1, 2. (a) Tera te rau ae ti kona ni karekea ngkai? (b) Tera ae tukira mani karekean te rau ae kororaoi n te tai aei? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

TI BANE n tangira te maiu ae rau ae akea te tabeaianga iai. Ai kakaitaura ngaira ngkai e anganira Iehova “te rau are mairoun te Atua,” ae te raunnano ae kona ni kamanoira man iango ao namakin aika katabeaianga! (IBir. 4:​6, 7) Ibukina bwa ti a tia ni katabui maiura nakon Iehova, ti teimatoa naba “n raoi ma te Atua” ae nanona bwa iai ara iraorao ae kaan ma ngaia.​—IRom 5:1.

² Ma e tuai n roko ana tai te Atua ni karokoa te rau ae kororaoi. E a bati te itabarara ni kabaneani boong aikai ao a bati aika kauekea te iraraure. (2Tim. 3:​1-4) Ngkai Kristian ngaira, ti riai ni buaka ibukin ara onimaki ni kaitaraa Tatan ao reirei aika kewe ake e kauekei. (2Kor. 10:​4, 5) Ma ae kakaiaki riki, a kona n aki karauira ara utu aika tiaki kaain te onimaki. A kona tabeman ni kakanikoi ara koaua, a bukinira bwa ti karaureia kaain te utu, ao a kona naba ni kakamaakuira bwa a na kabaneira ngkana ti teimatoa n ara onimaki. Tera arora n iangoa aia kakaaitara kaain ara utu? Ti na kangaa n tokanikai i aoni kangaanga ngkana e riki anne?

3, 4. (a) Tera ae kona n riki man ana reirei Iesu? (b) N ningai ae e a kangaanga riki iai te riki bwa te tia rimwin Iesu?

³ E ataia Iesu ae a kona ana reirei ni karaureia aomata, ngaia are a kainnanoa te ninikoria taan rimwina ibukin te kakaaitara. E kona n rotaki te rau n te utu n te kakaaitara aei. E taku Iesu: “Tai taku bwa I roko bwa N na uota te rau nakon te aonnaba, I aki uota te rau ma I uota te kabaang. Bwa I roko bwa N na karika te iraraure. E na kaitaraa tamana te nati te mwaane, ao te nati te aine e na kaitaraa tinana, ao buun te nati te mwaane e na kaitaraa tinani buuna. Ni koauana, e na riki te aomata bwa aia kairiribai kaaini batana.”​—Mat. 10:​34-36.

⁴ Ngke e kangai Iesu, “Tai taku bwa I roko bwa N na uota te rau,” e nanonna bwa a riai naake a ongora n iaiangoi baika a na riki ngkana a riki bwa taan rimwina. E kona ni karaureia aomata ana rongorongo. Ni koauana, oin ana kantaninga Iesu bon tataekinan te koaua mairoun te Atua ao tiaki kamaenakoaia kaain te utu. (Ioa. 18:37) Ma e ngae n anne, e kona ni kangaanga te kakaonimaki ni koaua nakon ana reirei Kristo ngkana a aki butimwaeia raoraom ni kaan ke am utu.

5. Tera ae a rinanona taan rimwin Iesu?

⁵ E taekinna Iesu bwa te kakaaitara mairouia kaain te utu bon teuana i buakoni baika a riai n tauraoi n nanomwaaka iai taan rimwina. (Mat. 10:38) Ngkana a na kaotia bwa a tau n riki bwa taan rimwina, a riai n nanomwaaka i aan te kakanikoaki ke te raurenako ma aia utu. Ma e ngae n anne, a bati riki baike a karekei nakoni baike a kabuai.​—Wareka Mareko 10:​29, 30.

6. Tera ae ti riai n uringnga ngkana a kaaitaraira ara utu n ara taromauri nakon Iehova?

⁶ Ti teimatoa n tangiriia ara utu e ngae ngke a kaaitaraira n ara taromauri nakon Iehova, ma ti riai n uringnga ae ti na moanibwaia tangiran te Atua ao Kristo. (Mat. 10:37) Ti riai naba n ataia ae Tatan e na kamanena tangiraia ara utu ibukin uruakan etin arora. Ti na iangoi ngkai itera tabeua aika irekereke ma kaitaraakira irouia ara utu, ao n nora arora n tokanikai i aoni kangaanga aika reke mai iai.

