1-3. (a) Batu ba Jehova nebali mwa muinelo mañi Zakaria hakalisa kupolofita? (b) Ki kabakalañi Jehova hanaakupile batu bahae kuli ‘bakutele ku yena’?

MWA buka ya Zakaria, lubala za muputo ofufa, musali yakwalezwi mwa sikotolo, ni basali bababeli babafufa mwa mbyumbyulu ka mafufa aswana ni mafufa a mbondwanyunyi. (Zak. 5:1, 7-9) Ki kabakalañi Jehova hanaafile mupolofita wahae lipono zekomokisa zeo? Maisilaele nebali mwa muinelo mañi ka nako yeo? Litaba zanaañozi Zakaria ka za lipono zeo lilutusa cwañi kacenu?

² Ka silimo sa 537 B.C.E., batu ba Jehova babaineezi ku yena nebabile ni tabo yetuna hahulu. Ka silimo seo, nebalukuluzwi mwa Babilona hamulaho wa kuhapiwa ka lilimo ze 70. Mi nebatabezi hahulu kueza musebezi wa kukalisa sinca bulapeli bwa niti mwa Jerusalema. Ka silimo sa 536 B.C.E., mutomo wa tempele watomiwa. Ka nako yeo, batu “nebahuwa hahulu kuli mane manzwi abona naautwahala ni kwahule.” (Ezira 3:10-13) Kono hamulaho wa nakonyana, musebezi wabona wa kuyaha walwaniswa. Batu bazwafa  hahulu kabakala matata amañata ane bakopana ni ona, mi batuhela musebezi wa kuyaha tempele ni kukala kubabalela mandu abona ni kulima masimu abona. Lilimo ze 16 kuzwa fobatomela mutomo wa tempele, musebezi wa kuyaha tempele nese uyemi. Batu ba Jehova nebatokwa kuhupuliswa kuli bakutele ku yena ni kutuhela kubeya misebezi yabona mwa sibaka sapili. Jehova naabata kuli bakutele ku yena, kuli bazwelepili kubonisa bundume, ni kumulapela ka pilu kaufela.

³ Ka silimo sa 520 B.C.E., Mulimu aluma mupolofita Zakaria kuli ahupulise batu bahae libaka hanaa balukuluzi mwa Babilona. Mane libizo la Zakaria, lelitalusa kuli “Jehova Uhupuzi,” mwendi neli bahupulisize taba ya butokwa yeo. Jehova naasahupula batu bahae, nihaike kuli bona nebalibezi misebezi yanaa baezelize ya kubapilisa. (Mubale Zakaria 1:3, 4.) Ka lilato, naabasepisize kuli naaka batusa kukalisa sinca bulapeli bobukenile, kono hape naabalemusize kuli naasike abaamuhela haiba basa mulapeli ka pilu kaufela. Halunyakisiseñi pono yabu 6 ni yabu 7 yanaaboni Zakaria kuli lubone mwanaa batuselize Jehova kukalisa sinca musebezi. Mi lukanyakisisa lituto zelukona kuituta mwa taba yeo kacenu.

4. Zakaria naaboniñi mwa pono yahae yabu 6, mi taba ya kuli muputo wo neuñozwi kafa ni kafa neibonisañi? (Mubone siswaniso sapili sesi fa likepe 21.)

⁴ Kauhanyo 5 ya buka ya Zakaria ikalisa ka kutalusa za pono yeñwi yekomokisa. (Mubale Zakaria 5:1, 2.) Zakaria naaboni muputo ofufa mwa mbyumbyulu ili obato eza limita ze 9 mwa butelele ni limita zeene ni licika mwa bupala! Muputo wo neuputuluzwi, mi litaba zeneñozwi mwateñi nelibonahala. Nekuñozwi mwateñi lushango lwa katulo kwa lineku leliñwi ni leliñwi. (Zak. 5:3) Hañata, muputo neuñolwanga feela kwa lineku lililiñwi, kacwalo bakeñisa kuli muputo wo neuñozwi kafa ni kafa, taba yeo neibonisa kuli muputo wo neunani lushango lwa butokwa hahulu.

5, 6. Jehova uunga cwañi busholi kaufela?

