1-3. (a) Onghalo yoshiwana shaJehova oya li ya tya ngahelipi eshi Sakaria a hovela okuxunganeka? (b) Omolwashike Jehova a li a lombwela oshiwana shaye shi ‘alukile kuye’?

OMUSHANGWATONYWA tau tuka, omwalikadi a kala omutumba moshiyelekifo eefa, novakainhu vavali tave linyenge ve nomhepo momavava e li ngaashi omavava exuwashi, oiningwanima oyo otai hangwa membo laSakaria. (Sak. 5:1, 7-9) Omolwashike Jehova a li a pa omuprofeti waye omamoniko oo a didilikwedi? Onghalo yOvaisrael oya li ya tya ngahelipi pefimbo opo? Omamoniko oo e li membo laSakaria okwe tu kuma ngahelipi kunena?

² Omudo 537 K.O.P. owa li omudo muhafifa koshiwana shaJehova osho sha li she mu liyapulila. Osha li sha mangululwa mo moukwatwa waBabilon konima yomido 70. Osha li sha hovela nexwamo okutungulula elongelokalunga lashili muJerusalem. Momudo 536 K.O.P., ekanghameno lotembeli ola li la tungwa. Pefimbo olo ovanhu ova li tava kuwilile “pombada nondaka ya udika kokule.” (Esra 3:10-13) Ashike  nande ongaho, opa li pe uya omapataneko e na sha noilonga yavo yokutunga. Ovanhu ova li va teka omukumo omolwomashongo nomaupyakadi mahapu oo va li va shakeneka, ndele tava efa po okutunga otembeli nokuhovela okufila oshisho omaumbo nosho yo okulonga omapya avo. Konima yomido omulongo nahamano, okutungwa kwotembeli yaJehova okwa li ashike kwa kanghama. Oshiwana shaKalunga osha li sha pumbwa okudimbulukifwa kutya nashi alukile kuJehova ndele tashi xulifa po okupitifa komesho omalalakano asho opaumwene. Jehova okwa li a hala shi mu alukile noku mu longela nomutima aushe shihe noutile.

³ Kalunga okwa li a tuma omuprofeti waye Sakaria momudo 520 K.O.P., opo a kwafele oshiwana shaye shi dimbuluke kutya omolwashike sha li sha mangululwa mo moukwatwa waBabilon. Edina Sakaria olo tali ti, “Jehova oha dimbulukwa,” ola li tali dulu oku va dimbulukifa oshili ya fimana. Jehova okwa li natango a dimbulukwa oshiwana shaye, nonande osha li sha dimbwa nghee a li e shi xupifa. (Lesha Sakaria 1:3, 4.) Okwa li e shi shilipaleka pahole kutya ote ke shi kwafela opo shi tungulule elongelokalunga la koshoka, ashike okwa li yo e shi londwela kutya ite ke lididimikila ovo tave mu longele netatamutima. Natu ka taleni nghee Jehova a li e ve linyengifa va katuke onghatu okupitila memoniko etihamano netiheyali laSakaria. Oilihongomwa ilipi hatu dulu okulihonga mo kunena?

4. Sakaria okwa li a mona shike memoniko laye etihamano, noshike sha li shi didilikwedi kombinga yomushangwatonywa oo wa shangwa keembinga adishe? (Tala efano lotete pehovelo loshitukulwa.)

⁴ Etukulwa etitano laSakaria ola hovela nemoniko lihe shivike nande onale. (Lesha Sakaria 5:1, 2.) Sakaria okwa mona omushangwatonywa u na oule weemeta 9 nomutamo weemeta 4.5 tau tuka mombada. Owa tonyononwa mo nowa li tau dulu okuleshwa. Omushangwatonywa oo ou netumwalaka letokolo olo la shangwa keembinga adishe. (Sak. 5:3) Luhapu, ombinga ashike imwe yomushangwatonywa ya li hai longifwa, naasho osha yela kutya omushangwatonywa oo owa li u netumwalaka la kwata moiti nola fimana.

5, 6. Jehova oha tale ko ngahelipi oludi keshe loumbudi?

