Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

Muvinamikundamena Vimona vya Zakaliya

Muvinamikundamena Vimona vya Zakaliya

“Ilukeni kuli yange, cho nange lalo njikeluka kuli yeni.”—ZAKA. 1:3.

MYATHO: 89, 86

1-3. (a) Vyuma muka vyakele na kulingiwa kuli vanu va Njambi omwo Zakaliya washangumukile kupolofweta? (b) Mwafwa vika Yehova walekele vanu vendi ngwendi ‘veluke kuli ikeye’?

MU LIVULU lya Zakaliya vanendekamo vimona vya kukathametha. Vanendekamo vya livulu lya kuthzenga lije lili na kupulula na munakathzi uje ali mu mutonga na vanakathzi vavali vaje vali na kupulula, vaje vali na mambava ngwe a kanyangenyange. (Zaka. 5:1, 7-9) Mwafwa vika Yehova wamwethele kapolofweto wendi evi vimona vya kukathametha? Vika vyakele na kulingiwa kuli Vaisalele ha thimbu oyo? Vimona vya Zakaliya vyatukundama vati ano matangwa?

2 Vanu va Yehova vavwahelelele manene mu mwaka wa 537 B.C.E. Vavwahelelele mwafwa vapatukile mu vundthzinda vwa ku Mbambilone kuje vakakele myaka 70. Vashangumukile kupanga na ntwima chipangi cha kwilwitha kulemetha kwa vuthunga mu Yelusalema. Mu mwaka wa 536 B.C.E., vamanethele kujala luvula lwa tembele. Ha thimbu eyi “muyoyo uvalingile wapwile wakama manene vathele kuuthziva kulyala manene.” (Ezela 3:10-13) Oloni munima ya thimbu yaindondo lika, vanu vashangumukile kuvalwitha mangana valikele kutunga. Cho vanu vavangi vathethzele chipangi cha kutunga na kupanga lika vipangi vyavo mwafwa ya vukalu vuvaliwanene navwo. Chipangi cha kutunga tembele ya Yehova chemanene, ha myaka ya kupwa 16. Vanu va Yehova vavanukithile kwiluka kuli ikeye na kujeneka kwaka lika mana ku vipangi vyavo. Yehova washakele ngwendi veluke kuli ikeye na kupwa va kuthimpa na kushangumuka kumupangela na vimbunge vyavo vyoshe.

3 Mu 520 B.C.E., Njambi watumine kapolofweto wendi Zakaliya mangana akanukithe vanu va Njambi ha vyuma vyavapatwilile mu vundthzinda vwa Mbambilone. Lithzina lya Zakaliya lije lilumbununa ngwavo “Yehova Nanuka” mpamo lyavanukithile vyuma vimo. Nameme vevalele mwavovwelelemo Yehova, oloni ikeye kevalele vanu vendi. (Tandeni Zakaliya 1:3, 4.) Wavakulahethele ngwendi avakwatha vashangumuke lalo kumulemetha mu vuthunga. Oloni wavanangwile lalo ngwendi kuvapandele kumupangela na vimbunge vivali. Tuchimoneni omwo Yehova wapangethelele chimona cha Zakaliya cha vu 6 nechi cha vu 7 mu kuvashongangeya kulinga ngocho. Tushaka lalo kuthzivuka vyuma vitulilongethaho yetu ano matangwa.

NJAMBI WANYANYAMETHELE VETHZI

4. Zakaliya wamwene vika mu chimona chendi cha vu 6, cho muthzimbu muka uvathonekele muje mu livulu lya kuthzenga livathonekele noku noku? (Kengeni chikupulo 1 ha liputa 21.)

4 Mu Kapetulu ka mu chitanu ka livulu lya Zakaliya vanendekamo chimona chimo cha kukathametha. (Tandeni Zakaliya 5:1, 2.) Zakaliya wamwene livulu lya kuthzenga lya mamita 9 mu vulaha na mamita awana na litambelo mu vwihi lipulula mu lihundthzi. Lyapwile lya kuthzengunwina chimweja mangana valitande. Vathonekelemo muthzimbu wa chithingo ku mitambela yoshe ivali ya livulu. (Zaka. 5:3) Kakangi livulu lya kuthzenga lyakele na viñanda ku mutamba umo, oloni muje mu livulu lya kuthzenga lya mu chimona, vathonekelemo muthzimbu wa kulema manene.

