1, 2. (a) Ońola nje jeno̱ ná di bo̱to̱ mot’a peńa e? (b) Njika bede̱mo̱ ba mot’a peńa be tilabe̱ o Kolose 3:10-14?

“MOT’ A peńa.” Y’eyala e maso̱be̱ ngedi iba o Betiledi ba Bosangi. (Efe. 4:24; Kol. 3:10) Y’eyala ye nde moto nu “wekabe̱ kaponda Loba.” Mō̱ ńasu te̱ e ná a bo̱to̱ mot’a peńa. Ońola nje e? Ońolana Yehova a weki moto o bowan bao, mō̱ ńasu te̱ e so̱ ná a we̱le̱ jembilane̱ bede̱mo bao ba bwam.​—Bbot. 1:26, 27; Efe. 5:1.

² Nde ońola bobe di sangono̱ na babambe̱ basu, di yo̱ki be̱ne̱ mo̱nge̱le̱ ma bobe. Mambo ma dinge̱le̱ biso̱ pe̱ me ná ma be̱ne̱ ngińa omo̱ń asu. Nde na jongwane̱ la nded’a Yehova, je ná di tongwe̱le̱ timba ńai a moto a mapulano̱ ná di be̱. Ná di bame o ńo̱ng’asu ńa tongwe̱le̱, di me̱nde̱ jombwea bede̱mo bō̱ ba mot’a peńa ńamuloloma Paulo nu tutabe̱le̱ na mudī-musangi a to̱pedino̱. (Langa Kolose 3:10-14.) Di me̱nde̱ pe̱ jombwea ne̱ni lee̱le̱ ben bede̱mo o ebol’asu ya dikalo.

3. Nje ye ka ede̱mo ewo̱ ya mot’a peńa e?

³ Ombusa mo̱ bola biso̱ jome̱le̱ ná di bo̱te mot’a peńa, Paulo a tele̱ye̱ ná ka ni titi ndando ńe nde ede̱mo a mweńa ya mot’a peńa. Mo̱ ná: “Oten e titi mot’a Grikia to̱ mot’a Bonayuda, bwendi to̱ ka ni titi bwendi, mwe̱n, mot’a Skite, mukom, wonja.” * Ońola nje oteten a mwemba, di s’angame̱nno̱ be̱ne̱ ndando ni se̱medi o muso̱no̱ m’eyobo, ekombo, to̱so̱ o bete̱medi basu e? Ońolana bokwedi ba Kristo ba mbale̱ ‘be nde moto mō̱’.​—Kol. 3:11; Gal. 3:28.

4. (a) Ne̱ni bautu ba Yehova bangame̱nno̱ je̱ne̱ bane̱ e? (b) Njika bete̱medi be ná be takise̱ mulatako ma Kriste̱n e?

⁴ Ba bena ba bo̱ti mot’a peńa ba ta ba bola bonasango abu name̱ne̱ pe̱ na bato b’eboko edube, esibe̱ jombwea bete̱medi babu to̱ muso̱no̱ mabu m’eyobo. (Rom. 2:11) Nika ńe ná e be̱ ndutu o bekombo bō̱. K’eyembilan, o Afrika ńa Mikondo, jita la Mboṅ a Yehova di dia di maja o bepolo bena babedi nde bupisane̱ muso̱no̱ m’eyobo. O bwam ba jongwane̱ bonasango asu o “tele̱ mulema”, Dibe̱le̱ di Madie̱le̱ di no̱ngi bedomsedi ba tobotobo o Maye̱se̱ 2013 o jongwane̱ bonasango o biane̱le̱ mō̱ na nune̱ bwam bwam. (2 Kor. 6:13.) Nje nika e tano̱ e baise̱ e?

5, 6. (a) Njika bedomsedi be no̱ngo̱be̱ o ekombo ewo̱ o jembe̱ mulatako oteten a baboledi ba Loba e? (Ombwa duta la bebotedi ba jokwa.) (b)  Nje e ta ka bowe̱n ba nika e?

