1, 2. (a) Nĩ mũuo wĩva tũtanĩaa ũmũnthĩ? (b) Nĩkĩ tũtesa kwĩthĩwa na mũuo w’onthe ũla twendaa ũmũnthĩ? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

ITHYONTHE nĩtwendaa kwĩkala tũuĩtye tũte na maũndũ maingĩ meũtũthĩny’a. Twĩw’aa mũyo mũno nũndũ Yeova nũtũnengae “mũuo wa Ngai.” Mũuo ũsu nĩw’o ũtũsũvĩaa tũkekala tũuĩtye ngoonĩ na tũteũthĩnw’a nĩ mesilya mathũku. (Avi. 4:6, 7) O na ĩngĩ nũndũ nĩtweeyumisye tũmũthũkũme Yeova, nĩtũtanĩaa ‘mũuo na Ngai,’ kana kwa ndeto ingĩ, nĩtũtanĩaa ngwatanĩo nzeo nake.—Alo. 5:1.

² Ĩndĩ ĩvinda ya Ngai ya kũtũnenga mũuo w’onthe ũla twendaa yĩinamba kũvika. Mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo tũtwĩe ve maũndũ maingĩ matũthĩnasya. Kwa ngelekany’o, andũ aingĩ me kĩthokoo na nĩ ang’endu. (2 Tim. 3:1-4) Kĩndũ kĩngĩ nĩ kana no nginya ithyĩ Aklĩsto tũmũkite Satani na tũileana na maũndũ ma ũvũngũ ala ũmanyĩasya. (2 Ako. 10:4, 5) Ĩndĩ ũndũ ũla mũnene vyũ ũtonya kũtũvata mũuo nĩ kũvĩngwa nĩ andũ ma mũsyĩ ala mate etĩkĩli. Amwe nĩmatonya kumany’a momanyĩsyo maitũ, makambĩĩa kwasya nĩtũkũaany’a mũsyĩ, kana makasya nĩmeũtũlũngya mũsyĩ twaendeea kwĩthĩwa twĩ Ngũsĩ. Twaĩle kwĩthĩwa  na woni wĩva ethĩwa nĩtũvĩngawa mũsyĩ? Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkaendeea kwĩthĩwa na mũuo o na ethĩwa nĩtũũvĩngwa?

3, 4. (a) Momanyĩsyo ma Yesũ matonya kũtuma kũthi ata? (b) Nĩ ĩndĩĩ vatonya kwĩthĩwa ve vinya vyũ kũatĩĩa Yesũ?

³ Yesũ nĩweesĩ kana ti andũ onthe maketĩkĩla momanyĩsyo make, na kana aatĩĩi make nĩmaaĩle kwĩthĩwa na ũkũmbaũ nĩ kana maendeee kũmũatĩĩa o na mavĩngwa. Kĩu nĩkyaĩ kĩtonya kũaany’a andũ ma mũsyĩ. Yesũ aisye: “Mũikatalĩlye kana nokie kũete mũuo kũũ nthĩ: ndyaaũka kũete mũuo, ĩndĩ nĩ ũvyũ. Nũndũ nokie kũthũan’ya mũndũ na ĩthe, na mwĩĩtu na nyinyia, na mũtwawa na inyia wa mũũme: na amaitha ma mũndũ makethĩwa ala ma nyũmba yake.”—Mt. 10:34-36.

⁴ Ĩla Yesũ waisye ‘Mũikatalĩlye kana nokie kũete mũuo,’ endaa ala mamwĩthukĩĩsye masũanĩe kĩla kĩtonya kũmakwata mamũatĩĩa. Ũvoo ũla watavanasya wesaa kũaany’a andũ. Ĩndĩ kĩeleelo kya Yesũ kĩyaĩ kũaany’a andũ, kyaĩ kũtavya andũ ũw’o ũla umĩte kwa Ngai. (Yoa. 18:37) O na vailyĩ oou, amanyĩw’a make nĩmaaĩle kũmanya kana kũlũmany’a na momanyĩsyo ma Klĩsto kũyesaa kwĩthĩwa kwĩ laisi andũ amwe ma mũsyĩ kana ala me ndũũ namo malea ũw’o.

