1-3. (a) Kumbi vinthu venga wuli ndi Ayuda Zekariya wati wayamba kuchima? (b) Ntchifukwa wuli Yehova wangupempha ŵanthu ŵaki kuti awere kwaku iyu?

MUBUKU la Zekariya tisaniyamu chiwona cha mpukutu wo uwuluka, munthukazi yo amujaliya musokola ndipuso anthukazi ŵaŵi wo ŵe ndi mapapa nge nga chiyuni cha muswankhonu awuruka. (Zek. 5:1, 7-9) Ntchifukwa wuli Yehova wanguwonesa mchimi waki viwona vakusuzga kuviziŵa nge ivi? Kumbi vinthu venga wuli ndi Ayuda pa nyengu iyi? Kumbi vo Zekariya wanguwona, vititikwaska wuli mazuŵa nganu?

² Ŵanthu aku Yehova angukondwa ukongwa mu 537 B.C.E. Yiwu angufwatulika ku ukapolu ku Babiloni pati pajumpha vyaka 70. Ayuda ŵenga ndi likondwa likulu chifukwa aweliyanga ku Yerusalemu kuti akayambi so kusopa kwa uneneska. Mu 536 B.C.E., anguzenga fawundeshoni ya nyumba yakusopiyamu. Ŵati amaliza, “angudaniliza mwakuti mazu nganguvwika kutali ukongwa.” (Ezra 3:10-13) Chinanga kuti venga viyo, pambula kuswera arwani ŵawu anguŵayukiya  kuti aleki kuzenga nyumba yakusopiyamu. Chifukwa chakuti angukumana ndi masuzgu kweniso vinthu vinandi vakuguŵisa, anguleka kuzenga nyumba yakusopiyamu ndipu angwamba kuzenga nyumba zawu ndi kuchilima minda yawu. Pangujumpha vyaka 16 kutuliya po anguzenge fawundeshoni. Ŵanthu aku Chiuta akhumbikanga kukumbusika kuti awere kwaku Yehova ndi kuleka kudanjiza vinthu vakuliŵavu. Yehova wakhumbanga kuti awere kwaku iyu ndipuso aleki kuchita mantha kuti amusopengi ndi mtima wosi.

³ Mu 520 B.C.E., Yehova wangutuma muchimi waki Zekariya kuti wakumbusi Ayuda chifukwa cho angufwatulikiya ku Babiloni. Zina laku Zekariya lo ling’anamuwa kuti “Yehova Wakumbuka,” latingi liŵakumbusengi venivi. Yehova waŵakumbukanga mbwenu ŵanthu ŵaki chinanga kuti yiwu anguluwa vo wanguchita pakuŵataska. (Ŵerengani Zekariya 1:3, 4.) Iyu wanguŵasimikiziya kuti waŵawovyengi kwamba so kusopa kwa uneneska kweni wanguŵatcheŵeska kuti wazomerezengi cha kuti amusopengi ndi mtima wakugaŵikana. Tiyeni tiwoni mo Yehova wanguŵawovye kuti achitepu kanthu kuziya mu viwona viŵi, cha nambala 6 ndi 7, vo Zekariya wanguwona. Tiwonengi so vo tingasambirapu mazuŵa nganu kutuliya ku viwona venivi.

4. Kumbi Zekariya wanguwonanji muchiwona cha nambala 6, nanga ntchifukwa wuli mpukutu ungulembeka kuseri ndi kuseri? (Wonani chithuzi cha nambala 1 cho che papeji 21.)

⁴ Chaputala 5 cha buku la Zekariya, chitamba ndi chiwona chakusuzga kuchiziŵa. (Ŵerengani Zekariya 5:1, 2.) Zekariya wanguwona mpukutu uchiwuluka mude. Mpukutu wo wenga wa mamita 9 mulitali ndipu mulifupi wenga wa mamita nganayi ndi hafu. Yiwu wenga ndi uthenga wacheruzgu kuseri ndi kuseri. (Zek. 5:3) Kanandi alembanga papeji limoza la mpukutu kweni mpukutu uwu anguwulemba kuseri ndi kuseri. Ivi vilongo kuti wenga ndi uthenga ukulu ndipuso wakofya.

5, 6. Kumbi Yehova watikuwona wuli kuba kwa mtundu wewosi?