⁵ Lesha Sakaria 5:3, 4. Nonande ovanhu aveshe otave ke lihokolola kuJehova, oshiwana shaye osho sha humbata edina laye osho unene tashi ke lihokolola kuye. Ovo ve hole Kalunga ova mona kutya oludi keshe lokuvaka otali ‘nyono po edina laKalunga kavo.’ (Omayel. 30:8, 9) Kashi na nee mbudi kutya etomheno ile elipopilo lokuvaka pomhito opo olashike, ombudi ohai pitifa tete komesho omahalo ayo ponhele yaKalunga nohai yandje unene elitulemo koinima yopamaliko. Ihai dulika komhango yaJehova, otai ulike kutya oye mu dina noitai fimanekifa edina laYe.

⁶ Mbela owa didilika ngoo muSakaria 5:3, 4 kutya ‘efingo tali i meumbo lomulunga ndele tali kala meumbo laye ndele tali li li po sheke’? Kape na oo ta dulu okuhondama etokolo laJehova. Ota dulu okuholola omanyono oo taa ningwa meholeko mokati koshiwana shaye. Nonande omunhu ota dulu okuholeka ovakwanepangelo, ovayandji voilonga, ovakulunhuongalo ile ovadali oumbudi waye, ita dulu oku u holeka Kalunga, oo a shilipaleka kutya oludi loumbudi keshe otali ka hololwa poluhaela. (Heb. 4:13) Itashi hekeleke tuu okukala hatu endafana naavo hava kala ovanashili “moinima aishe”! — Heb. 13:18.

7. Ongahelipi hatu dulu oku henuka efingo olo li li momushangwatonywa tau tuka?

⁷ Oludi keshe lokuvaka oli tondike kuJehova. Osha fimana okukala metwokumwe nomufika wopaenghedi waJehova, mokukala tu nelihumbato liwa olo itali shekifa edina laye. Naasho ota shi ke tu kwafela tu xupifwe mefiku letokolo laJehova eshi ta ka tokola ovo hava nyonene owina omhango yaye.

8-10. (a) Eano oshike? (b) Ohamba Sedekia oya li ya dopa okukala metwokumwe neano lilipi?

⁸ Etumwalaka olo li li momushangwatonywa oli li yo elondwelo kwaavo hava ‘ane oipupulu medina laKalunga.’ (Sak. 5:4) Okuninga eano ongeenge omunhu ta ane kutya oshinima shonhumba oshoshili ile ta udaneke kutya ota ka ninga oshinima shonhumba ile ite shi ningi.

⁹ Oshi li oshinima sha kwata moiti okwaana medina laJehova. Naasho osho naanaa sha li sha ningwa kohamba yaxuuninwa fimbo inai ya kolukalwapangelo laJerusalem. Sedekia okwa li a ana kuJehova kutya ota ka kala omupiya omudiinini kohamba yaBabilon. Ashike, Sedekia ina kala metwokumwe neano laye. Oshidjemo, Jehova okwa li e mu tokola a ti: “Oshili ngaashi Ame ndi nomwenyo, . . . monhele tuu oyo ohamba ei tai kala ye mu ninga ohamba, eano layo ye e li dina nokuteya po ehangano nayo, opuyo, meni laBabilon, omo ye [Sedekia] ota ka fila.” — Hes. 17:16.

¹⁰ Osha li oshinakuwanifwa shohamba Sedekia i kale metwokumwe neano olo ya li ya ningila Jehova. (2 Omaf. 36:13) Ponhele yaasho, Sedekia okwa li a pula Egipti ekwafo opo va manguluke ko kondjoko yaBabilon, ashike kaya li ya pondola. — Hes. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Eudaneko lilipi la fimana unene twa ninga? (b) Omeenghedi dilipi eano letu li na sha neliyapulo tali ka kuma onghedi yetu yokukalamwenyo yakeshe efiku?

¹¹ Jehova oha pwilikine yo komaudaneko oo hatu ningi. Oha tale ko eano letu li li oshinima sha kwata moiti, nongeenge otwa hala okukala twa hokiwa kuye otu na oku li wanifa po. (Eps. 76:11) Eudaneko olo twa ningila Jehova eshi twe mu liyapulila olo la fimana unene momaudaneko aeshe oo twa ninga. Eliyapulo olo eano olo twa ningila Jehova opo tu mu longele fiyo alushe.

