1-3. 1) ¿Wiˈixë nety ja Diosë kyäjpn yajpääty ko ja Zacarías tyuuntsondaky kugajpxy? 2) ¿Tiko Jyobaa tˈanmääy ja nyax kyäjpn parë jatëgok nyijëmbitëdët?

OKPAWINMAY tuˈugë nekyxyaatsy diˈib pojjëdijtp, tuˈugë toxytyëjk diˈib ijtp kuˈajupy mä tuˈugë abëjkën ets nimajtskë toxytyëjk kyaagëdittë diˈibë kyakn extëmë siguenyë. Tyäˈädë yëˈë diˈib yajtukˈijx ja kugajpxy Zacarías (Zac. 5:1, 7-9). ¿Tiko Jyobaa duˈun ttukˈijxy? ¿Wiˈixë nety yajpäättë ja israelitëty mä tadë tiempë? Ets ¿tijaty tyam xytyukniˈˈijxëm?

² Mä jëmëjt 537 mä kyajnëm myinyë Jesus, ja yˈawäˈätspëtsëëmdë ja israelitëty jam Babilonia. Jantsy jotkujk nyayjäˈäwëdë, pes 70 jëmëjtë nety të yˈittë tsumy matsy. Tim ogäˈän, tyukˈijt tyukxoondë ko jyëmbijttë Jerusalén parë tˈagojëyäˈändë ja templë ets jam tˈawdatäˈändë Dios. Kyum jëmëjt mä 536, ta ojts tnidäjjëdë ja templë. Biiblyë jyënaˈany ko ja jäˈäyëty jantsy jotkujkë nety yajpäättë, pääty “jyantsy yax jyantsy jyojktë axtë jagambäät yajmëdooy” (Esd. 3:10-13). Per ja myëtsipëty, niˈigyë ojts nyibëdëˈëgëdë parë kyaj tnekyyajtuˈuyoˈoytyët ja potsy. Ta ja israelitëty yˈëxtëkëwäˈktë ets kyaj ojts tnekyyajtuˈuyoˈoytyë ja tuunk. Ta tniwäˈkëdë kyëˈëmduunk, tyëjkëdë jëngoj tëjkojpë ets tpëjtaktë  kyam tyuˈu. Ets ko nyajxy 16 jëmëjt mä nety të yajpëjtaˈaky ja templë yˈëjx, kyaj nety pën tnekyyajpety ja potsy. Päätyë Jyobaa tyukjamyajtsëdë parë kyaj tmëwiin tmëjotëdët ja kyëˈëmduunk ets yˈanmääyëdë parë jatëgok nyijëmbitëdët ets myëdunëdët amëk jotmëk ets xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot.

³ Pääty mä jëmëjt 520 Jyobaa tkejxy ja kugajpxy Zacarías parë ttukjamyatsäˈäny ja kyäjpn tiko nety të dyaˈˈawäˈätspëtsëmy jam Babilonia. Zacarías nyikejy “Jyobaa të tjamyetsy”. Waˈan ja israelitëty yajwinmääyëdë ko oyë nety të tjäˈäytyëgooynyëdë tijatyë Jyobaa tukmëduunëdë, yëˈë kyaj nety të jyaˈaytyëgoyëdë (käjpxë Zacarías 1:3, 4). * Dios tsuj yajxon tyukwandakëdë ko pudëkëyanëdëbë nety parë jatëgok tmëdundët extëm yëˈë ttsoky. Ets nan ojts tyukjaygyukëdë ko net tkupëkäˈäny pën mëduunëdëp amumduˈukjot. Min nˈokˈijxëm ja myëdëdujkpë etsë myëjëxtujkpë diˈibë Zacarías yajtukˈijx, wiˈix ja israelitëty pyudëjkëdë ets wiˈix nanduˈun mbäät xypyudëjkëm.

4. 1) ¿Ti yajtukˈijxë Zacarías mä ja myëdëdujk pëkypyë? 2) ¿Ti yˈandijpy ko ja nekyxyaatsy majtskˈaduˈum jyaˈayëty?

