1-3. (1) Ta ko rar wal̦o̦k ñan armej ro an Jeova ilo iien eo Zekaraia ear jino rũkanaan? (2) Etke Jeova ear kajjitõk ippãn armej ro an bwe ren ‘jepl̦aak ñan ippãn’?

 BOKIN Zekaraia ej kwal̦o̦k kõn jet pijen ko rekabwilõñlõñ. Ej kwal̦o̦k kõn an juon bok lemlem kãlo̦k imejatoto, an juon kõrã pãd ilowaan juon iep, im an ruo kõrã me ewõr ippãerro pein bao ãinwõt pein bao stork kãlo̦k imejatoto. (Zk. 5:1, 7-9, UBS) Etke Jeova ear kwal̦o̦k pijen kein rekabwilõñlõñ ñan rũkanaan in an? Ta ko rar wal̦o̦k ñan RiIsrael ro ilo kar tõre eo? Im ewi wãween an pijen kein an Zekaraia jelõt kõj ilo raan kein?

² Ilo kar iiõ eo 537 m̦okta jãn Christ, ear juon iien ekalañlõñ ñan armej ro an Jeova. Ãlikin 70 iiõ in aer kar jipo̦kwe, rar anemkwõj jãn ium̦win maroñ eo an Babil̦on. Rein rar lukkuun m̦õn̦õn̦õ im lañlõñ im rar jino bar kalõk tampel̦ eo ilo Jerusalem im kabuñ ñan Jeova. Ilo iiõ eo 536 m̦okta jãn Christ, ear dedel̦o̦k aer kõm̦m̦ane pedpedin tampel̦ eo. Kõn aer lañlõñ ilo iien in, ear ‘l̦ap ainikien aer lam̦õj, im armej ro rettol̦o̦k remaroñ kar roñ.’ (Ezra 3:10-13, UBS)  Ijoke, ear l̦apl̦o̦k wõt an ro jet jum̦aik aer kalõke tampel̦ eo. Innem kõn an kar RiIsrael ro ebbeer kõn mãlejjoñ ko rellõñ rar iiooni, rar bõjrak jãn aer kalõke tampel̦ eo im rar jino m̦ad kake m̦õko im̦weer im jikin kallib ko aer. Joñoul jiljino iiõ tokãlik, ejjañin kar dedel̦o̦k tampel̦ eo an Jeova. Kõn men in, kar aikuj kakeememeje RiIsrael ro bwe ren jepl̦aak ñan ippãn Jeova im bõjrak jãn aer likũt kõn̦aan ko aer bwe ren men ko m̦oktata ilo mour ko aer. Jeova ear kõn̦aan bwe ren jepl̦aak ñan ippãn im kabuñ ñane ilo kijejeto im peran.

³ Ilo iiõ eo 520 m̦okta jãn Christ, Anij ear jilkinl̦o̦k Zekaraia, rũkanaan eo an, ñan jipañ armej ro keememej unin An kar kanemkwõj er jãn ium̦win maroñ eo an Babil̦on. Ãt eo etan Zekaraia ej mel̦el̦ein, “Jeova Ej Keememej,” im men in ear kaalikkare juon men em̦ool. Eñin bwe meñe RiIsrael ro rar mel̦o̦kl̦o̦ke wãween an kar Jeova lo̦mo̦o̦ren er, ak Jeova ear keememej wõt er. (Riit Zekaraia 1:3, 4.) Jeova ear kallim̦uri er bwe enaaj jipañ er ñan bar kõjepl̦aaktok kabuñ eo erreo. Bareinwõt, ear kakkõl er bwe el̦aññe renaaj kabuñ ñane kõn juon bõro ejjab m̦ool, innem ejjãmin anlo̦ke an men in wal̦o̦k. Jen kiiõ lale ewi wãween an kar Jeova kõm̦akũt bũrueer bwe ren maroñ kõm̦m̦an oktak, ikijjeen pijen eo kein kajiljino im kein kajiljilimjuon an Zekaraia. Bareinwõt, ta ko kõj ilo raan kein jemaroñ katak jãn pijen kein?

