1, 2. Batu babañata balemuhileñi ka za Lipaki za Jehova?

BATU babañata sebabulezi za mikwa yeminde yebabonisanga batu ba Jehova. Ka mutala, muñoli yomuñwi yabizwa Anton Gill naañozi cwana ka za mizwale ni likaizeli bane bapila ka nako ya puso ya Nazi kwa Germany kuli: “Lipaki za Jehova nebatoilwe hahulu ki ba puso ya Nazi. . . . Ka 1939, nekufumaneha Lipaki za Jehova ba 6,000 mwa [minganda mone banyandisezwa].” Muñoli yo hape naabulezi kuli Lipaki za Jehova niha nebanyandisizwe hahulu cwalo, nebabonisize kuli “nebasepeha, nebasina mifilifili, nebasepahala ku Mulimu wabona, mi nebaswalisani.”

² Mwa lilimo za cwanoñu fa, batu babapila mwa naha ya South Africa balemuhile mikwa yeminde yecwalo mwahalaa batu ba Mulimu. Nako yeñwi kwamulaho mwa naha yeo, Lipaki za Jehova ba makuwa ni ba litalo lelinsu nebasa lumelezwi ka mulao kuswalisana hamoho. Kono la Sunda, ili la December 18, 2011, nekutabisize hahulu kubona mizwale babafitelela 78,000 ba mishobo yeshutana ya mwa South Africa ni linaha zeli bukaufi habakopana hamoho kwa mukopano one uezahalezi mwa sitediyamu yetuna ka kufitisisa mwa muleneñi wa Johannesburg. Yomuñwi wa bazamaisi ba sitediyamu yeo naabulezi cwana ka za batu bane bafumanehile kwa mukopano wo  kuli: “Mwa sitediyamu mo, hanisika bona kale batu babañata-ñata babaikutekile hande cwana. Kaufelaa bona baapezi hande. Hape mukenisize hande sitediyamu ye. Mi taba yetabisa hahulu kikuli muzwa mwa linaha zeshutana-shutana.”

3. Kopano yaluna ishutana cwañi ni likopano zeñwi?

³ Litaba zecwalo zebulezwi ki batu babasi Lipaki za Jehova libonisa kuli kopano yaluna ya mwa lifasi kaufela yashutana luli ni likopano zeñwi. (1 Pit. 5:9) Kono kopano yaluna ishutana cwañi ni likopano zeñwi? Lulikanga ka taata ‘kutubula butu bwakale’ ka kutusiwa ki Linzwi la Mulimu ni moya wahae okenile. Hase lutubuzi butu bwakale, ‘luapalanga butu bobunca.’—Makolo. 3:9, 10.

4. Lukanyakisisañi mwa taba ye, mi ki kabakalañi halutokwa kunyakisisa litaba zeo?

⁴ Hase lutubuzi butu bwakale, lutokwa kuambuka mikwa yabona. Mwa taba ye, lukanyakisisa molukona kutubulela butu bwakale, libaka haluswanela kueza cwalo kapili-pili, ni libaka mutu hakona kucinca niha naaezanga likezo zemaswe hahulu kwamulaho. Hape lukanyakisisa zebakona kueza base babile mwa niti ka nako yetelele kuli baambuke mikwa ya butu bwakale. Ki kabakalañi halutokwa likupuliso zeo? Ka bumai, babañwi bane basebelezanga Jehova kwamulaho nebasika mamela likupuliso zecwalo, mi bakutezi kwa mikwa yabona yakale. Ka mukwa ocwalo, kaufelaa luna luswanela kumamela temuso ye, yeli: “Yanahana kuli uyemi atokomele kuli asike awa.”—1 Makor. 10:12.

5. (a) Mufe mutala obonisa libaka haluswanela kutubula butu bwakale kapili-pili. (Mubone siswaniso sesi fa likepe 17.) (b) Ka kuya ka liñolo la Makolose 3:5-9, ki likezo mañi zeli kalulo ya butu bwakale?

⁵ Mukaezañi haiba siapalo samina sitezi masila, mi mwendi mane sesinunka? Mukatubula siapalo seo kapili-pili. Ka nzila yeswana, luswanela kulatelela kapili-pili taelo yeelutusa kutubula kamba kutuhela mikwa yatoile Mulimu. Luswanela kumamela taelo ya Paulusi yanaañolezi Bakreste ba mwa linako zahae, yeli: “Mulukela kulituhela kaufela.” Halunyakisiseñi zepeli kwa likezo zemaswe zanaabulezi Paulusi, ili muzamao wa buhule ni masila.—Mubale Makolose 3:5-9.

6, 7. (a) Manzwi anaabulezi Paulusi abonisa cwañi kuli lutokwa kueza ka taata kuli lutubule butu bwakale? (b) Bo Sakura nebapila bupilo bobucwañi, mi ki nto mañi yenee batusize kuli bacince mupilelo wabona?