Njambi wathzinda vwithzi vwoshe vwoshe (Kengeni palangilafu 5-7)

5, 6. Yehova wamona vati vwithzi vupwe vwakama nambe vwavundondo?

5 Tandeni Zakaliya 5:3, 4Nameme vanu voshe vakalitavela kuli Yehova, oloni vanu vendi vakevo vakalivanga kulitavela. Vaje vathzema Njambi vathzivuka ngwavo vwithzi ‘vukathzivitha shwamwa Njambi’ yavo. (Vithi. 30:8, 9) Vanu vamo vakathinganyeka ngwavo kwiva kukwavihile nga kuli vyuma vimo vinavalingitha ngocho. Oloni tunapande kwanuka ngwetu kukwakele vwithzi vwavundondo nambe vwakama. Munu uje eva, ombwanetha mashiko a Njambi na kushawitha lithzina lya Yehova.

6 Ku Zakaliya 5:3, 4 ngwavo: “Chithingo echi . . . chikakovela mu njuvo ya mwithzi . . . chikakala mu vinjuvo vyavo na kuvinyongetha vyoshe njwa.” Kulumbununa ngwavo kukwethi chuma chatha kwonowetha Yehova kuhitha vaka-vuvi. Yehova ali na kumona vyuma vyoshe vyavivi vili na kulingiwa mukati ka vanu vendi. Mwithzi natha kushweka vuvi vwendi kuli vaka-mashiko nambe vakulunu va vipangi nambe vakulunu mu chikungulukilo nambe vithemi, oloni katha kushwekela Njambi uje akajombolola vuvi vwoshe vuje vwalishwekele. (Heve. 4:13) Kunapu kuvethzika kwakama kulikwatathana na vanu vaje vashaka kulinga vyuma mu vuthunga “thimbu yoshe.”—Heve. 13:18.

7. Twatha kujenjuka vati ku chithingo cha livulu lya kuthzenga lije lya kupulula?

7 Vwithzi vwoshe vwoshe vwapwa kupokola mashiko a Yehova. Twamona ngwetu kwapwa kuvethzika kukavangeya mashiko a Yehova a futithi ya kujela ije kuishawitha lithzina lyendi. Kulinga ngocho kukatwovola omwo Yehova akahitha vanu vaje vombwanetha mashiko endi.

KUYOYA MU KULITOMBOLA NA CHIKUMIYO CHETU “THIMBU YOSHE”

8-10. (a) Kulithinga kwapwa kulinga vati? (b) Chikumiyo muka chapokwele Mwene Zendekiya?

8 Muthzimbu uvathonekele ha livulu lya kuthzenga lije lyakele na kupulula wapwile lalo wa kunyanyametha vaje ‘vendeka makuli na kulithinga’ kuli Njambi. (Zaka. 5:4) Kulithinga kunapu kwendeka mu ngila ije imwetha ngwavo vyuma vimwendeka vinapu vya vuthunga, nambe kumwetha ngwavo mulinga vyuma vimunakulahetha nambe kumuvilingi.

9 Kulithinga vya makuli mu lithzina lya Yehova, wapwa mulonga wakama. Evi vikevyo vyalingile mwene wa mamanethelelo uje wayulile mu Yelusalema. Zendekiya walithingile mu lithzina lya Yehova ngwendi atwalelelaho kupwa wa kulongwa kuli mwene wa mu Mbambilone. Oloni Zendekiya kanyungile chikumiyo chendi. Ngechi, Yehova wamuthompele ha kwendeka ngwendi: “Mwa vuthunga ha kupwa nji Njambi wa kuyoya, mwene ou [Zendekiya] akathsila mu Mbambilone, omwo wapokwele chikumiyo chendi na lithzivathano lije lyalithzivathanene na mwene wa ku Mbambilone, uje wamupwithile mwene.—Ezeki. 17:16.

10 Mwene Zendekiya wapandele kulinga vyuma vyalikumiyiye mwafwa walithingile mu lithzina lya Yehova Njambi. (2 Mithzi. 36:13) Oloni Zendekiya wapokwele chikumiyo chalikumiyiye na vaka-Mbambilone ha kukalomba vukwathi kuli vaka-Ingito.—Ezeki. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Chikulahetho muka chije chapwa chakama manene kutuvakana vyoshe? (b) Kulikundika kwetu kunapande kutushongangeya kulinga vika mu kuyoya kwetu kwa litangwa na litangwa?

