1, 2. I yini leswi vanhu vo tala va swi xiyeke hi Timbhoni ta Yehovha?

VANHU vo tala va tsakisiwe hi timfanelo letinene leti vanhu va Yehovha va tikombiseke. Hi xikombiso, malunghana ni vamakwerhu lava a va ri etikampeni ta Manazi eJarimani, Anton Gill loyi a nga mutsari u tsale a ku: “Ndlela leyi Timbhoni ta Yehovha a ti tikhome ha yona yi tsakise hambi ku ri swirho swin’wana swa ntlawa wa Manazi. . . . Naswona hi 1939 a ku ri ni 6 000 wa Timbhoni [etikampeni ta nxaniso].” Nakambe mutsari loyi u tlhele a ku: “Hambileswi ti xanisiweke hi ndlela ya tihanyi, ti hambete ti tiyisela, ti seketelana ni ku tshama ti tshembekile.”

² Hilaha ku fanaka eAfrika Dzonga vanhu van’wana va xiye timfanelo letinene leti vanhu va Xikwembu va tikombiseke. Hi nkarhi lowu xihlawuhlawu a xi tinyike matimba Timbhoni ta Yehovha ta kwalaho a ti nga swi koti ku hlangana hi ku ntshunxeka hikwalaho ka ku hambana ka nhlonge. Hambiswiritano, hi Sonto wa December 18, 2011 a swi tsakisa ku vona vamakwerhu lava tlulaka 78 000 lava humaka eka tinxaka to hambanahambana eAfrika Dzonga ni le ka matiko ya le kusuhi va ri karhi va tiphina hi ku dyondzisiwa hi Yehovha exitediyamu xa le dorobeni ra Joni. Un’wana wa timininjhere ta xitediyamu xolexo u vule leswi: “I ro sungula ndzi vona vanhu vo tarisa xileswi va  tikhome hi ndlela leyinene exitediyamu lexi. Hinkwavo a va ambale hi ndlela leyi xiximekaka, va tlhela va basisa ni xitediyamu. Kambe lexi ndzi tsakiseke ngopfu hileswaku va ni vun’we hambileswi va nga va tinxaka leti hambaneke.”

3. I yini lexi endlaka leswaku vanhu va Yehovha va hambana ni vanhu van’wana?

³ Leswi vanhu lava nga riki Timbhoni va swi vulaka swi kombisa leswaku hakunene nhlengeletano ya hina yi hlawulekile. (1 Pet. 5:9) Kambe xana i yini lexi endlaka leswaku hi hambana ni vanhu van’wana? Hi ku pfuniwa hi Rito ra Xikwembu ni moya lowo kwetsima hi tirha hi matimba leswaku hi “[hluvula] vumunhu bya khale.” Kutani hi “tiambexa vumunhu lebyintshwa.”—Kol. 3:9, 10.

4. Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi naswona ha yini?

⁴ A swi olovi ku hluvula vumunhu bya khale. Exihlokweni lexi hi ta kambisisa ndlela leyi hi nga byi hluvulaka ha yona vumunhu bya khale, lexi endlaka swi va swa xihatla ku endla tano ni leswaku hi nga swi kota ku endla tano hambiloko swi vonaka onge swa tika. Hi ta tlhela hi kambisisa leswi lava nga ni malembe yo tala va ri Timbhoni va nga swi endlaka leswaku va hlayisa vumunhu lebyintshwa. Ha yini sweswo swi ri swa nkoka? Lexi twisaka ku vava hi leswaku van’wana lava a va tirhela Yehovha va tlhelele eka vumunhu bya vona bya khale. Kutani i swa nkoka ku yingisa xilemukiso lexi nge: “Loyi a ehleketaka leswaku u yimile a a tivonele leswaku a nga wi.”—1 Kor. 10:12.

