1-3. 1) ¿Kenijkatsa itstoyaj israeleuanij kema Zacarías pejki tlajtolpanextia? 2) ¿Tlake kinejki Jehová ma kichiuakaj itekipanojkauaj?

SE AMATL patlantinemi, se siuatl tsaktok ipan se chikiuitl uan omej siuamej patlantinemij ika inineltlapal kej se cigüeña. Ni eyi tlamantli tijpantiaj ipan pilamochtsi tlen kiijkuilok tlajtolpanextijketl Zacarías (Zac. 5:1, 7-9). ¿Kenke Jehová kinextilik Zacarías ni tlamantli? ¿Kenijkatsa itstoyaj israeleuanij ipan nopa tonali? ¿Kenijkatsa techpaleuia tlen Zacarías kiitak?

² Ipan xiuitl 537 a.u.J. toTeotsij itekipanojkauaj tlauel yolpajkej. Inijuantij kiskej tlen Babilonia, 70 xiuitl itstoyaj ipan nopa altepetl. Israeleuanij tlauel paktoyaj pampa tlakuepiliskiaj Jerusalén uan kikualchijchiuaskiaj teokali kampa kiueyichiuaskiaj Jehová kej kinamiki. Uan ipan 536, kema panok se xiuitl, pejkej kitlaliaj itsinpeualtil nopa teokali. Tlauel “uejka kakistiyaya” kenijkatsa inijuantij yolpakiyayaj (Esd. 3:10-13). Katli kinkualankaitayayaj pejkej kintsakuiliaj pampa amo kinekiyayaj ma kikualchijchiuakaj teokali. Israeleuanij tlauel mokuesojkej uan  ayokmo tekitikej. Pejkej mosentlaliaj kichijchiuasej ininchaj uan motlatojtokisej. Kema panok 16 xiuitl, ayokmo aka tekitiyaya ipan nopa teokali. ToTeotsij itekipanojkauaj monekiyaya ma kinilnamikilikaj achtoui Jehová kinamikiyaya ma kitekipanokaj uan amo kiachtouitlalisej tlen inijuantij kinekiyayaj. Jehová kinekiyaya sampa ma kiueyichiuakaj ika miak pakilistli uan amo ma majmauikaj.

³ Yeka ipan xiuitl 520, Jehová kititlanki tlajtolpanextijketl Zacarías ma kinilnamikiltiti itekipanojkauaj kenke kinkixtijtoya tlen Babilonia. Zacarías itoka kiijtosneki “Jehová kiilnamijki”. Uelis israeleuanij kiilnamijkej se tlamantli tlen tlauel ipati: maske inijuantij kiilkajtoyaj kenijkatsa Jehová kinpaleuijtoya, ya amo kinilkajtoya (xijpoua Zacarías 1:3, 4). Ika miak tlaiknelili toTeotsij kiniljuik kinpaleuiskia sampa ma kiueyichiuakaj kej kinamiki. Uan nojkia kiniljuik amo kuali kinitaskia tlaj amo kiueyichiuaskiaj ika nochi ininyolo. Ma tikitakaj kenijkatsa ika nopa chikuasempa uan chikompa tlamantli tlen Jehová kinextilik Zacarías, kinyololinik itekipanojkauaj ma tekitikaj chikauak. Uan nojkia ma tikitakaj tlake techmachtia.

4. 1) ¿Tlake kiitak Zacarías ipan nopa chikuasempa tlamantli tlen kinextilijkej? 2) ¿Tlake kinextia pampa ipan nopa ueyi amatl tlajkuilojtokej iixpa uan iika? (Xikita tlaixkopinkayotl 1).

⁴ Ipan capítulo 5, Zacarías kiita kejuak ipan se temiktli se tlamantli tlen amo kema kiitstoya (xijpoua Zacarías 5:1, 2). Ya kiita se ueyi amatl patlantinemi uan amo kimimilojtokej, iueueyaka chiknaui metros uan ipatlajka naui metros uan tlajko. Uan kipia tlajkuiloli iixpa uan iika (Zac. 5:3). Ipan nopa tonali san momajtoyaj tlajkuilouaj iixpa se amatl. Yeka, pampa nopa ueyi amatl tlajkuilojtoyaj iixpa uan iika kinextia nelia tlauel ipati, pampa kiijtoua kenijkatsa kintlajtolsenkauasej maseualmej.