¹² Ongahelipi hatu dulu okukala metwokumwe neano letu li na sha neliyapulo? Eenghatu detu odo hatu katuka pefimbo lomayeleko manene ile manini, nadi ulike kutya otwa ninga eudaneko la  kwata moiti lokufimanekifa Jehova “efiku nefiku.” (Eps. 61:8) Pashihopaenenwa, ngeenge umwe koilonga ile kofikola ota dana nomaliudo etu, mbela ohatu tale ko ngoo omhito oyo i li omhito yokuulika kutya otwa ‘hokwa eendjila daJehova’ mokuhenuka omayeleko a tya ngaho? (Omayel. 23:26) Ngeenge ohatu di moukwaneumbo wa tukauka palongelokalunga, mbela ohatu pula ngoo Jehova e tu kwafele opo tu kale tu nomaukwatya opaKriste nonande kape na umwe ha ningi eenghendabala da tya ngaho? Mbela ohatu popi ngoo naTate yetu womeulu okupitila meilikano pandjikilile, hatu mu pandula eshi e tu hole naashi a efa tu kale koshi yepangelo laye? Mbela ohatu litulile po ngoo efimbo lokulesha Ombiibeli efiku keshe? Mbela inatu udaneka kutya ohatu ka ninga oinima oyo? Opo tu kale metwokumwe neliyapulo letu, otu na okukala hatu dulika. Okulongela Jehova pauyadi ohaku ulike kutya otu mu hole notwe mu liyapulila shili. Elongelokalunga letu oli li onghedi yokukalamwenyo ndele ka li fi ashike onghedindjikilile. Okuwanifa po omaudaneko etu oku na sha nouwa wetu vene; noudiinini wetu otau ke tu etela onghalamwenyo ya amenwa. — Deut. 10:12, 13.

13. Oshike hatu lihongo memoniko etihamano laSakaria?

¹³ Emoniko etihamano laSakaria ole tu kwafela tu mone kutya ovo ve hole Jehova kave nokukufa ombinga moludi keshe lokuvaka ile okuninga omaano oipupulu. Nonande Ovaisrael kava li va pondola, Jehova ka li a kanifa elineekelo muvo. Okwa li e udite ko onghalo oyo va li va taalela molwaashi ova li va dingililwa kovatondi. Okwe tu tulila po oshihopaenenwa eshi a kala metwokumwe nomaudaneko aye note ke tu kwafela tu kale metwokumwe nomaudaneko etu. Onghedi imwe omo he tu kwafele omo ku tu pa eteelelo olo kutya mafiku ota ka xulifa po oukolokoshi aushe kombada yedu alishe. Emoniko laSakaria la shikula ko, otali yandje oumbangi u na sha neteelelo olo.

14, 15. (a) Sakaria okwa mona shike memoniko laye etiheyali? (Tala efano etivali pehovelo loshitukulwa.) (b) Omwalikadi oo e li omutumba moshiyelekifo eefa oku lile po shike, nomolwashike a umbilwa mo nokupatelwa mo?

¹⁴ Konima eshi Sakaria a mona omushangwatonywa tau tuka, okwa li a lombwelwa komwengeli a ti “lyaamena, u tale.” Emoniko laye etiheyali otali ka holola shike? Opo nee okwa mona oshikwatelwa, hashi ifanwa “oshiyelekifo eefa,” tashi di mo. (Lesha Sakaria 5:5-8.) Oshikwatelwa osho shi nounene wopokati oshi na “oshituviko shoholo.” Eshi oshituviko sha kufwa ko, Sakaria okwa mona “omwalikadi a kala omutumba moshiyelekifo eefa.” Omweengeli okwa yelifa kutya omwalikadi oo e li omutumba moshiyelekifo ‘omudinikalunga.’ Diladila kunghee tashi dulika Sakaria a li a kwatwa koumbada eshi omwalikadi a li ta kendabala okudja mo moshiyelekifo. Omweengeli okwa li a katuka onghatu diva opo e mu umbile moshikwatelwa noku shi tuvika noshituviko shidjuu. Osho osha hala okutya shike?