⁶ Muzamao wa buhule. Linzwi la kwa makalelo leliitusisizwe mwa Bibele lelitolokilwe kuli “muzamao wa buhule” liama kwa kezo ya kulobala hamoho ya batu bababeli babasika nyalana ka mulao kamba kalombe. Paulusi naabulelezi Bakreste ka yena kuli ‘babulaye lilama za mibili yabona,’ ili kutalusa kuli bafelise takazo ifi kamba ifi yene bakona kuba ni yona “kwa neku la muzamao wa buhule.” Manzwi anaaitusisize Paulusi abonisa hande kuli luswanela kulika ka taata kuli lulwanise litakazo zemaswe zeo. Nihakulicwalo, lwakona kutula ndwa ya kulwanisa litakazo zemaswe.

⁷ Munyakisise mutala wa bo Sakura * babapila kwa Japan. Hane bahula, bo Sakura nebaikutwanga bulutu ni kulembwala. Hane bakwanisize lilimo ze 15, bakala kulobalanga ni baana babañata ilikuli basike baikutwa bulutu. Baitumelela mafosisa abona ka kubulela kuli: “Zenezwile mwateñi kikuli nenisuluzi limba zetaalu.” Bazwelapili kutalusa kuli: “Kwa makalelo, hane nilobalanga ni baana bao, neniikutwanga hande, ka kunahana kuli neba nilata. Kono hane nilobalanga ni bona cwalo, nenizwezipili kusaba ni tabo mwa bupilo.” Bo Sakura nebazwezipili mwa mupilelo wabona wo kufitela bakwanisa lilimo ze 23. Ka nako yeo, bakalisa kuituta Bibele ni Lipaki za Jehova. Bo Sakura nebalata zene baituta, mi Jehova abatusa kuli basike baikutwa hahulu mulatu ni maswabi, mi batuhela muzamao  wabona wa buhule. Ka nako ye, bo Sakura seli mapaina ba kamita, mi habasa ikutwanga bulutu. Mi bali: “Nitabile hahulu mi zazi ni zazi niikutwa kuli Jehova wanilata luli.”

8. Ki lika mañi zekona kutahisa kuli lube babamasila mwa meeto a Mulimu?

⁸ Masila. Linzwi la kwa makalelo leliitusisizwe mwa Bibele lelitolokilwe kuli “masila” litalusa lika zeñata, isiñi feela libi za muzamao wa buhule. Likona hape kutalusa likezo zemaswe zecwale ka kuzuba kwai kamba kueza lisheha la zeswabisa. (2 Makor. 7:1; Maef. 5:3, 4) Hape litalusa likezo zemasila zakona kueza mutu kwa mukunda, inge cwalo kubala libuka zetahisa takazo ya buhule kamba kubuha maswaniso a mapunu, ili zekona kutahisa mukwa omasila wa kuicuka.—Makolo. 3:5. *

9. Ki lika mañi zemaswe zekona kuezahala haiba mutu atuhelela “litakazo za kulobala ni mutu zetulile tikanyo” kuhula?

⁹ Batu babanani mukwa wa kubuhanga maswaniso a mapunu batuhelela “litakazo za kulobala ni mutu zetulile tikanyo” kuhula, ili zekona kutahisa kuli kubabele hahulu taata kutuhela kueza buhule. Babatisisi ba litaba bafumani kuli batu babatabela hahulu kubuha maswaniso a mapunu bakona kufumana hahulu taata kutuhela mukwa wo, sina feela mutu mwakona kufumanela taata kutuhela mukwa wa kunwa hahulu bucwala kamba kuitusisa milyani yekola. Ki lona libaka batu bababuhanga maswaniso a mapunu habaipumananga mwa miinelo yecwale ka kuikutwa maswabi amatuna, kupalelwa kubeleka ka taata kwa musebezi, kutokwa tabo mwa lubasi, kufela kwa manyalo, ni kuipulaya. Muuna yomuñwi naatabile hahulu kabakala kuli nekufitile silimo kuzwa fatuhelela mukwa wahae wa kubuhanga maswaniso a mapunu, mi naañozi kuli: “Seniikutwa hape kuli ni mutu yakutekeha.”