7. Tera arom n iangoa am kangaanga ngkana tiaki kaain te onimaki buum?

⁷ E anga te kauring te Baibara bwa naake a karekeia buuia e “na bon reke rawawatan te rabwata irouia.” (1Kor. 7:28) Ngkana tiaki kaain te onimaki buum, ko na bae n rinanon te rawawata ao te tabeaianga ae bati riki n am mare. E ngae n anne, e kakawaki bwa ko na iangoa am kangaanga n aron iangoana iroun Iehova. Ngkai e aki kan riki buum bwa te tia rimwini Kristo, tiaki anne bukina ae riai ae ko na raure ke ni buuraure iai ma ngaia. (1Kor. 7:​12-16) E ngae ngke e aki kairiri ni kaineti ma taromaurian Iehova te buu te mwaane ae tiaki kaain te onimaki, ma e bon riai ni karineaki ngkai atun te utu. N aron naba anne, e riai te buu te mwaane ae te Kristian ni kaota tangiran ao mwannanoani buuna ae tiaki kaain te onimaki.​—IEbe. 5:​22, 23, 28, 29.

8. Baikara titiraki ake ko kona n titirakiniko iai ngkana e kataia buum n tutuka am taromauri?

⁸ Ma tera arom ngkana e tutuka am taromauri buum? N te katoto, e tuangaki te tari te aine temanna irouni buuna boong ake e tii kona n uarongorongo iai. Ngkana ko aitara ma anne, titirakiniko ni kangai: ‘E tuangai buu bwa N nang katoka taromaurian Atuau? Ngkana e aki, I kona ni butimwaea ana bubutii?’ E kona bwainan te wanawana n tuki rikini kangaanga n te mare aika bon aki riai n riki.​—IBir. 4:5.

9. A na kangaa Kristian n reireinia natiia bwa a na karinea aia karo ae tiaki kaain te onimaki?

 ⁹ E kona n rangi ni kangaanga reireinakia ao kataneiaakia natim ngkana tiaki kaain te onimaki buum. N te katoto, ko riai n reireinia natim bwa a na ongeaba n ana tua te Baibara aei: “Karinea tamam ma tinam.” (IEbe. 6:​1-3) Ma tera arom ngkana e aki kakairi buum n ana kaetieti te Baibara ibukin te aroaro ni maiu ae riai? Katea te katoto ni karinea buum. Kaatuua taraan aroarona aika raraoi ao kakaitau ni baike e karaoi. Rarawa n taekini baika bubuaka ibukini buum i mataia natim. Ma kabwarabwaraa nakoia ae e bon riai temanna ma temanna n rineia bwa e na toro iroun Iehova ke e na aki. E kona n anaaki nanon te karo ae tiaki kaain te onimaki nakon te taromauri ae koaua, n aroaroia natina aika tamaroa.

10. A na kangaa kaaro aika Kristian n reireinia natiia te koaua man te Baibara ngkana tiaki kaain te onimaki buuia?

¹⁰ N tabetai, a kona raao ake tiaki kaain te onimaki n tua bwa a na irii bukamaru ni beekan natiia, ke a na reireinaki aia koaua Aaro aika kewe. A kona buumwaane tabeman n aki kariaia buuia ae te Kristian bwa e na reirei ma natiia n te Baibara. E ngae n anne, e karaoa ana kabanea ni konaa te buu te aine ae te Kristian n reireinia natina koaua man te Baibara. (Mwa. 16:1; 2Tim. 3:​14, 15) N te katoto, e kona te buu ae tiaki kaain te onimaki n aki kariaia buuna bwa e na reirei n te Baibara ma natina aika uarereke, ke ni kairiia nakoni bobotaki ni Kristian. E ngae ngke e karinei ana babaire buuna neiei, ma e kona naba ni kaotiota ana onimaki nakoia natina ngkana e reke angana, n reireinia te aroaro ni maiu ae riai ao ataakin Iehova. (Mwa. 4: 19, 20) N tokin te tai, a na bon rineia natina bwa a na toro iroun Iehova ke a na aki.​—TuaKau. 30:​19, 20. *

11. Tera ae kona ni karekea te kangaanga ma ara utu aika tiaki taani Kakoaua?

¹¹ N te moantai, ti kona n aki tuangia kaain ara utu reitakira ma Ana Tia Kakoaua Iehova. Ma ngke e a rikirake ara onimaki, ti a noria bwa ti bon riai ni kaotii ara koaua. (Mareko 8:38) Ngkana e a reke te kangaanga i marenam ma am utu ake tiaki taani Kakoaua ibukin arom n ninikoria anne, iangoi aanga tabeua ake a na kauarerekea te kangaanga ao ni kateimatoa etin arom.

