Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Byo Tufunjilako ku Bimwesho Byamwene Zekaliya

Byo Tufunjilako ku Bimwesho Byamwene Zekaliya

“Bwelai kwi amiwa, . . . ne amiwa nkabwela kwi anweba.”—ZEKA. 1:3.

NYIMBO: 89, 86

1-3. (a) Bwikalo ba bantu ba Yehoba bwajinga byepi kimye Zekaliya kyo amwene bimwesho? (b) Mambo ka Yehoba o aambijile bantu banji ‘kubwele kwi aye’?

MU BUKU wa Zekaliya muji bimwesho bya kukumya bingi. Muji kimwesho kya muvungilo wapichilenga mwiulu, mwanamukazhi ye bazhikijile mu kindundu, ne banabakazhi babiji balelembelenga mu mwela na byapi nobe bya bañendabwala. (Zeka. 5:1, 7-9) Mambo ka Yehoba o amwesheshe ngauzhi wanji bino bimwesho? Ñanyi bintu byamwekelenga ku bena Isalela pa kyokya kimye? Tufunjilako ka ku bimwesho byanembwa mu buku wa Zekaliya?

2 Mu mwaka wa 537 B.C.E. bantu ba Yehoba basangalele bingi. Bebakasulwile mu buzha mu Babilona mo bajinga pa myaka 70. Na mambo a lusekelo lo bajinga nalo patanshi, batendekele kubwezha mpopwelo ya kine mu Yelusalema. Mu 536 B.C.E. baajile kitendekesho kya nzubo ya Lesa. Pa kyokya kimye bantu “babijikilenga bingi kya kuba mawi aumvwanyikilenga ne kwalepa.” (Eze. 3:10-13) Pano bino, balwanyi batendekele kwibachinyisha pa kuba’mba baleke kushimika nzubo ya Lesa. Na mambo a kuvula kwa makatazho, balekele kushimika nzubo ya Lesa ne kutatu muchima pa kushimika mazubo abo ne kujima majimi. Pa myaka 16 yalondejilepo, mwingilo wa kushimika nzubo ya Yehoba waimene. Bantu ba Lesa bafwainwe kwibavululamo kuba’mba babwele kwi Yehoba Lesa ne kuleka kutangizhako bintu byabo bya mu bwikalo. Yehoba wakebelenga’mba babwele kwi aye, baleke kwakamwa ne kutendeka kumwingijila na muchima yense.

3 Pa kuba’mba Lesa akwashe bantu banji kuvuluka ene mambo o ebafumishe mu Babilona, watumine ngauzhi wanji Zekaliya mu 520 B.C.E. Jizhina ja Zekaliya jilumbulula’mba “Yehoba Wavuluka.” Jino jizhina jafwainwa javulwilemo bena Isalela amba nangwa kya kuba balubilemo Yehoba byo ebapulwishe, bino aye kechi walubilemo bantu banji ne. (Tangai Zekaliya 1:3, 4.) Wibalayile’mba ukebakwasha kubwezha bupopweshi bwa kine, bino wibajimwineko ne kuba’mba kechi ukaswa kumupopwela na michima ibiji ne. Pano twayai twisambe pa kimwesho kya butanu na kimo ne kya butanu na bubiji byamwene Zekaliya. Bino bimwesho bisakwitukwasha kuyuka Yehoba byo akwashishe bantu banji kwikala na kizaku kya kumwingijila mwingilo. Twakonsha kufunjilako ka lelo jino?

LESA UKAKAMBULA BANGIVI

4. Ñanyi kintu kyamwene Zekaliya mu kimwesho kya butanu na kimo, kabiji uno muvungilo byo bamunembele ku mbaji yonse ibiji kilumbulula ka? (Monai kipikichala 1.)

4 Kitango 5 kya mu buku wa Zekaliya kyatatwilapo kwamba pa kimwesho kya kukumya. (Tangai Zekaliya 5:1, 2.) Zekaliya wamwene muvungilo saka apita mwiulu, mu bula walepele mamita 9, mu bwipi mamita 4 ne kichika. Bamuvungulwile kuba’mba batange byambo byanembelwepo. Ku mbaji yonse ibiji ya uno muvungilo kwanembelwe byambo bya luzhachisho. (Zeka. 5:3) Javula banembangatu ku lubaji lumo lwa muvungilo, pano uno muvungilo byo bamunembele ku mbaji yonse ibiji, kyamwesheshe’mba byambo byajingapo byanemene bingi.