⁵ Ba boli ná, su la woki iwo̱, ba late myemba miba mi mato̱pe̱ leme̱ le diwengisan, to̱ mi be̱n bonasango ba muso̱no̱ m’eyobo mwe diwengisan. Bonasango na bonańango ba myemba mibane̱ ba ta ba te̱ dikalo mwemba, bukea o ndongame̱n, ba kasabe̱ pe̱ mō̱ na nune̱ o mamboa mabu. Bebwea ba myemba be no̱ngi dongo o nje e ta e te̱se̱be̱; mukanjo m’ebolo mu kusi bolangi ba bwam bo wu na bato jita, nikame̱ne̱ pe̱ na bato b’eboko, jombwea ben bedomsedi ba tobotobo. K’eyembilan, mot’ebasi mō̱ a timbi kwala ná: “Na titi Mboṅ a Yehova, nde o kwala mbale̱, bińo̱ lo mabola ebol’ańu ya dikalo bwam bwambi, lo titi pe̱ to̱ ndando.” Ne̱ni bonasango be̱nno̱ ben bete̱sedi e?

⁶ Munańango mō̱ ńa bwambo ba Xhosa, nu belabe̱ ná Noma, a ta a se̱le̱ bwa bo̱ngo̱ o bele̱ bonasango ba bakala ba mwemba ma Inglisi o son ao ya ndabo ni malee̱le̱ tue. Nde a busino̱ na babo̱ o dikalo, a kasabe̱no̱ pe̱ o mamboa mabu na muyao, a puse̱le̱ ná: “Nde be nde ka biso̱ po̱n!” E po̱ino̱ so̱ ná mwemba ma Xhosa pe̱ mu kase mwemba ma Inglisi, ipe̱ da, a bele̱ bō̱ ba ba bonasango. Oteten a be̱n bao, o ta o be̱ne̱ mutudu mō̱ ńa mukala. Noma mo̱ ná: “Na ńaki nde ná nu munasango emedi o ja omo̱ń a elimb’a bie̱.” Ombusa nika, jita la bonasango ba kusi mako̱m ma peńa, ba mabenga pe̱ tele̱ye̱ bonasango bape̱pe̱ milema mabu.

7. Ońola nje nded’a mulema e mapulano̱ ponda te̱ e?

⁷ Mitakisan mi si me̱nde̱ bo̱ natē̱ was’a Satan e ńamsabe̱. Di mawe̱lisane̱ si be̱ne̱ l’ebolo, maboa, mitakisan, mbeu a ńolo, mbo̱lo̱n a mabe̱ne̱ masu ońola njo, na yine̱ ndutu ipe̱pe̱. Ná di suane̱le̱ mō̱ na nune̱ o mitakisan masu, e mapula ná di be̱ne̱ nded’a mulema ńa mbale̱. Nded’a mulema e me̱nde̱  jumwe̱le̱ beboledi ba bwam. (Efe. 4:32) Ben bede̱mo ba mot’a peńa be me̱nde̱ jongwane̱ biso̱ o jembilane̱ Loba. Di me̱nde̱ pe̱ jembe̱ milema ma bane̱.​—2 Kor. 1:3, 4.

8. Njika bowe̱n lee̱le̱ la be̱se̱ o mwemba nded’a mulema na bwam di maleneano̱ e? Bola eyembilan.

⁸ Ne̱ni jeno̱ ná di bata bola be̱n ba bato na batuedi edube oteten mwemba e? E mapula ná di be̱ babo̱ mako̱m, jongwane̱ pe̱ babo̱ o je̱ne̱ ná be tiki oteten a mwemba. (1 Kor. 12:22, 25) Jombwe te̱ nje Danikarl ńena ńasumwe̱ o Filipino wala ja o Yapan, a kusino̱. Bato ba ta mo̱ ndando o wum’ao y’ebolo; nde buńa bō̱ ukea o ndongame̱n a Mboṅ a Yehova. Danikarl mo̱ ná: “Dongo dinde̱ne̱ la bukedi di ta nde bato ba Yapan, nde be̱se̱ ba kasi mba na muyao biana na ta nde eko̱lo̱ngo̱n abu be̱ibe̱i.” Ba bengi lee̱le̱ mo̱ bwam, nika ńongwane̱ mo̱ o ńaka o mbad’a mudī. A dubisabe̱, we̱nge̱ a mabolea ka mutudu o mwemba. O miso̱ ma bane̱ batudu, Danikarl na munj’ao, Jenife̱r, be nde bonam ońola mwemba. Ba makwala ońol’abu ná: “Be paonia, yi son ba be̱nno̱ pe̱ i dongame̱n babo̱. Be nde byembilan ba bwam ba bato ba mase̱le̱ nde pulise̱ Janea la Loba.”–Lukas 12:31.