⁵ Mubale Zakaria 5:3, 4. Haiba batu kaufela banani kuikalabela ku Jehova, uzibe batu bahae bababizwa ka libizo lahae bakaikalabela hahulu ku yena nikufita. Batu babalata Mulimu baziba kuli busholi kaufela ‘bushwaulisa libizo la Mulimu wabona.’ (Liprov. 30:8, 9) Ibe kuli mutu uuzwa ka mulelo omuñwi kamba unani mabaka a kuikemela ka ona, mutu yo ubonisa kuli uunga litakazo zahae za mukwañuli kuba za butokwa hahulu kufita Mulimu, ni kuli uunga lika za kwa mubili kuba za butokwa hahulu. Mutu yo ukeshebisa mulao wa Mulimu, mi ubonisa kuli haakuteki Jehova ni libizo lahae.

⁶ Kana mulemuhile kuli liñolo la Zakaria 5:3, 4 libonisa kuli “sikuto . . . [nesika kena] mwa ndu ya lisholi . . . mi [nesika ina] cwalo mwa ndu yeo ni kuisinya”? Katulo ya Jehova haikoni kukwalelwa ki lipakiso kamba likwaliso. Yakona kuyo fita mwa libaka kaufela zeipatile ni kupatulula bufosi mwahalaa batu ba Jehova. Mutu wakona kupata busholi bwahae kwa bazamaisi, babelekisi, baana-bahulu mwa puteho, kamba bashemi, kono haakoni kubupata fapilaa Mulimu, yena yasepisa kuli busholi kaufela bukapatululwa. (Maheb. 4:13) Kwatabisa luli kuswalisana ni batu babalata kusepahala “mwa lika kaufela”!—Maheb. 13:18.

7. Lukona kupunyuha cwañi katulo ya Jehova yebulezwi mwa muputo ofufa?

⁷ Busholi bwa mufuta kaufela bwanyenyisa ku Jehova. Lunani tohonolo ya kupila ka kulatelela likuka za Jehova zepahami, ili kuba ni muzamao osashwaulisi libizo lahae. Ka mukwa ocwalo, lwakona kupunyuha katulo ya Jehova ya kutimeza babaloba mulao wahae ka bomu.

8-10. (a) Buitamo ki nto mañi? (b) Mulena Zedekia naapalezwi kubuluka buitamo bufi?

⁸ Cwale lushango loluñozwi mwa muputo ofufa lulemusa ‘babaeza buitamo bwa buhata ka libizo la Mulimu.’ (Zak. 5:4) Buitamo ki sepiso yaeza mutu ka kukonka, yebonisa kuli nto yasepisa ki ya niti, mi hape ki sepiso yafa mutu yebonisa kuli ukaeza kamba kusaeza nto yeñwi.

⁹ Kueza buitamo ka libizo la Jehova ki taba yetuna luli. Mulena wa mafelelezo yanaainzi mwa lubona mwa Jerusalema naaezize buitamo. Zedekia naakonkile ka libizo la Jehova kuli naakaipeya kwatasaa mulena wa Babilona. Kono Zedekia naasika buluka buitamo bwahae. Kabakaleo, Jehova afitisa katulo yahae ku yena ka kubulela kuli: “Ka na yapila, . . . [Zedekia] ukashwela mwa Babilona, mwa sibaka mokupila mulena yanaa mubeile fa bulena; naashwauzi buitamo bwahae ni kusabuluka tumelelano yahae.”—Ezek. 17:16.

¹⁰ Mulena Zedekia naakonkile ku Jehova kuli naakabuluka buitamo bwanaaezize ka libizo la Mulimu. (2 Makol. 36:13) Kono Zedekia akupa tuso kwa Maegepita ka kubata kuli aitukulule kwa puso ya Babilona.—Ezek. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Ki bufi buitamo bwa butokwa hahulu? (b) Lukona kubonisa cwañi kuli zazi ni zazi lupila ka kulumelelana ni buitamo boluezize bwa kuneela bupilo bwaluna ku Mulimu?

¹¹ Hape Jehova wateelezanga halueza lisepiso. Taba ya kueza lisepiso ki yetuna ku yena, mi luswanela kutaleleza lisepiso zaluna ku yena kuli lumutabise. (Samu 76:11) Kwa lisepiso kaufela, sepiso yeluezize ya kuneela bupilo bwaluna ku Jehova ki yona sepiso ya butokwa hahulu. Haluneela bupilo bwaluna ku Jehova, luitama kuli lukazwelapili kusebeleza Jehova ka busepahali mwa miinelo kaufela.

