1-3. (a) Été évé ayoñ Israël e mbe e tele mimbu Zacharie a nga bo nkuli mejô? (b) Amu jé Yéhôva a nga jô bebo bisaé bé na, be bulane be nye?

NKULI mejô Zacharie a nga yene bitua bi mam. A nga yene mvulukane kalate ô yele’e, minga a to si angun été, binga bebaé be yele’e, évuñulu é to be mefap, be be’e mefap ane ma me beta b’anon. (Zac. 5:1, 7-9) Amu jé Yéhôva a nga ve nkuli mejô Zacharie avale miñyenan ete? Été évé ayoñ Israël e mbe e tele melu me nkuli mejô ate? Jé miñyenane mi Zacharie mia ye’ele bia?

² Mbu 537 Ô.É.J. ô mbe mbu mevak asu ayoñ Israël. Amu mbu ôte ñwô be nga kôlô minkôme Babylone. E zu koone be tabeya minkôme wôé tañe mimbu 70. Éyoñe be nga bulan, be nga jeñ a ayôñ ese na, be beta telé nya ékaña’a Jérusalem. Mbu 536 Ô.É.J., be nga bôé mimbôka’a ya mfine ya temple. Éyoñ éte, mevak me nga tindi be na, be “dañe bete metyiñe yôp ngu, zô’é éte é wôké’é ôyap.” (Esd. 3:10-13) Ve étibila’a  be nga tôbane je é nga bo na, be telé ésaé melôñ. Be nga bili atek a telé nlôñane temple amu abui minjuk. Ane be nga bulane menda map, a ke bé mefube map. Mvuse mimbu awôm a misaman, ésaé melôñe ya temple é mbe é tele vôme wua. E mbe e sili’i na, môt a ve be ngule nyule na be bulane be Yéhôva, a telé miñyiane mié ôsu. Yéhôva a mbe a yi na, be bulane be nye, be bo te ko bôte woñ, be bo fe nye ésaé a nleme wop ôse.

³ Yéhôva a nga lôme nkuli mejô Zacharie mbu 520 Ô.É.J. na, a volô ayoñ Israël na, e simesan amu jé a nga vaa be minkôme Babylone. Éyôlé Zacharie ébiene ja tinane na, “Yéhôva a nga beta simesan,” atinan ete e nga yiane volô be na, be bo teke vuane Yéhôva. Akusa bo be nga mane vuane mbamba be mam Yéhôva a nga bo be, Yéhôva nye a nji vuane be. (Lañe’e Zacharie 1:3, 4.) A nye’an ôse, a nga ka’a be na, a ye volô be na be beta telé nya ékaña’a. Ve a nga ve fe be abendé na, aye ke kañese na be bo nye ésaé a minleme mibaé. Bi tame ñhe zu yen avale Yéhôva a nga ve be ngule nyul a zene ya ñyenane samane a ñyenane zangbwale Zacharie a nga bi. Bia zu fe yene mame miñyenane mite mi ne ye’ele bia.

4. Ñyenane samane Zacharie a nga bi ô mbe ô kobô’ô ajô jé, a mvulukane kalate ô mbe ntilane mimfa’a mibaé, nalé a tinan aya? (Fombô’ô fôtô 1 ya atata’a ya ayé’é di.)

⁴ Kabetôlô 5 ya kalate Zacharie a taté a étua ñyenan. (Lañe’e Zacharie 5:1, 2.) Zacharie a nga yene mvulukane kalate ô yele’e, ô to nté meta 9, a ndam meta 4,5. Mvulekane kalate ôte ô yoo avale môt a ne ji’a lañ. Ô mbe ô bili foé ntyi’ane mejô é to ntilane mimfa’a mibaé. (Zac. 5:3) Melu mvus, be mbe be dañe’e tili mfa’a wua ya mvulukane kalate. Mbôle mvulukane kalate wu ô mbe ntilane mimfa’a mibaé, nalé a tinane na, foé é ne été é ne adit, a nya mfi.