5. (a) Kombisa leswaku ha yini swi ri swa xihatla ku hluvula vumunhu bya khale. (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.) (b) Vakolosa 3:5-9 yi boxa mikhuva yihi leyi fambisanaka ni vumunhu bya khale?

⁵ Xana a wu ta endla yini loko u xiya leswaku swiambalo leswi u swi ambaleke swi thyakile naswona swi ni risema? A swi kanakanisi leswaku a wu ta swi hluvula hi xihatla swiambalo sweswo. Hilaha ku fanaka hi fanele hi hatlisela ku yingisa xileriso xa ku tshika mikhuva leyi lwisanaka ni ku rhandza ka Xikwembu. Hi lava ku yingisa xileriso lexi Pawulo a xi nyikeke Vakreste va le nkarhini wakwe lexi nge: “Cukumetani hinkwaswo ekule na n’wina.” A hi kambisiseni swiendlo swimbirhi swo biha leswi Pawulo a swi boxeke, ku nga vumbhisa ni thyaka.—Hlaya Vakolosa 3:5-9.

6, 7. (a) Marito ya Pawulo ma swi kombisa njhani leswaku hi fanele hi tirha hi matimba leswaku hi hluvula vumunhu bya khale? (b) Sakura a tikhome hi ndlela yihi yo biha naswona i yini lexi n’wi pfuneke?

⁶ Vumbhisa. Rito ro sungula leri hundzuluxeriweke eBibeleni ri va “vumbhisa” ri katsa ku va vanhu lava nga tekanangiki hi nawu va endla timhaka ta masangu ni vusodoma. Pawulo u byele Vakrestekulobye leswaku va ‘dlaya swirho swa miri wa vona,’ leswi vulaka ku papalata ku navela hinkwako “malunghana ni vumbhisa.” Marito ya Pawulo ma swi kombisa kahle leswaku swi lava hi tirha hi matimba leswaku hi papalata ku navela hinkwako ko biha. Hi nga swi kota ku hlula ku navela ko tano ko biha.

⁷ Anakanya hi leswi humeleleke eka Sakura * wa le Japani. Loko a ri karhi a kula a a titwa a ri ni xivundza naswona a nga rhandziwi. Leswaku a susa xivundza lexi a ri na xona, u sungule ku endla timhaka ta masangu ni vanhu vo hambanahambana loko a ri ni malembe ya 15. Kambe loko a hlamusela vuyelo lebyi veke kona u ri: “Ndzi suse khwiri kanharhu” naswona loko a swi tsundzuka swi n’wi vangela gome. U tlhela a ku: “Eku sunguleni a ndzi titwa ndzi tsakile naswona a ndzi anakanya leswaku ndza rhandziwa. Kambe hi ku famba ka nkarhi ndzi sungule ku heleriwa hi ntsako.” Sakura u ye emahlweni a hanya hi ndlela yoleyo kukondza a va ni malembe ya 23. Kutani u sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Leswi a swi dyondzeke eBibeleni swi n’wi khumbe mbilu naswona Yehovha u n’wi pfunile leswaku a tshika vumbhisa ni ku tshamela ku tivona nandzu. Sweswi Sakura i phayona ra  nkarhi hinkwawo naswona a nga ha titwi a ri na xivundza. Loko a hlamusela ndlela leyi a titwaka ha yona u ri: “Ndza tiphina hi ku tirhela Yehovha siku ni siku.”

8. I mikhuva yihi yin’wana leyi nga endlaka leswaku hi va lava nga basangiki eka Xikwembu?

⁸ Thyaka. Rito ro sungula leri hundzuluxeriweke eBibeleni ri va “thyaka” ri vula leswi tlulaka xidyoho xa ku endla timhaka ta masangu. Ri katsa ni mikhuva yo biha yo tanihi hi ku dzaha ni mafenya lama thyakeke. (2 Kor. 7:1; Efe. 5:3, 4) Nakambe ri tlhela ri vula mikhuva yo biha leyi munhu a yi endlaka exihundleni yo tanihi ku hlaya tibuku leti pfuxaka ku navela ka timhaka ta masangu, ku hlalela swifaniso ni tifilimi leti navetisaka timhaka ta masangu leswi nga endlaka leswaku munhu a va ni mukhuva wo biha wo tlangisa swirho swa rimbewu.—Kol. 3:5. *