4. Ta eo Zekaraia ear loe ilo pijen eo an kein kajiljino, im etke kar je ennaan eo ilo jait ko ruo ilo bok lemlem eo? (Jouj im lale pija eo kein kajuon ilo jinoin katak in.)

⁴ Jinoin jebta 5 ilo bokin Zekaraia ej kwal̦o̦k kõn juon pijen ekabwilõñlõñ. (Riit Zekaraia 5:1, 2, UBS.) Zekaraia ej loe juon bok lemlem 30 ne aetokan im 15 ne depakpakin ej kãlo̦k imejatoto. Bok lemlem in epel̦l̦o̦k im ewõr juon ennaan kar je ilowaan. Ennaan in ej kwal̦o̦k kõn juon naanin ekajet im kar je ilo tum̦aan im tulikin bok lemlem in. (Zk. 5:3, UBS) Ekkã an armej jeje ilo juon wõt jait ilo bok lemlem ko, bõtab kar je ennaan eo ilo jait ko ruo ilo bok lemlem in. Men in ej kaalikkar joñan an aorõk ennaan in.

5, 6. Ta l̦õmn̦ak eo an Jeova kõn jabdewõt wãween ko̦o̦t?

⁵ Riit Zekaraia 5:3, 4, UBS. Armej otemjej renaaj aikuj uwaak ñan Jeova kõn kõm̦m̦an ko aer, el̦aptata armej ro an Jeova kõnke rej pãlõk ak jutak kõn ãt eo etan. Ro rej yokwe Anij rej kile bwe juon eo ej ko̦o̦t ilo jabdewõt wãween, enaaj kananaik etan Anij eo aer. (JK. 30:8, 9) Jet rej l̦õmn̦ak bwe ejjab nana ñan ko̦o̦t el̦aññe ekkar unin aer kõm̦m̦ane men in. Bõtab, jekdo̦o̦n taunin an juon armej ko̦o̦t, meñe ej l̦õmn̦ak ejjab nana, ak ilo an ko̦o̦t ej kaalikkar bwe ej arõk m̦weiuk, kõnke ej likũt kõn̦aan ko an make m̦okta jãn Jeova. Ejjab kaorõke kien eo an Anij, im ej kõjekdo̦o̦n Jeova kab ãt eo Etan.

⁶ Kwõj ke lo an bokin Zekaraia 5:3, 4 (UBS) ba bwe ‘binikko̦o̦l enaaj buñ ioon im̦õn rũko̦o̦t otemjej . .  . [im] enaaj pãdwõt im̦õko im̦weer im kanooj ko̦kkuri’? Ealikkar bwe Jeova emaroñ kajedmatmate im ekajete jabdewõt jãn ibwiljin armej ro an me rej kõm̦m̦ani men ko renana. Meñe juon ej ko̦o̦t im emaroñ n̦ooje men in ej kõm̦m̦ane jãn bwilijmããn̦ ro, ro ej jerbal ippãer, em̦m̦aan ro rej lale eklejia, ak rũtto ro jinen im jemãn, ijoke ejjab maroñ n̦ooje men in jãn Jeova. Anij ej naaj wõt kajedmatmate aolep ro rej ko̦o̦t. (Hi. 4:13) Em̦m̦an ñe jej aetõle ro rej lukkuun kõjparok im kate er bwe ren m̦ool ilo ‘men otemjej’!​—Hi. 13:18.

7. Ewi wãween bwe jen el̦l̦ã jãn binikko̦o̦l eo an bok lemlem eo ej kãlo̦k imejatoto?

⁷ Jeova edike jabdewõt wãween ko̦o̦t. Jej watõk bwe ej juon jeraam̦m̦an ñan ad mour ekkar ñan kien ko an Jeova kõn ta ko rejim̦we  im ta ko rebõd, im ñan mour ilo wãween eo eban kananaik ãt eo etan. Ilo ad ãindein, jenaaj maroñ el̦l̦ã jãn ekajet eo an Jeova n̦ae ro rej rupe kien eo an.

8-10. (1) Ta mel̦el̦ein ñe juon ej kallim̦ur ak kajje? (2) Ta kallim̦ur eo Kiiñ Zedekaia ear jab kõjparoke?