11 Yehova akatuthzivi mutukakulahetha kulinga vyuma vimo. Wamona vikulahetho vitukalingi kupwa vya theho, ngechi tunapande kuvishulithilila mangana tumuthzivithe kuvwaha ku mbunge. (Myatho 76:11) Chikulahetho chakama manene kutuvakana vikulahetho vyoshe vitukalingi chapwa cha kulikundika kuli Yehova. Kulikundika kwapwa kukulahetha ngwetu tupangela Yehova mu vuyoye vwetu vwoshe.

12 Twatha kuyoya vati mu kulitombola na kulikundika kwetu kuli Njambi? Vitulinga omwo tuliwana na vyetheko vyakama nevi vyavindondo vimwetha indi twamona theho ya chikumiyo chetu cha kushangathzala Yehova “thimbu yoshe.” (Myatho 61:8) Chakumwenako, nga munu umo ku vipangi nambe ku sikola alinga netu lyepe lya kutuvakanetha, tukamwetha ngwetu tuli na ‘kutolilila’ kuli Yehova ha kumuvyanena ndi? (Vithi. 23:26) Nga twakala na vavushoko vaje kuvapwile Vakaleho, kuma tukalombo Yehova ngwetu atukwathe kutwalelelaho kupwa vaka-Kilisitu va kulongwa nameme vanu vatwakala navo vombwanetha mashiko a Njambi ndi? Kuma tukathimutwiya na Tate yetu wa mwilu kwitila mu lilombelo na kukandelela ha kututwamenena na kutumwetha chithzemo chendi ndi? Tukakala na thimbu ya kutanda Mbimbiliya ha litangwa na litangwa ndi? Kuma kutwakulahethele ngwetu tulinga-linga evi vyuma ndi? Kulinga vyuma vitwalikumiyiye kumwetha ngwavo twapwa tu vaka-kwononoka. Kupanga na ntwima vipangi vya Yehova kumwetha ngwavo twamuthzema, cho lalo tunalikundika kuli ikeye mukushula. Tunapande kupangela Njambi kutundilila kwithi ya mbunge, kethi kulingila lika thenga. Kushulithilila vikulahetho vyetu kutukwatha. Kupwa va kulongwa kukatuwanetha vivethzikitho kulutwe.—Kwitu. 10:12, 13.

13. Vika vitulilongetha ku chimona cha Zakaliya cha vu 6?

13 Chimona cha Zakaliya cha vu 6 chatukwatha kumona ngwetu vaje vathzema Yehova kuvapandele kwiva na kulinga vikumiyo vya makuli. Twamono lalo ngwetu Yehova watwaleleleho kukwatha Vaisalele nameme vakevo kuvapwile va kulongwa kuli ikeye. Wathzivukile vukalu vuvaliwanene navwo omwo vakele mukati ka vitothzi vavo. Watwakelele mwanja wauvwa wa kushulithilila vikulahetho vyetu, cho lalo atukwatha tuvishulithilile. Ngila imo yanatukwathelamo inapu kutukulahetha ngwendi ololo atundithako vuvi vwoshe vuli muno mu kaye. Chimona cha Zakaliya chinatako chitukwatha tukulahele manene echi chikulahetho.

VUVI ‘VAKAVWAKA MU MWELA WAVWO UNAPANDE’

14, 15. (a) Zakaliya wamwene vika mu chimona chendi cha vu 7? (Kengeni chikupulo 2 ha liputa 21.) (b) Uje munakathzi wakele mu mutonga emanena vika, cho mwafwa vika vamufwikilililemo?

14 Munima ya kumona lije livulu lya kuthzenga lije lyapulwile, kangelo walekele Zakaliya ngwendi “kenga.” Wamwene vika mu chimona chendi cha vu 7? Wamwene “mutonga” uli na kwita. (Tandeni Zakaliya 5:5-8.) Uje mutonga wakele na “chifwiko cha kulinga na shumbu.” Omwo vafukwile chije chifwiko, Zakaliya wamwene ‘munakathzi natumbama mu mutonga.’ Kangelo wendekele ngwendi uje munakathzi wakele mu mutonga wemanenene “vuvi.” Achithinganyekeni lyova lyathzivile Zakaliya ha kumona uje munakathzi ashaka kuchapuluka muje mu mutonga mwakele. Oloni vwathi vwathi kangelo wathindikilile uje munakathzi mu mutonga na kufwikako chifwiko cha kulema. Echi chimona chilumbununa vika?