⁵ Ŵerengani Zekariya 5:3, 4. Yehova wazamuyeruzga ŵanthu wosi pacharu chapasi chifukwa cha vo achita, ukongwa wo aziŵika ndi zina laki. Wo atanja Chiuta, aziŵa kuti kuba kwa mtundu wewosi ‘kunyozesa zina laku Chiuta [wawu].’ (Nthanthi 30:8, 9) Kaya munthu wangaba pachifukwa chakuvwika wuli, munthu wakuba waŵanaŵaniya vo mtima waki ukhumba m’malu mwa vo Chiuta wakhumba ndipu wawona kuti kuja ndi vinthu vakuliŵavu, nkhwakukhumbika ukongwa. Iyu wayuyuwa dangu laku Yehova, watimutumbika cha ndipu wawona kuti zina Laki ndambula kukhumbika.

⁶ Kumbi mwawona kuti pa Zekariya 5:3, 4 patiti “thembu . . . [latingi] liserengi munyumba ya munkhungu . . . ndipu [latingi] lijengi mukati mwa nyumba yeniyo ndi kuyinanga”? Yehova wangatondeka cha kupereka cheruzgu ku munthu chifukwa chakuti nyumba yaki ye ndi mpanda pamwenga maloku. Munthu yo wachita vinthu viheni wangabisama kweni Yehova wangamusumuwa pakati pa ŵanthu ŵaki. Chinanga kuti munkhungu wangabisama kwa apolisi, kwa abwana ŵaki, ŵara mumpingu pamwenga apapi ŵaki kweni wangabisama cha kwaku Chiuta yo wasimikiziya kuti wakuba weyosi wazamusumulika. (Ŵah. 4:13) Tichiskika ukongwa kuja ndi ŵanthu wo nyengu zosi atesesa kuchita “vinthu vosi” mwauneneska!—Ŵah. 13:18.

7. Kumbi tingachita wuli kuti tizileki kulonde thembu la mumpukutu wo wawulukanga?

⁷ Yehova watinkha kuba kwa mtundu wewosi. Titumbikika asani tilondo fundu zaku Yehova za mijalidu yamampha ndipuso tichita vinthu vo vileka kunyozesa zina laki mu nthowa yeyosi. Ivi vingachitisa kuti Yehova wazileki kutibaya pa nyengu yo wazamubaya ŵanthu wo aleke dala kuvwiya dangu laki.

8-10. (a) Kumbi kulapa kung’anamuwanji? (b) Kumbi Fumu Zedekiya yingutondeka kufiskanji?

⁸ Uthenga wo ukulembeka mumpukutu wo wawulukanga, utcheŵeska ŵanthu ‘wo alapa mwaboza mu zina laku Chiuta.’ (Zek. 5:4) Asani munthu walapa, wasimikiza kuti chinthu chinyaki ntcha uneneska, walayizga kuti wachitengi chinthu chinyaki pamwenga pe vinthu vinyaki vo wachitengi cha.

⁹ Kulapa mwa kuzumbuwa zina laku Yehova ndi nkhani yikulu ukongwa. Ivi ndivu Zedekiya wanguchita yo wanguzija fumu yakumaliya ku Yerusalemu. Iyu wangulapa mu zina laku Yehova kuti wazamuja wakugomezgeka ku fumu ya Babiloni. Zedekiya wangufiska cha vo wangulapizga. Ivi vinguchitisa kuti Yehova wakambi mazu nga cheruzgu ngakuti: ‘Nge mo ndiliri wa moyu, . . . [Zedekiya] wamufwiya ku Babiloni ko kuja fumu yo yingumuŵika pa ufumu, yo wanguyuyuwa rapu ndi kuswa phanganu laki.’—Ezek. 17:16.

¹⁰ Zedekiya wakhumbikanga kufiska vo wangulapizga mu zina laku Yehova. (2 Mik. 36:13) Iyu wangutondeka kuchita viyo, m’malu mwaki wangupempha kuti Aegipiti amuwovyi kuti fumu ya Babiloni yileki kumulamuliya. Vo wanguchita vingumuwovya cha.—Ezek. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Kumbi ndi layizgu nili lakukhumbika ukongwa pa umoyu widu? (b) Kumbi tingalongo wuli kuti tikujipatuliya kwaku Yehova?