⁴ Zacarías kapitulo 5, yëˈë nyimaytyaktsoˈompy ko yajtukˈijxy tuˈugë nekyxyaatsy diˈib yeny naa 9 metrën ets myëjwiinëty naa 4 metrë ja kujkm (käjpxë Zacarías 5:1, 2). * Yaˈptëy ja nekyxyaatsy, listë parë yajkäjpxäˈäny. Winduuy ets ëxkëˈëy jyaˈayëty (Zac. 5:3). Ja nekyxyaatsy jeˈeyë ijty yajjäˈäy tukˈaduˈum. Pääty ko majtskˈaduˈum jyaˈayëty, yëˈë yˈandijpy ko jëjpˈam diˈib myaytyakypy. Pes yëˈë nety nyigajpxypy wiˈix yajtukumëdowäˈändë.

5, 6. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixy oy ti jäˈäy tton tmaatsët?

⁵ (Käjpxë Zacarías 5:3, 4). * Niˈamukë jäˈäy kyuentëkëyakäˈändë Dios windum. Per mas niˈigyë pënaty mëduunëdëp, jaˈko yëˈë mënëjkxëbë xyëëw. Nnijäˈäwëm ko kyaj yˈoyëty nmaˈtsëm, mët ko yaˈˈaxëˈkëbë Diosë xyëëw (Prov. 30:8, 9). Näägë jäˈäy wyinmaytyë ko kyaj wyiˈixëty nmaˈtsëm pën jam tiko duˈun nˈadëtsëm. Per kyaj tyëyˈäjtënëty, pes ja diˈib maˈtsp, yëˈë jëjpˈam pyëjtakypy ja jukyˈäjt madakën ets kyaj dyuˈunëtyë Dios, ja xyëëw ets ja yˈanaˈamën.

⁶ Zacarías 5:3, 4 jyënaˈany ko ja käjpxpojkën tyëkëyaˈany mä “ja maˈtspë jyëën tyëjk” ets jam wyëˈëmäˈäny parë yajkutëgoyaˈanyëty. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa mbäät dyajnidëˈkxy ets tpayoˈoy oytyim diˈibëtyë poky kaytyë diˈib tyuumpy ja Dios mëduumbë. Mbäät tuˈugë jäˈäy ti tkuyuˈutsy mä kuduunk justisë, mä wyindäj wyintsën, mä mëjjäˈäytyëjk o mä tyääk tyeety, per kyaj mbäät tkuyuˈutsy Jyobaa windum, diˈib yajnidëˈkxaampy oy ti jäˈäy tton tmaatsët (Eb. 4:13). Niˈamukë Dios mëduumbë jantsy jotkujk nnayjäˈäwëm ko nyajpatëm mëdë jäˈäyëty diˈib “tukëˈëyë” tyuundëp tëyˈäjtën myëët (Eb. 13:18).

7. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyënaˈany ja nekyxyaatsy diˈibë Zacarías yˈijx?

⁷ Jyobaa axëëk yajnayjawëty ko ndoˈon nmaˈtsëm oytyim tiijëty. Pääty jantsy oy ko të nnijäˈäwëmë yˈanaˈamën etsë net nmëmëdoˈowëm parë njukyˈäjtëm extëm mbäädë xyëëw myëjpëtsëmy. Net kyaj Dios xytyukkumëdoˈowëm  extëm ttukumëdowäˈäny pënaty tsojkëngyëjxm kyaj myëmëdoyëty.

8 ¿Ti yˈandijpy tuˈugë wandakën?

⁸ Mä ja nekyxyaatsy nan nyigajpxy wiˈix yajtukumëdowäˈäny ko pën andakëngyëjxm ti twandaˈaky xyëëwgyëjxmë Jyobaa (Zac. 5:4). Ko yajtuny tuˈugë wandakën, yëˈë mä yajnigajpxy diˈib ok jantsy yajtunäämp o diˈib kyaj nyekyyajtunäˈäny.

