1-3. (a) Maũndũ ma andũ a Ngai maahaanaga atĩa hĩndĩ ĩrĩa Zekaria aambĩrĩirie gũtungata arĩ mũnabii? (b) Nĩ kĩĩ gĩatũmire Jehova ere andũ ake ‘mamũcokerere’?

GĨKŨNJO kĩrombũka, mũtumia ũrĩ thĩinĩ wa gĩkabu, na atumia erĩ marerete rĩera-inĩ marĩ na mathagu ta ma nyoni nene nĩ imwe cia cioneki cia magegania iria Zekaria onire. (Zek. 5:1, 7-9) Nĩ kĩĩ gĩatũmire Jehova onie mũnabii wake cioneki icio cia magegania? Maũndũ ma andũ a Ngai maahaanaga atĩa ihinda-inĩ rĩu? Ũhoro ũcio wandĩkirũo nĩ Zekaria wĩgiĩ cioneki icio ũratũhutia atĩa ũmũthĩ?

² Mwaka wa 537 Mbere ya Kristo, warĩ mwaka wa gĩkeno harĩ Aisiraeli. Thutha wa mĩaka 70 ũkombo-inĩ, nĩ maarekereirio kuuma Babuloni. Marĩ na gĩkeno kĩnene, nĩ maambĩrĩirie wĩra wa gũcokia ũthathaiya wa ma Jerusalemu. Mwaka-inĩ wa 536 Mbere ya Kristo, nĩ maakire mũthingi wa hekarũ. Hĩndĩ ĩyo, andũ “maanagĩrĩra rĩanĩrĩra inene mũno, narĩo inegene rĩu rĩkĩiguwo kũndũ kũraya.” (Ezar. 3:10-13) O na kũrĩ ũguo, ihinda inini thutha ũcio wĩra wao wa gwaka nĩ wambĩrĩirie gũũkĩrĩrũo. Nĩ ũndũ wa gũkua ngoro nĩ moritũ na mĩhĩnga mĩingĩ, andũ nĩ maatiganĩirie wĩra ũcio wa gwaka hekarũ na makĩambĩrĩria kũrũmbũiya mĩciĩ na mĩgũnda yao.  Mĩaka ikũmi na ĩtandatũ thutha ũcio, wĩra wa gwaka hekarũ ya Jehova no warũgamĩte. Andũ a Ngai nĩ maabataraga kũririkanio atĩ nĩ maagĩrĩirũo gũcokerera Jehova na matige kũiga maũndũ mao mbere. Jehova eendaga mamũcokerere, macokerere ũthathaiya wao wa ngoro yothe matarĩ na guoya.

³ Mwaka-inĩ wa 520 Mbere ya Kristo, Ngai nĩ aatũmire mũnabii Zekaria nĩguo amaririkanie kĩrĩa gĩatũmĩte marekererio kuuma Babuloni. No gũkorũo rĩĩtwa rĩu rĩa Zekaria, rĩrĩa riugĩte “Jehova nĩ Aririkanĩte,” nĩ rĩamaririkanagia ma ya bata. O na gũtuĩka nĩ maariganĩirũo nĩ ciĩko cia Jehova cia kũhonokania, Jehova we no aamaririkanaga. (Thoma Zekaria 1:3, 4.) Arĩ na wendo nĩ aamerire atĩ nĩ angĩamateithirie gũcokia ũthathaiya mũtheru, ĩndĩ no aamaheire mũkaana wa atĩ ndangĩetĩkĩrire ũthathaiya ũtarĩ wa ngoro yothe. Reke tuone ũrĩa Jehova aamarahũrire moe makinya, kũgerera kĩoneki gĩa Zekaria gĩa gatandatũ na kĩa mũgwanja. Ningĩ nĩ tũkuona maũndũ marĩa tũngĩĩruta ũmũthĩ.