9, 10. Bola byembilan ba bowe̱n lee̱le̱ la nded’a mulema o dikalo di maleneano̱.

⁹ Langwea la bane̱ mwe̱ndi ma Janea di mabola biso̱ epolo o we̱le̱ bolea “bato be̱se̱ bwam.” (Gal. 6:10) Nded’a mulema ba malee̱le̱no̱ be̱n ba bato e matute̱le̱ jita la Mboṅ a Yehova o jokwa eyem’a peńa. (1 Kor. 9:23) Nika e mawana jita la minam. K’eyembilan, Tifania ńe paonia o ekombo a Ostralia oko bwambo ba Swahili o we̱le̱ wanea mwemba ma eye̱m’a Swahili ma mundi ma Brisbane jongwane̱ lao. To̱ná jokwa la y’eyeme̱ di tano̱ Tifania ndutu, a tombwan jita. Mo̱ ná: “O mapula te̱ kenjise̱ dikalo lo̱ngo̱, bolea nde o mwemba m’eyeme̱ epe̱pe̱. Ye nde biana walo o lo̱ndo̱ esibe̱ jasumwe̱ o mundi mo̱ngo̱. O me̱nde̱ bia ndol’a bonasango ba wase ńe̱se̱, nde we̱ne̱ pe̱ mulatako ma betańsedi na miso̱.”

¹⁰ Jombweye pe̱ eyembilan a mbia mō̱ o Yapan. Sakiko, mun’abu mō̱ ńa muto a malangwa ná: “O mimbu 1990, di ta di dongame̱ne̱ be̱n ba bato ba wu o ekombo a Bresil ke̱ je o mōnda ma dikalo. Ponda di tano̱ di lee̱ babo̱ Betiledi kana Bebīsedi 21:3, 4 na Myenge 37:10, 11, 29 o Bibe̱l abu ńa bwambo ba Potoki, ba ta ba lambe̱ toi, ponda iwo̱ pe̱ bō̱ ba koma miso̱di.”  Nde nded’a mulema ńa mu mbia e si suedi wa. Sakiko mo̱ ná: “Je̱nno̱ ne̱ni ba tano̱ ba bwa njai o mbad’a mudī, mbia masu mwe̱se̱ mu botedi nde jokwa bwambo ba Potoki.” Ombusa ponda, mu mbia mongwane̱ ná mwemba ma bwambo ba Potoki mu te̱se̱be̱. Etum a mimbu, bongwan jita la be̱n ba bato o timba baboledi ba Yehova. Sakiko a mabata ná: “E se̱ ntū na wedino̱ o jokwa bwambo ba Potoki e! Nde minam na kusino̱ mi buki miwe̱n mam me̱se̱. Di matimbise̱le̱ Yehova jita la masoma.”​—Langa Bebolo 10:34, 35.

11, 12. (a) Ońola nje yeno̱ mweńa ná di be̱ne̱ njo̱m a bwam ńa bo̱to̱ mot’a peńa e? (b) Nje e me̱nde̱ jongwane̱ biso̱ o tika be̱ne̱ sibise̱ la ńolo e?

¹¹ Nje yangame̱n tute̱le̱ biso̱ o bo̱to̱ mot’a peńa yangame̱n nde be̱ bola la Yehova edube, seto̱ ná bato ba sese biso̱. Di si dimbea ná ange̱l a ke̱nge̱nge̱ po̱ e kwedi o bobe ońolana ńese̱le̱ ná mulema mao mu londe na kumba. (Kobisane̱ na Hesekiel 28:17.) Ngedi ininga so̱ nika e me̱nde̱no̱ be̱ ndutu ońola bato ba benama ba sango bobe ná ba sambe jasese̱ na kumba! Nde to̱na nika, je ná di we̱le̱ bo̱to̱ sibise̱ la ńolo. Nje e me̱nde̱ jongwane̱ biso̱ o bola nika e?