⁸ Ennaan eo kar je ilo bok lemlem eo ej kãlo̦k imejatoto, ej bareinwõt kwal̦o̦k juon naanin kakkõl ñan ro ‘eriab aer kallim̦ur ilo etan Anij.’ (Zk. 5:4) El̦aññe juon ej kallim̦ur ak kajje, ej kaalikkar bwe men eo ej ba em̦ool, im ej kallim̦ur bwe enaaj kõm̦m̦ane ak jab kõm̦m̦ane juon men.

⁹ El̦ap an aorõk ñe juon ej kallim̦ur ilo etan Jeova. Eñin men eo kiiñ eo ãliktata ilo Jerusalem ear kõm̦m̦ane. Zedekaia ear kallim̦ur ilo etan Jeova bwe enaaj kõttãiki wõt ñan kiiñ eo an Babil̦on. Bõtab, Zedekaia ear jab kõjparoke kallim̦ur in an. Kõn men in, Jeova ear ekajete im ba naan kein: “Ãinwõt Ij mour, . . . [Zedekaia] enaaj mej ilo Babil̦on, ilo aelõñ an kiiñ eo ear kairooj e bwe en kiiñ, im eo, kallim̦ur eo an ear kõjekdo̦o̦ne, im bujen eo an ear rupe.”​—Ezk. 17:16.

¹⁰ Kiiñ Zedekaia ear kõm̦m̦an kallim̦ur ilo etan Jeova, im Jeova ear kõn̦aan bwe en m̦ool ñan kallim̦ur in an. (2 Kr. 36:13, UBS) Bõtab ijello̦kun an Zedekaia kajejjet kallim̦ur in, ear kajjitõk jipañ ippãn aelõñin Ijipt ñan kanemkwõje jãn ium̦win maroñ eo an Babil̦on.​—Ezk. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (1) Ta kallim̦ur eo eaorõktata iaan aolep kallim̦ur ko jej kõm̦m̦ani? (2) En kar ewi wãween an kallim̦ur eo ad ñan Jeova jelõt mour ko ad kajjojo raan?

¹¹ Jeova ej bar roñjake kallim̦ur ko jej kõm̦m̦ani. Kallim̦ur ko ad relukkuun aorõk ippãn, im jej aikuj kajejjeti bwe en maroñ buñbũruon ippãd. (Sam 76:11) Iaan aolep kallim̦ur ko ad, kallim̦ur eo eaorõktata ej pepe eo ad ñan wũjlepl̦o̦k mour ko ad ñan  Jeova. Ñe juon ej wũjlepl̦o̦k mour eo an ñan Jeova, ej kallim̦ur bwe enaaj karejar ñane jekdo̦o̦n ta.

¹² Ewi wãween ad maroñ kam̦oole kallim̦ur eo ad ñan Jeova? Ilo ad jutak pen ñe jej iioon mãlejjoñ ko reddik ak rel̦l̦ap “raan otemjej,” jej kaalikkar joñan an kajoor jem̦jerã eo ad ippãn Jeova. (Sam 61:8, UBS) Ñan waanjoñak, ñe juon ej kattoojoj ñan kõj ilo jikin jerbal ak jikin jikuul̦, jenaaj ke kaalikkar bwe jej kaorõkl̦o̦k ial̦ ko an Jeova im el̦l̦o̦k jãn armej eo? (JK. 23:26) Ak ñe jej jokwe ippãn baam̦le eo ad im rejjab karejar ñan Jeova, jej ke kajjitõk ippãn Jeova bwe en jipañ kõj ñan kwal̦o̦k wõt m̦wilin Kũrjin meñe rejjab kwal̦o̦k wãween kein? Jej ke jar ñan Jemãdwõj ilañ kajjojo raan im kam̦m̦oolole kõn an bõktok kõj ñan ium̦win tõl eo an im kõn an yokwe kõj? Jej ke kõm̦m̦an ad iien ñan riit Baibõl̦ kajjojo raan? Ilo m̦ool, men kein rej men ko jaar kallim̦ur in kõm̦m̦ani ke jaar ajel̦o̦k mour ko ad ñan Anij. Ñe jej pokake e im kõmaatl̦o̦k ad ñane, jej kaalikkar ad yokwe e im bwe jej lukkuun armej ro an. Innem ad kabuñ ñane ejjab juon m̦anit bajjek, ak ej wãween ad mour. Enaaj wõr tokjãn ñan kõj ñe jej kõjparoke kallim̦ur eo ad. Ilo ad tiljek ñan Jeova, men in enaaj tõll̦o̦k kõj ñan bõk juon ilju im jekl̦aj eo em̦m̦an.​—Dt. 10:12, 13, UBS.

