ŃAMULOLOMA Paulo nu ta nu tutabe̱le̱ na mudī ma Loba a tili jombwea bedemo dibua be mawe̱ na ngiń’a mudī musangi. (Gal. 5:22, 23) A to̱pedi ońola be bede̱mo biana be nde ewo̱​—“epum’a mudī.”(NW) * Yen epuma e malee̱ nde nje ye “mot’a peńa.” (Kol. 3:10) Ka ne̱ni te̱ ebongo e mayano̱ bepuma yete̱na e mabongwabe̱ bwam, nika pe̱ nde moto a malee̱le̱no̱ epum’a mudī yete̱na mudī musangi mu madie̱le̱ longe̱ lao.​—Mye. 1:1-3.

Tongo laboso la epum’a mudī Paulo a to̱pedino̱ le nde ede̱mo a tiki ya ndolo. Nate̱na njika dikala yeno̱ tiki e? Paulo mo̱ ná esibe̱ ndolo, a titi “to̱ lambo.” (1 Kor. 13:2) Mo̱, nje so̱ ye ndolo e, ne̱ni pe̱ jeno̱ ná di sa mo̱ na lee̱le̱ pe̱ mo̱ buńa te̱ e?

To̱ na ne̱ni byala be titino̱ bu o tele̱ye̱ nje ye ndolo, Bibe̱l e malee̱ mbadi e me̱ne̱ne̱no̱. K’eyembilan, di malanga ná ndolo e “mawe̱lisane̱, ńe pe̱ muyao.” Nikame̱ne̱ pe̱, e “mabwa muńe̱nge̱ ońola mbale̱,” e “madibe̱le̱ me̱se̱, e madube̱ me̱se̱, e mapite̱ me̱se̱, e malembe̱ me̱se̱.” Ndolo ńe pe̱ nde be̱ne̱ne̱ la bane̱ eto̱nde̱ ende̱ne̱, jombwea babo̱ na mulema mwe̱se̱, na tingame̱ pe̱ na babo̱. O mune̱ mudi, si be̱ne̱ la ndolo di me̱ne̱ne̱ nde na eko̱n, kumba, bedangwedi ba iso̱n, to̱ndo̱ la moto mo̱me̱ne̱, na ngo̱to̱ki, si be̱ la be̱be̱ o lakise̱. O diwengisan la ben bede̱mo b’ewolo na ba njo, ndolo di mapulano̱ o sa “e si mapulise̱ bwam bao mo̱me̱ne̱.”​—1 Kor. 13:4-8.

“Loba e nde ndolo.” Na mbale̱, Yehova e nde nje ye ndolo mo̱me̱ne̱. (1 Yoh 4:8) Bebolo na mabola mao me̱se̱ ba malee̱le̱ ndol’ao. Eboled’ao ya ndolo e buki be̱se̱ ońola mbel’a moto ye nde loma la Yesu ná a take kwedi ońol’asu. Ńamuloloma Yohane mo̱ ná: “Ndol’a Loba e bīsabe̱ nde biso̱ ninka ná Loba a lom mpo̱m mao ma Muna o wase, ná ońol’ao di be̱ longe̱. Nin ndolo ńe nde ninka ná, seto̱ biso̱ nde di ta di to̱ndo̱ Loba, nde mo̱ nde a ta a to̱ndo̱ biso̱, a loma pe̱ Mun’ao ka pū ni te̱be̱ ońola myobe masu.” (1 Yoh 4:9, 10) Ońola ndol’a Loba, je ná di kusa milakisan, dipita, na longe̱.

Yesu a lee̱ ndol’ao ońola mbel’a moto tongwea na londe̱ na jemea le̱se̱ jo̱nge̱le̱ la Loba. Paulo mo̱ ná: “[Yesu] a makwala na: Ombwa, na mapo̱ o bola jemea lo̱ngo̱. . . . Ońola di jemea nde di sangisabe̱no̱ tongwea na jabea Yesu Kristo a bolino̱ ńol’ao ngedi po̱ ońola ye̱se̱.” (Bon. 10:9, 10) Mot’a benama to̱ mō̱ a si wusa lee̱le̱ nink’a ndolo. Yesu mo̱ ná: “To̱ moto a si be̱n ndolo ninde̱ne̱ buka nu nu mabole̱ longe̱ lao ońola mako̱m mao.” (Yoh 15:13) Mo̱, biso̱ bato ba benema bena di titi ke̱nge̱nge̱, je ná jembilane̱ ndolo Yehova na Yesu ba lee̱le̱no̱ biso̱ e? E! Jombwe te̱ ne̱ni jeno̱ ná di bola nika.