9. Hi byihi vuyelo lebyi nga vaka kona loko munhu a pfumelela ‘ku navela ka timhaka ta masangu’ ku kula?

⁹ Vanhu vo tala lava tshamelaka ku hlalela swilo leswi navetisaka timhaka ta masangu va pfumelela ‘ku navela ka timhaka ta masangu’ ku kula leswi nga ha endlaka leswaku va nga ha swi koti ku tilawula. Vulavisisi byi kombisa leswaku vanhu vo tala lava karhatiwaka hi mukhuva wo tano va fana ni vanhu lava godzomberiweke hi byala ni swidzidziharisi. A swi hlamarisi leswi ni lava godzomberiweke hi ku hlalela swilo leswi navetisaka timhaka ta masangu va vaka ni gome, va kavanyetekaka entirhweni, va pfumalaka ntsako endyangwini, va dlayaka vukati ni ku tidlaya. Wanuna un’wana loyi a heteke lembe a nga ha swi hlaleli swilo leswi navetisaka timhaka ta masangu u te: “Sweswi ndzi titwa ndzi ri ni xindzhuti lexi a xi ndzi lahlekerile.”

10. Ribeiro u wu hlule njhani mukhuva wakwe wa ku hlalela swilo leswi navetisaka timhaka ta masangu?

¹⁰ Vanhu vo tala swa va tikela ku hlula mukhuva wa ku hlalela swilo leswi pfuxaka ku navela ka timhaka ta masangu. Hilaha hi nga ta dyondza hakona eka leswi humeleke Ribeiro wa le Brazil, swa koteka ku hlula mukhuva wolowo. Ribeiro u suke ekaya loko a ha ri muntshwa kutani a sungula ku tirha efemeni yo endla maphepha lama lahliweke hi vuntshwa, loko a ri karhi a tirha a tshamela ku hlangana ni maphepha ya swifaniso leswi navetisaka timhaka ta masangu. Kutani u ri: “Swi ye swi ndzi godzombela. A swi bihe ngopfu lerova a ndzi tsaka loko wansati loyi a ndzi tshama na yena a nga ri kona hikuva a ndzi kuma nkarhi wo hlalela tifilimi ta timhaka ta masangu.” Kambe siku rin’wana loko Ribeiro a ri entirhweni u vone buku leyi nge, Xihundla Xa Ntsako eNdyangwini eka maphepha lawa a tirha ha wona. U yi tekile kutani a yi hlaya. Leswi a swi hlayeke swi n’wi susumetele ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha kambe swi n’wi tekele nkarhi ku hlula mukhuva wakwe wo biha. Xana u pfuniwe hi yini? Loko a hlamusela u ri: “Ku khongela, ku hlaya Bibele, ku anakanyisisa hileswi ndzi swi dyondzeke, ku tlangela timfanelo ta Xikwembu swi endle leswaku ndzi ya ndzi rhandza Yehovha swinene ku tlula mukhuva wolowo wo biha.” Hi ku pfuniwa hi Rito ra Xikwembu ni moya lowo kwetsima Ribeiro u swi kotile ku hluvula vumunhu byakwe bya khale kutani a khuvuriwa naswona sweswi i nkulu evandlheni.