5. Aatĩĩi ma Yesũ methĩĩtwe mayũmĩĩsya kyaũ?

⁵ Ĩla Yesũ wawetaa mathĩna ala aatĩĩi make maaĩlĩte kwĩyũmbanĩsya, nĩwawetie ĩũlũ wa kũvĩngwa nĩ andũ ma mũsyĩ. (Mt. 10:38) Kuma tene aatĩĩi ma Klĩsto methĩĩtwe mayũmĩĩsya kũvũthw’a kana o na kũvathwa nĩ andũ moo ma mũsyĩ nĩ kana matonye kũmwendeesya. Ĩndĩ makwatĩte moathimo maingĩ mũno kwĩ kĩla matonya kwĩthĩwa matiĩte.—Soma Maliko 10:29, 30.

6. Nĩ kyaũ twaĩle kũlilikanaa ethĩwa andũ ma mũsyĩ nĩmeũtũsiĩĩa tũimũthaitha Yeova?

⁶ Tũiekaa kwenda andũ maitũ ma mũsyĩ aĩ nũndũ nĩmeũtũsiĩĩa tũimũthaitha Yeova, ĩndĩ nĩtwaĩle kũmanya kana Ngai na Klĩsto nĩmo twaĩle kũmenda mbeange. (Mt. 10:37) O na ĩngĩ nĩtwaĩle kũlilikana kana Satani nĩwĩsĩ nĩtwendete mũno andũ ma mũsyĩ, na kwoou endaa kũtũvĩngĩĩsa tũlũmany’e namo kwĩ Yeova. Kwaekai tũsũanĩe mathĩna amwe matonya kumĩla mũsyĩ na tũyona ũndũ tũtonya kwĩka.

7. Ala matwaanĩte na andũ mate etĩkĩli maĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa mũtwaano woo?

⁷ Mbivilia nĩwetete kana ala matwaana “maitĩa kwĩthĩwa na mathĩna mwĩĩnĩ.” (1 Ako. 7:28) Ethĩwa ũtwaanĩte na mũndũ ũte mwĩtĩkĩli, nũtonya kwĩthĩwa na mathĩna maingangĩ mũtwaanonĩ waku. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, nũseo ũkethĩwa na woni ta wa Yeova. Ndwaĩle kũtaanĩsya na ũla ũtwaanĩte nake kana kũthasya mũtwaano wenyu aĩ no kwĩthĩwa yu tũĩ ndekwenda kũtw’ĩka mũatĩĩi wa Klĩsto. (1 Ako. 7:12-16) O na ethĩwa mũemeu ndamũthũkũmaa Yeova na ndamũtongoeasya maũndũnĩ ma ũthaithi, nĩwaĩle kũnengwa ndaĩa nũndũ nĩwe mũtwe wa mũsyĩ. O ta ũu, o na ethĩwa mũkau ti mwĩtĩkĩli, nĩwaĩle kũmwenda ũndũ wĩyendete na kũmũsũvĩa ũndũ aũme Aklĩsto maĩle kwĩka.—Aev. 5:22, 23, 28, 29.

8. Nĩ makũlyo meva ũtonya kwĩkũlya ethĩwa ũla ũtwaanĩte nake nũkũũthimĩa masaa ala ũũtũmĩa maũndũnĩ ma ũthaithi?

⁸ Nata ethĩwa ũla ũtwaanĩte nake nũkũũthimĩa masaa ala ũũtũmĩa maũndũnĩ ma ũthaithi? Kwa ngelekany’o, ve mwĩĩtu-a-asa ũmwe wanengetwe nĩ mũũme mwanya wa kũtavanasya o mĩthenya mĩna kyumwanĩ. Ethĩwa kwaku vailyĩ ũu, no wĩkũlye atĩĩ: ‘We ũla nĩtwaanĩte nake embata vyũ kũmũthaitha Ngai? Na ethĩwa ũu ti w’o, no nĩke  ũndũ ũkwenda?’ Weethĩwa na wũmĩĩsyo, kana waema kũkwatĩĩa mũno woni waku, no mwĩkalany’e nesa ũtekũkĩlya ithokoo ite na vata mũtwaanonĩ wenyu.—Avi. 4:5.

9. Asyai Aklĩsto matonya kũtetheesya ata syana syoo inenge ndaĩa mũsyai ũla ũte mwĩtĩkĩli?

⁹ Ti laisi kũmanyĩsya syana ethĩwa ũtwaanĩte na mũndũ ũte mwĩtĩkĩli. Kwa ngelekany’o, nĩwaĩle kũimanyĩsya mwĩao ũũ wĩ Mbivilianĩ: “Taĩa au na mwenyu.” (Aev. 6:1-3) Ĩndĩ nata ethĩwa mwĩkalĩle wa ũla ũtwaanĩte nake ndũkwosana na myolooto ya Mbivilia? Waĩle kwĩthĩwa wĩ wa mbee kũmũnenga ndaĩa nĩ kana syana syaku iatĩĩe ngelekany’o yaku. Sisya mũno nguma ila syake nzeo na ũimũelesya nĩkĩ ũmwendete. Ndũkamumanasye syana syenyu iyĩw’a. Vandũ va ũu waĩle kũsielesya kana kĩla mũndũ nĩwe wĩtw’ĩĩaa nũkũmũthũkũma Yeova kana ndemũthũkũma. Syana syaku syeethĩwa na mwĩkalĩle mũseo no itume ambĩĩa kwendeew’a nĩ ũthaithi wa w’o.