5, 6. ¿Kenijkatsa kiita Jehová kema tlachtekij?

⁵ (Xijpoua Zacarías 5:3, 4). ToTeotsij kintlajtolsenkauas nochi maseualmej ika tlen kichiuaj. Uan ya kineki katli tijtekipanouaj kuali ma tijmajtokaj ni. Tojuantij tlauel tikikneliaj toTeotsij uan tijmatij tlaj titlachtekisej, tijsokiuisej itoka, katli eli tlauel tlatsejtseloltik (Prov. 30:8, 9). Sekij maseualmej kiijtouaj amo kenijki se tlachtekis tlaj nelia techpoloua nopa tlamantli tlen timokuiliaj. Se akajya katli tlachteki kinextia tlauel kipatiita sekinok tlamantli uan amo Jehová, itoka yon itlanauatiljuaj.

⁶ Zacarías 5:3, 4 kiijtoua toTeotsij kititlanis “tlatelchiualistli ipan ininchajchaj nochi tlen momatkej tlachtekij” uan nopaya “mokauas [...] hasta kintlamixoleuasej”. Ni kiijtosneki Jehová uelis kipannextis se tlajtlakoli tlen kichijtok se itekipanojka uan kitlajtolsenkauas. Maske se akajya uelis kitlatis tlen kichijtok iixpa katli kitekipanoua o ininixpa tekichiuanij, ueuejtlakamej o itatauaj, amo kema uelis kitlatis iixpa toTeotsij pampa ya kiijtojtok kipannextis ajkia tlachtektok (Heb. 4:13). Tojuantij tlauel tiyolpakij pampa tiitstokej ininuaya maseualmej katli kichiuaj kampeka nochipa kichiuasej tlen xitlauak (Heb. 13:18).

7. ¿Tlake moneki tijchiuasej tlaj amo tijnekij ma techpano kej ijkuilijtok ipan nopa ueyi amatl?

⁷ Jehová tlauel kualani kema se akajya tlachteki. Katli tijtekipanouaj Jehová tlauel tijpatiitaj tikixmatisej uan tijneltokasej itlanauatiljuaj, uan timonejnemiltisej kej ya kineki pampa kiampa tijueyichiuaj. Kiampa amo techtlatsakuiltisej kej katli amo kinekij kineltokasej itlanauatiljuaj.

8-10. 1) ¿Tlake kiijtosneki kema se akajya ‘tlatestigojketsaʼ? 2) ¿Tlake kiixpanok Sedequías?

⁸ Teipa, ipan nopa ueyi amatl nojkia kiijtoua tlake kinpanos katli amo kichiuaj tlen kiijtouaj maske “tlatestigojketsaj” iixpa toTeotsij (Zac. 5:4). Se akajya ‘tlatestigojketsaʼ pampa kineki kinextis nelia panok o mochijki se tlenijki. Nojkia pampa kitenkaua temachtli kichiuas se tlenijki o amo kichiuas.

⁹ Kema se akajya kiijtoua kichiuas se tlenijki uan ‘kitestigojketsa’ toTeotsij, eli se tlamantli tlen tlauel ipati. Ma tikitakaj tlake kipanok Sedequías, katli tlanauatik ipan Jerusalén. Ya ‘kitestigojketski’ Jehová kema kiijtok kikauaskia ma kiyakana tlanauatijketl tlen Babilonia. Maske kichijki nopa, ya “kiixpanok” tlen kiijtok, yeka toTeotsij kiijtok mikiskia ipan Babilonia (Ezeq. 17:16).

¹⁰ Pampa Sedequías ‘kitestigojketski’, Jehová kinekiyaya ma kichiua tlen kiijtojtoya (2 Crón. 36:13). Nopa tlanauatijketl kiixpanok tlen kiijtok uan kiiljuik tlanauatijketl tlen Egipto ma kipaleui momakixtis tlen Babilonia (Ezeq. 17:11-15, 17, 18).

11, 12. 1) ¿Tlake tlamantli tlen tlauel ipati tijtenkauiliaj toTeotsij? 2) ¿Kenijkatsa tijnextiaj nelia tijchiuaj tlen tikijtojkej kema timotemaktilijkej?