4. Zekaria onire kĩĩ kĩoneki-inĩ gĩake gĩa gatandatũ, na nĩ ũndũ ũrĩkũ wonanagio nĩ gũkorũo gĩkũnjo kĩu kĩandĩkĩtwo mĩena yerĩ? (Rora mbica ya 1 kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁴ Mũrango wa 5 wa Zekaria wambagĩrĩria na kĩoneki kĩa magegania. (Thoma Zekaria 5:1, 2.) Zekaria onire gĩkũnjo kĩa ũraihu wa mĩkono 20 (hakuhĩ fiti 30) na wariĩ wa mĩkono 10 (hakuhĩ fiti 15) gĩkĩũmbũka rĩera-inĩ. Gĩakũnjũrĩtwo ũndũ kĩngĩthomwo. Kĩarĩ na ndũmĩrĩri ya ituĩro yandĩkĩtwo mĩena yerĩ ya gĩkũnjo kĩu. (Zek. 5:3) Kaingĩ, gĩkũnjo kĩandĩkagwo mwena ũmwe na kwoguo no mũhaka gĩkũnjo gĩkĩ gĩkorũo kĩarĩ na ndũmĩrĩri nditũ na ya bata.

5, 6. Jehova onaga atĩa kũiya kwa mũthemba o wothe?

⁵ Thoma Zekaria 5:3, 4. O na gũtuĩka andũ othe no marĩcirithio nĩ Jehova, andũ arĩa metanĩtio na rĩĩtwa rĩake nĩ macirithagio o na makĩria. Arĩa mendete Ngai nĩ mamenyaga atĩ kũiya kwa mũthemba o wothe no ‘kũmenererie rĩĩtwa rĩa Ngai wao.’ (Thim. 30:8, 9) Gũtekũmakania muoroto wa ũrĩa ũraiya, o na kana akorũo aroneka ta arĩ na gĩtũmi kĩega, mũici akoragwo akĩiga merirĩria make ma ũkoroku mbere ya Ngai, agekĩrĩra mũno indo cia kĩĩmwĩrĩ. Ahũthagia watho wa Ngai, na akaga kuona hinya kana bata wa Jehova na rĩĩtwa rĩake.

⁶ Hihi nĩ wona thĩinĩ wa Zekaria 5:3, 4 atĩ “kĩrumi . . . [kĩngĩatonyire] nyũmba ya mũici, . . . na gĩikare kũu nyũmba yake thĩinĩ o nginya kĩmĩnine yothe”? Gũtirĩ kĩndũ o na kĩmwe kĩngĩgirĩrĩria ituĩro rĩa Jehova. No rĩkinye nginya handũ hehithĩte biũ na rĩguũrie ũndũ o wothe ũtarĩ mwega ũrĩ andũ-inĩ a Jehova. O na mũndũ angĩhota kũhithĩrĩra ciĩko ciake cia ũici itikamenyeke nĩ anene, arĩa mamwandĩkĩte, athuri a kĩũngano, o na kana aciari, ndangĩhota kũhitha Ngai, ũrĩa uugĩte atĩ nĩ akaguũria ciĩko ciothe cia ũici. (Ahib. 4:13) Ũkĩrĩ ũndũ mwega atĩa kũnyitanĩra na andũ arĩa hĩndĩ ciothe matindĩkagwo nĩ thamiri gũkorũo marĩ ehokeku “maũndũ-inĩ mothe”!—Ahib. 13:18.

7. Tũngĩhota atĩa gwĩthema kĩrumi gĩa gĩkũnjo kĩrĩa kĩrombũka?

⁷ Jehova ndakenagio nĩ ũici wa mũthemba o wothe. Tuonaga arĩ gĩtĩo kĩnene gũikara kũringana na ithimi cia Jehova cia mĩtugo, na tũgatũũria mĩthiĩre mĩega ĩrĩa ĩtangĩhaka rĩĩtwa rĩa Jehova gĩko. Na kwoguo, no tũhote gwĩthema ituĩro rĩa Jehova rĩrĩa rĩgakora andũ arĩa maregaga gwathĩkĩra watho wake.

8-10. (a) Mwĩhĩtwa nĩ kĩĩ? (b) Nĩ mwĩhĩtwa ũrĩkũ Mũthamaki Zedekia aagire kũhingia?

⁸ Ndũmĩrĩri ĩngĩ yandĩkĩtwo gĩkũnjo-inĩ kĩu kĩrombũka ĩraheana mũkaana kũrĩ arĩa  ‘mehĩtaga na maheni makĩgwetaga rĩĩtwa rĩa Ngai.’ (Zek. 5:4) Kwĩhĩta nĩ kũruta ũira atĩ ũhoro mũna nĩ wa ma, kana mũndũ kwĩranĩra atĩ nĩ egwĩka kana ndegwĩka ũndũ mũna.