¹² Ná di tike o be̱ne̱ sibise̱ la ńolo, e mapula ná di no̱nge ponda buńa te̱ o dutea ońola nje di malangano̱ o Eyal’a Loba. (Ndim. 17:18-20) Tobotobo, e do̱li ná di bupe̱ belēdi ba Yesu na eyembilan a betańsedi a bolino̱ ońola bolea na sibise̱ la ńolo. (Mat. 20:28) Yesu ou na myende ma bamuloloma bao. (Yoh 13:12-17) Jangame̱n pe̱ kane̱ ponda na ponda te̱ ná mudī musangi mongwane̱ biso̱ o janane̱ jo̱nge̱le̱ ná di buki bane̱.​—Gal. 6:3, 4; Fil. 2:3.

13. Nje ye ka bowe̱n ba sibise̱ la ńolo e?

¹³ Langa Minia 22:4. Ba mengane̱ baboledi ba Loba be̱se̱ sibise̱ la ńolo. Di mawanea pe̱ babo̱ bowe̱n bonde̱ne̱. Di sibise̱ te̱ ńolo, nik’e mongwane̱ ná musango na mulatako ba be̱ oteten a mwemba. Di sai te̱ sibise̱ la ńolo, di bamse̱ mo̱ o teten asu, di me̱nde̱ be̱ bewa ba nded’a Loba. Ńamuloloma Petro a kwali ná: “Bińo̱ be̱se̱ bo̱to̱ sibise̱ la ńolo ońola mō̱ na nune̱; ebanja Loba a mate̱nge̱ne̱ bakumba, nde a malee̱le̱ ba ba sibise̱ ńolo ndedi.” ​—1 Petro 5:5.

14. Nja ńe eyembilan e peti ya lee̱le̱ la pī na we̱lisane̱ e?

¹⁴ O nin we̱nge̱, moto ńe pī a malangabe̱ nde ka nubo̱bi, nde nik’e titi mbale̱ to̱ son! Ben bede̱mo̱ ba bwam be mawa nde na Nu nu be̱n ngińa ni peti o mo̱ń na o wase, nika ná Yehova Loba ńena ńe eyembilan e peti ya pī na we̱lisane̱. (2 Pet. 3:9) Ombwa te̱ na njika pī alabe̱no̱ Abraham na Lot ońola mpuli mabu tongwea na ange̱l yao. (Bbot. 18:22-33; 19:18-21) A we̱lisane̱ pe̱ tumba la Israel lena di ta di ko̱lo̱ngo̱ne̱ panda na mo̱ etum a 1 500 mbu.​—Hes. 33:11.

15. Njik’eyembilan Yesu a bolino̱ ońola be̱ la pī na we̱lisane̱ e?

¹⁵ Yesu a ta “pī.” (Mat. 11:29) A lee̱le̱ we̱lisane̱ dinde̱ne̱ na bo̱bo̱ la bokwedi bao. Ponda a tano̱ o ebol’ao ya dikalo o wase, Yesu a lembe̱ misan mi si te̱nge̱n ma basingedi bao. A lee̱le̱ pe̱ pī na we̱lisane̱ nate̱na kwed’ao ońola njo̱m ni si te̱nge̱n. Owas’a sese ninde̱ne̱ o ebongo a konjo, Yesu a kane̱ Sango ná a lakise̱ ba ba bo mo̱, ońolana ka kwala lao: “Ba si bi nje ba mabolano̱.”  (Lukas. 23:34) E se̱ eyembilan a betańsedi ya pī na we̱lisane̱ owas’a bete̱medi ba ndutu e!​—Langa 1 Petro 2:21-23.

16. Ne̱ni jeno̱ ná di bola o lee̱le̱ pī na we̱lisane̱ e?

¹⁶ Ne̱ni jeno̱ ná di lee̱le̱ pī na we̱lisane̱ e? Paulo a to̱pi ońola mbadi po̱ ńa bola nika ponda a tiledino̱ bonasango ná: “We̱lisane̱ mō̱ na nune̱, lakisane̱ pe̱ mō̱ na nune̱ mawuse̱, yete̱na mō̱ a be̱nedi nupe̱pe̱ njo̱m.” (Kol. 3:13) O ka ye̱se̱, bupe̱ la ben byanedi di mabaise̱ ná di be̱ pī na we̱lisane̱. Nde di malakise̱ te̱ mawuse̱ ma bane̱, di mongwane̱ ná mulatako mu be̱ o mwemba.

