1-3. (a) Ninọmẹ tẹ mẹ wẹ omẹ Jehovah tọn lẹ tin te to whenue Zekalia jẹ dọdai dọ ji? (b) Naegbọn Jehovah do biọ to omẹ etọn lẹ si nado ‘lẹkọwa emi dè’?

OWE-HIHÁ de to zinzlọn, yọnnu de yin súsú gbanun-gbanun do nujlẹnu de mẹ, podọ yọnnu awe to zinzlọn to jẹhọn mẹ bọ awà yetọn lẹ taidi adọwé tọn—nuyijlẹdonugo he fọnjlodotenamẹ enẹlẹ tin to owe Zekalia tọn mẹ. (Zek. 5:1, 7-9) Naegbọn Jehovah do dó numimọ ayidego tọn enẹlẹ hia yẹwhegán etọn? Ninọmẹ tẹ mẹ wẹ Islaelivi lẹ te to ojlẹ enẹ mẹ? Podọ nawẹ kandai numimọ Zekalia tọn enẹlẹ tọn gando mí go to egbehe gbọn?

² Owhe 537 J.W.M. yin owhe ayajẹ tọn de na akọta klandowiwe Jehovah tọn. To whenue yé ko nọ kanlinmọgbenu to Babilọni na owhe 70 plipli godo, yé yin tuntundote. Po ayajẹ kọlilẹwa whé tọn enẹ po, yé jẹ azọ́n ji nado hẹn sinsẹ̀n-bibasi nugbo gọwá Jelusalẹm. To 536 J.W.M., dodonu tẹmpli lọ tọn lẹ yin didoai. To ojlẹ lọ mẹ, gbẹtọ lẹ “to awhádo po ogbè lélé po sọmọ bọ yè sọgan sè ogbè yetọn sọn fihe dẹn taun.” (Ẹzla 3:10-13) Ṣigba, e ma dẹn bọ  nukundiọsọmẹ fọndote sọta tito họ̀gbigbá tọn lọ. Na avùnnukundiọsọmẹnu po nuhahun susu he yé pehẹ lẹ po hẹn yé gbọjọ wutu, yé jo tẹmpli lọ gbigbá do bo jẹ nukunpedo owhé po ogle yetọn titi lẹ po go ji. To owhe fọtọ̀n-nukundopo godo, azọ́n tẹmpli Jehovah tọn gbigbá tọn gbẹ́ pò to fie e te. E biọ dọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ni yin nuflin dọ yé dona lẹkọ do Jehovah dè, bo doalọtena yanwle yedetiti tọn lẹ zizedo otẹn tintan mẹ. Jehovah jlo dọ yé ni lẹkọwa emi dè, bo yí adọgbigbo do gọjẹ emi sẹ̀n ji po ahun lẹpo po.

³ Nado gọalọna omẹ etọn lẹ nado flin whẹwhinwhẹ́n titengbe he wutu yé yin tuntundote sọn Babilọni, Jehovah do yẹwhegán etọn Zekalia hlan to 520 J.W.M. Yinkọ lọ Zekalia he zẹẹmẹdo “Jehovah Ko Flin,” sọgan ko flin yé nugbo titengbe de. Dile etlẹ yindọ yé ko wọn azọ́n whlẹngán tọn Jehovah tọn lẹ, Jiwheyẹwhe gbẹ́ to omẹ etọn lẹ flin. (Hia Zekalia 1:3, 4.) E yí owanyi do na yé jide dọ emi na gọalọna yé nado vọ́ sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke doai, ṣigba e sọ na yé avase sinsinyẹn dọ emi ma na kẹalọyi sinsẹ̀n-bibasi he ma yin ahundopo tọn. Mì gbọ mí ni pọ́n lehe Jehovah yí numimọ ṣidopotọ po ṣinawetọ Zekalia tọn po zan nado whàn omẹ etọn lẹ nado yinuwa do. Humọ, etẹlẹ wẹ mí sọgan plọn sọn ehe mẹ to egbehe?

