TE JOSÉ TE TALEM TA ARIMATEA ma snaʼ bitʼil la yichʼ yip yoʼtan yuʼun ya xkʼopoj sok te Poncio Pilato te jaʼ gobernador romano te naʼbil sba te tulan yoʼtan. Jaʼukmeto ay machʼa ya skʼan ya skʼanbey sbakʼetal te Jesús yuʼun ya yichʼ mukel bitʼil snujpʼ ta pasel. Kʼax lekxan kʼot ta lokʼel te la skʼopon te gobernador te bitʼil snopoje. Patil te la yil ta lek jtul soldado te lajemix te Jesuse, la yichʼ akʼbeyel yuʼun Pilato te sbakʼetale. Manchukme kʼax smeloj yoʼtan te José, oranax sujt bael te banti yichʼoj milel te Jesuse (Marcos 15:42-45).

• ¿Machʼa-a te José te talem ta Arimatea?

• ¿Bin-utʼil yiloj sba sok te Jesuse?

• ¿Bin yuʼun ya skʼan ya jnaʼtik bitʼil kʼax te skuxlejale?

Te sjun Marcos ya yal ta stojol te José te talem ta Arimatea te «ichʼbil ta mucʼ ta yohlil te jtsohb chahpanwanejetic». Ta versiculo ini te «jtsohb chahpanwanejetic» te xchie, jaʼme skʼoplal te Sanedrín te mukʼul chajpanwanej yuʼun te judioetik sok jaʼ jtsojb winiketik te yichʼoj tulan yaʼtelik ta stojol te judioetik (Marcos 15:1, 43). Te José jaʼ jtul te machʼa yichʼoj yaʼtel ta swentainel te lume, jaʼ yuʼun juʼ kʼopoj sok te gobernador romano. Jaʼ yuʼun maba yan ya kaʼiytik-a te jaʼnix jich jkʼulej winike (Mateo 27:57).

Te Sanedrín skontrainoj te Jesuse, ta melel te machʼatik yichʼoj yaʼtelik tey-a, jaʼ la schapik te ya yichʼ milele. Jaʼukmeto te José «lec yoʼtan soc toj ta winiquil» (Lucas 23:50). Ma pajal stalel sok te yantik te yichʼoj yaʼtelik ta Sanedrín, ma xloʼlaywan sok lek yoʼtan, ya spas tulan ta schʼuunel te mantaliletik yuʼun te Diose. Jaʼnix jich «yac smahliybel te ya xtal te cuentahinel yuʼun Dios», jaʼniwan yuʼun te och ta jnopojel yuʼun te Jesuse (Marcos 15:43; Mateo 27:57). Bayalniwan skʼoplal ta yoʼtan te bin smelelil sok te bin toj ta pasel, jaʼ yuʼun la smulan te bin ya spuk ta alel te Jesuse.

Te sjun Juan 19:38 ya yal ta swenta te José te «ha jnopojel yuʼun Jesús, pero muquen schʼuhunej yuʼun la xiʼ te judíohetic». ¿Bin yuʼun te la sxiʼe? Jaʼ ta skaj te ilaybil yuʼunik te Jesús sok snaʼoj te ya yichʼ lokʼesel ta sinagoga machʼauk-a te ya yakʼ schʼuunel yoʼtan ta stojole (Juan 7:45-49; 9:22). Te machʼa ya yichʼ lokʼesel ta sinagoga ya x-ilayot, ya xpʼajot sok ma x-ichʼotix ta wenta yuʼun te yantik judioetike. Te José ma skʼan ya yakʼ ta ilel ta jamal te ay schʼuunel yoʼtan ta stojol te Jesuse, melel teme jich ya spase ya xchʼay te tulan yaʼtel yichʼoj sok te bitʼil ichʼbil ta mukʼ ta slumale.