Paulo a mabola biso̱ man mome̱le̱ ná: “Bińo̱ be̱ so̱ bato ba membilane̱ Loba, ka bana ba to̱ndo̱be̱, lo dangwe o ndolo, kana Kristo a tano̱ a to̱ndo̱ bińo̱, a bola mo̱me̱ne̱ ońol’asu.” (Efe. 5:1, 2) Di ‘madangwa o ndolo’ ke̱ di malee̱le̱ yen ede̱mo o tongo la longe̱ lasu diwo̱ te̱. Di malee̱ nink’a ndolo na bebolo, seto̱ na byala buka te̱. Yohane a tili ná: “A bana, di si to̱ndo̱ na byala to̱ na bepopo, nde na bebolo na mbale̱.” (1 Yoh 3:18) K’eyembilan, di madangwa te̱ o ndolo na Loba na na myoyo masu ma mboa pe̱, nika e matute̱le̱ biso̱ o wanea babo̱ “myango ma bwam ma janea.” (Mat. 24:14; Lukas 10:27) Di madangwa pe̱ o ndolo ke̱ je we̱lisane̱, muyao, na be̱be̱ o lakise̱. Ońola nika, Bibe̱l e mabola biso̱ man malea ná: “Kana Yehova a lakise̱no̱ bińo̱, bińo̱ pe̱ bola nikame̱ne̱.”​—Kol. 3:13, NW.

Nde, nink’a ndol’a mbale̱ e s’angame̱n no̱ngo̱be̱ ka ebo̱be̱le̱. K’eyembilan, o lo̱ko̱ mun’a ńe̱ke̱, sango to̱ ńango nu bobi e ná a wasa londe̱ ńo̱ng’ao ye̱se̱. Nde sango to̱ ńango ńena nu to̱ndi mun’ao na mbale̱ a membame̱ ke̱ nika ńangame̱n. Mulemlem, Loba e nde ndolo, nde “Sango [Yehova] a mako̱kise̱ nu ńena a to̱ndino̱.” (Bon. 12:6) Di madangwa te̱ o ndolo, di mabola beko̱kisedi bangame̱n ke̱ nika e mapula. (Min. 3:11, 12) O ka mbale̱, di mabola te̱ nika di si dimbea ná biso̱ pe̱ je nde bato ba bobe, di le̱le̱m pe̱ o dimbea ndolo. Ońola nika, biso̱ be̱se̱ di be̱n matongo e mapulano̱ ná di po̱nge miwe̱n o lee̱le̱ ndolo. Ne̱ni jeno̱ ná di bola nika e? Jombweye te̱ mbadi ilalo.

Ńaboso, akwane̱ Loba mudī mao mwena mu mabusise̱ ndolo. Yesu a kwali ná Yehova a mabola “ba ba mapulane̱ mo̱ Mudī-musangi.” (Lukas 11:13) Di kane̱ te̱ o be̱ne̱ Mudī-musangi, nde di we̱ pe̱ o tika “dangwa o mudī,” bebolo basu be me̱nde̱ nde londa na ndolo nika na nika. (Gal. 5:16) K’eyembilan, we te̱ mutudu o mwemba ma kriste̱n, we ná o kane̱ ná o kuse Mudī-musangi ná o we̱le̱ bola bape̱pe̱ malea ma mabuse̱ o Betiledi na ndolo ńe̱se̱. To̱ so̱ o yai te̱, we ná wakwane̱ ná mudī ma Loba mongwane̱ wa o bola bana bo̱ngo̱ mbe̱t’a dibongo, nde na ndolo, seto̱ na malinga.

Ni londe̱ iba, dutea mbadi Yesu a lee̱le̱no̱ ndolo to̱ niponda a tano̱ a kekisabe̱. (1 Pet. 2:21, 23) Ńo̱ng’a dutea omo̱ń a eyembilan a Kristo ńe bonde̱ne̱ tobotobo ponda moto a kumono̱ biso̱ to̱ ke̱ je o lembe̱ muka ma bobe. O yi ponda, myuedi ma bwam jangamenno̱ baise̱ biso̱me̱ne̱ me nde ná, ‘Nje Yesu a wusano̱ bola e?’ Munańango mō̱ nu belabe̱ ná Lē e̱n ná jombwea la din to̱ti longwane̱ mo̱ o se̱le̱ dutea biana a mabola lambo. A malangwa ná: “Buńa bō̱, muto mō̱ o wum’am y’ebolo a lomedi mako̱m mam e-mail o to̱po̱ne̱ mbame̱ne̱ na ebolo na tano̱ na bola. Nika e sengise̱ mba bobe jita. Nde na baise̱ nde mbame̱ne̱ myuedi ná, ‘Ne̱ni neno̱ ná nembilane̱ Yesu o mulatako mam na nun muto e?’ Ombusa mba dutea nje Yesu a wusano̱ bola, na no̱ngi bedomsedi ná na si mabupe̱ mo̱, na si makolise̱ pe̱ to̱ ye ekwali. Ombusa ponda, noko ná nu muto a maboa jita, mulema pe̱ mu wo̱ledi mo̱. Na mba na dutea ná ponda po̱ nje a tano̱ a kwala e si ta e wa mo̱ o mulema na mbale̱. Dutea omo̱ń’eyembilan a Yesu nu ta nu lee̱le̱ ndolo to̱ owas’a mikekisan longwane̱ mba o lee̱le̱ nu muto mulemlem a ndolo.” E, jembilane̱ te̱ Yesu, ke̱ bebolo basu be̱se̱ be mabe̱ nde na ndolo.