10. Bo Ribeiro nebatuhezi cwañi mukwa one banani ona wa kubuhanga maswaniso a mapunu?

¹⁰ Kwa batu babañata, kutuhela kubuha maswaniso a mapunu ki ndwa yebazwelapili kulwana. Kono sina molukona kubonela ku zeneezahezi ku bo Ribeiro babapila kwa Brazil, ndwa yeo yakona kutulwa. Bo Ribeiro nebazwile fa lapa la bashemi babona hane bali mwa lilimo za kunonoboka, mi hasamulaho bakala kubeleka kwa kampani yeneepanga mapepa kuzwa fa mapampili akale, mi kwateñi babona limagazini za maswaniso a mapunu. Batalusa kuli: “Hanyinyani hanyinyani, nakala kulakaza hahulu kubuhanga maswaniso a mapunu. Muinelo wo neubile omaswe hahulu kuli mane nenisa koni kulibelela kuli nyazi yaka azwe mwa ndu kuli nibuhe mavidio a maswaniso a mapunu.” Zazi leliñwi kwa musebezi, bo Ribeiro balemuha kuli fa libunda la libuka zene batokwa kupanga fateñi mapepa, nekunani buka yebizwa Sinotolo kwa Tabo ya Lubasi. Banopa buka yeo ni kukala kuibala. Lika zene babalile mwa buka yeo neli basusuelize kukala kuituta Bibele ni Lipaki za Jehova, kono nekuungile nako yetelele kuli batuhele mukwa wabona omaswe wa kubuhanga maswaniso a mapunu. Ki lika mañi zenee batusize? Batalusa kuli: “Ka kulapelanga, kuituta Bibele, ni kunahanisisa lika zene niituta, nautwisisa ni kuitebuha hahulu tulemeno twa Mulimu, mi hasamulaho lilato laka ku Jehova lanitusa kutula takazo ya kubuha maswaniso a mapunu.” Ka kutusiwa ki maata a Linzwi la Mulimu ni moya wahae okenile, bo Ribeiro nebatubuzi butu bwabona bwakale, bakolobezwa, mi nako ye ki baana-bahulu mwa puteho.

11. Ki lika mañi zekona kutusa mutu kuli asike abuha maswaniso a mapunu?

¹¹ Mulemuhe kuli kwandaa kuituta feela Bibele, bo Ribeiro nebatokwa kueza lika zeñwi kuli  batuhele mukwa omaswe one banani ona. Nebanani kutuhelela Bibele kucinca butu bwabona. Ka kulapelanga ni kunahanisisa lika zene baituta, lilato labona ku Mulimu labatusa kutula takazo ya kubuhanga maswaniso a mapunu. Nzila yende hahulu yekona kutusa mutu kuli asike abuha maswaniso a mapunu ki kuba ni lilato lelituna ku Jehova ni kutoya bumaswe.—Mubale Samu 97:10.

12. Ki lika mañi zenetusize bo Stephen kuambuka buhali ni lipulelo zemaswe?

¹² Hañata batu ba kacima-cima babonisanga buhali bwabona ka kubulela lipulelo zemaswe. Bupilo bobucwalo habukoni kutahisa tabo mwa lubasi. Bo Stephen, ili bo ndate lubasi babapila kwa Australia, batalusa kuli: “Nenili wa matapa mi hañata nenihalifiswanga ki tutaba totunyinyani. Na ni bo musalaaka nelukauhani halaalu, mi nese lubata kufelisa linyalo laluna.” Hasamulaho, Lipaki za Jehova bakalisa kuituta Bibele ni bo Stephen ni bo musalaa bona. Nekuezaheziñi bo Stephen hane bakalisize kulatelela kelezo yeñozwi mwa Bibele? Babulela kuli: “Lika zacinca, bupilo bwaluna mwa lubasi bwaba bobunde. Kwamulaho, neninani buhali bobutuna hahulu kuli mane taba feela yenyinyani neikona kunihalifisa hahulu, kono cwale ka tuso ya Jehova, seninani kozo ya mwa munahano.” Ka nako ye, bo Stephen sebali likombwa za puteho, mi bo musalaa bona sebabile mapaina ba kamita ka lilimo lisikai. Baana-bahulu mwa puteho ya bo Stephen batalusa kuli: “Muzwale Stephen ki muzwale yalukile ili yasebeza ka taata, mi waikokobeza.” Habasika babona kale inze bahalifile. Kana bo Stephen banahana kuli bacincize ka maata abona? Batalusa kuli: “Nenisike naikola limbuyoti ze kaufela kambe nenisika amuhela tuso yanaa nifile Jehova, ili yenitusize kucinca butu bwaka ka kutala.”

13. Ki kabakalañi halusa swaneli kuba ni buhali, mi Bibele ilulemusañi?

¹³ Bibele ilulemusa kuli luambuke buhali, lipulelo zemaswe, ni kutatauka. (Maef. 4:31) Hañata likezo zecwalo litahisanga mifilifili. Batu mwa lifasi banahana kuli kulukile kuba ni buhali, kono niti kikuli kuba ni buhali kushwaulisa Mubupi waluna. Ki lona libaka batu babañata habatubuzi mikwa yemaswe yeo ni kuapala butu bobunca.—Mubale Samu 37:8-11.