Ma jaʼuknax stukel jich la spas. Te sjun Juan 12:42 jich ya yal: «Ay tsobolic te la schʼuhunic [te Jesús], soc nix te machʼatic ay yaʼtelic ta stojol te pueblo, pero ma ba la yalic ta jamal, como la xiʼic te fariseohetic, scuenta yuʼun ma ba ya yichʼic loqʼuesel ta sinagoga». Jtul jaʼ te Nicodemo te jaʼnix jich yichʼoj yaʼtel ta Sanedrín (Juan 3:1-10; 7:50-52).

Yan stukel te José jaʼ jnopojel yuʼun te Jesuse, jaʼnax yuʼun ma skʼan ya yakʼ ta ilel ta komonsitil. Ta melel, ma lekuk te bin la spas te José teme ya kichʼtik ta wenta te bin la yal te Jesús: «Machʼayuc a te ya yal ta stojol ants-winiquetic te ya snaʼbon jba, ha nix hichon ya cal ta stojol te Jtat ay ta chʼulchan te ya jnaʼbe sbahe. Yan te machʼa ya smucon ta yoʼtan ta stojol ants-winiquetic; ha nix hichon ya jmuc ta coʼtan ta stojol te Jtat ay ta chʼulchane» (Mateo 10:32, 33). Te José ma yuʼunuk ya smuk ta yoʼtan te Jesús, jaʼnax yuʼun te ya sxiʼ yalel ta jamal te jaʼ jnopojel yuʼune. Jaxan te joʼotike, ¿yabal xiwotik?

Ay bin lek ya xjuʼ ya kaltik ta stojol te José te talem ta Arimatea, te Biblia ya yal te maba la schʼik sba ta schapel te bin chopol  ya yichʼ pasbeyel te Jesús yuʼun te Sanedrín (Lucas 23:51). Jich yaʼiyel te maba ayin te banti la yichʼ ichʼel ta kʼop te Jesuse. Manchukme jich-abi, te José jkʼaxel ma lek la yil te bin la yichʼ pasbeyel te Jesuse, jaʼukmeto maʼyuk bin ya xjuʼ ya spas yuʼun ma jichuk ya xkʼot ta pasel.

Kʼalal laj te Jesuse chikan ta ilel te stsalojix-a te xiwel te José sok te staojix ta nopel te ya yakʼ ta ilel ta jamal te jun ya yakʼ sba sok te jnopojeletik yuʼun te Jesús. Jich ya jnaʼtik, melel te sjun Marcos 15:43, XCD, jich ya yal: «Jaʼ ba scʼopon te Pilatoe. Ma ba xiw ta stojol te ya scʼanbey sbaqʼuetal te Jesuse».

Jich yaʼiyel te la yil te José te la yichʼ milel te Jesuse, melel jaʼ nail la snaʼ stojol te laje, patil la snaʼ te Pilatoe. Jaʼ yuʼun ya xkʼot ta koʼtantik bin yuʼun kʼalal bajtʼ skʼan te sbakʼetal te Jesuse, te Pilato yoʼtan la snaʼ teme yuʼun-nix lajemix-ae (Marcos 15:44). Teme la yil te José bitʼil ay ta wokol te Jesús kʼalal jipil ta teʼe, jaʼniwan tijbot yoʼtan yuʼun sok akʼbot yip yoʼtan ta yalel ta jamal te jaʼ jnopojel yuʼun te Cristoe. Te bin ya jnaʼtike, jaʼ te ay bin tijbot yoʼtan ta spasel yuʼun, jaʼ te ma smukix ta yoʼtan te jaʼ jnopojele.