11. I yini leswi nga pfunaka munhu ku papalata ku hlalela swilo leswi navetisaka timhaka ta masangu?

¹¹ Xiya leswaku Ribeiro a a fanele a endla swo tala ku tlula ku hlaya Bibele ntsena leswaku a kota ku hlula mukhuva wakwe. A a fanele a pfumelela leswi a swi dyondza swi khumba mbilu yakwe. Ku khongela, ku anakanyisisa ni ndlela leyi a rhandza Yehovha ha yona swi n’wi pfunile leswaku a hlula mukhuva wakwe. Loko hi rhandza Yehovha hi mbilu hinkwayo ni ku venga  leswo biha hi nga swi kota ku hlula mukhuva wo hlalela swilo leswi navetisaka timhaka ta masangu.—Hlaya Pisalema 97:10.

12. I yini lexi pfuneke Stephen leswaku a tshika vukarhi ni mavulavulelo ya nhlambha?

¹² Vanhu lava nga ni ximbilwambilwana va tala ku kombisa vukarhi bya vona hi ku tirhisa marito ya nhlambha. Swi le rivaleni leswaku sweswo swi nga endla leswaku ku nga vi na ntsako endyangwini. Tatana un’wana wa le Australia loyi a vuriwaka Stephen u ri: “A ndzi tolovele ku rhuketela naswona a ndzi hlundzukisiwa ni hi swilo leswi nga nyawuriki. Mina ni nsati wa mina hi hambane kanharhu naswona se a hi lava ku dlaya vukati.” Kutani Stephen ni nsati va sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Hi byihi vuyelo lebyi veke loko Stephen a sungula ku hanya hi milawu ya Bibele? U ri: “Ndyangu wa hina wu sungule ku va ni ntsako. Yehovha u ndzi pfunile leswaku ndzi va ni ntsako ni ku va munhu wo rhula tanihi leswi khale a ndzi tshamela ku hlundzukisiwa hi swilo leswi nga nyawuriki.” Namuntlha Stephen i nandza wa vutirheli naswona nsati wakwe u ni malembe yo tala a ri phayona. Vakulu va le vandlheni leri Stephen a nga eka rona va ri: “Stephen i makwerhu wo miyela, u tirha hi matimba naswona wa titsongahata.” A va si tshama va n’wi vona a hlundzukile. Xana Stephen u titwa njhani? U ri: “Mikateko leyi hinkwayo ndzi yi kume hikwalaho ka leswi ndzi pfumeleleke Yehovha a ndzi pfuna ku cinca vumunhu bya mina.”

13. Ha yini ku kariha ngopfu swi ri ni khombo naswona i xilemukiso xihi lexi Bibele yi xi nyikelaka?

¹³ Swa twala leswi Bibele yi hi lemukisaka mayelana ni ku kariha, mavulavulelo ya nhlambha ni huwa. (Efe. 4:31) Lexi twisaka ku vava, hakanyingi mikhuva yo tano yi hetelela yi vange madzolonga. Vanhu van’wana va nga ha languta mhaka ya ku kariha tanihi leyi tolovelekeke kambe sweswo, a swi n’wi tsakisi Muvumbi. Vanhu vo tala va boheke ku tshika mikhuva leyi yo biha leswaku va ta kota ku ambala vumunhu lebyintshwa.—Hlaya Pisalema 37:8-11.