⁹ Kwĩhĩta na rĩĩtwa rĩa Jehova nĩ ũndũ wa kuoywo na ũritũ mũno. Ũndũ ũcio nĩguo wekirũo nĩ mũthamaki wa mũico gwathana Jerusalemu. Zedekia nĩ eehĩtire na rĩĩtwa rĩa Jehova atĩ nĩ angĩatũũrire arĩ mwĩhokeku harĩ mũthamaki wa Babuloni. O na kũrĩ ũguo, Zedekia ndaahingirie mwĩhĩtwa ũcio. Nĩ ũndũ ũcio, Jehova akĩmũtuĩra na ciugo ici: “O ta ũrĩa niĩ ndũũraga muoyo-rĩ, ti-itherũ handũ o ro hau mũthamaki ũcio wamũtuire mũthamaki aaikarĩte, nĩho [Zedekia] agakuĩra me hamwe nake bũrũri-inĩ ũcio wa Babuloni, tondũ nĩaamenire muuma [kana mwĩhĩtwa] ũrĩa aanyuithirio nĩwe, na agĩthũkia kĩrĩkanĩro kĩrĩa maarĩkanĩire nake.”—Ezek. 17:16.

¹⁰ Tondũ Mũthamaki Zedekia eehĩtĩte na rĩĩtwa rĩa Ngai, Jehova nĩ eerĩgagĩrĩra ahingie mwĩhĩtwa ũcio. (2 Maũ. 36:13) Handũ ha ũguo, Zedekia eethire ũteithio Misiri akĩgeria kwehera rungu rwa Babuloni no ndaateithĩkire.—Ezek. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Nĩ mwĩhĩtwa ũrĩkũ wa bata mũno tũngĩĩhĩta? (b) Wĩyamũrĩri witũ harĩ Jehova ũbatiĩ kũhutia ũtũũro witũ wa o mũthenya na njĩra irĩkũ?

¹¹ Jehova ningĩ nĩ athikagĩrĩria ciĩranĩro iria twĩranagĩra. Oyaga mĩĩhĩtwa itũ na ũritũ na no mũhaka tũmĩhingie angĩkorũo nĩ tũkwenda gwĩtĩkĩrĩka nĩwe. (Thab. 76:11) Mwĩhĩtwa ũrĩa twĩhĩtaga wa kwĩyamũrĩra Jehova nĩguo wa bata mũno harĩ mĩĩhĩtwa ĩrĩa yothe twĩhĩtaga. Kwĩyamũrĩra Jehova nĩ kwĩhĩta atĩ nĩ tũrĩmũtungatagĩra gũtekũmakania maũndũ marĩa tũngĩcemania namo ũtũũro-inĩ.

¹² Tũngĩonania atĩa atĩ nĩ tũrũmĩtie mwĩhĩtwa witũ wa kwĩyamũrĩra Jehova? Mũrũgamo witũ rĩrĩa twacemania na magerio manene kana manini wagĩrĩirũo kuonania atĩ nĩ tũroya na ũritũ mwĩhĩtwa witũ wa kũgooca  Jehova “mũthenya o mũthenya.” (Thab. 61:8) Kwa ngerekano, rĩrĩa mũndũ tũraruta wĩra nake kana tũrĩ nake cukuru ageria gũtũthakĩra na maũndũ megiĩ ngomanio-rĩ, hihi nĩ tuonaga ũcio ũrĩ mweke wa kuonania atĩ ‘nĩtũkenagio nĩ njĩra cia Jehova’ kũgerera kũregana na ũndũ ũcio? (Thim. 23:26) Angĩkorũo tũraikara nyũmba ĩgayũkanĩte kĩndini-rĩ, hihi nĩ tũhoyaga Jehova atũteithie gũtũũria ngumo cia Gĩkristiano o na rĩrĩa arĩa angĩ mataronania ngumo ta icio? Hihi nĩ twaragia na Ithe witũ wa igũrũ na ũrĩ wendo na njĩra ya mahoya o mũthenya, tũkamũcokeria ngatho nĩ ũndũ wa gũtwenda na gũtũrehe rungu rwa ũtongoria wake? Hihi nĩ twethaga mahinda o mũthenya ma gũthoma Bibilia? Rĩrĩa tweyamũrĩire Ngai nĩ ta twehĩtire atĩ nĩ tũrĩkaga maũndũ macio. Na no mũhaka twathĩke. Gwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota ũthathaiya-inĩ nĩ kuonanagia atĩ nĩ twendete Jehova na nĩ tũmwĩyamũrĩire biũ. Ũthathaiya witũ nĩ njĩra itũ ya ũtũũro, no to mũtugo tu. Rĩrĩa twahingia mwĩhĩtwa witũ, nĩ ithuĩ tũgunĩkaga, na nĩ ũndũ wa wĩhokeku witũ Jehova agatwĩrĩra ihinda rĩega rĩũkĩte.—Gũcok. 10:12, 13.