4. Etẹwẹ Zekalia mọ to numimọ ṣidopotọ lọ mẹ, podọ etẹwutu e do jẹna ayidego dọ adà owe-hihá lọ tọn awe lẹ ji wẹ yè kannu do? (Pọ́n yẹdide 1 to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

⁴ Zekalia weta 5 bẹjẹeji po numimọ vonọtaun de po. (Hia Zekalia 5:1, 2.) Zekalia mọ owe-hihá de he to zinzlọn to jẹhọn mẹ he dite na nudi mẹtlu 9 bo gblo na nudi mẹtlu 4,5! E to vinvlọ́n bọ yè sọgan hia ẹ po awubibọ po. E bẹ owẹ̀n whẹgbledomẹ tọn de hẹn, ehe yin kinkan do adà etọn awe lẹ ji. (Zek. 5:3) To paa mẹ, adà owe-hihá de tọn dopo ji wẹ yè nọ kannu do, enẹwutu e họnwun dọ owẹ̀n he owe-hihá ehe bẹhẹn sinyẹn taun bosọ do zẹẹmẹ he siso.

5, 6. Nukun tẹwẹ Jehovah nọ yí do pọ́n ajojijẹ wunmẹ depope?

⁵ Hia Zekalia 5:3, 4. Dile etlẹ yindọ gbẹtọvi lẹpo wẹ na dogbè na Jehovah, mẹhe tindo oyín etọn to ota lẹ go wẹ e gando hugan. Mẹhe yiwanna Jiwheyẹwhe lẹ yọnẹn dọ ajo wunmẹ lẹpo wẹ nọ “kọnmasin do oyín Jiwheyẹwhe [yetọn] tọn go.” (Howh. 30:8, 9) Mahopọnna nuhe sisẹ́ ajotọ de nado jẹajo kavi whẹjijọ depope he e sọgan na, e họnwun dọ ojlo nukunkẹn tọn etọn wẹ e zedo otẹn tintan mẹ kakati ni yin Jiwheyẹwhe, bo mọdọ agbasanu lẹ wẹ yin nujọnu hugan. E yí nukunpẹvi do pọ́n osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn, bosọ de yẹyi sọn yinkọ Jehovah tọn go.

⁶ Be a doayi e go dọ Zekalia 5:3, 4 dọ dọ, “dẹ̀hodo . . . [na] biọ ohọ̀ ajotọ lọ tọn mẹ . . . [bo] nasọ nọ ohọ̀ enẹ mẹ bo na fiọ ẹ” ya? Nudepope ma tin he sọgan glọnalina whẹdida whẹgbledomẹ tọn Jehovah tọn. E sọgan biọ fiwhiwhlá depope nado de ylanwiwa he to omẹ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn gbà. Eyin mẹde tlẹ penugo nado whlá ajojijẹ etọn do aṣẹpatọ lẹ, azọ́nmẹyimẹdotọ lẹ, mẹho agun tọn lẹ kavi mẹjitọ lẹ, ewọ ma sọgan whlá ẹ do Jiwheyẹwhe, mẹhe na mí jide dọ emi na de ajojijẹ lẹpo gbà. (Heb. 4:13) Lehe e yin homẹmiọnnamẹnu do sọ nado nọ dogbẹ́ hẹ mẹhe yọnẹn dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ yin nugbonọ “to nulẹpo mẹ” lẹ!—Heb. 13:18.

7. Nawẹ mí sọgan dapana dẹ̀hodo he owe-hihá he to zinzlọn lọ bẹhẹn gbọn?

⁷ Ajojijẹ wunmẹ lẹpo wẹ Jehovah gbẹwanna. Gbégbò de wẹ e nọ yin na mí nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo walọ dagbe tọn he yiaga Jehovah tọn lẹ, bo hẹn walọ dagbe he ma na kọnmasin do yinkọ etọn go to aliho depope mẹ lẹ go. Gbọnmọ dali, mí sọgan penugo nado luntọ́n to whenue Jehovah na dawhẹna mẹhe nọ desọn ojlo mẹ nado gbà osẹ́n etọn lẹ.

8-10. (a) Etẹwẹ whiwhle de zẹẹmẹdo? (b) Whiwhle tẹwẹ Ahọlu Zedekia gboawupo nado yin nugbonọ na?