¹¹ Jehová nojkia kikaki nochi tlen tijtenkauiliaj tijchiuasej. Ya tlauel kipatiita tlen tikiljuiaj uan tojuantij kinamiki tijchiuasej tlen tijtenkauiliaj, kiampa kuali techitas (Sal. 76:11). Uan tlauel ipati kema tojuantij tijmaktiliaj Jehová tonemilis. Kema tijchiuaj nopa, tijtenkauiliaj san ya nochipa tijtekipanosej ipan nochi tonemilis.

¹² ¿Kenijkatsa tijnextiaj nelia tijchiuaj tlen tikijtojkej kema timotemaktilijkej? Tlen tijchiuaj kema tikixnamikij tlen ueli tlaouijkayotl kinextia tlaj tijtekipanouaj Jehová “mojmostla” kej tijtenkauilijkej o tlaj amo tijchiuaj tlen tijtenkajkej  (Sal. 61:8). Ma timoiljuikaj ni tlamantli: tlaj kampa titekitij o kampa timomachtiaj se akajya techixtoka o techajasi, ¿tikiljuiaj tojuantij amo tijnekij tijchiuasej tlen amo kuali uan tijnextiaj nelia tijnekij tijneltokasej Jehová? (Prov. 23:26). O tlaj san tojuantij tijtekipanouaj Jehová uan tochampoyouaj amo, ¿tikiljuiaj Jehová ma techpaleui nochipa timonejnemiltisej kej se Cristo itokilijka kinamiki kichiuas? Tlaj techpano ni o seyok tlamantli, ¿mojmostla timomaijtouaj uan tijtlaskamatiliaj Jehová pampa techiknelia uan techyakana? ¿Tijchiuaj kampeka tijpouasej Biblia mojmostla? Kema tijmaktilijkej tonemilis, tikiljuijkej Jehová tijchiuaskiaj nochi ni tlamantli. Kema tijchiuaj ni, tijnextiaj nelia tijneltokaj. Tlaj nochipa kuali tijtekipanouaj uan ika nochi toyolo tijchiuaj, tijnextisej nelia tikikneliaj uan nelia tijmaktilijtokej tonemilis. Tojuantij tijtekipanouaj toTeotsij pampa nelia techpaktia tijchiuasej nopa uan amo pampa tijnekij sekinok ma kiitakaj tijtekipanouaj toTeotsij. Tlauel techpaleuia tijchiuasej tlen tikiljuijkej, pampa toTeotsij tlauel kinteochiuas katli amo kitlauelkauaj (Deut. 10:12, 13).

13. ¿Tlake techmachtia tlen Zacarías kiitak?

¹³ Nopa chikuasempa tlamantli tlen Zacarías kiitak technextilia moneki tijchiuasej tlen tikijtouaj o tijtenkauaj uan amo kinamiki titlachtekisej. Nojkia techmachtia toTeotsij amo kinilkajki itekipanojkauaj maske inijuantij mokuapolojkej. Kikuamachiliyaya tlen kinpanoyaya pampa ininkualankaitakauaj tlauel kintetsopayayaj. Jehová nochipa kichiua tlen kitenkaua, kiampa technextilia tlake kinamiki tijchiuasej tojuantij. Uan uelis timotemachisej ya techpaleuis ma tijchiuakaj tlen tikijtouaj o tijtenkauaj. Ya kiijtojtok kitlamiltis nochi tlen amo kuali, uan ni techpaleuia ma tijchiuakaj tlen tijtenkauaj. Nopa seyok tlamantli tlen Zacarías kiitak kejuak ipan se temiktli kinextia nelia mochiuas ni.

14, 15. 1) ¿Tlake kiitak Zacarías ipan nopa chikompa tlamantli? (Xikita tlaixkopinkayotl 2). 2) ¿Tlake kiixnextia nopa siuatl katli itstok ipan chikiuitl? 3) ¿Kenke iluikaejketl nimantsi kitentsajki nopa chikiuitl?

¹⁴ Kema Zacarías kiitak nopa ueyi amatl, teipa se iluikaejketl kiiljuik: “Xiajkotlachia”. ¿Tlake kiitak ipan nopa chikompa tlamantli tlen kinextilijkej? Kiitak “se chikiuitl tlen eli se tlayejyekoli para trigo” (xijpoua Zacarías 5:5-8). Nopa chikiuitl kipixtoya “itepostsajka tlen plomo”. Kema Zacarías kitentlapok, kiitak “moseuijtok se siuatl”. Nopa iluikaejketl kiiljuik “nopa siuatl kiixnextia tlajtlakolotl uan nochi tlen axkuali”. Ximoiljui kenijkatsa kiyolmatki Zacarías kema kiitak nopa siuatl kinekiyaya kisas. Nopa iluikaejketl nimantsi sampa kikalakik uan kitentsajki nopa chikiuitl. ¿Tlake kiijtosneki tlen kiitak?