13. Ta ko jej katak jãn pijen eo kein kajiljino an Zekaraia?

¹³ Pijen eo kein kajiljino an Zekaraia ej jipañ kõj ñan kile bwe ro rej yokwe Jeova rejjab aikuj bõk kun̦aaer ilo jabdewõt wãween ko̦o̦t im rejjab aikuj rupe kallim̦ur ko aer. Bareinwõt, jej katak bwe meñe RiIsrael ro rar likjab im kõm̦m̦an bõd, ak Jeova ear kõjparok wõt kallim̦ur eo an im jab ilo̦k jãn er. Jeova ear mel̦el̦e kõn wãween ko reppen rar iiooni jãn rũkõjdat ro ipel̦aakier. Ej likũt juon joñak em̦m̦an ñan kõj ilo an kõjparok kallim̦ur ko an, im enaaj jipañ kõj bwe jen bareinwõt kõjparok kallim̦ur ko ad. Juon wãween ej jipañ kõj ej ilo an letok juon kõjatdikdik kõn ilju im jekl̦aj eo em̦m̦anl̦o̦k. M̦õttan jidik enaaj kõjem̦l̦o̦k nana otemjej iaolepen lal̦ in. Pijen eo tok juon an Zekaraia enaaj kaalikkare men in.

14, 15. (1) Ta eo Zekaraia ej loe ilo pijen eo kein kajiljilimjuon? (Jouj im lale pija eo kein karuo ilo jinoin katak in.) (2) Ta eo kõrã eo ilowaan iep eo ej kõkkar kake, im etke enjel̦ eo ear kili iep eo im kapene?

¹⁴ Ãlikin an kar Zekaraia loe bok lemlem eo ej kãke, juon enjel̦ ear jiroñe bwe en “reilo̦k im lale men eo ej wal̦o̦ktok kiiõ!” Ta eo pijen eo an kein kajiljilimjuon enaaj kwal̦o̦k ñane? Ke Zekaraia ej reilo̦k, ej loe juon iep. (Riit Zekaraia 5:5-8, UBS.) Mejãn iep in ear kõm̦m̦an jãn lead. Ke kar kõpel̦l̦o̦ke, Zekaraia ej loe “juon kõrã [ej] jijet ilowaan.” Enjel̦ eo ear kõmel̦el̦e im ba bwe kõrã in ej “tarrin men ko renana.” Baj pijaik m̦õk an Zekaraia ilbõk im mijak ke kõrã in ej kajjioñ diwõj! Kõn men in, enjel̦ eo ear m̦õkaj im iuunl̦o̦k kõrã in ñan lowaan iep eo, im ear kili im kapene kõn juon mãj eddo. Ta mel̦el̦ein pijen in?

¹⁵ Pijen in ej kaalikkar bwe Jeova ejjãmin kõtl̦o̦k an wal̦o̦k jabdewõt kain men enana ibwiljin armej ro an. Ñe ej loe juon men enana, enaaj m̦õkaj im jol̦o̦ke. (1 Ko. 5:13) Enjel̦ eo ilo pijen eo ear kaalikkare men in ke ear m̦õkaj im kili iep eo kõn juon mãj eddo.

16. (1) Ta eo Zekaraia ear loe an wal̦o̦k ñan iep eo? (Jouj im lale pija eo kein kajilu ilo jinoin katak in.) (2) Ia eo kõrã ro ruo ewõr aerro pein ekkãke rar bõkl̦o̦k iep eo ñane?