9, 10. ¿Diˈibë wandakën kyaj tkuytyuunyë Sedequías?

⁹ Kyaj yˈoynyatiijëty ko ti nwandakëm xyëëwgyëjxmë Jyobaa. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë Sedequías, diˈib ak anaˈam jam Jerusalén. Yëˈë ojts ttunyë wandakën xyëëwgyëjxmë Jyobaa ko tmëmëdowäˈäny ja rey diˈib Babilonia. Per ojts “tukxiˈiky ja kajpxytyuˈunën”, päätyë Dios jyënany ko jam yˈoogäˈäny Babilonia (Ezeq. 17:16, Tios yˈaaw yˈayuk).

¹⁰ Jyobaa yˈawijxypyë nety etsë Sedequías tkuytyunët ja wyandakën diˈib tyuun xyëëwgyëjxmë Dios (2 Crón. 36:13). Per kyaj tkuytyuuny extëmë nety të twandaˈaky ets tˈamdooyë naybyudëkë ja Egipto jäˈäyëty parë yˈawäˈätspëtsëmët mä ja Babilonia jäˈäyëty. Pääty kyaj nyekytsyobaty diˈibë nety të twandaˈaky (Ezeq. 17:11-15, 17, 18).

11. ¿Diˈibë wandakën niˈigyë jëjpˈam?

¹¹ Jyobaa nan myëdoopy tijaty tyam ndukwandakëm ets myëjpëjtakypy, pääty tsyokyëty nguytyuˈunëm parë xykyupëjkëm (Sal. 76:11). Nitii wandakën duˈun kyamëjëty extëm ko nnaywyandakëm mä Dios. Ko nnaytyukëdëjkëmë Jyobaa, ta ndukwandakëm ko nmëdunäˈänëm oy ti xyjäjt xykyëbajtëm.

12. ¿Wiˈixë net mbäät njukyˈäjtëm tuˈuk tuˈugë xëëw ko të nnaywyandakëm mä Jyobaa?

¹² ¿Wiˈix nyaˈˈadujkëm ja wandakën diˈib të nduˈunëm mä Jyobaa? Extëm nwinguwäˈkëmë jotmay “tuˈuk tuˈugë xëëw”, oy myëjwiin kyajaajëty o kyaj, ja nyajnigëxëˈëgäˈänëm pën nguytyuˈunëm extëmë Jyobaa ojts ndukwandakëm (Sal. 61:8). Extëm nˈokpëjtakëm, ti mdunaampy ko pën mˈanax mˈamayëdët mä mëduny  o mä mˈeskuelë, ¿mmëjpëjtäˈägaampy wiˈix mˈanëˈëmxëty o yëˈë mmëmëdowaambyë Jyobaa? (Prov. 23:26). O pën mä mfamilyë mijts naytyuˈuk mDiosmëduump, ¿mˈamdowaambyë Jyobaa nyaybyudëkë parë xëmë mjäˈäyˈatët extëmë oybyë Dios mëduumbë? Oy diˈibë jotmay xypyäädët, ¿mmoobyë dyoskujuyëmë Jyobaa tuˈuk tuˈugë xëëw mët ko mtsokyëty ets mduˈumoˈoyëty? ¿Mjuˈtypyë tiempë parë xykyajpxyë Biiblyë tuˈuk tuˈugë xëëw? Ko ojts nnaywyandakëm mä Jyobaa, duˈunxyëp extëm ojts nˈanmäˈäyëm ko ndunäˈänëm tukëˈëyë tyäˈädë, diˈib yˈandijpy ko xëmë nmëmëdowäˈänëm. Ko nmëduˈunëm nuˈun nmadakëm, ta ndukˈijxëm ko ntsojkëm ets ko amumduˈukjot të naytyukëdëjkëm. Pääty yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja Diosë tyuunk. Etsë Dios wyandakypy ko xykyunuˈkxäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky pën xëmë nmëmëdoˈowëm (Deut. 10:12, 13).

13. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä ja myëdëdujkpë diˈibë Zacarías yˈijx?

¹³ Mä ja myëdëdujkpë diˈibë Zacarías yˈijx, yëˈë xypyudëjkëm parë njaygyujkëm ko pën ntsojkëmë Jyobaa, ta kyaj nmaˈtsëm ets kyaj ndukxikëm ja wandakën. Nan yëˈë xytyukˈijxëm ko Dios kyaj tjäˈäytyëgooy ja israelitëty oy tyëgooytyë. Pes jyaygyujkë ko xitsoo yatsoo ja myëtsipëty diˈib yajtëgoyanëdëp. Jyobaa xëmë tkuytyunyë wyandakën, duˈun xymyoˈoyëmë ijxpajtën parë nanduˈun nguytyuˈunëm ja ayuk. Ets mbäät nˈijtëm seguurë ko xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm. Tuk pëky wiˈix xypyudëjkëm, yëˈë ko xyjyotkujkmoˈoyëm ko tim tsojk dyajjëjptëgoyaˈanyë axëkˈäjtën yä Naxwiiny. Tyäˈädë nnijawëyäˈänëm mä ja myëjëxtujk pëkyë diˈib yajtukˈijxë Zacarías.

14, 15. 1) ¿Ti yajtukˈijxë Zacarías mä ja myëjëxtujkpë? (Ixë myëmajtskpë dibujë mä tsyondaˈaky). 2) ¿Ti yˈandijpy ja toxytyëjk diˈib ijtp abëjkënyoty? 3) ¿Ets tiko ja anklës tkuˈajujpy ja toxytyëjk?

¹⁴ Ko netyë Zacarías të yajtukˈixy ja nekyxyaatsy, ta tuˈugë anklës yˈanmääyë: “Koowëˈëk tunë mayˈäjtën”. ¿Ti yˈijx mä ja myëjëxtujkpë? “Yëˈë tuˈugë efá gijpxën” o tuˈugë abëjkën mä ijty tijaty yajkijpxy (käjpxë Zacarías 5:5-8). * Tyäˈädë abëjkën yëˈë yˈajupˈäjtypyë “plomë” ets ko yaˈˈagëëytyuty, ta Zacarías tˈijxy ko “tapë nety tuˈugë toxytyëjk yˈuˈunyë”. Ta ja anklës tyukmëtmaytyakë ko yëˈë yˈandijpy “ja axëkˈäjtën”. Nˈokwinmäˈäyëm wiˈixë Zacarías axëëk nyayjäˈäwë ko tˈijxyë tyäˈädë toxytyëjk jyapëtsëmäˈäny. Per ja anklës ta netyë jatëgok ojts tkudijë ets tkuˈajujpy mët ja yˈajup diˈib jantsy jeˈemtsy. ¿Ti tyäˈädë yˈandijpy?

¹⁵ Tuk pëky, yëˈë ko Jyobaa kyaj tnasˈixëyaˈany ets jyapˈatëdë axëkˈäjtën mä kyäjpn. Pën jap ti axëkˈäjtën tˈixy, netyë dyajjëgaˈagäˈäny (1 Kor. 5:13). Yëˈë diˈib ja anklës yaˈijxë ko netyë tkuˈajujpy ja toxytyëjk.

16. 1) ¿Wiˈix jyajty ja abëjkën diˈib yajtukˈijxë Zacarías? (Ixë myëdëgëëkpë dibujë mä tsyondaˈaky). 2) ¿Mä ojts tmënëjkxë ja abëjkën ja nimajtskpë toxytyëjk diˈib ak tamë kyakn?