Bena Kilishitu kechi bafwainwa kwiba ne (Monai mafuka 5-7)

5, 6. Yehoba umona byepi bwivi?

5 Tangai Zekaliya 5:3, 4. Nangwa kya kuba bantu bonse baketotolwela kwi Yehoba, bino bantu batelwe pa jizhina janji kikakilamo. Aba batemwa Lesa bayuka’mba kwiba “kupeezha jizhina ja Lesa [wabo].” (Maana 30:8, 9) Nangwa muntu wakajilwa nangwa wayanda, inge waiba watangizhako bisaka mubiji wanji kukila byo anemeka Lesa. Uno muntu ulengulula muzhilo wa Lesa kabiji kechi unemeka Yehoba ne jizhina janji ne.

6 Nanchi mwamona byambo biji pa Zekaliya 5:3, 4 bya kuba’mba “Jifingo . . . jikatwela mu nzubo ya ngivi . . . kabiji jikekala mu yonkaya nzubo ne kwiyonauna” nyi? Kafwako wakonsha kufyama ku luzhachisho lwa Yehoba ne. Yehoba usolola patoka bundengamambo bwa bantu bonse. Nangwa kya kuba ngivi wakonsha kufyama mambo anji ku bantangi ba mu kafulumende, ku bakulumpe ba nkito, ku bakulumpe mu kipwilo nangwa ku bansemi, bino kechi wakonsha kufya mambo anji kwi Lesa ne. (Hebe. 4:13) Tumvwa bingi bulongo kupwanañana na bantu ba kishinka “mu bintu byonse.”—Hebe. 13:18.

7. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tukabule kuzhatwa na byambo bya jifingo byanembelwe pa muvungilo wapichilenga mwiulu?

7 Yehoba washikwa bwivi. Inge twatwajijila kulondela mizhilo ya Yehoba ne kwikala na byubilo bibula kuleta mwenga pa jizhina janji, twikala bingi lusekelo. Kabiji Yehoba kechi uketukambwila pamo na bantu babula kulondela mizhilo yanji ne.

KUFIKIZHA MILAYE YETU “PA JUBA PA JUBA”

8-10. (a) Luchipo lulumbulula ka? (b) Ñanyi luchipo lwachipile Mfumu Zedekiya lo akankelwe kufikizha?

8 Byambo byanembelwe pa muvungilo wapichilenga mwiulu bijimunako boba ‘bachipa bubela mu jizhina ja Lesa.’ (Zeka. 5:4) Luchipo ke byambo bimwesha’mba muntu waamba kine, nangwa mulaye wanema ulaya muntu kuba’mba ukoba kintu nangwa kechi ukekyuba ne.

9 Ke mambo akatampe bingi inge twabula kufikizha byo twachipa mu jizhina ja Yehoba. Twakonsha kufunjilako ku byaubile mfumu wapeleleko kulama mu Yelusalema. Zedekiya wachipile mu jizhina ja Yehoba amba ukengijilanga mfumu wa Babilona. Nangwa byonkabyo, Zedekiya wakankelwe kufikizha byo achipile. Yehoba wamuzhachishe na bino byambo bya kuba’mba: “Byonkatu byo nji na bumi, . . . [Zedekiya] ukafwila mu Babilona monka mwikala mfumu wamubikile pa bufumu, ko kuba’mba mwine mwina lulayañano lo alengulwile ne kubula kwilufikizha.”—Ezi. 17:16.

10 Mfumu Zedekiya wachipile mu jizhina ja Lesa, kabiji Yehoba waketekejile’mba ukalama mulaye wanji. (2 Moba 36:13) Bino Zedekiya kechi walamine luchipo lwanji ne, pakuba waumvwañene na mfumu wa ku Ijipita kuba’mba amukwashe kufuma mu buzha mu Babilona.—Ezi. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Ñanyi luchipo lwanema lo tuchipa? (b) Luchipo lwetu lwa kwipana lwitukwasha byepi mu bwikalo bwetu bwa pa juba pa juba?