¹⁶ Kiiõ pijen eo ear kwal̦o̦k kõn ruo kõrã im ewõr aerro pein ekkãke ko rekajoor ãinwõt pein bao stork. (Riit Zekaraia 5:9-11, UBS.) Kõrã rein ruo rar lukkuun oktak jãn kõrã eo ilowaan iep eo! Kõn an kar kajoor pein ekkãke ko aerro, erro kar kotake iep eo me kõrã eo ej “tarrin men ko renana” ej pãd ilowaan. Innem ia eo rar bõkl̦o̦k ñane? Rar bõkl̦o̦ke  ñan “ãne in Sainar,” ak ilo Babil̦on. Ak etke rar bõkl̦o̦k iep in ñan Babil̦on?

17, 18. (1) Etke Sainar ekar juon jikin ekkar ñan bõkl̦o̦k men ko renana? (2) Ta eo jej aikuj in kate kõj ñan kõm̦m̦ane?

¹⁷ RiIsrael ro ilo raan ko an Zekaraia rar jel̦ã etke Sainar ej jikin eo ekkar ñan bõkl̦o̦k “men ko renana.” Zekaraia im RiJu ro jet remaroñ kar kam̦oole bwe Babil̦on ekar juon jikin eobrak kõn nana. Kõnke rar jokwe ilo jikin in me armej ro ie rar kõm̦m̦ani m̦anit ko rettoon im kabuñ ñan ekjab, rar aikuj kate er kajjojo raan ñan kõjparok er jãn wãween kõm̦m̦an im l̦õmn̦ak ko an armej ro ie. Kõn men in, pijen in emaroñ kar kõkajoor er kõnke ear kaalikkar im kam̦ool bwe Jeova enaaj kõjparok wõt kabuñ eo an bwe en erreo!

¹⁸ Pijen in ear bar kakeememej RiJu ro bwe ej aer eddo ñan kõjparok wõt bwe aer kabuñ en erreo. Men ko renana rejjab aikuj in del̦o̦ñ ibwiljin armej ro an Jeova, im jejjab aikuj kõtl̦o̦k bwe men in en wal̦o̦k. Ilo raan kein, Jeova ear bõktok kõj ñan ilowaan doulul in an erreo, ijo jemaroñ lo yokwe eo an im bõk kõjparok jãne. Kõn men in, ej ad eddo ñan kõjparok bwe en erreo wõt doulul in an. Jej ke jek ilo bũruod bwe jenaaj kõjparok wõt bwe ‘m̦weo im̦õd’ en erreo? Jabdewõt kain men ko renana rejjab aikuj pãd ilo pedetaij eo ilo kõkkar.

19. Ta ko pijen ko an Zekaraia rej kaalikkar ñan kõj ilo raan kein?

¹⁹ Pijen eo kein kajiljino im kein kajiljilimjuon an Zekaraia, rej kakkõle ro rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo aer kõm̦m̦ani men ko renana. Men in ej kaalikkar bwe Jeova ejjãmin kõtl̦o̦k an men ko renana wõnm̦aanl̦o̦k wõt im wal̦o̦k. Ro rej karejar ñane, rej aikuj dike men ko renana. Pijen kein rej bar kõkajoor kõj kõnke rej kaalikkar bwe el̦aññe jej kate kõj ñan kabuñbũruon Jemãdwõj ilañ, innem ejjãmin kõtl̦o̦k bwe jen pãd ium̦win lia, ak enaaj kõjparok im kõjeraam̦m̦an kõj. Jekdo̦o̦n ñe jej mour ilo jukjukun pãd in eobrak kõn nana, ak el̦aññe jej kate kõj ñan kõjparok wõt ad erreo jenaaj jeraam̦m̦an. Jen tõmak bwe Jeova enaaj jipañ kõj ñan lo tõprak ilo men in. Bõtab, ewi wãween ad jel̦ã bwe enaaj wõnm̦aanl̦o̦k wõt kabuñ eo em̦ool ilo lal̦ in eobrak kõn nana? Ilo ad epaakel̦o̦k iien eñtaan eo el̦ap, ewi wãween ad jel̦ã bwe Jeova enaaj kõjparoke doulul in an? Jenaaj etale uwaakin kajjitõk kein ilo katak eo tok juon.