10. Mũsyai ũtwaanĩte na mũndũ ũte mwĩtĩkĩli atonya kũĩkĩĩthya ata kana syana syake nĩsyeemanyĩsya Mbivilia?

¹⁰ Mavinda amwe mũsyai ũla ũte mwĩtĩkĩli nũtonya kwasya no nginya syana syake itanĩe sikũkũ imwe ite sya Kĩklĩsto, kana imanyĩw’e momanyĩsyo amwe ma ndĩni sya ũvũngũ. O na mavinda angĩ mũndũũme ũte mwĩtĩkĩli nũtonya kũvata mũka aimanyĩsya syana syoo Mbivilia. Ĩndĩ o na vathi ũu, mũndũ mũka Mũklĩsto nũtataa vala ũtonya aĩkĩĩthye kana syana isu nĩsyeemanyĩsya ũw’o wa Mbivilia. (Meko 16:1; 2 Tim. 3:14, 15) Kwa ngelekany’o, mũndũũme ũte Ngũsĩ no avate mũka ayĩkala nthĩ na syana syoo ila nini memanyĩsye Mbivilia kana akamũvata aithi maũmbano nasyo. Mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwaĩle kwĩnyivĩsya ũtwi wa mũũme. Ĩndĩ ĩla  mwanya waumĩla no atatae kũelesya syana syake maũndũ ala ũĩkĩĩaa. Kwa nzĩa ĩsu, syana no syĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yeova na mwĩkalĩle ũla waĩlĩte. (Meko 4:19, 20) Nĩtwĩsĩ kana mũthya syana isu nĩsyo syaĩle kwĩsa kwĩtw’ĩĩa ikamũthaitha Yeova kana iikamũthaitha.—Kũt. 30:19, 20. *

11. Nĩ kyaũ kĩtonya kũete thĩna katĩ waku na andũ ma mũsyĩ ala matamũthũkũmaa Yeova?

¹¹ Ĩla twambĩĩe kwĩmanyĩsya na Ngũsĩ sya Yeova oou, nĩtũtonya kwĩthĩwa tũtaatavya andũ maitũ ma mũsyĩ. Ĩndĩ o ũndũ mũĩkĩĩo witũ waendeeie kũlũlũmĩla nĩtwavikie vandũ tweethĩa no tũmatavasya kĩla twĩmanyĩĩtye. (Mko. 8:38) Kwĩka ũu nĩkũtonya kũete thĩna katĩ waku na andũ ma mũsyĩ. Ethĩwa ũu nĩw’o vailyĩ, eka tũsũanĩe maũndũ amwe ũtonya kwĩka ũolange mathĩna asu na ũiendeea kwĩkala wĩ mũĩkĩĩku.

12. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma andũ ma mũsyĩ matũvĩnga, na tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũũmaelewa?

¹² Tata ũelewe andũ maku ma mũsyĩ ala mate etĩkĩli. O na kau nĩtũtonya kwĩthĩwa tũyĩw’a mũyo mũno nũndũ wa ũw’o ũla twĩmanyĩisye Mbivilianĩ, andũ amwe maitũ ma mũsyĩ nĩmatonya kwona ta twĩkie kũkengwa kana ta tũlikile ndĩninĩ nthũku na ĩsaanĩtye. No mambĩĩe kwona ta twambĩĩe kũmamena nũndũ tũiũtanĩa sikũkũ namo ta tene. O na no mone twĩkĩte kwaa mana. Nĩtwaĩle kũtata kũmaelewa kwa kwĩkũlya nĩkĩ me na woni mũna ĩũlũ witũ, na nĩtwaĩle kũmethukĩĩsya nesa tũmanye nĩ kyaũ kĩũtuma mona twĩkie ũtwi ũtaĩle. (Nth. 20:5) Mũtũmwa Vaulo nĩwatataa kũelewa “andũ onthe” nĩ kana amatavye ũvoo mũseo. O naitũ tũkeka ũu no tũtetheke mũno.—1 Ako. 9:19-23.