5, 6. Yéhôva a yene fatane wup ése aya?

⁵ Lañe’e Zacharie 5:3, 4. Bôte bese ya si, ba ye yalane mise me Yéhôva ajô ya mimboane miap, ve ba be be’e jôé dé, mbe ba yiane dañe tabe ntyel. Bôte ba nye’e Zambe ba yeme na, fatane wup ése ja “ndamane jôé Zambe [wop].” (Min. 30:8, 9) To’o jé ja tindi môt na a wup, to’o a bili beamu ya bo de, ñwuwup wo telé mbia minkômbane mié ôsu, Zambe ke mvus. Ñwuwup wo liti na, wo nye’e biôme bi mo a lôte nné. Wo biasé atiñe Zambe, wo biasé Yéhôva a jôé dé.

⁶ Ye wo te yen ane kalate Zacharie 5:3, 4 a jô na, ‘biyo’é . . . [bia ye] nyin nda ñwuwup, . . . Nalé [bia ye] tabe nda jé été, a di’i je’? Éfus éte ja liti na, Yéhôva a ne ngule ya bi, a tyik ajô mbia môt ase to’o a solô vé. Mise mé ma yen akekui asoé da dañ édok, a ne ngule ya kuli mbia jam ate nseñ. Môt a wup a ne bo na bezimbi, bemvendé, masa wé, nge ke bebiaé bé be bo teke nye bi, ve a vo’o ke sobô mise me Zambe. (Beh. 4:13) Ajô te, bia yiane yeñ ve a bôte be ne zôsôô “mfa’a ya mam mese”!​—Beh. 13:18.

7. Jé bi ne bo na, bi sa’ale minju’u mi ne ntilane mvulukane kalate Zacharie a nga yen?

⁷ Yéhôva a vini fatane wup ése. Bi bili beta mvome ya yem, a tôñe bezôsô metiñe me Yéhôva mfa’a ya ntaban, nalé a bo na, bi bo te ve jôé dé mvit. Nalé aye bo na, bi sa’ale fonose Yéhôva a ye ve bôte be nji bo nye mewôk.

8-10. (a) E kane ngana a tinan aya? (b) Ngana fé njô bôte Sédécias a nji tôé?

⁸ Éyoñe ji, foé é ne ntilane mvulukane kalate wo yele, ja zu nambe ‘nyô a kane jôé Zambe ngana ya medu’an.’ (Zac. 5:4) E kane ngana a ne éyoñe môt a kalane na, jam éziñ e ne été; nge ke éyoñ a bo ngaka’a na, a ye bo jam éziñ nge momo.

⁹ E kane jôé Yéhôva ngana, a nji bo jame ya nyoñ éngbwemese. Mbia jame Sédécias, njô bôt a nga su’ulane jôé Jérusalem a nga bo le. A nga kane ngana e jôé Yéhôva na, a ye sili émien éjôé njô bôte ya Babylone si. Ve a nji bo aval a nga jô na a ye bo. Yéhôva a nga wô’ô nye ôlun, ane a nga jô nye na: “Ane me vee, . . . vôm njô bôt a to a nga telé nye njô bôt, atiñe dé a nga biasé, a élate jé a nga tyam, [Sédécias] a ye fo’o wu . . . Babylone.”​—Éz. 17:16.

¹⁰ Njô bôte Sédécias a nga kane jôé Yéhôva ngana, a mbe a yiane bo aval a nga jô na a ye bo. (2 Mka. 36:13) Ve a nga viane tup a ke Égypte, amu a nji kômbô ke éjôé njô bôte ya Babylone si.​—Éz. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Bengaka’a bese bi boya, ngaka’a fé ja dañe mfi? (b) Bevôme bevé bia yiane tôé ngaka’a jangan môs ane môs?