12. E aera ngkai a kona ni kaaitaraira ara utu aika tiaki kaain te onimaki, ao ti na kangaa ni kaotia bwa ti ota n aia namakin?

¹² Kataia n ota n aia namakin am utu ake tiaki kaain te onimaki. E ngae ngke ti rangi ni kimwareirei ni koaua man te Baibara ake ti reiakin, ma a kona ni kairua ara utu n iangoia bwa ti a mwamwanaaki, ke ti a riki bwa kaain te koraki n Aro ae boou. A kona n iangoia bwa ti a aki tangiriia, ngkai ti a aki raonia ni bukamarui boongi n toa. A kona naba n raraoma bwa tera ae e na riki nakoira ngkana ti mate. Ti riai ni kataia n ota n aia namakin n arora n iangoi bwaai n aron iangoaia irouia, ao ni kakauongo raoi nakoia bwa ti aonga n ataia ae a tabeakinira. (TaeRab. 20:5) E kataia te abotoro Bauro n ota n aroia “aomata n aekaia nako” bwa e aonga n uarongorongo nakoia, ao ti kona naba ni buokaki ngkana ti karaoa anne.​—1Kor. 9:​19-23.

13. Tera arora n taetae nakoia ara utu aika tiaki kaain te onimaki?

¹³ Taetae ma te nimamannei. E kangai te Baibara: “A na raonaki n taai nako ami taeka n te atataiaomata.” (IKoro. 4:6) Ti kona ni butiia Iehova taamneina ae raoiroi bwa ti aonga ni kaotiota uaana ngkana ti taetae ma ara utu. Ti aki riai ni kataia ni kauntaeka ma ngaiia ibukin aia koaua n aia Aro aika kewe. Ngkana a kammarakira n aia taeka ke aia mwakuri, ti kona ni kakairi n aia katoto abotoro. E korea aei Bauro: “Ngkana a kabuakakaira aomata ao ti kakabwaiaia, ao ngkana ti bwainikirinaki ao ti nanomwaaka n taotaon nanora, ngkana ti uaraoaki ao ti kaeka ma te nimamannei.”​—1Kor. 4:​12, 13.

14. Baikara kakabwaia mani kateimatoaan te aroaro ni maiu ae raoiroi?

¹⁴ Kateimatoa te aroaro ni maiu ae raoiroi. E ngae ngke e ibuobuoki te taetae ma te nimamannei nakoia ara utu aika kakaaitara, ma e rangi n ibuobuoki riki aroarora ae raoiroi. (Wareka 1 Betero 3:​1, 2, 16.) Man am katoto, kaotia nakoia kaain am utu bwa e kakukurei tekatekaia n taanga Ana Tia Kakoaua Iehova, a tararuaiia raoi natiia, ao e itiaki ma n riai aroaroni maiuia ao ni karaunano. E ngae ngkana a aki butimwaea te koaua ara utu, ma ti kona ni karekea kimwareireira ngkai ti kakukureia Iehova ni kateimatoaani kakaonimakira nakoina.

15. Ti na kangaa ni kamani karaoi ara babaire ibukini baika kona ni karekea te kauntaeka?

¹⁵ Kamani karaoa am babaire. Kaman iangoi baike a kona ni karekea te kauntaeka ao baireia bwa tera arom iai. (TaeRab. 12:​16, 23) E taku te tari te aine mai Aotiteria: “E rangi ni kaitaraa te koaua tamani buu. Imwaini kawarakina, ti tataro ngai ma buu bwa e na buokira Iehova bwa ti na aki un ngkana e taetae n un nakoira. Ti katauraoi maroro ake ti kona n uaia n iraorao ni kakaraki iai. Ibukin totokoan reeanaun te maroro ae kona ni kauekea te kauntaeka ibukin te Aro, ti tiatiana maanin ara tai n tiku i rarikina.”