13. Nĩ atĩa tũngĩĩruta kuumana na kĩoneki gĩa gatandatũ gĩa Zekaria?

¹³ Kĩoneki gĩa gatandatũ gĩa Zekaria nĩ gĩatũteithia kuona atĩ arĩa mendete Jehova matiagĩrĩirũo kwĩingĩria ũndũ-inĩ o wothe wa ũici kana mĩĩhĩtwa ya maheeni. Ningĩ nĩ tuona atĩ o na gũtuĩka Aisiraeli nĩ maahĩtagia, Jehova ndamatiganĩirie. Nĩ aataũkagĩrũo nĩ hatĩka iria maacemanagia nacio mathiũrũrũkĩirio nĩ thũ. Jehova nĩ atũigagĩra kĩonereria kĩega harĩ kũhingia ciĩranĩro ciake, na o na ithuĩ nĩ egũtũteithia kũhingia ciĩranĩro citũ. Njĩra ĩmwe atũteithagia nayo nĩ gũtũhe kĩĩrĩgĩrĩro kĩa atĩ ica ikuhĩ nĩ ekũniina waganu wothe thĩinĩ wa thĩ. Kĩoneki kĩrĩa kĩrũmĩrĩire gĩa Zekaria nĩ gĩkagĩra hinya kĩĩrĩgĩrĩro kĩu kĩega.

14, 15. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Zekaria arona kĩoneki-inĩ kĩa mũgwanja? (Rora mbica ya 2 kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Mũtumia ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa gĩkabu arũgamĩrĩire kĩĩ, na nĩ kĩĩ kĩratũma aikio gĩkabu-inĩ kĩu na ahingĩrũo?

¹⁴ Thutha wa kuona gĩkũnjo kĩrombũka, Zekaria areerũo nĩ mũraika ‘atiire maitho’ na igũrũ. Hihi nĩ ũndũ ũrĩkũ ekuona kĩoneki-inĩ kĩa mũgwanja? Arona gĩkabu kĩnene, kĩrĩa kĩretwo “mwatũ” gĩkiumĩra. (Thoma Zekaria 5:5-8.) Gĩkabu kĩu gĩtaarĩ kĩnene mũno kĩrĩ na “hengero [ngunĩko] . . . ya ngocorai” kana cuma. Rĩrĩa ngunĩko ĩyo yeheririo, Zekaria onire “mũndũ-wa-nja ũikarĩte . . . thĩinĩ.” Mũraika nĩ aamũtaarĩirie atĩ mũtumia ũcio ũrĩ thĩinĩ wa gĩkabu nĩ “Nyawaganu.” Ta wĩcirie ũrĩa Zekaria aamakire ona mũtumia ũcio akĩgeria kuuma thĩinĩ wa gĩkabu kĩu. Mũraika aroya ikinya rĩa na ihenya akamũcokia thĩinĩ wa gĩkabu kĩu na agakĩhinga na ngunĩko nditũ ya cuma. Kĩoneki kĩu kĩronania ũndũ ũrĩkũ?

¹⁵ Gĩcunjĩ kĩu gĩa kĩoneki kĩronania atĩ Jehova ndegũkirĩrĩria waganu wa mũthemba o na ũrĩkũ harĩ andũ ake. Nĩ egũtigĩrĩra atĩ waganu ta ũcio ndũnarekwo ũthereme na nĩ weherio o na ihenya. (1 Kor. 5:13) Mũraika nĩ aronania ũũma wa ũndũ ũcio na njĩra ya gũkunĩka gĩkabu kĩu o na ihenya.

16. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Zekaria aacokire kuona wekĩka harĩ gĩkabu? (Rora mbica ya 3 kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Atumia arĩa maarĩ na mathagu maatwarire gĩkabu kũ?