¹¹ Yéhôva a vô’ôlô bengaka’a bia bo nye. A nji nyoñe bengaka’a bia bo nye éngbwemese, jôm éte nje bia yiane tôé bengaka’a bangan, nge bia yi na a wô’ô bia mvaé. (Bs. 76:11) Bengaka’a bese bia bo, ngaka’a bi nga bo éyoñe bi nga ve biabebiene ngumba be Yéhôva nje ja dañe mfi. Éyoñe bia duban, bia ka’a nye na, bia ye bo nye ésaé teke telé, to’o bia tôbane jé.

 ¹² Jé bi ne bo asu ya na, bi bo teke biasé ngaka’a éte? Bia yiane tebe ne bip éyoñe bia tôban avale meve’ele ese; nalé a liti na bia tôé ngaka’a jangan “môs ane môs.” (Bs. 61:8, Mfefé Nkôñelan) Bi tame nyoñe bive’an, nge môt éziñ a bo bia ayase sikôlô, nge ke asu ésaé dangan, ye bia liti na, bia ‘yene mezene me Yéhôva mvaé,’ a bene jam a sili bia? (Min. 23:26) Nge nda bôte jangan, bôte béziñ be nji bo Bengaa be Yéhôva, ye bia ye’elane Zambe na, a volô bia na, bi ke ôsu a ba’ale élat a nye, to’o bia yene na, bôte bevo’o bese be nji bo de? Ye bia ye’elane fo’o Yéhôva môs ôse, bi va’a nye akiba amu a nye’e bia, a amu a liti bia zen? Ye bia lañe Kalate Zambe môs ôse? Sa mame bi nga ka’a Yéhôva na bia ye bo mme le? Nge bia bo me, yeme na bia bo nye mewôk. Bia liti Yéhôva na bia nye’e nye a na, bia nyiñ asu dé éyoñe bia bo nye ésaé ngumba ngumba. Bi nji kañe Yéhôva amu bia jalé abendé, a ne ngume fatan ényiñ. E tôé ngaka’a bi nga bo Yéhôva, a ne asu mfi wongane biabebien; nge bia ba’ale élat a nye, bia ye nyiñe mvo’é melu ma zu.​—Dt. 10:12, 13.

13. Jé ñyenane samane Zacharie a nga bi wo ye’ele bia?

¹³ Ñyenane samane nkuli mejô Zacharie wo te volô bia na, bi yeme na, bôte ba nye’e Yéhôva be nji yiane wup, a na, be nji yiane bo ngaka’a teke tôé je. Bia te fe yene na, Yéhôva a nji vuane b’Israëlite akusa bo bikobe biap. A nga yeme wô’ô na be mbe be nyiñe’e zañe meyoñ me mbe me bo’o mbia be mam, jôm éte nje be mbe ntindane ya vu me. Yéhôva a tôé bengaka’a bé, nalé a ve bia mbamba éve’ela ya tôñ; nalé a volô fe bia na bi tôé bengaka’a bia bo nye. A volô bia a zene ya ndi nlem a ve bia na, ana’ana, a zu mane vaa mbia be mame bese. Ñyenane zangbwale Zacharie a nga bi wo yemete ndi nlem éte.

14, 15. (a) Ñyenane zangbwale wo liti Zacharie jé? (Fombô’ô fôtô 2 ya atata’a ya ayé’é di.) (b) Minga a ne angun été a ne éve’ela ya jé, amu jé éngele a fet angun?

¹⁴ Éyoñ a maneya yene mvulukane kalate wo yele, éngele a nga jô Zacharie na a ‘bete mis,’ a yene jam afe. Jé a zu yen éyoñe ji? Ñyenane zangbwale, Zacharie a yen angun e kelek. (Lañe’e Zacharie 5:5-8.) Angun ete e mbe e bili ‘ébuta’a afita’ é to njiñelete. Éyoñe be nga bete ébuta’a, Zacharie a nga yene “minga a too [de] été.” Éngele a nga kate nye na, minga a ne angun été, a ne minsem. Tame simesan abime woñe Zacharie a nga ko éyoñ a nga yene minga ate a kômbô’ô kui nseñ! Ve éngele wua a nga ji’a beta wua minga ate angun été, a buti ke de a ébuta’a jé. Mame mete ma tinan aya?