14. Xana swa koteka leswaku munhu wa madzolonga a cinca a va la rhuleke?

¹⁴ Anakanya hi Hans loyi a nga nkulu evandlheni ra le Austria. Muhlanganisi wa huvo ya vakulu evandlheni leri Hans a nga eka rona u ri: “Hans i makwerhu wo rhula swinene. Kambe Hans a nga ri munhu wo rhula eku sunguleni. Loko a ha ri muntshwa u sungule ku n’wa byala ku tlula mpimo leswi endleke leswaku a va ni madzolonga. Siku rin’wana loko a dakwile u dlaye ntombhi yakwe kutani a gweviwa ku tshama malembe ya 20 ekhotsweni. Kambe ku va ekhotsweni a swi ma cincanga mahanyelo yakwe yo biha. Hi ku famba ka nkarhi mana wakwe u kombele nkulu un’wana leswaku a endzela Hans ekhotsweni kutani u sungule ku dyondza Bibele. Hambiswiritano u ri: “A swi ndzi tikela ku hluvula vumunhu bya mina bya khale. Matsalwa lama ndzi khutazeke i Esaya 55:7 leyi nge: ‘Lowo homboloka a a siye ndlela yakwe,’ na 1 Vakorinto 6:11 leyi loko yi vulavula hi lava tshikeke swidyoho swa vona swa khale yi nge: ‘Kambe hi leswi van’wana va n’wina a mi ri swona.’ Yehovha u ndzi lehisele mbilu ku ringana malembe yo hlaya, a ndzi pfuna hi ku tirhisa moya wakwe lowo kwetsima leswaku ndzi ambala vumunhu lebyintshwa.” Endzhaku ko tshama malembe ya 17 ni hafu ekhotsweni, Hans u ntshunxiwe a ri Mukreste loyi a khuvuriweke. Kutani u te: “Ndza swi tlangela leswi Yehovha a ndzi rivaleleke ni ku ndzi komba tintswalo.”

15. I mukhuva wihi lowu tolovelekeke naswona Bibele yi ri yini hi wona?

¹⁵ Handle ka mavulavulelo ya nhlambha, vuxisi i mukhuva wun’wana lowu na wona hi faneleke hi wu tshika. Hi xikombiso, swi tolovelekile ku va vanhu va tirhisa vuxisi etimhakeni to hakela swibalo kumbe va hemba leswaku va balekela vuyelo bya swidyoho swa vona. Ku hambana ni vanhu  volavo Yehovha i “Xikwembu xa ntiyiso.” (Ps. 31:5) Hikwalaho u lava leswaku “un’wana ni un’wana” wa vagandzeri vakwe a “[vulavula] ntiyiso eka warikwavo” naswona a nga ‘hembi.’ (Efe. 4:25; Kol. 3:9) Kutani hi fanele hi vulavula ntiyiso hambiloko swi hi khomisa tingana ku endla tano.—Swiv. 6:16-19.

16. I yini lexi nga ku pfunaka leswaku u hluvula vumunhu bya khale?

¹⁶ U nge swi koti ku hluvula vumunhu bya khale hi matimba ya wena n’wini. Sakura, Ribeiro, Stephen, na Hans lava hi buleke ha vona exihlokweni lexi va tirhe hi matimba leswaku va hluvula vumunhu bya khale. Va kote ku hlula mikhuva ya vona yo biha hi ku pfumelela Rito ra Xikwembu ni moya wa xona lowo kwetsima leswaku swi va pfuna. (Luka 11:13; Hev. 4:12) Leswaku na hina hi kota ku hluvula vumunhu bya khale hi fanele hi hlaya Bibele siku ni siku, hi anakanyisisa hileswi hi swi hlayeke ni ku va nkarhi ni nkarhi hi khongelela vutlhari ni matimba yo tirhisa ndzayo ya Bibele. (Yox. 1:8; Ps. 119:97; 1 Tes. 5:17) Hi nga tlhela hi kuma mpfuno wa Rito ra Xikwembu ni wa moya wa xona lowo kwetsima loko hi lunghiselela ni ku va kona eminhlanganweni. (Hev. 10:24, 25) Nakambe hi fanele hi ma tirhisa kahle malunghiselelo hinkwawo lawa Yehovha a ma tirhisaka leswaku a hi dyondzisa.—Luka 12:42.

17. Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁷ Exihlokweni lexi hi kambisise mikhuva yo biha leyi Vakreste va faneleke va yi tshika ni ku yi papalata. Kambe xana hi swona ntsena leswi Xikwembu xi swi languteleke eka hina? A swi tano! Hi fanele hi tlhela hi ambala vumunhu lebyintshwa. Exihlokweni lexi landzelaka, hi ta kambisisa leswaku swi katsa yini ku va ni vumunhu lebyintshwa ni leswi nga hi pfunaka ku byi hlayisa.