¹⁶ Ok, ta kyëxëˈky nimajtskë toxytyëjk mëdë kyakn diˈib jantsy mëkaty extëmë siguenyë (käjpxë Zacarías 5:9-11). * Tyäˈädë toxytyëjkëty kyaj dyuˈunˈattë extëm ja diˈib abëjkënyoty yajpatp diˈib yajtijp “axëkˈäjtën”. Ta Zacarías tˈijxy ko tmëgaagëˈktë ets ojts tmënëjkxtë mët ja kyakn diˈib jantsy mëkaty. Per ¿mä tmënëjkxtë ja toxytyëjk? “Mä nyaxwinyëdë Sinar” o Babilonia. ¿Tiko?

17, 18. 1) ¿Tiko “nyitëkëty yˈitët” jam Babilonia “ja axëkˈäjtën”? 2) ¿Ti mbäät nduˈunëm niduˈuk niduˈuk parë kyaj jyaˈˈatëdë axëkˈäjtën?

 ¹⁷ Ja israelitëty diˈib jukyˈäjttë mä tadë tiempë, jyaygyujkëdë tiko nety yˈoyëty yajmënëjkxët “ja axëkˈäjtën” jam Sinar o Babilonia. Pes jamë nety të jyukyˈattë ets nyijäˈäwëdëp wiˈixë nety jamë jäˈäy axëëk yˈit tsyëënëdë ets tˈawdattë kanäägë dios, ets të nety mëk nyaygyuentˈatëdë parë kyaj nyinaxëdët extëmë jäˈäy jyukyˈattë. Pääty mbäädë nety dyajtëyˈäjtëndëkëdë ko ak yëˈë jamë jäˈäy tyuundëbë axëkˈäjtën. Ko duˈunë Zacarías yajtukˈijxy, seguurë ko ojts myëjääwmoˈoyëdë, pes duˈunë Jyobaa tyuknijäˈäwëdë ko wäˈätsë nety dyaˈitäˈäny ja kyäjpn.

¹⁸ Diˈib yajtukˈijxë Zacarías, nan yëˈë tukjamyajtsëdë ja israelitëty ko tsojkëp nyaygyuentˈatëdët parë kyaj dyaˈˈaxëëgëdët ja Diosë kyäjpn. Pesë axëkˈäjtën kyaj mbäät yajnaˈixy mä Diosë kyäjpn ets kyaj yajnaˈixäˈäny. Jyobaa yëˈë të xymyëjwoˈowëm mä nyax kyäjpn diˈib wäˈäts mä njäˈäwëm ko xytsyojkëm ets xykyuentˈäjtëm. Per niduˈuk niduˈuk nikëjxmˈäjtëm parë nyaˈijtëm wäˈäts. ¿Ndunäˈänëm duˈun? Nitii axëkˈäjtën mbäät kyatëkë mä Diosë kyäjpn.

19. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm tijatyë Zacarías yajtukˈijx?

¹⁹ Diˈibë Zacarías yajtukˈijx mä ja myëdëdujkpë etsë myëjëxtujkpë, yëˈë yajtukˈawäˈänëdëp wiˈix tkumëdowäˈändë pënaty tyuundëp diˈib kyaj yˈoyëty. Nan yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa kyaj tnaˈixyë axëkˈäjtën, ets ko ninuˈun nmëduˈunëm, tsojkëp nˈaxëkˈijxëm. Per nan yëˈë xytyukˈijxëm ko pën nduˈunëmë mëjääw parë Jyobaa xytyukjotkëdakëm, nëjkxëp xyˈijxˈijt xykyuentˈäjtëm ets xykyunuˈkxëm ets kyaj nëjkx xytyuknikäjpxpajtëmë ayoˈon. Nan seguurë nˈijtëm ko xypyudëkëyäˈänëm parë wäˈäts njukyˈäjtëm mä tyam jyaˈˈatyë axëkˈäjtën. Per ¿tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Diosë kyäjpn kyaj jyëjptëgoyaˈany, ets ko Jyobaa kyuwäˈänaampy tyamë kyäjpn mä tyim tsondäˈäganë ja mëj ayoˈon? Tyäˈädë yaˈˈatsoowëmbitäˈäny mä jatuˈukpë artikulo.