¹⁵ Ñyenan ôte wo liti na, Yéhôva a vo’o ke kañese na abé e tabe zañe bebo bisaé bé. Nge a yen abé zañe bebo bisaé bé, a ye va de avôl avôl. (1 Bec. 5:13) Éngele ate a bo na bi yeme de, éyoñ a ji’a fet angun a ébuta’a jé.

16. (a) Binga bebaé be be’e mefap ba bo angun aya? (Fombô’ô fôtô 3 ya atata’a ya ayé’é di.) (b) Binga bete ba kee angun ete vé?

¹⁶ Mvuse ya valé, Zacharie a nga yene binga bebaé be bili mefap ane mefabe me beta b’anon. (Lañe’e Zacharie 5:9-11.) Binga bete bebaé ba selane minga a ne angun été. Binga bete ba belane ngule ya mefabe map na, be be’e angun e bili minsem. Ba kee de vé? Ba kee de “si  ya Schinear,” nge ke Babylone. Amu jé ba kee de Babylone?

17, 18. (a) Amu jé Schinear a ne mbamba vôme minsem mi ne tabe? (b) Ntyi’an ôvé bia yiane nyoñ a lat a avale mvit ese?

¹⁷ Melu me Zacharie, b’Israëlite be mbe be yeme’e na, Schinear a ne mbamba vôme minsem mi ne tabe. Zacharie a bôte be nga nyiñ éyoñe jé, be mbe be yeme’e na, Babylone a ne nlame minsem, nlam ô mbe njalan a mvine mame ya bisôk, a évus ékaña’a. Mbo ésaé Yéhôva a mbe a nyiñe’e wôé a nga yiane juane môs ane môs na, a bo te bo mbia be mam bete. Ñyenan ôte ô nga yiane fo’o ve be ngule nyul, amu ô mbe ô liti’i na, Yéhôva a ye ba’ale nya ékaña’a mfuban!

¹⁸ Ve ñyenan ôte ô mbe fe ô liti’i b’Israëlite na, ba yiane ve ngule ya fubu nya ékaña’a. Yéhôva a vo’o ke kañese na, abé e zu tabe zañe bebo bisaé bé, a ye ke de kañese môs éziñ. Mbôle Yéhôva a loeneya bia ékôane bôte jé, vôm a nye’e bebo bisaé bé, a vôm a ba’ale be, bia fe bia yiane ve ngule ya ba’ale je mfuban. Ye bia jeñe fo’o na bi ba’ale “nda” jangane mfuban? Avale mvit ese e nji yiane tabe paradis ya nsisime wongan.

19. Jé miñyenane mi Zacharie mia ye’ele bia melu ma?

¹⁹ Ñyenane samane, a ñyenane zangbwale Zacharie a nga bi, mi ne abendé asu bôte ba ke ôsu a bo bôte medu’an. Mia kate be na, Yéhôva a vo’o ke kañese mbia mboan. Bia bebo bisaé be Yéhôva, bia yiane vini abé. Ve Yéhôva a belane fe nkulan ajô ôte na a ve bia ndi nlem. A jô bia na, nge bia jeñ a ngule jangan ése na, bi bo avale bôt a nye’e, a ye ke foñesô bia, a ye kamane bia, a ye fe botane bia. Bia bese bia yen ayaé ya kabetane Yéhôva den, amu bia nyiñe mbia émo. Bi ne tabe ndi na, bi ne kabetane Yéhôva, amu a ye volô bia. Ve jé é ne ve bia ndi nleme na, nya ékaña’a aye dañ akusa bo émo é ne njalan a mbia be mam? Jé ja ve bia njika’ane na, Yéhôva a ye kaman ékôane bôte jé nté beta étibila’a a subu bebé? Bia ye yalane minsili mite ayé’é da zu.