¹⁶ Thutha ũcio, Zekaria arona atumia erĩ marĩ na mathagu ta ma nyoni nene. (Thoma Zekaria 5:9-11.) Atumia aya nĩ ngũrani mũno na mũtumia ũrĩa ũrĩ gĩkabu-inĩ. Marahũthĩra mathagu mao marĩ na hinya kũmbũka na makoya gĩkabu kĩrĩa kĩrĩ na “Nyawaganu.” Maramũtwara kũ? Nyawaganu aratwarũo “bũrũri wa Shinaru,” kana Babuloni. No nĩ kĩĩ kĩratũma matware gĩkabu kĩu Babuloni?

17, 18. (a) Nĩkĩ Shinaru nĩkuo kũndũ kũrĩa kwaagĩrĩire “Nyawaganu” aikare? (b) Itua ritũ rĩagĩrĩire gũkorũo rĩrĩ rĩrĩkũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ waganu?

 ¹⁷ Aisiraeli arĩa maarĩ kuo matukũ-inĩ ma Zekaria nĩ mangĩataũkĩirũo nĩkĩ nĩ haagĩrĩire Nyawaganu atwarũo Shinaru. Zekaria na Ayahudi arĩa angĩ nĩ maamenyaga atĩ Babuloni kwaiyũire waganu matukũ-inĩ macio. Nĩ ũndũ wa gũkũrĩra kũu Babuloni kũrĩa kwarĩ na waganu na ũhoi wa mĩhianano, maabataraga kwĩrutanĩria mũno o mũthenya nĩguo metheme roho ũcio wa kũu. Hatarĩ nganja, kĩoneki kĩu nĩ kĩamakenirie tondũ kĩonanagia ũũma wa atĩ Jehova nĩ angĩatũũririe ũthathaiya wake ũrĩ mũtheru.

¹⁸ O na kũrĩ ũguo, kĩoneki kĩu ningĩ nĩ kĩaririkanagia Ayahudi itemi rĩrĩa maarĩ narĩo harĩ gũtũũria ũthathaiya wao ũrĩ mũtheru. Waganu ndũngĩrekwo na ndũkarekwo ũtonye na ũtũũre andũ-inĩ a Jehova. Ũmũthĩ Jehova nĩ atũrehete thĩinĩ wa ithondeka rĩake itheru kũrĩa tũiguaga twendetwo na tũgitĩirũo nĩwe, na kwoguo tũrĩ na itemi rĩa kũrĩtũũria rĩrĩ itheru. Hihi nĩ tũtindĩkagwo kũiga “nyũmba” ĩyo itũ ĩrĩ theru? Waganu wa mũthemba o wothe ndũngĩtĩkĩrio paradiso-inĩ itũ ya kĩĩroho.

19. Cioneki cia magegania cia Zekaria itũhutagia atĩa ũmũthĩ?

¹⁹ Kĩoneki gĩa gatandatũ na kĩa mũgwanja gĩa Zekaria, nĩ mũkaana harĩ arĩa mathiaga na mbere na mĩthiĩre ya kwaga wĩhokeku, na kĩririkania kĩa atĩ Jehova ndatũũraga akirĩrĩirie waganu. Arĩa mamũthathayagia na ngoro theru, no mũhaka mathũũre waganu biũ kuuma ngoro. Cioneki icio ningĩ nĩ itũheaga ũũma ũngĩ kuuma kũrĩ Ithe witũ wa igũrũ. Twathiĩ na mbere kwĩrutanĩria nĩguo tũkorũo tũrĩ andũ a mũthemba ũrĩa Jehova etĩkagĩra na agitagĩra, tũtingĩnyitwo nĩ kĩrumi kĩrĩa kĩrehaga gĩkuũ. Handũ ha ũguo, Jehova nĩ egũtũrathima. Kĩyo gitũ gĩa gũtũũra tũrĩ atheru thĩinĩ wa thĩ ĩiyũire waganu gĩtigakorũo kĩrĩ gĩa tũhũ. No tũkorũo na ma atĩ no tũtoorie tũrĩ na ũteithio wa Jehova. No tũngĩkorũo na ma atĩa atĩ ũthathaiya wa ma nĩ ũkũgaacĩra thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩiyũirũo nĩ maũndũ matarĩ ma ũngai? Nĩ ũũma ũrĩkũ tũrĩ naguo atĩ Jehova nĩ ekũgitĩra ithondeka rĩake o ũrĩa thĩna ũrĩa mũnene ũrakuhĩrĩria? Ciũria ici nĩ ikwarĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.