¹² Lukona kubonisa cwañi kuli lwapeta buitamo bone luezize haluneela bupilo bwaluna ku Jehova? Halutiyela miliko, ibe yemituna  kamba yeminyinyani, lubonisa kuli lutaleleza sepiso yaluna ya kulumbeka Jehova “zazi ni zazi.” (Samu 61:8) Ka mutala, mutu yomuñwi kwa musebezi waluna kamba kwa sikolo haalika kueza linyawe ni luna, luswanela kumuhanela, ili kubonisa kuli ‘lutabela linzila za Jehova.’ (Liprov. 23:26) Haiba lupila mwa lubasi ili mo luli luna feela Lipaki za Jehova, kana lwakupanga Jehova kuli alutuse kuzwelapili kubonisa tulemeno twa Sikreste kusina taba ni kuli hakuna yomuñwi yaikataza kueza cwalo? Kana lwalapelanga ku Ndataa luna yalilato zazi ni zazi, ni kuitumela ku yena kabakala bubusi bwahae ni lilato lahae ku luna? Kana lwabanga ni nako ya kubala Bibele zazi ni zazi? Kana nelusika sepisa kuli lukaezanga lika zeo? Kueza lika zeo kubonisa kuli lwautwa Mulimu. Halueza ka molukonela kaufela kulatelela zalubulelela Jehova, lubonisa kuli lwamulata ni kuli luineezi luli ku yena. Kulapela Jehova ki yona nto ya butokwa hahulu mwa bupilo bwaluna, haki nto yeluezeza feela mulao. Halutaleleza sepiso yeluezize, lwatuseha; haiba lusepahala, lukafumana limbuyoti kwapili.—Deut. 10:12, 13.

13. Luitutañi kwa pono ya Zakaria yabu 6?

¹³ Pono ya Zakaria yabu 6 ilutusize kulemuha kuli batu babalata Jehova habaswaneli kuuzwa ka nzila ifi kamba ifi kamba kueza buitamo bwa buhata. Hape lulemuhile kuli Jehova naasika yubeka Maisilaele kusina taba ni bufokoli bwabona. Naautwisisa matata ane bakopani ni ona anaatiswa ki lila zabona zenepila bukaufi ni bona. Ulutomezi mutala omunde ka kubuluka lisepiso zahae, mi uka lutusa kuli ni luna lubuluke lisepiso zaluna. Nzila yeñwi yalutusa ka yona kuli lube ni sepo yecwalo, ki ka kulusepisa kuli hona cwale-cwale fa, ukafeza bumaswe kaufela mwa lifasi. Pono yeñwi yanaaboni Zakaria ilutusa kuba ni sepo yeo.

14, 15. (a) Zakaria naaboniñi mwa pono yahae yabu 7? (Mubone siswaniso sabubeli sesi fa likepe 21.) (b) Musali ya mwa sikotolo sa efa uyemelañi, mi ki kabakalañi hakwahelezwi mwateñi?

¹⁴ Zakaria hasaaboni muputo ofufa, lingeloi cwale lamubulelela kuli ‘ainuke.’ Ki litaba mañi zenepatuluzwi mwa pono yahae yabu 7? Cwale abona sikotolo sesibizwa “efa,” hasifita. (Mubale Zakaria 5:5-8.) Sikotolo seo sa butuna bobulikani nesinani “sikwahezo sa laundi sa loto.” Sikwahezo seo hane sinanulezwi mwahalimu, Zakaria abona “musali yanaainzi mwa sikotolo.” Lingeloi lamutaluseza kuli musali yanaali mwa sikotolo uyemela “Bumaswe.” Munahane feela mwanaasabezi Zakaria haabona musali yo inze alika kuzwa mwa sikotolo mwanaakwahelezwi! Kapili-pili lingeloi lamukutiseza mwa sikotolo ni kukwahela sikotolo seo ka sikwahezo sesibukiti. Taba yeo italusañi?