⁸ Owẹ̀n he yin kinkan do owe-hihá he to zinzlọn lọ mẹ sọ bẹ avase de hẹn na mẹhe nọ ‘whlé whiwhle lalo tọn to oyín Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ.’ (Zek. 5:4) Whiwhle yin ohó he yè whlé do dọ nado dohia dọ nugbo dọ yè te, kavi opà vonọtaun de nado wà nude kavi ma nado wà nude.

⁹ Whẹho sinsinyẹn de wẹ e yin nado whlé whiwhle de to oyín Jehovah tọn mẹ. Nuhe ahọlu godo tọn he dugán to Jelusalẹm wà pẹẹ niyẹn. Zedekia yí Jehovah do whlé dọ emi na yí nugbonọ-yinyin do to takuẹ sú na ahọlu Babilọni tọn zọnmii. Ṣigba, Zedekia ma yin nugbonọ na whiwhle etọn. Taidi kọdetọn de, Jehovah dawhẹna ẹn dọmọ: “Dile yẹn togbẹ̀, . . . Babilọni wẹ [Zedekia] na kú do, yèdọ fie ahọlu he yí i do doahọlu lọ nọ nọ̀, mẹhe sin whiwhle go e gbẹkọ podọ mẹhe sin alẹnu e gbà.”—Ezek. 17:16.

¹⁰ Ahọlu Zedekia dona ko yin nugbonọ na whiwhle he e whlé to oyín Jehovah tọn mẹ. (2 Otàn. 36:13) Kakatimọ, e lẹhlan Egipti nado họ̀ngán sọn kọgbidinamẹ Babilọninu lẹ tọn glọ, ṣigba to ovọ́ mẹ.—Ezek. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Etẹwẹ yin opà titengbe hugan he mí sọgan do? (b) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ opà klandowiwe tọn mítọn dona nọ yinuwado gbẹzan egbesọegbesọ tọn mítọn ji te?

¹¹ Jehovah sọ nọ dotoaina opà he mí nọ do lẹ. Ewọ nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n opà he mí nọ do lẹ, podọ mí dona nọ de yé nado mọ nukundagbe etọn. (Salm. 76:11) To opà he mí nọ do lẹpo mẹ, dehe yin nujọnu hugan wẹ opà vonọtaun he mí do whenue mí klan míde do wiwe na Jehovah. Klandowiwe yin opà titengbe de he mí do nado sẹ̀n Jehovah etlẹ to kínni bo to kanna.

¹² Nawẹ mí sọgan yin nugbonọ na opà klandowiwe tọn mítọn gbọn? Teninọ mítọn to  whlepọn daho po pẹvi po lẹ nukọn dona dohia dọ mí nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n opà he mí do nado nọ pà Jehovah “egbesọegbesọ.” (Salm. 61:8) Di apajlẹ, to azọ́nmẹ kavi to wehọmẹ, eyin mẹde tẹnpọn nado daihun gblewa tọn hẹ mí, be mí nọ mọ ehe taidi dotẹnmẹ de nado “tindo homẹhunhun to aliho [Jehovah tọn] lẹ mẹ,” bo gbẹ́ nuzedonukọnnamẹ mọnkọtọn lẹ dai ya? (Howh. 23:26) Eyin mí tin to whédo he klan to sinsẹ̀n-liho de mẹ, be mí nọ biọ alọgọ Jehovah tọn nado to jẹhẹnu Klistiani tọn lẹ dohia zọnmii eyin mẹhe lẹdo mí lẹ depope ma tlẹ nọ dovivẹnu mọnkọtọn ya? Be mí nọ dọnsẹpọ Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn egbesọegbesọ to odẹ̀ mẹ bo nọ dopẹna ẹn dọ ewọ hẹn mí wá aṣẹpipa etọn glọ bosọ yiwanna mí ya? Be mí nọ dín whenu nado hia Biblu egbesọegbesọ ya? Na nugbo tọn, be mí ma ko dopà nado wà onú enẹlẹ ya? Whẹho tonusise tọn de wẹ ehe yin. Sinsẹ̀n-bibasi hlan Jehovah to gigọ́ mẹ nọ dohia dọ mí yiwanna ewọ bosọ klan míde do wiwe na ẹn nugbonugbo. Sinsẹ̀n-bibasi mítọn yin aliho gbẹninọ tọn de, e ma yin nuwiwa mananọmawà tọn. Opà he mí do lẹ dide nọ hẹn ale wá na mílọsu, podọ nugbonọ-yinyin mítọn na dekọtọn do sọgodo nujọnu tọn mẹ na mí.—Deut. 10:12, 13.

13. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn numimọ ṣidopotọ Zekalia tọn mẹ?

¹³ Numimọ ṣidopotọ Zekalia tọn ko gọalọna mí nado mọdọ mẹhe yiwanna Jehovah lẹ ma dona nọ doalọ to ajojijẹ wunmẹ depope mẹ kavi whlé whiwhle lalo tọn. Mí sọ mọdọ mahopọnna nuṣiwa Islaelivi lẹ tọn, Jehovah ma gbẹ́ yé dai. E mọnukunnujẹ kọgbidinamẹ he yé pehẹ lẹ mẹ dile kẹntọ lẹ lẹdo yé pé. Ewọ ze apajlẹ dagbe dai na mí gbọn opagbe etọn lẹ hinhẹndi dali, podọ ewọ na gọalọna mí nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ opà mílọsu tọn lẹ. Aliho dopo he mẹ e nọ gọalọna mí te wẹ todido lọ he e na mí dọ emi na de kanyinylan wunmẹ lẹpo sẹ̀ sọn aigba lọ blebu ji to madẹnmẹ. Numimọ Zekalia tọn he bọdego na mí jide dọ todido jiawu ehe na mọ hẹndi.

14, 15. (a) Etẹwẹ Zekalia mọ to numimọ ṣinawetọ etọn mẹ? (Pọ́n yẹdide 2tọ to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Etẹwẹ yọnnu he to nujlẹnu efa tọn lọ mẹ nọtena, podọ naegbọn e do yin ginglọn bo yin nusúdo gbanun-gbanun?

¹⁴ To whenue Zekalia ko mọ owe-hihá he to zinzlọn lọ godo, angẹli lọ dọna ẹn nado “pọ́n aga.” Etẹwẹ numimọ ṣinawetọ ehe na dehia? Todin, e mọ nujlẹnu he to tintọ́n yì de, he yin yiylọdọ “efa.” (Hia Zekalia 5:5-8.) Nujlẹnu jlẹmẹ ehe tindo “nùsu loboto sunmí tọn” de. Whenue nùsu lọ yin hùnhùn, Zekalia mọdọ “yọnnu de sinai to nujlẹnu lọ mẹ.” Angẹli lọ basi zẹẹmẹ dọ yọnnu he sinai to nujlẹnu lọ mẹ nọtena “Kanyinylan.” Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe Zekalia na ko jọsi do sọ dile yọnnu lọ to ede tintlín nado tọ́njẹgbonu sọn nujlẹnu lọ mẹ! Angẹli lọ yawu yinuwa, bo vọ́ ẹ sisẹ́ do nujlẹnu lọ mẹ bo gọ̀ nùsu pinpẹn lọ sú do e gbanun-gbanun. Etẹwẹ ehe zẹẹmẹdo?

¹⁵ Adà numimọ lọ tọn ehe to nùzindeji dọ Jehovah ma na joawuna kanyinylan wunmẹ depope to omẹ etọn lẹ ṣẹnṣẹn. Ewọ na hẹn ẹn diun dọ e yin aliglọnna bosọ yin didesẹ po awuyiya po. (1 Kọl. 5:13) Jide enẹ wẹ angẹli lọ na mí to whenue e gọ̀ nùsu lọ dlan do nujlẹnu lọ nù.

16. (a) Nudevo tẹwẹ Zekalia mọ bọ e jọ do nujlẹnu efa tọn lọ go? (Pọ́n yẹdide 3tọ to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Fitẹ wẹ yọnnu he tindo awà lọ lẹ ze nujlẹnu efa tọn lọ yì?

