1, 2. (a) Mulandu nshi tushingafililwa ukufwala ubuntu bupya? (b) Mibele nshi iyaba mu buntu bupya iyalembwa pa Abena Kolose 3:10-14?

AMASHIWI ya kuti “ubuntu bupya” yasangwa imiku ibili muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya. (Efes. 4:24; Kol. 3:10) Aya mashiwi yalosha ku buntu ‘ubulengwa ukulingana no kufwaya kwa kwa Lesa.’ Bonse kuti twafwala ubuntu bupya. Mulandu nshi? Pantu Yehova abumbile abantunse mu cipasho cakwe, ici calenga tukwate imibele yakwe iisuma.—Ukute. 1:26, 27; Efes. 5:1.

² Kwena apo twalipyana ulubembu ku bafyashi besu aba kubalilapo, tulaba no lunkumbwa lwa kucita ifyabipa. Na kabili kuti twalacita ifyo abantu abo twikala nabo mu bwikashi bacita. Lelo Yehova nga atwafwa kuti twaba ne mibele iyo afwaya abantu bakwe ukukwata. Pa kuti tulefwaisha ukuba ne mibele iyo Yehova afwaya, twalasambilila pa mibele yalekanalekana iyaba mu buntu bupya iyo Lesa alengele umutumwa Paulo ukulembapo. (Belengeni Abena Kolose 3:10-14.) Na kabili twalasambilila pa fyo twingacita pa kuti tulelanga iyi mibele ilyo tulebila imbila nsuma.

3. Mibele nshi imo iyaba mu buntu bupya?

³ Pa numa ya kutucincisha ukufwala ubuntu bupya, Paulo atile: “Mu buntu bupya tamwaba akapaatulula ka kuti uyu muGriki e lyo uyu muYuda, uyu alisembululwa, uyu ena tasembululwa, uyu muntu umbi umbi, e lyo uyu muSukuti, uyu musha, uyu ena muntungwa.” * Mulandu nshi aba mu cilonganino bashilingile ukubela na kapaatulula ka mushobo, akapaatulula ka bantu abafuma ku fyalo fimbi nelyo ukulapaatulula abantu pa mulandu no mulimo babomba? Pantu abasambi ba kwa Kristu aba cine ‘bonse bamo.’—Kol. 3:11; Gal. 3:28.

4. (a) Bushe ababomfi ba kwa Yehova balingile ukulamona shani abantu? (b) Cinshi cingalenga aba bwananyina bafilwa ukuba abaikatana?

⁴ Abantu abafwala ubuntu bupya balacindika aba bwananyina na bantu fye bambi, nampo nga bapiina nelyo iyo, nangu nga ba mushobo umbi. (Rom. 2:11) Mu fyalo fimo calyafya sana ukukanaba na kapaatulula. Ku ca kumwenako, mu calo ca South Africa ba Nte abengi bacili bekala mu ncende isho bapeele imishobo yabo, bamo bekala mu ncende sha bakankaala, isha ba mushobo wa fiita, nelyo mu ncende isha ba mishobo iyalekanalekana. Ibumba Litungulula lyalefwaya ukukoselesha aba bwananyina ‘ukukusha ukutemwa,’ e ico mu October 2013 lyalisuminishe aba bwananyina ukupekanya inshila iyali no kulenga beshibane bwino. (2 Kor. 6:13) Finshi bacitile?

5, 6. (a) Finshi mu calo cimo bapekenye pa kuti aba bwananyina bekatane sana? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.) (b) Finshi fyafumamo?

⁵ Balipekenye ukuti aba mu filonganino fibili ifibomfya indimi ishapusana nelyo aba mishobo yapusana baleba pamo pa mpela ya milungu imo. Bamunyinefwe na bankashi aba mu filonganino fibili balebombela pamo umulimo wa kubila imbila nsuma, balelongana pamo, kabili baleliila pamo ifya kulya pa mayanda yabo. Ifi fine e fyo ifilonganino ifingi nga nshi fyacitile, kabili aba bwananyina abengi ukubikako fye na bantu bambi balitumine amashiwi ya kutasha kwi ofeshi lya musambo pali ifi bapekenye. Ku ca kumwenako, shimapepo umo alandile ati, “Kwena nshili Nte, nomba ukulanda fye icishinka mwalipekanya bwino ifya kubomba umulimo wa kubila imbila nsuma, kabili tamwaba na kapaatulula ka mushobo.” Bushe aba bwananyina baumfwile shani pali ifi bapekenye?

