ bo byɔ nùnywɛ kpo hlɔnhlɔn kpo, bo na dó sixu zán wěɖexámɛ Biblu tɔn. (Joz. 1:8; Ðɛh. 119:97; 1 Tɛ. 5:17) Mǐ nɔ lɛ́ ɖu Xó Mawu tɔn kpo gbigbɔ mímɛ́ tɔn kpo sín lè hwenu e mǐ sɔnǔ nú kplé agun tɔn lɛ, bo lɛ́ yì ye é. (Ebl. 10:24, 25) Gɔ́ na ɔ, mǐ jló na ɖu lè nùɖuɖu gbigbɔ tɔn e sín nǔ è sɔ́ ɖò ali vovo nu, bɔ é tíìn nú togun Mawu tɔn e gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ é tɔn ganji.​—Luk. 12:42.

17. Etɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò xota e bɔ d’ewu é mɛ?

¹⁷ Mǐ ko gbéjé nùwalɔ nyanya ɖěɖee Klisanwun lɛ ɖó na ɖè nyì ayǐ lobo sɛ́ dó zɔ nú yeɖée é ɖé lɛ kpɔ́n. Amɔ̌, nǔ e mǐ na bló bɔ nǔ mǐtɔn na nyɔ́ ɖò Mawu nukúnmɛ é bǐ jɛn ko nɛ à? Eǒ. Mǐ ɖó na lɛ́ sɔ́ gbɛtɔ́ yɔyɔ̌ ɔ dó. Ðò xota e bɔ d’ewu é mɛ ɔ, mǐ na gbéjé akpáxwé gbɛtɔ́ yɔyɔ̌ ɔ tɔn ɖěɖee mǐ ɖó na nɔ sɔ́ dó hwebǐnu é tɔn gègě kpɔ́n.