17. Ońola nje pī na we̱lisane̱ beno̱ mweńa e?

¹⁷ Bo̱to̱ la pī na we̱lisane̱ di titi lambo Kriste̱n ńeno̱ ná e po̱so̱ o bola to̱ ke̱m. Nika ńe nde nje e mabaisabe̱ biso̱ ná di sungabe̱. (Mat. 5:5; Yak. 1:21) Omo̱ń a me̱se̱, tongwea na ben bede̱mo ba bwam, di masesa Yehova, jongwane̱ pe̱ bape̱pe̱ o kasa malea ma Bibe̱l na mulema mwe̱se.​—Gal. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25.

18. Njika mulatako mwe oteten a ndolo na si be̱ la ndando e?

¹⁸ Bede̱mo ba bwam be̱se̱ je̱nno̱ nate̱na tatan be nde mulatako na ndolo. K’eyembilan, Yakobo, mokwed’a Yesu, ome̱le̱ bonasango ońolana bō̱ ba ta ba sebea bam’bwaṅ, ba bangisane̱ pe̱ batue. A lee̱ ná yin ńai a beboledi ye nde bula la nin mbenda ninde̱ne̱: “To̱ndo̱ munaso̱ngo̱ ka wame̱ne̱.” Na mo̱ a bata ná: “Yete̱na lo madoma ndando, ke̱ lo mabola nde bobe.” (Yak. 2:8, 9) Nde o mune̱ mudi, ndolo e me̱nde̱ tute̱le̱ biso̱ o samba me̱ngise̱ la bato na ndando ońola esukulu ba yengino̱, muso̱no̱ mabu m’eyobo, to̱ bete̱medi babu. Si be̱ lasu la ndando di sangame̱n be̱ la mo̱ń na mo̱ń, nde nje jeno̱ na mbale̱.

19. Ońola nje yeno̱ mweńa ná di bo̱te ndolo e?

¹⁹ Ndolo ńe “we̱lisane̱, ńe pe̱ muyao,” “e si malombitane̱” pe̱ to̱. (1 Kor. 13:4) We̱lisane̱, nded’a mulema na sibise̱ la ńolo be mweńa ná di benge langwea bato mwe̱ndi ma Janea. (Mat. 28:19) Na ben bede̱mo, e me̱nde̱ be̱ biso̱ lambo di bo̱bi o so̱ṅtane̱le̱ na bonasango na bonańango be̱se̱ o mwemba. Njika bowe̱n di me̱nde̱no̱ kusa e? Di me̱nde̱ be̱ne̱ mulatako o myemba, mwena mu masese̱ Yehova, na mu madute̱ bato̱nde̱ mbale̱ ba peńa. O ka ni te̱nge̱n, Bibe̱l e mabo̱le̱ nande̱le̱ mot’a peńa na ben byala ba mbale̱, be pe̱ ngińa ná: “Omo̱ń a man me̱se̱, bo̱to̱ ndolo ńena ńe jalatane̱ la ke̱nge̱nge̱.”​—Kol. 3:14.

20. (a) Njika myuedi mō̱ ńasu te̱ angame̱nno̱ baise̱ mo̱me̱ne̱, na ońola nje e? (b)  Njika ponda jeno̱ o jenge̱le̱ e?

²⁰ Mō̱ ńasu te̱ angame̱n o baise̱ na mo̱me̱ne̱ ná: ‘Nje neno̱ ná na bata bola o songwa mudun a moto na si bo̱to̱ pe̱ mo̱ e?’ Jangame̱n kane̱ Loba na mulema mwe̱se̱ ná ongwane̱ biso̱. Di keke pe̱ na ngińa ná di buke to̱ njika bedangwedi to̱ beboledi bena be me̱nde̱ jeke̱ biso̱ o sangwa Janea la Loba. (Gal. 5:19-21) E mapula pe̱ ná di baise̱ biso̱me̱ne̱ ná: ‘Mo̱, na mabenga timbisabe̱ peńa o moto neno̱ oteten am e?’ (Efe. 4:23, 24) Bo̱to̱ la mot’a peńa na jane̱ la mo̱, nika ńe nde ebol’a buńa te̱ ońola Kriste̱n ye̱se̱, natē̱ di we̱le̱ bola nika o mbadi ni londi mbom. Se̱ bwam bo peti longe̱ di me̱nde̱no̱ be̱ ponda moto te̱ di bino̱ a me̱nde̱no̱ bo̱to̱ mot’a peńa o mbadi ńe ke̱nge̱nge̱ e!