⁶ Pa kubala nkashi Noma umuXhosa aleshimunuka ukwita aba bwananyina abasungu ababa mu cilonganino ca ciNgeleshi ku ng’anda yakwe iinono. Lelo ilyo uyu nkashi abombeele pamo na ba Nte abasungu no kuliila pamo nabo ifya kulya mu mayanda yabo, atile, “Kanshi aba bantu baba fye nga ifwe!” Nomba ilyo abali mu cilonganino ca ciNgeleshi baile ku bali mu cilonganino ca ciXhosa, uyu nkashi alipekenye ifya kulya kabili alitile aba bwananyina bamo ku ng’anda ku mwakwe. Pabo aitile pali na eluda umusungu. Ba Noma batile, “Nalipapile ukumona uyu eluda aikala pa cibokoshi ca plastiki.” Pa mulandu ne fi bapekenye aba bwananyina abengi balipangile ifibusa kabili balafwaisha ukutwalilila ukukusha ukutemwa aba bwananyina.

7. Mulandu nshi tulingile ukutwalilila fye ukuba ne nkumbu?

⁷ Tukalakwata amesho mpaka icalo ca kwa Satana cikonaulwe. Pa mafya tukwata paba no kubulwa incito, ukulwala amalwele ayakalamba, ukutucusha, ukuponenwa no tuyofi,  no kutwibila ifipe. Pa kuti tuleyafwana ilyo tuli na mafya, tulingile ukuba ne nkumbu. Nga tuli no mutima wa nkumbu tukalacita ifilanga ukuti tuli ba cikuuku. (Efes. 4:32) Nga twaba ne iyi mibele ya buntu bupya, tukalapashanya Lesa kabili tukalasansamusha abanensu.—2 Kor. 1:3, 4.

8. Fisuma nshi fingacitika nga tuli ne nkumbu ne cikuuku ku ba mu cilonganino bonse? Landeni pa cacitike.

⁸ Kuti twacita shani pa kuti tulebika amano ku balebeshi nelyo abashakwata pa kuma ukuboko ababa mu cilonganino twaba? Tulingile ukubapanga ifibusa fyesu no kulacita ifingalenga balaumfwa ukuti balicindama mu cilonganino. (1 Kor. 12:22, 25) Natulande pa fyacitikile ba Dannykarl abakukiile ku Japan ukufuma ku Philippines. Apo bafumine ku calo cimbi, ifyo abena Japan balecitila abena Japan banabo pa ncito te fyo bena balebacitila. Lyena balisangilwe ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova. Ba Dannykarl batile: “Abengi abasangilwe kuli uku kulongana bali bena Japan, lelo balimpokelele bwino kwati ni kale twaishibene.” Aba bwananyina balitwalilile ukuba ne cikuuku kuli ba Dannykarl, ici calengele balunduluke mu fya kwa Lesa. Balibatishiwe kabili pali ino nshita ni baeluda. Baeluda banabo balitemwa ukuba na ba Dannykarl na bena mwabo ba Jennifer mu cilonganino. Baeluda balandile pali ba Dannykarl na bena mwabo abati, “Apo ni bapainiya balyangusha imikalile yabo kabili ifi bacita filalenga aba mu cilonganino balebapashanya mu kubika Ubufumu intanshi.”—Luka 12:31.

9, 10. Landeni ifyo aba bwananyina bamo balambwilwe pa fyo bali ne nkumbu ilyo balebila imbila nsuma.

⁹ Ilyo tuleshimikila abantu imbila nsuma ya Bufumu, tulaba ne shuko lya ‘kucita ifisuma kuli bonse.’ (Gal. 6:10) Apo ba Nte baliba ne nkumbu ku balebeshi, abengi balasambilila ululimi lumbi. (1 Kor. 9:23) Ifi bacita filalenga bapaalwa nga nshi. Ku ca kumwenako, nkashi Tiffany painiya umwina Australia alisambilile iciSwahili pa kuti aleyafwa abali mu cilonganino ca ciSwahili ica mu musumba wa Brisbane. Nangu ca kuti calyafishe pa kuti ba Tiffany basambilile ulu lulimi, balipaalwa nga nshi. Batile: “Nga mulefwaya ukulaba ne nsansa mu mulimo wa kubila, mulingile ukuba mu cilonganino icibomfya ululimi lwa ku calo cimbi. Ciba kwati mwaliya ku calo cimbi ukwabula ukufuma mu musumba mwikala. Kulaba ukubombela pamo na ba bwananyina ba mwi sonde lyonse kabili tulamona ifyo twaikatana.”