Te ley yuʼun te judioetik ya yal te puersa ya skʼan mukel te machʼa ya yichʼ milel te kʼalal mato xmal te kʼajkʼale (Deuteronomio 21:22, 23). Yan stukel te romanoetik tey jipil ya yijkʼitayik ta teʼ te machʼa ya smilik jaʼto te kʼalal ya xkʼaʼ sbakʼetal o ya schʼojik ta chʼen  te banti tsobol ya yichʼik mukele. Jaʼukmeto te José ma skʼan te jich ya yichʼ pasbeyel te Jesuse. Te banti la yichʼ milele, nopol ay yuʼun jun mukenal chʼen ta jotbil ton. Ta yorail-abi, maʼyuk machʼa stuuntesoj te mukenal-abi. Jich yilel te mato jaluk-a te lokʼ tal ta Arimatea * te jich tal ta nainel ta Jerusalén te José sok te ya skʼan te tey ya yichʼ mukel te machʼatik ay yuʼune (Lucas 23:53; Juan 19:41). Te José la yakʼ ta ilel yutsil yoʼtan kʼalal la smuk te Jesús te bantinix ya xbajtʼ yichʼ mukel-euke, jaʼnix jich la skʼotes ta pasel te albilkʼop te ya yal te ya yichʼ «muquel soc jcʼulejetic» te Mesías (Isaías 53:5, 8, 9).

Te sjun Mateo, Marcos, Lucas sok te Juan ya yalik te kʼalal la yichʼ kotesel ta teʼ te Jesuse, te José te talem ta Arimatea la spots ta lekil sábana sok la yakʼ ta smukenal (Mateo 27:59-61; Marcos 15:46, 47; Lucas 23:53, 55; Juan 19:38-40). Te machʼanax ya yichʼ albeyel skʼoplal te la skoltay te José jaʼ te Nicodemo te la yichʼ talel te bintik sumet yikʼ yuʼun ya yatin ta sbakʼetal te Jesuse. Jich bitʼil tulan yaʼtelik te cheb winiketik ini, maniwan jaʼuk te machʼatik la skʼechbeyik bael sbakʼetal te Jesuse. Laniwan stuuntesik j-abatetik yuʼunik ta skʼechel bael sbakʼetal te Jesús sok ta smukel. Chikan teme stukelik o koltayotik, kʼax tulan skʼoplal te bin la spasike. Ta namey kʼinal te machʼa ya spik chamen bakʼet, boloben skʼoplal ya xkʼot jukeb kʼajkʼal, jaʼnix jich spisil te bin ya spike (Números 19:11; Hageo 2:13). Teme jich ya spasike, ma xjuʼ ya sjokinik te yantik ta semana yuʼun spasel te kʼin Pascua sok maba ya spasik te bintik smakoj skʼoplale (Números 9:6). Jaʼnix jich te José ya xjuʼ ya sta pʼajel ta swenta te la smukbey sbakʼetal te Jesuse. Jaʼukmeto, ta yorail-abi, ma la sxiʼix te bin ya xjuʼ xtal ta stojol ta swenta te ya smuk sbakʼetal te Jesús te bitʼil snujpʼ ta pasel sok te ya yal ta jamal te jaʼ jnopojel yuʼune.

Te Biblia maba ya yalbeyix skʼoplal te José ta patil te la yichʼ mukel te Jesuse. Jaʼ yuʼun yaniwan jojkʼoybey jbatik: «¿Bin-utʼil bajtʼ skuxlejal ta patile?». Ta melel, ma jnaʼtik. Jaʼukmeto ta swenta te bin la kiltik ta articulo ini, jichniwan te la yakʼ ta ilel ta komonsitil te jaʼ jchʼuunjele. Jich ya kaltik, melel te kʼalal tulan bin kʼot ta pasel sok yorail prueba-a la stsakxan yip schʼuunel yoʼtan sok la yichʼxan yip yoʼtan, maba pejkʼaj. Kʼax lek te bin yak ta spasel ta yorail-abi.

Ya skʼan ay bin ya yakʼ jnoptik te bin kʼax ta skuxlejal te José. ¿Jaʼbal mukʼxan skʼoplal ya kiltik te bin yilel ya kichʼtik ilel, te kaʼteltik, te jbiluktik, te jfamiliatik o te libre ayotik te bitʼil jun ayotik ta stojol Jehová?