¹⁶ Nudevo he sọawuhia to numimọ lọ mẹ wẹ yọnnu awe delẹ he tindo awà huhlọnnọ lẹ taidi adọwé de tọn. (Hia Zekalia 5:9-11.) Lehe yọnnu ehelẹ gbọnvona dehe tin to nujlẹnu mẹ lọ do sọ! Yọnnu ehelẹ yí awà huhlọnnọ yetọn lẹ do zlọn wá odò to ajiji mẹ bo ze nujlẹnu he mẹ “Kanyinylan” te lọ yiaga. Fie wẹ yé ze yọnnu lọ jei? Kanyinylan yin zize sọyi “aigba Ṣinali tọn ji,” kavi Babilọni. Ṣigba naegbọn yé do ze nujlẹnu lọ yì Babilọni?

17, 18. (a) Naegbọn Ṣinali do yin “otẹn he jẹna” “Kanyinylan”? (b) Etẹwẹ dona yin gbemima mítọn gando kanyinylan go?

 ¹⁷ Islaelivi he nọgbẹ̀ to azán Zekalia tọn gbè lẹ mọdọ e sọgbe dọ Kanyinylan ni yin whiwhla do Ṣinali. Zekalia po Ju hatọ etọn lẹ po sọgan dekunnu ga dọ Babilọni yin nọtẹn kanyinylan tọn de to ojlẹ yetọn mẹ. Na yé nọ tòdaho he gọ́ na walọ mawé po boṣiọ-sinsẹ̀n po ehe mẹ wutu, yé dona diahi egbesọegbesọ nado nọavùnte sọta gbigbọ he gbayipe to lẹdo kosi tọn enẹ mẹ. Lehe numimọ enẹ na ko miọnhomẹna yé do sọ—yèdọ jidevọnamẹ de dọ Jehovah na hẹn sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke do wiweji!

¹⁸ Ṣigba, numimọ lọ sọ flinnu Ju lẹ dọ yé tindo azọngban lọ nado hẹn sinsẹ̀n-bibasi yetọn do wiweji. Kanyinylan ma sọgan yin dotẹnmẹna nado lìn biọ omẹ Jehovah tọn lẹ mẹ bo gbọṣi ṣẹnṣẹn yetọn, podọ e ma na yinmọ pọ́n. Whenue mí ko yin hinhẹnwa titobasinanu wiwe Jiwheyẹwhe tọn mẹ, fie hihọ́ po nukunpedomẹgo owanyinọ po tin te godo, mí tindo azọngban lọ nado gọalọ nado hẹn ẹn do wiweji. Be mí nọ yin whinwhàn nado hẹn “owhé” mítọn do wiweji ya? Kanyinylan wunmẹ depope ma tindo otẹn etọn to paladisi gbigbọmẹ tọn mítọn mẹ.

19. Zẹẹmẹ tẹwẹ numimọ ojlofọndotenamẹ tọn Zekalia tọn tindo na mí to egbehe?

¹⁹ Numimọ ṣidopotọ po ṣinawetọ po yin avase sinsinyẹn de na mẹhe zindonukọn nado to walọ nugbomadọ tọn zan lẹ, bosọ nọ flin yé dọ Jehovah ma nọ kẹalọyi ylanwiwa. Sinsẹ̀n-basitọ ahundoponọ etọn lẹ dona tindo wangbẹna sinsinyẹn na kanyinylan. Kandai ehelẹ sọ yin jidevọnamẹ owanyinọ de sọn Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn dè. Eyin mí dovivẹnu nado yin gbẹtọ wunmẹ he tindo nukundagbe po hihọ́-basinamẹ Jiwheyẹwhe tọn po, mí ma na jiya dẹ̀hodo he nọ hẹn okú wá de tọn. Kakatimọ, Jehovah na dona mí po homẹhunhun po. Vivẹnudido mítọn lẹpo nado gbọṣi wiweji to aihọn he gọ́ na kanyinylan ehe mẹ ma na yin to ovọ́ mẹ. Mí sọgan deji dọ po alọgọ Jehovah tọn po, mí sọgan tindo kọdetọn dagbe! Ṣigba, nawẹ mí sọgan kudeji dọ sinsẹ̀n-bibasi nugbo na gbọṣi aimẹ to aihọn he gọ́ na walọ jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn ehe mẹ gbọn? Jide tẹwẹ mí tindo dọ Jehovah na basi hihọ́na titobasinanu etọn dile nukunbibia daho lọ to dindọnsẹpọ? Kanbiọ ehelẹ na yin dogbapọnna to hosọ he bọdego mẹ.