¹⁰ Natulande na pa lupwa lumo ulwa ku Japan. Ba Sakiko aba muli ulu lupwa batile: “Mu myaka ya ba 1990, nga tulebila imbila nsuma twalesanga sana abantu abafumine ku Brazil. Nga twababelengela amalembo pamo nga  Ukusokolola 21:3, 4 nelyo Amalumbo 37:10, 11, 29 mu Baibolo ya ciPortuguese, balebikako sana amano kabili limo limo balelukusha ne filamba.” Finshi fimbi aba muli ulu lupwa bacitile? Ba Sakiko batile: “Ilyo twamwene ukuti balefwaisha ukusambilila ifya kwa Lesa, bonse mu lupwa twatendeke ukusambilila iciPortuguese.” Pa numa ulu lupwa lwalyafwilisheko ukupanga icilonganino ca ciPortuguese. Pa myaka iingi ulu lupwa lwalyafwa abalebeshi abengi ukuba Inte sha kwa Yehova. Ba Sakiko balandile no kuti: “Calyafishe ukusambilila iciPortuguese, lelo twalipaalwa nga nshi. Na kabili tulatasha sana Yehova.”—Belengeni Imilimo 10:34, 35.

11, 12. (a) Mulandu nshi tulingile ukufwalila ubuntu bupya? (b) Finshi fingatwafwa ukutwalilila ukuba abaicefya?

¹¹ Ico tulingile ukufwalila ubuntu bupya kufwaya ukucindika Yehova te kufwaya ukuti abantu baletulumbanya. Muleibukisha ukuti no wali icibumbwa ca mupashi icapwililika alibembwike pantu ali ne cilumba. (Linganyeniko Esekiele 28:17.) Te kuti tutwishike no kutwishika ukuti fwe bantu abashapwililika kuti catwafya ukukanaba ne cilumba na matutumuko! Na lyo line, kuti twafwala ubupete. Finshi fingatwafwa ukufwala ubupete?

¹² Pa kuti tutwalilile ukuba abaicefya, tulingile ukulakwatako inshita cila bushiku iya kutontonkanya sana pa fyo tulebelenga mu Cebo ca kwa Lesa. (Amala. 17:18-20) Tulingile ukulatontonkanya pa fyo Yesu alesambilisha na pa fyo ali uwaicefya. (Mat. 20:28) Yesu alisambile na makasa ya batumwa bakwe. (Yoh. 13:12-17) Na kabili tulingile ukulalomba Lesa ukuti aletupeela umupashi wa mushilo pa kuti uletwafwa ukukanalaimona ukuti twalicila bambi.—Gal. 6:3, 4; Fil. 2:3.

13. Filambu nshi twingakwata nga tuli abaicefya?

¹³ Belengeni Amapinda 22:4. Bakapepa bonse aba cine balingile ukuba abaicefya kabili nga baleicefya balapaalwa. Nga tuli abaicefya tukaba abaikatana kabili mu cilonganino mukaba umutende. Na kabili nga tuli abaicefya Lesa akatulanga icikuuku cakwe. Umutumwa Petro alandile ati: “Imwe bonse, mube abaicefya ku banenu pantu Lesa acincintila aba matutumuko, lelo apeela icikuuku cakwe ku baicefya.”—1 Pet. 5:5.

14. Nani uulanga sana ukuti alifuuka kabili alashishimisha?

¹⁴ Ilingi line abantu ba muli cino calo bamona ukuti umuntu nga alifuuka kabili alashishimisha ninshi takosa. Ifi balanda bufi ubwa fiita fititi! Na kuba Lesa uwakwatisha amaka ku muulu na pano isonde e ulenga tukwate iyi mibele. Yehova Lesa e ulanga sana ukuti alifuuka kabili alashishimisha. (2 Pet. 3:9) Tontonkanyeni pa fyo aleyasuka ukupitila muli bamalaika ilyo Abrahamu na Lote balemwipusha. (Ukute. 18:22-33; 19:18-21) Na kabili Yehova alishishimishe pa myaka ukucila pali 1,500 ilyo abena Israele balemupondokela.—Esek. 33:11.

15. Bushe Yesu alangile shani ukuti ali uwafuuka kabili aleshishimisha?

¹⁵ Yesu ali ‘uwafuuka.’ (Mat. 11:29) Alilangile sana ukuti aleshishimisha ilyo abasambi bakwe balelufyanya. Ilyo Yesu alebila imbila nsuma aleshipikisha ilyo bashimapepo balemusuusha. Na lyo line ali uwafuuka kabili alitwalilile ukushishimisha mpaka na lintu bamwipeye apabula umulandu. Ilyo alecula pa cimuti ca kucushiwilwapo, Yesu apepele kuli Wishi ukuti abelele uluse abalemwipaya, pantu umwine atile, ‘tabaishibe ifyo balecita.’ (Luka 23:34) Ala ifi Yesu acitile filanga  ukuti ali sana uwafuuka kabili aleshishimisha ilyo balemucusha!—Belengeni 1 Petro 2:21-23.