¹⁵ Pono yeo ibonisa kuli Jehova haana kutuhelela bumaswe bwa mufuta kaufela mwahalaa batu bahae. Ukabona teñi kuli bumaswe bo bwazwisiwa kapili-pili. (1 Makor. 5:13) Lingeloi libonisa buniti bwa taba yeo ka kukutiseza sikwahezo fa mulomo wa sikotolo.

16. (a) Ki lika mañi zanaaboni Zakaria zeneezahezi kwa sikotolo hasamulaho? (Mubone siswaniso sabulaalu sesi fa likepe 21.) (b) Basali bane banani mafufa nebaisize kai sikotolo sa efa?

¹⁶ Hasamulaho, Zakaria abona basali bababeli babanani mafufa atiile, sina mafufa a mbondwanyunyi. (Mubale Zakaria 5:9-11.) Basali bao nebashutana hahulu ni musali yanaainzi mwa sikotolo! Basali bao baitusisa mafufa abona amaata kupamula ni kunanula sikotolo mone kuinzi “Bumaswe.” Nebaisa kai musali yo yabizwa Bumaswe? Bumaswe nebuisizwe kwa “naha ya Shinari,” kamba kwa Babilona. Kono ki kabakalañi hane baisize sikotolo seo kwa Babilona?

17, 18. (a) Ki kabakalañi naha ya Shinari haili ‘sibaka sesiswanela’ sa “Bumaswe”? (b) Luswanela kuikatulela kuezañi ka za bumaswe?

 ¹⁷ Maisilaele ba mwa linako za Zakaria nebautwisisa hande kuli Shinari neli sibaka mone buswanela kukwalelwa Bumaswe. Zakaria ni Majuda babañwi nebaziba kuli Babilona neli sona sibaka mone kutezi hahulu bumaswe mwa linako zabona. Nebahulezi mwa sibaka mone kuezwa lika zemaswe hahulu, mi batu ba mwa muleneñi wo nebalapela milimu ya maswaniso; kacwalo, zazi ni zazi nebanani kulika ka taata kuhanyeza moya wa lifasi la batu babacwalo babasi balapeli. Pono yeo nei baomba-ombile luli—neibonisa kuli Jehova naakatahisa kuli bulapeli bwa niti buzwelepili kuba bobukenile!

¹⁸ Kono pono yeo hape neihupulisize Majuda kulemuha buikalabelo bwabona bwa kubona teñi kuli bulapeli bwabona buzwelapili kuba bobukenile. Bumaswe habuna kulumelezwa kuezwa mwahalaa batu ba Jehova. Haubona lulumelelizwe kuba mwa kopano ya Mulimu yeelusileleza ni kulubabalela, lunani buikalabelo bwa kubona teñi kuli lwatusa kuli izwelepili kuba yekenile. Kana ni luna lukabuluka “ndu,” kamba kopano yaluna, inze ikenile? Bumaswe bwa mufuta kaufela habuswaneli kufumaneha mwa paradaisi yaluna ya kwa moya.

19. Lipono zekomokisa zanaaboni Zakaria lilutusa cwañi kacenu?

¹⁹ Pono ya Zakaria yabu 6 ni yabu 7 ki temuso ku babazwelapili kueza lika ka bupumi, mi ibonisa kuli Jehova hatuhelelangi bumaswe. Mi kwa batanga bahae baba mulapela ka nzila yeswanela, pono yeo ibalemusa kuli baswanela kutoya hahulu bumaswe. Hape litaba zebulezwi mwa lipono zeo libonisa kuli Ndataa luna ya kwa lihalimu walulata. Haiba luzwelapili kueza ka taata kuli lube batu batabela Mulimu ni basileleza, haluna kufiwa sikuto sesitahisa lifu. Kono Jehova uka lufuyaula. Mi buikatazo bwaluna kaufela bwa kuba babakenile mwa lifasi lelitezi bumaswe, habuna kuba bwa mbango. Lunani buikolwiso bwa kuli ka tuso ya Jehova, lwakona kuzwelapili kuba babakenile! Kono luziba cwañi kuli bulapeli bwa niti bukatula mwa lifasi le, lelitezi batu babasa lapeli Mulimu? Mi luziba cwañi kuli Jehova ukasileleza kopano yahae, ñalelwa yetuna hainze iatumela? Lipuzo ze likanyakisiswa mwa taba yetatama.