14. Kana mutu wa lindwa wakona kuba yaishuwa?

¹⁴ Munyakisise mutala wa bo Hans, babali baana-bahulu mwa puteho yeñwi kwa Austria. Muswalisanisi wa sitopa sa baana-bahulu mwa puteho ya bo Hans ubulela cwana ka za bona: “Muzwale Hans ki yomuñwi wa mizwale babaishuwa hahulu.” Kono bo Hans nesi batu babaishuwa sapili. Hane bali mwa lilimo za kunonoboka, nebakalisize kunwa hahulu bucwala, mi taba yeo yatahisa kuli babe ba lindwa. Mane nako yeñwi hane bakozwi hahulu bucwala, nebabulaile nyazi yabona, mi ka libaka leo, nebaatulezwi kupika tolongo ka lilimo ze 20. Bupilo bwabona bwa lindwa nebusika cinca hane bali mwa tolongo. Hasamulaho, bo maa bona balukisa kuli muuna-muhulu yomuñwi mwa puteho ayo potelanga bo Hans mwa tolongo, mi bakalisa kuituta Bibele. Bo Hans batalusa kuli: “Neninani kuikataza hahulu kuli nitubule butu bwaka bwakale. Nenitusizwe ki mañolo a mwa Bibele acwale ka liñolo la Isaya 55:7, lelibulela kuli: ‘Mutu yamaswe atuhele nzila yahae,’ ni la 1 Makorinte 6:11, lelibulela ka za batu babatuhezi mikwa yabona yemaswe, kuli: ‘Mi niteñi ki mona mone bainezi babañwi ku mina cwalo.’ Ka lilimo zeñata, Jehova ubile ni pilu-telele ku na mi unitusize ka moya wahae okenile kuli niapale butu bobunca.” Bo Hans hase bapikile lilimo ze 17 ni licika mwa tolongo, balukululwa inze bali Mukreste yakolobelizwe. Batalusa kuli: “Niitumela hahulu ku Jehova kabakala kuli unani sishemo sesituna mi waswalela.”

15. Ki mukwa mañi obanani ona batu babañata, mi Bibele ibulelañi ka za mukwa wo?

 ¹⁵ Kubulela buhata ki mukwa omuñwi oli kalulo ya butu bwakale. Ka mutala, batu babañata banani mukwa wa kupumanga kabakala kusaba kulifa mitelo kamba kusaba kufiwa koto kabakala mafosisa ebaezize. Nihakulicwalo, Jehova ki “Mulimu yanani niti.” (Samu 31:5) Utokwa kuli “yomuñwi ni yomuñwi” wa balapeli bahae ‘abulele niti’ mi ‘asike apuma.’ (Maef. 4:25; Makolo. 3:9) Ka mukwa ocwalo, luswanela kubulelanga niti nihaikaba kuli luutwa maswabi kamba lufumana taata kueza cwalo.—Liprov. 6:16-19.

16. Lukona cwañi kutubula butu bwakale?

¹⁶ Halukoni kutubula mikwa ya butu bwakale ka maata aluna. Batu bababulezwi mwa taba ye—bo Sakura, bo Ribeiro, bo Stephen, ni bo Hans—nebatokwa kuikataza hahulu kuli batuhele likezo zabona zemaswe. Nebatuhezi likezo zemaswe ka kulumeleza maata a Linzwi la Mulimu ni moya wahae okenile kuli lizamaise minahano ni lipilu zabona. (Luka 11:13; Maheb. 4:12) Kuli lutusiwe ki maata ao, lutokwa kubalanga Bibele ka zazi ni zazi, kunahanisisa litaba zelubala, ni kulapelanga kamita kuli Mulimu alufe butali ni maata a kuitusisa kelezo yeñozwi mwa Bibele. (Josh. 1:8; Samu 119:97; 1 Mates. 5:17) Hape lutusiwa ki Linzwi la Mulimu ni moya wahae haluitukiseza mikopano ya puteho ni kufumanehanga teñi. (Maheb. 10:24, 25) Luswanela hape kuitusisa hande lika zeñata zeitusiswa kwa kufa lico za kwa moya kwa batu ba Mulimu mwa lifasi kaufela, zecwale ka limagazini ni webusaiti ya jw.org.—Luka 12:42.

17. Lukanyakisisañi mwa taba yetatama?

¹⁷ Lunyakisisize mikwa yemaswe isikai yeo Bakreste baswanela kutubula ni kuambuka. Kono kana zeo ki zona feela zetokwahala kuli lutabise Mulimu? Batili. Lutokwa hape kuapala butu bobunca. Mwa taba yetatama, lukanyakisisa tulemeno tusikai twa butu bobunca boluswanela kuapala kamita sina siapalo.