13. Twaĩle kũneena ata na andũ ma mũsyĩ ala mate etĩkĩli?

¹³ Neena namo wĩ mũuu. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ndeto syenyu syĩthĩwe na mumo mavinda onthe.” (Ako. 4:6) No tũmũvoye Yeova atũnenge veva mũtheu ũla ũkatũtetheeasya kwĩthĩwa na ũsyao waw’o tũineena na andũ maitũ ma mũsyĩ. Tũyaĩle kũtindĩa kũneenea maũndũ onthe ala maĩkĩĩaa mate Mbivilianĩ. Maneena kana meeka kĩndũ kĩtonya kũtũũmĩsya, no tũatĩĩe ngelekany’o ya atũmwa. Vaulo aandĩkie atĩĩ: “Twaumangwa, nĩtũathimaa; twanyamaw’a, nĩtũmĩĩasya; twawetwa naĩ, nĩtwĩsũvanaa.”—1 Ako. 4:12, 13.

14. Ve ũseo mwaũ wa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo?

¹⁴ Ĩthĩawa na mwĩkalĩle mũseo. O na vala no ũseo kũneena tũuĩtye na andũ maitũ ma mũsyĩ ala meũtũvĩnga, kĩla kĩtonya kũtethya mũnango nĩ kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo. (Soma 1 Vetelo 3:1, 2, 16.) Eka andũ maku ma mũsyĩ maũsisya mone kana athaithi ma Yeova nĩmekalanasya nesa na ala matwaanĩte namo, nĩmasũvĩaa syana syoo, nĩmekalaa me atheu, nĩmethĩawa na mwĩkalĩle mũseo, na nĩmekalaa me atanu. Ĩndĩ o na ethĩwa andũ maitũ ma mũsyĩ maikaaĩtĩkĩla ũw’o, tũkekalaa twĩ atanu nũndũ mwĩkalĩle witũ nũmwendeeasya Yeova.

15. Tũtonya kwĩyũmbany’a ata kwĩ tene kwondũ wa maũndũ ala matonya kũete ithokoo?

¹⁵ Ĩyũmbany’e tene. Sũanĩa kwĩ tene maũndũ ala matonya kũete ithokoo na ũimanya ũndũ ũtonya kwĩka kweethĩwa ũu. (Nth. 12:16, 23) Mwĩĩtu-a-asa umĩte Australia aĩtye: “Ĩthe wa mũemewa ndendaa o na vanini ngewa ya ũw’o. Ĩla twenda kũmũkũnĩa simũ nĩ na mũemewa twambaa kũvoya Yeova atũtetheesye tũikamũsũngĩe naĩ atũneeny’a athilĩkĩte. Twavangaa nesa maũndũ ala tũũneenea nĩ kana tũee ngewa nake  nesa ta andũ me ndũũ. Na ĩla twamũkũnĩa simũ tweethĩawa tũthimĩte nesa ĩvinda yĩla tũũneena nake nĩ kana vaikese kumĩla ngewa ndaasa ila syakothaa kũtuma twambĩĩa kũkananĩa maũndũ ma ndĩni.”

16. Ũtonya kwĩka ata ethĩwa nĩwĩw’aa ũithĩnĩka nũndũ ndwendeeasya andũ maku ma mũsyĩ?

¹⁶ Ndũkasũanĩe ta ũtonya kwĩkala vyũ ũteũthokoana na ala mate etĩkĩli vau mũsyĩ. Ithokoo isu no itume ũthĩnĩka nũndũ nĩwendete andũ maku ma mũsyĩ mũno na ĩvinda yonthe wendaa kũmendeesya. Ethĩwa ũu nĩw’o wĩw’aa, tataa ũlũmany’e na Yeova mũno kwĩ ũndũ wendete andũ maku ma mũsyĩ. Kwĩka ũu o na no kũmatetheesye kwona kana kwĩkala kwosana na ũw’o wa Mbivilia ti ũndũ wa kũvũĩwa ngũĩ o na vanini. Ĩndĩ o na vakathi ata, lilikana kana ndwĩ ũndũ wĩka ũkalasimĩthya angĩ metĩkĩle ũw’o. Vandũ va kũmalasimĩthya, eka maũsisya mone ũseo wa kũkwata mĩao ya Yeova. O tondũ Ngai witũ wĩ wendo ũtũnengete mwanya wa kwĩtw’ĩĩa nzĩa ĩla tũkũatĩĩa, o namo nũmanengete mwanya ũsu.—Isa. 48:17, 18.