15 Echi chimona chimwetha ngwavo Yehova kakechelela vuvi vwoshe vwoshe vutwaleleleho kusholoka mukati ka vanu vendi. Akavutunditha vwathi vwathi ku vanu vendi. (1 Koli. 5:13) Vyalingile kangelo ha kufwika kuje ku mutonga vitukwatha tukulahele awa majwi.

Yehova wakwathele vanu vendi vemanene kulemetha kwa vuthunga (Kengeni palangilafu 16-18)

16. (a) Vika vyalingiwile ku mutonga mu chimona chikwavo cha Zakaliya? (Kengeni chikupulo 3 ha liputa 21.) (b) Vaje vanakathzi vavali vakele na mambava vatwalele kuli uje mutonga?

16 Zakaliya wamwene lalo vanakathzi vavali vaje vakele na mambava a ndthzili ngwe a kanyangenyange. (Tandeni Zakaliya 5:9-11.) Vaje vanakathzi valithethzele manene na uje munakathzi wakele mu mutonga. Vaje vanakathzi vapangethele mambava avo a ndthzili mu kujundula uje mutonga mwakele “vuvi.” Vautwalele kuli? Vuvi vavutwalele ku “Mbambilone.” Vika vivatwalelele uje mutonga ku Mbambilone?

17, 18. (a) Mwafwa vika kutwala “vuvi” ku Mbambalone ‘kwapandele’? (b) Tunapande kumona vati vuvi?

17 Kutwala vuvi ku Mbambalone kwapandele, ku Vaisalele va mu thimbu ya Zakaliya. Ha thimbu oyo, Zakaliya na vakwavo Vayunda vathzivukile ngwavo mu Mbambilone mwashulile vuvi. Ha litangwa na litangwa vakele na kulwa na futithi yaivi ya kulemetha tumponya ije yalithalele muje mu nganda. Chije chimona mpamo chavakwathele vakulahele ngwavo Yehova tangwa akajeletha vulombelo vwa vuthunga.

18 Chije chimona chanukithile lalo Vayunda ha chipangi chivakele nacho cha kutwalelelaho kwimanena kulemetha kwa vuthunga. Vuvi kuvakavutavetha kukovela na kukala mukati ka vanu va Yehova. Omwo vanatutavetha kukala mu munga ya Njambi ya kujela, tunapande kutwalelelaho kukala na futithi ya kujela. Tushaka kupwitha “njuvo” yetu kupwa ya kujela ndi? Mu palandaisi yetu ya ku sipilitu kumwapandele kukala vuvi.

VANU VA KUJELA VAKATHINGIMIKA YEHOVA

19. Vimona vya Zakaliya vya kukathametha vyatukundama vati matangwa ano?

19 Chimona cha Zakaliya cha vu 6 nechi cha vu 7 chili na kunyanyametha vaje vatwalelelaho kulinga vuvi na kuvanukitha ngwavo Yehova kethi kwechelela vuvi. Washaka ngwendi vangamba vendi vathzinde manene vuvi. Tate yetu wa chithzemo wa mwilu ali na kututakametha lalo kupangetha evi vimona. Nga twetheka mutwathela mwoshe kukala na futithi ije ithzivitha Njambi kuvwaha ku mbunge, cho kutukaliwana na vukalu vuje vukethzila vaka-vuvi. Oloni Yehova akatuvethzikitha. Tukawana vivethzikitho vyavingi nga tulifwita kukala na futithi ya kujela muno mu kaye kakavi. Tukulaheleni ngwetu Yehova atukwatha. Tuthzivuka vati ngwetu vulombelo vwa vuthunga vutwalelelaho kukalako muno mu kaye kakavi? Vika vimwetha ngwavo Yehova atwalelelaho kunyungilila munga yendi omwo ñavava yakama ili na kushwena muyehi? Evi vihula vakavikumbulula mu chilongetha chinatako.