¹⁵ Ni kinextia Jehová amo kikauas se akajya ma kichiua yon se tlamantli tlen amo kuali ipan tlanechikoli. Tlaj kiita se tlamantli tlen amo kuali, nimantsi kiijkuinia (1 Cor. 5:13). Nopa iluikaejketl kinextik ni kema nimantsi kitentsajki nopa chikiuitl.

16. 1) ¿Tlake panok ika nopa chikiuitl? (Xikita tlaixkopinkayotl 3). 2) ¿Kanke kiuikaj nopa siuatl tlen itstok ipan chikiuitl?

¹⁶ Teipa kinita omej siuamej katli kipiaj inineltlapal kej se cigüeña (xijpoua Zacarías 5:9-11). Nopa siuamej amo sanse kej katli tsaktok ipan chikiuitl. Nopa omej siuamej katli kipiaj tejtetik inineltlapal kiuikaj nopa chikiuitl tlen kipia “tlajtlakolotl uan nochi tlen axkuali”. ¿Kanke kiuikaj nopa siuatl? “Ipan tlali Babilonia”. ¿Kenke nopaya kiuikaj?

17, 18. 1) ¿Kenke “nochi tlen axkuali” kiuikakej ipan Babilonia? 2) ¿Tlake moneki timosentlalisej tijchiuasej nochipa?

 ¹⁷ Zacarías uan israeleuanij kimajtoyaj kenke kiuikayayaj ipan Babilonia “nochi tlen axkuali”. Inijuantij itstoyaj ipan nopa altepetl kampa tlauel momekatiyayaj uan kinueyichiuayayaj teotsitsij, uan monejki kichiuasej kampeka amo kichiuasej kej inijuantij. Kimajtoyaj ipan nopa altepetl tlauel kichiuayayaj tlen amo kuali. Nochi tlen Zacarías kiitak tlauel kinyolchikajki pampa kimatkej Jehová amo kikauaskia ma kichiuakaj tlen amo kuali uan nochipa kiueyichiuaskiaj kej kinamiki.

¹⁸ Tlen Zacarías kiitak nojkia kinilnamikiltik judíos amo kinamikiyaya kikauasej yon se toTeotsij itekipanojka ma kichiua tlen amo kuali. Uan tojuantij nojkia amo kinamiki tijkauasej se akajya ma kichiua tlen amo kuali ipan itlanechikol. Jehová kichijtok ma tiitstokaj ipan itlanechikol tlen tlatsejtseloltik, kampa tikitaj kenijkatsa tlauel techiknelia uan techmokuitlauia. Yeka nochi kinamiki tijchiuasej kampeka amo tijkauasej yon se maseuali ma kichiua tlen amo kuali. ¿Titlapaleuiaj amo ma mochiua tlen amo kuali?

19. ¿Tlake techmachtia nochi tlen Zacarías kiitak?

¹⁹ Nopa chikuasempa uan chikompa tlamantli tlen Zacarías kiitak kejuak ipan se temiktli kinextia tlake kinpanos katli amo kichiuaj tlen xitlauak. Nojkia techmachtia Jehová tlauel amo kipaktia kema se akajya kichiua tlen amo kuali. Katli tijtekipanouaj nojkia kinamiki tijkualankaitasej tlen amo kuali. Ika tlen kiitak nopa tlajtolpanextijketl kinextia tlaj tijchiuaj kampeka tijchiuasej tlen Jehová kipaktia, uajka amo tijselisej yon se tlatelchiualistli. Ya techmokuitlauis uan techteochiuas. Uan nojkia tijmatij ya techpaleuis ma tijchiuakaj tlen kuali maske tiitstokej kampa mochiua tlen tlauel amo kuali. Uan, ¿kenijkatsa tijmatij nochipa itstosej katli kiueyichiuasej toTeotsij kej kinamiki? ¿Kenijkatsa tijmatij Jehová kimokuitlauis itlanechikol ipan ni tonali kema monechkauijtiuala nopa ueyi tlaijiyouilistli? Ipan nopa seyok tlamachtili tijnankilisej ni tlajtlanili.