Ni londe̱ ilalo, sa la edī a bola biso̱me̱ne̱ mususu na ndolo, yena ye nde eyemban a Kriste̱n a mbale̱. (Yoh 13:34, 35) Ońola din to̱ti, Betiledi be matute̱le̱ biso̱ o be̱ne̱ mulemlem a “jo̱nge̱le̱” Yesu a tano̱ a be̱ne̱. Ese̱le̱no̱ mo̱ń, “a timbise̱ nde mo̱me̱ne̱ ewolo” ońol’asu, e be̱ “nate̱na o kwedi.” (Fil. 2:5-8) Ná di membilane̱no̱ ndol’ao ńa jemea la wonja, name̱ne̱ pe̱ nde mo̱nge̱le̱ masu na  besengedi ba teten ba matimbano̱ kana ba Kristo, nde nika e tute̱le̱ biso̱ o we̱le̱ bwam ba bane̱ oboso ba basu mo̱me̱ne̱. Njika minam mi mapo̱ ombusa biso̱ sa ndolo e?

Di malee̱le̱ te̱ ndolo, minam me bonde̱ne̱ jita. Di no̱nge byembilan beba:

• JALATANE̱ LA BONASANGO O WASE ŃE̱SE̱: Ońola ndol’asu mō̱ na nune̱, di bi ná o to̱ njika mwemba di matunge̱no̱ o wase ńe̱se̱, bonasango na bonańango ba makasa nde biso̱ na muyao mwe̱se̱. A se̱ bonam o to̱ndo̱be̱ na ‘bonasango asu o mundi ma wase’! (1 Pet. 5:9) Owe̱ni ipe̱pe̱ o sumo te̱ oteten a tumba la Loba, nink’a ndolo ńeno̱ ná ńe̱ne̱ne̱ e?

• MUSANGO: “We̱lisane̱ mō̱ na nune̱ o ndolo” di malenea biso̱ “jatingane̱ la musango.” (Efe. 4:2, 3) Di me̱ne̱ mu musango o ndongame̱n asu ya mwemba, o mako̱to̱ne̱ masadi na mande̱ne̱. Mo̱, wa pe̱ o titi o din jo̱nge̱le̱ ná nink’a edī a musango, na mbale̱, e si me̱ne̱ne̱ pe̱ we̱nge̱ o nin was’a diwanje̱ e? (Mye. 119:165; Yes. 54:13) Di mabupe̱ te̱ musango na bane̱, di malee̱ nde njib’a ndolo di be̱nedino̱ babo̱, nje e mabwese̱ Sango asu ńe o mo̱ń muńe̱nge̱.​—Mye. 133:1-3; Mat. 5:9.

Paulo a tili ná: “Ndolo e malongisane̱.” (1 Kor. 8:1) Ne̱ni ndolo e mabolano̱ nika e? O bepasi 13 ba leta laboso la Paulo ońola bato ba Korinto​—o nje e ta e belabe̱ ná “Mwenge ma Ndolo”​—ńamuloloma a matele̱ye̱ ne̱ni ndolo e malongisane̱no̱. O mudi mō̱, e mapulise̱ bwam ba nupe̱pe̱. (1 Kor. 10:24; 13:5) Omo̱ń a nika, ońolana ndolo e mo̱nge̱le̱ bane̱, e we̱le̱ babo̱ mweńa, ńe we̱lisane̱, na muyao, e malonga mbia mi to̱ndo̱ne̱le̱ na myemba pe̱ mi lati.​—Kol. 3:14.

Ndolo di be̱nedino̱ Loba nde ńe mpete̱ ma tiki na mweńa. Nink’a ndolo e malata bato ba ńai a bete̱medi ye̱se̱, matumba me̱se̱, na leme̱ le̱se̱ o mulatako ma bonam o bolea Yehova “na jo̱nge̱le̱ diwo̱.” (Sef. 3:9) Di bame so̱ o bedomsedi basu o lee̱le̱ din tongo la tiki la epum’a mudī musangi ma Loba buńa te̱.