11 Yehoba uteleka ku milaye yo tulaya. Wanemeka bingi byo tuchipa, kabiji twafwainwa kwibifikizha pa kuba’mba etupeshe. (Sala. 76:11) Pa milaye yonse yo tulaya, mulaye wanema bingi ke mulaye wetu wa kwipana kwi Yehoba. Inge twipana kwi Yehoba, tuchipa kuba’mba tukatwajijila kumwingijila nangwatu mu makatazho.

12 Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tufikizhenga luchipo lwetu lwa kwipana? Kuchinchika meseko akatampe nangwa acheche kumwesha’mba twanemeka bingi luchipo lwa kutota Yehoba “pa juba pa juba.” (Sala. 61:8) Umvwe pa nkito nangwa pa sukulu muntu watendeka kusengula ne atweba, nanchi tukana kusengula nanji, ne kumwesha kuba’mba ‘tusangalela mu mashinda a Yehoba’ nyi? (Maana 23:26) Umvwe twikala na ba mu kisemi babula kwitabila, nanchi tulomba Yehoba kwitukwasha kutwajijila kwikala ba kishinka nangwa kya kuba bo twikala nabo kechi baitabila nenyi? Nanchi tulomba kwi Shetu wa mwiulu kimye kyonse ne kumusanchila pa kwituleta mu bukalama bwanji ne pa kwitutemwa nyi? Nanchi tuji na mutanchi wa kutanga Baibolo pa juba pa juba nyi? Nanchi kechi twalayile Lesa amba tukafikizhanga byo twalaya nenyi? Kyanema kufikizha byo twalayile. Kupopwela Yehoba na muchima yense kumwesha’mba twamutemwa kabiji twipana kwi aye. Kupopwela Lesa kwanema bingi, kabiji kechi twafwainwa kwikumonanga nobe kintu kya kukaishatu ne. Umvwe ketufikizhe milaye yetu, tukamwenamo byawama pa kino kimye ne kimye kya kulutwe.—Mpitu. 10:12, 13.

13. Ñanyi bintu byo tufunjilako ku kimwesho kya kwa Zekaliya kya butanu na kimo?

13 Kimwesho kyamwene Zekaliya kya butanu na kimo kitukwasha kuyuka’mba bantu batemwa Yehoba kechi bafwainwa kwibanga nangwa kuchipa bubela ne. Twafunda kuba’mba nangwa bena Isalela balubankenye bimye byavula, bino Yehoba watwajijile kwibakwasha. Wayukile makatazho o bapichilengamo na mambo a balwanyi bebazhokolokele. Lesa ufikizha milaye yanji, ne atweba byo byo twafwainwa kubanga, kabiji uketukwasha kufikizha milaye yetu. Jishinda jimo jo etukwashishamo ke kwitupa luketekelo lwa kuba’mba katatakatu akafumyepo bubi bonse pano pa ntanda. Kimwesho kya kwa Zekaliya kyalondelapo kisakwitukwasha kumvwisha kino.

BUBI ‘BEBUBIKA MU MPUNZHA YAFWAINWA’

14, 15. (a) Ñanyi kintu kyamwene Zekaliya mu kimwesho kya butanu na bubiji? (Monai kipikichala 2.) (b) Nga mwanamukazhi wajinga mu kindundu kya efa wimenako ka, kabiji mambo ka malaika o amushindaikijilemo ne kumushinkilamo?

14 Panyuma ya kumona muvungilo wapichilenga mwiulu, malaika waambijile Zekaliya amba: “Inuka umone.” Ñanyi kintu kyo amwene mu kimwesho kya butanu na bubiji? Wamwene kindundu kya “efa” saka kibena kuya. (Tangai Zekaliya 5:5-8.) Kino kindundu kyajinga na “kizhiko kya nzhingwile kya kyumbu.” Byo bazhikwile kizhiko, Zekaliya wamwene kuba’mba “mu kindundu mwajinga mwanamukazhi.” Malaika waambile’mba mwanamukazhi wajinga mu kindundu wajinga “Bubi.” Zekaliya wafwainwa waumvwine bingi moyo pa kumona uno mwanamukazhi keakebe kufumamo mu kindundu. Bino malaika wamushindaikijilemo bukiji bukiji ne kuzhikako kizhiko kyanema. Kino kyalumbulwilenga ka?