16. Ko na kangaa n tokanikai i aon namakinan ae boni ngkoe ae ko karika aki kukureia am utu?

¹⁶ Ni koauana, ko aki kona ni kantaningaia  bwa ko na totokoi rikini kauntaeka nako ma am koraki ake tiaki kaain te onimaki. Ngkana a riki kauntaeka ao ibukina bwa ko rangi n tangiriia am utu ao ko kani kakukureiia n taai nako, ko kona n namakina ae boni ngkoe ae ko karikia. Ngkana ko namakina anne, kataia ni moanibwaia am kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, nakon tangiraia am utu. Man arom anne, a kona n noria am utu ae e rangi ni kakawaki iroum maiuakinan te koaua man te Baibara. N aki ongeia bwa tera ae riki, ma uringnga are ko aki kona ni kairoroa temanna bwa e na butimwaea te koaua. Ma angania aia tai bwa a na nori kakabwaiaam n ongeabam n ana kaetieti Iehova. Ni koauana, e angania aia tai Iehova bwa a na rinea ae a na toro irouna ke a na aki, n aron are e a tia n anganira ara tai.​—Ita. 48:​17, 18.

17, 18. Tera ae kona ni buokiko ngkana e a kitana Iehova kaain am utu?

¹⁷ E kona n rangi ni kammaraki ngkana e a kitana te koaua kaain am utu ke e kabanea i bon irouna man te ekaretia. Ko na kangaa n tokanikai i aoni marakim anne?

¹⁸ Teimatoa n irira am babaire ibukini bwaai n taamnei. Kakorakoraa riki am onimaki ni wawarekan te Baibara ni katoabong, ni kakatauraoi imwaini bobotaki ao ni kaakaei, n uataboa te mwakuri ni minita, ao n tataroa kakorakoraam bwa ko na nanomwaaka. (Iuta 20, 21) Ma tera arom ngkana ko namakinna bwa ai bon akea nanom ni baikai, ma ko a tii kabwarabae ni karaoi? Tai kabwaraa nanom! Irakin raoi am babaire ibukini bwaai n taamnei e kona ni buokiko n taua aron am iango ao am namakin. Iangoa te baere e rinanona te tia korea Taian Areru 73. E rikirake te iango ae kairua irouna ao e tabeaianga iai, ma e a kona ni kaeta ana iango ngke e rin n te tabo are tataromauriaki iai te Atua. (TaiAre. 73:​16, 17) Ko kona naba ni kaeta am iango ngkana ko kakaonimaki n taromauria Iehova.

19. Ko na kangaa ni kaota karinean ana babaire Iehova ibukin te reirei ni kaetieti?

¹⁹ Karinea ana reirei ni kaetieti Iehova. E ngae ngke e kammaraki ana babaire Iehova, ma e kona ni karekea te kakabwaia ae teimatoa nakoia aomata nako, n ikotaki naba ma te tia bure. (Wareka Ebera 12:11.) N te katoto, e tua Iehova bwa ti na “katoka te reitaki” ma taani bure aika aki rairi nanoia. (1Kor. 5:​11-13) E ngae ngke ti rawawata iai, ma ti riai n rarawa n reitaki ma kaain ara utu ae kabaneaki, rinanon te tareboon ke kanakoan ara rongorongo iai, te kororeta, te email, ke taabo n reitaki n te intanete.

20. Tera ae ti kona n teimatoa ni kantaningaia?

²⁰ Kateimatoa am kantaninga. “E kantaningai bwaai ni kabane” te tangira, n ikotaki ma kantaningaan ae e na okira Iehova te aomata are ti tangiria. (1Kor. 13:7) Ngkana ko nora kaain am utu anne bwa e a tabe ni kanakoraoa arona, ko kona n tataro ibukina bwa e na karekea korakorana man te Baibara ao ni butimwaea ana kakao Iehova ae kangai: “Okirai.”​—Ita. 44:22.

21. Tera ae ko riai ni karaoia ngkana e a reke te iraraure n am utu ngkai ko riki bwa te tia rimwin Iesu?

²¹ E taekinna Iesu bwa ti aki tau n riki bwa te tia rimwina ngkana ti tangiriia riki tabemwaang nakoina. Ma e kakoauaa naba ae a na ninikoria taan rimwina ni kateimatoa kakaonimakia ni koaua nakoina, n aki ongea kaitaraakia irouia aia utu. Ngkana arona bwa rikim bwa te tia rimwin Iesu e a tia n uota “te kabaang” nakon am utu, onimakina Iehova bwa e na buokiko n tokanikai n am kangaanga. (Ita. 41:​10, 13) Karekea kimwareireim n ataakin ae a kukurei iroum Iehova ao Iesu, ao a na boni karekea kaniwangam ibukin teimatoam ni kakaonimaki.