17, 18. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya kũmĩĩsya mũndũ wa mũsyĩ amũtia Yeova?

¹⁷ No wĩw’e thĩna mwingĩ mũno mũndũ wa mũsyĩ atengwa kana eetenga na kĩkundi. Ũtonya kwĩka ata ũmĩanĩsye na ũndũ ũsu?

¹⁸ Tũnga kĩlĩko kyaku ũthũkũminĩ wa Yeova. Nĩ kana ũendeee kwĩthĩwa wĩ mũlũmu kĩ-veva, somaa Mbivilia kĩla ĩvinda, ĩyũmbanĩasye maũmbano na ũiendaa ũteũtĩĩa, tavanasya kĩla ĩvinda, na ũivoyaa ũkwate vinya wa kũmĩĩsya. (Yuta 20, 21) Nao nata ethĩwa no ũkwĩka maũndũ asu ĩndĩ ndũkwĩw’a me ngoonĩ? Ndũkekye ngoo! Kũendeea kwĩka maũndũ ma ũthaithi ũteũtĩĩa no kũũtetheesye ũkethĩwa na woni ũla waĩle na ũieka kwĩw’a thĩna mũno. Kwasũanĩa kĩla kyakwatie mũandĩki wa Savuli ya 73. Ĩvinda yĩmwe nĩwambĩĩe kwĩthĩwa na woni ũtaĩle, na kĩu nĩkyatumie athĩnĩka mũno, ĩndĩ nĩwaalyũlile woni wake ĩla waendie kũla Ngai wathaithĩawa. (Sav. 73:16, 17) O naku waendeea kũmũthaitha Yeova wĩ mũĩkĩĩku ũkatetheka mũno.

19. Ũtonya kwonany’a ata kana nũũnenga ndaĩa nzĩa ĩla Yeova ũtũmĩaa kũnengane ũkany’o?

¹⁹ Ĩtĩkĩla ũkany’o wa Yeova. Ũkany’o waumw’a nũtonya kũũmĩsya, ĩndĩ ĩtina ũtwi ũsu ũtongoew’e nĩ Yeova no ũtethye mũno ũla wĩkĩte naĩ o na ala angĩ. (Soma Aevelania 12:11.) Kwa ngelekany’o, Yeova nũtwĩĩte ‘tũikavulane’ na eki ma naĩ matekwenda kwĩlila. (1 Ako. 5:11-13) O na kau kĩu nĩkĩtũũmĩasya mũno, tũyaĩle kũvulana na mũndũ wa mũsyĩ mũtenge vate kĩtumi kya lasima kwa kũmũkũnĩa simũ, kũmũtũmĩa mesengyi, kana kũmũandĩkĩa valũa, e-mail, na kũneena nake isesenĩ sya kũea ngewa.

20. Twaĩle kwĩkalaa twĩkwatĩtye kyaũ?

²⁰ Ĩkalaa wĩ na wĩkwatyo. Wendo “nĩwĩkwatasya maũndũ onthe,” na ũndũ ũmwe tũtonya kwĩkwatya nĩ kana ala mamũtia Yeova makamũsyokea. (1 Ako. 13:7) Ũkasisya ũkona nesa kana mũndũ wa mũsyĩ nũalyũlĩte ngoo, no ũvoye akwate vinya kwĩsĩla Maandĩko na aimwĩthukĩĩsya Yeova, ũla ũkũmwĩa atĩĩ: “Nzyokea.”—Isa. 44:22.

21. Waĩle kwĩka ata ethĩwa kwĩthĩwa wĩ mũatĩĩi wa Yesũ nĩkũtumĩte mũsyĩ waku ũaanĩka?

²¹ Yesũ aisye kana tũkenda mũndũ o na wĩva mũno kũte ũndũ tũmwendete, tũyĩsa kũmwaĩla. Ĩndĩ ndaĩ na nzika kana amanyĩw’a make nĩmesaa kwĩthĩwa na ũkũmbaũ wa kũendeea kũlũmany’a nake o na mavĩngwa nĩ andũ moo ma mũsyĩ. Ethĩwa wĩw’aa kwaku ta ve “ũvyũ” nũndũ wa kwĩthĩwa wĩ mũatĩĩi wa Yesũ, mwĩkwatye Yeova aũtetheesye ũmĩanĩsye na matatwa ala me vo. (Isa. 41:10, 13) Ĩkalaa wĩ mũtanu wĩsĩ kana Yeova na Yesũ nĩmakwendete na makaũtuva nũndũ wa ũĩkĩĩku waku.