16. Kuti twalanga shani ukuti twalifuuka no kuti tulashishimisha?

¹⁶ Inga ifwe kuti twalanga shani ukuti twalifuuka kabili tulashishimisha? Paulo alandile pa nshila imo ilyo alembeele Abena Kristu banankwe ati: “Muleshipikishanya no kubelelana uluse nga umo ali ne ca kuilishanya ku munankwe. Ifyo Yehova amubelela uluse, e fyo na imwe mulebelelana uluse.” (Kol. 3:13) Ukwabula no kutwishika, pa kuti tulekonka ili funde, tulingile ukulashishimisha no kuba abafuuka. Nga tulebelela abanensu uluse, tukaba abaikatana mu cilonganino.

17. Mulandu nshi tulingile ukubela abafuuka kabili abashishimisha?

¹⁷ Abena Kristu balingile ukuba abafuuka no kulashishimisha. Na kuba pa kuti tukapusuke tulingile ukuba ne iyi mibele. (Mat. 5:5; Yako. 1:21) Ne cacindama ca kuti, nga tuli ne iyi mibele, tukalacindika Yehova kabili tukalayafwa bambi ukukonka ifyo Baibolo itufunda.—Gal. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25.

18. Bushe ukutemwa no kukanaba na kapaatulula fyayampana shani?

¹⁸ Imibele yonse iyo twalandapo yalyampana sana no kutemwa. Ku ca kumwenako, umusambi Yakobo alifundile aba bwananyina abatemenwepo abakankaala ukucila abapiina. Alandile ukuti ifi balecita baletoba ifunde lya mfumu ilitila: “Uletemwa umunobe nge fyo waitemwa we mwine.” Alandile no kuti: “Nga mwalikwata akapaatulula, ninshi mulabembuka.” (Yako. 2:8, 9) Nga twaba no kutemwa tukatemwa fye abantu bonse nampo nga ba mushobo umbi, nelyo nga balisambilila nelyo iyo, nampo nga bakankaala nelyo nga bapiina. Tatulingile ukuba no bumbimunda pa kuti abantu balemona kwati tatwakwata akapaatulula. Lelo ukukanaba na kapaatulula kulingile ukuba e buntu bwesu.

19. Mulandu nshi tulingile ukufwalila ukutemwa?

¹⁹ Na kabili mu kutemwa “mwaba ukushishimisha ne cikuuku” kabili tamwaba “ukuituumika.” (1 Kor. 13:4) Pa kuti tutwalilile ukushimikila abantu imbila ya Bufumu, tulingile ukulashishimisha, ukuba ne cikuuku, kabili tulingile ukuba abaicefya. (Mat. 28:19) Iyi yine mibele ilatwafwa no kulaumfwana na ba bwananyina bonse mu cilonganino. Finshi ficitika nga tuli no kutemwa? Ifilonganino filaba ifyaikatana ica kuti Yehova alacindikwa kabili abantu abafwaya ukusambilila icine balesa mu cilonganino ca kwa Lesa. E mulandu wine Baibolo yalekeleshako ukulanda pa buntu bupya na mashiwi ayatila: “Pali ifi fyonse, fwalilenipo no kutemwa, pantu e cikakilo cafikapo ica kwikatana.”—Kol. 3:14.

20. (a) Mepusho nshi tulingile ukuyipusha, kabili mulandu nshi? (b) Finshi tufwaisha ukumona?

²⁰ Ifwe bonse tulingile ukuyipusha atuti, ‘Finshi fimbi ningile ukucita pa kuti mfuule ubuntu bwa kale no kukanabufwala na kabili?’ Tufwile ukulapepa kuli Lesa pa kuti aletwafwa kabili tulingile ukulabombesha ukuleka imisango iingalenga twaisafilwa ukwingila mu Bufumu bwa kwa Lesa. (Gal. 5:19-21) Na kabili tulingile ukuyipusha atuti, ‘Bushe nalileka ukutontonkanya ifya kale kabili nomba ntontonkanya ifipya?’ (Efes. 4:23, 24) Abena Kristu bonse bafwile ukutwalilila ukufwala ubuntu bupya no kukanabufuula. Elenganyeni ifyo cikawama ilyo bonse abo twaishiba bakafwala ubuntu bupya ukulingana ne fyo Lesa afwaya!