15 Kino kimwesho kibena kulumbulula’mba Yehoba kechi ukaswisha babi kwikala pamo na bantu banji ne. Inge wamona kyatama mu jibumba janji, wingijilapo bukiji ne kwikifumyamo. (1 Ko. 5:13) Twayuka bino mambo malaika wazhikilepo bukiji kizhiko pa kindundu.

Yehoba wakwashishe bapopweshi banji kwikala batooka (Monai mafuka 16-18)

16. (a) Ñanyi bintu Zekaliya byo amwene mu kindundu kya efa? (Monai kipikichala 3.) (b) Banabakazhi bajinga na byapi batwajile kwepi kindundu kya efa?

16 Mu kimwesho kyalondejilepo Zekaliya wamwene banabakazhi babiji balelembelenga mu mwela bajinga na byapi nobe bya ñendabwala. (Tangai Zekaliya 5:9-11.) Bano banabakazhi babiji bapusana na mwanamukazhi wajinga mu kindundu. Bano banabakazhi bashikwile kindundu mwajinga “Bubi” na byapi byabo. Uno mwanamukazhi wajinga mu kino kindundu bamutwajile kwepi? Bubi bebutwajile “ku kyalo kya Shinala,” nangwa amba Babilona. Mambo ka o batwajile kino kindundu ku Babilona?

17, 18. (a) Mambo ka Shinala kyo yaikejile ‘mpunzha yafwainwa’ kwikalamo “Bubi”? (b) Twafwainwa kumonanga byepi bubi?

17 Bena Isalela bajingako mu moba a kwa Zekaliya bafwainwa bayukile ene mambo Shinala kyo yaikejile mpunzha kwa kutwala Bubi. Zekaliya ne Bayudea bayukile’mba Babilona yo yajinga mpunzha ya bubi. Byo baikalanga mu ino mpunzha mwaubiwanga byubilo bya bunya kabiji mwayujile bankishi, onkao mambo bafwainwe kwibikako kukana bino byubilo bincha. Kino kimwesho kyafwainwa kibasangajikile bingi ne kumwesha’mba Yehoba kechi ukaswisha byubilo byatama kutwela mu bupopweshi bwanji ne.

18 Kabiji kino kimwesho kyavulwilemo Bayudea kuba’mba bafwainwe kwingijilanga Lesa na muchima yense. Bantu boba bubi kechi bakebaswisha nangwatu pacheche kwikala pamo na bantu ba Yehoba ne. Lesa wituleta mu jibumba janji jatooka, onkao mambo twafwainwa kutwajijila kwikala na byubilo byawama. Nanchi tulama jibumba janji ja butooto nyi? Bubi kechi bwafwainwa kutaanwa mu paladisa wetu wa ku mupashi ne.

BANTU BAJI NA BYUBILO BYAWAMA BANEMEKA YEHOBA

19. Bimwesho byamwene Zekaliya bitufunjishapo ka ano moba?

19 Kimwesho kya kwa Zekaliya kya butanu na kimo ne kya butanu na bubiji ke lujimuno ku boba batwajijila kwenda mu mashinda a bubi, kabiji bibavululamo kuba’mba Yehoba washikwa bubi. Onkao mambo, bapopweshi banji ba kishinka bafwainwa kushikwa bubi. Bino byambo bimwesha Shetu wa mwiulu byo etutemwa. Inge twibikako kwikala na byubilo byawama bikeba Lesa, Yehoba uketuzhikijila ne kwitupesha. Tumwenamo byawama mu kwibikako kwikala batooka nangwa kya kuba tubena kwikala mu ntanda mwayula bubi. Twafwainwa kushiinwa’mba na bukwasho bwa Yehoba twakonsha kushinda bubi. Mambo ka o twashiinwa’mba bupopweshi bwa kine bukatwajijila nangwa kya kuba mu ntanda muji bantu babula kwakamwa Lesa? Twayuka byepi amba Yehoba ukazhikijila jibumba janji malwa akatampe byo abena kufwenya pepi? Mutwe walondelapo ukakumbula ano mepuzho.