¹⁵ Ombinga oyo yemoniko otai divilike kutya Jehova ite ke lididimikila nande oukolokoshi keshe mokati koshiwana shaye. Okwa shilipaleka kutya otau ka xulifwa po diva. (1 Kor. 5:13) Omweengeli okwe tu shilipaleka mokufindila oshituviko koshikwatelwa osho.

16. (a) Sakaria okwa li vali a mona shike osho sha li tashi ningilwa oshiyelekifo eefa? (Tala efano etitatu pehovelo loshitukulwa.) (b) Ovakainhu ovo ve nomavava ova li va twala peni oshiyelekifo eefa?

¹⁶ Natango memoniko olo omwa li mu novakainhu vavali ve nomavava e neenghono ngaashi omavava exuwashi. (Lesha Sakaria 5:9-11.) Ovakainhu ovo vavali kava li tuu va yooloka ko komwalikadi oo e li moshiyelekifo! Ovakainhu ova li va longifa omavava avo e neenghono opo va kufe po nokuya noshiyelekifo omo mu na ‘omudinikalunga.’ Ova li tave mu twala peni? Omudinikalunga okwa li ta twalwa ‘kedu laSinear,’ ile kuBabilon.  Omolwashike va li ve nokutwala oshiyelekifo osho kuBabilon?

17, 18. (a) Omolwashike Sinear i li ‘onhele tai wapalele ovadinikalunga?’ (b) Otu nokutala ko ngahelipi ovadinikalunga?

¹⁷ Ovaisrael vopefimbo laSakaria, ova li va tala ko Sinear i li onhele tai wapalele ovadinikalunga. Sakaria nOvajuda vakwao ova li va dimina kutya Babilon onhele yovadinikalunga pefimbo lavo. Molwaashi ova li va putukila moshilando shi neendjila da kaka nomu noikalunga, ova li ve nokukondjifa omhepo younyuni oo woshipaani efiku keshe. Ova li va pepelelwa eshi va mona memoniko olo kutya Jehova ota ka kaleka elongelokalunga lashili la koshoka.

¹⁸ Ashike nande ongaho, emoniko olo ola li yo la dimbulukifa Ovajuda oshinakuwanifwa shavo shokukaleka po oukoshoki welongelokalunga lavo. Ovadinikalunga itava dulu noinava pitikwa okulivakela nokukala mokati koshiwana shaJehova. Konima eshi twe uya meameno nomefiloshisho lopahole lehangano la koshoka laKalunga, otu noshinakuwanifwa shokukwafela tu li kaleke la koshoka. Mbela osho oshe tu linyengifa ngoo tu kaleke “eumbo” letu la koshoka? Ovadinikalunga voludi keshe itava dulu okukala moparadisa yetu yopamhepo.

19. Omamoniko aSakaria okwe tu kuma ngahelipi kunena?

¹⁹ Emoniko laSakaria etihamano nosho yo etiheyali oku li elondwelo la kwata moiti kwaavo tava twikile neendjila davo dihe fi douyuki, notae tu dimbulikifa kutya Jehova ihe lididimikile omanyono. Ovalongeli vaye vashili ove nokukala ve tonde shili ovadinikalunga. Omamoniko oo oku li eshilipaleko lopahole la dja kuTate yetu womeulu. Ngeenge ohatu longo noudiinini opo tu kale ovanhu ovo va hokiwa kuKalunga nokukala tu li meameno laye, itatu ka taalela efingo olo lefyo. Ponhele yaasho, Jehova ote ke tu nangeka noupuna. Ngeenge otwa kendabala okukala ovakoshoki mounyuni ou uyadi ovadinikalunga ohatu ka mona ouwa. Ohatu dulu okukala noushili kutya ohatu dulu okupondola kekwafo laJehova. Ashike ongahelipi hatu dulu okukala noushili kutya elongelokalunga lashili otali ka pondola mounyuni ou uyadi ovahenakalunga? Eshilipaleko lilipi tu na kutya Jehova ota ka amena ehangano laye eshi oudjuu munene tau ehene popepi? Omapulo oo otaa ka kundafanwa moshitukulwa tashi landula ko.