¹¹ Yehova wavwisiya vo titimulayizga. Iyu wagomezga kuti vo tikamba vauneneska ndipu tikhumbika kuvifiska kuti tije akuzomerezgeka pamasu paki. (Sumu 76:11) Pa vinthu vosi vo titimulayizga, chinthu chakukhumbika ukongwa ndi vo tilayizga asani titijipatuliya kwaku iyu. Kujipatuliya kung’anamuwa kulayizga Yehova kuti timuteŵetiyengi chinanga tingakumana ndi masuzgu.

¹² Kumbi tingachita wuli vinthu mwakukoliyana ndi layizgu lidu? Vo tichita asani takumana ndi masuzgu ngakulu pamwenga ngamana,  vitenere kulongo kuti layizgu lidu lakuti titeŵetiyengi Yehova “zuŵa ndi zuŵa,” titiliwona kuti ndakukhumbika ukongwa. (Sumu 61:8) Mwakuyeruzgiyapu asani munthu munyaki ku ntchitu pamwenga kusukulu walongo kuti watitikhumba, kumbi tiwona kuti ndi mwaŵi ŵidu wakulongo kuti ‘tikondwa kuvwiya nthowa zaku [Yehova]’ mwakukana vo iyu wakhumba kuti tichiti? (Nthanthi 23:26) Asani mu banja lidu anyaki mbakaboni cha, kumbi titimupempha Yehova kuti watiwovyi kuti tilutirizgi kuja ndi mijalidu yachikhristu chinanga kuti palivi wakutichiska? Kumbi zuŵa lelosi tipemphera kwa Ada ŵidu akuchanya, kuŵawonga kuti akutidaniya mu gulu lawu? Kumbi tisaniya nyengu yakuŵerenga Bayibolu zuŵa lelosi? Asi venivi ndivu tikulayizga? Asani tichita vo tikulayizga, ndikuti tivwiya. Tingalongo kuti titanja Yehova ndipuso tikujipatuliya nadi kwaku iyu asani tisopa ndi mtima wosi. Kusopa kwidu kungaŵanga ŵaka kwa dangu cha kweni kutuliyengi pasi pa mtima. Isi ndisi tiyanduwa asani tafiska vo tingulayizga ndipu kuja akugomezgeka kungachitisa kuti tizije ndi umoyu wamuyaya kunthazi.—Mar. 10:12, 13.

13. Kumbi tingasambiranji mu chiwona cha nambala 6 chaku Zekariya?

¹³ Chiwona chaku Zekariya cha nambala 6, chatiwovya kuziŵa kuti ŵanthu wo atanja Yehova atenere cha kuba mu nthowa yeyosi pamwenga kulapizga vinthu vaboza. Tawona so kuti chinanga kuti Ayuda anangisanga, Yehova wanguvuka nawu cha. Iyu waziŵanga kuti achichizikanga kuchita vinthu vinyaki chifukwa chakuti anguzungulirika ndi arwani. Yehova wafiska malayizgu ngaki kuti nasi tichitengi viyo ndipu watiwovyengi kuti tifiski vo talayizga. Iyu watitiwovya kugomezga kuti pambula kuswera yapa, vinthu vosi viheni vimalengi pacharu chapasi. Chiwona chinyaki chaku Zekariya, chititisimikiziya za vinthu vamampha vo viŵengeku kunthazi.

14, 15. (a) Kumbi Zekariya wanguwonanji mu chiwona cha nambala 7? (Wonani chithuzi cha nambala 2 cho che papeji 21.) (b) Kumbi munthukazi yo we mukati mwa sokola wamiyanji, nanga ntchifukwa wuli atimututuziya mukati mwasokola kuti waleki kutuwa?

¹⁴ Zekariya wati wawona mpukutu wo wawulukanga, mungelu wangumukambiya kuti, “awona.” Kumbi chiwona cha nambala 7 chitivumbuliyengenji? Iyu wanguwona sokola yiluta. (Ŵerengani Zekariya 5:5-8.) Sokola iyi yenga yikuluku ndipu yenga ndi “chibenekeleru cha ndolo chakuzunguliya.” Chibenekeleru cho chati chatuzgikapu, Zekariya wanguwona “munthukazi wanguja pasi mukati” musokola. Mungelu wanguti, munthukazi yo wamiya ‘Uheni.’ Ŵanaŵaniyani mo Zekariya wanguchitiya mantha wati wawona kuti munthukazi yo wakhumba kutuliya kubwalu. Mungelu yo wanguchitapu kanthu mwaliŵi. Iyu wangumututuziya mukati musokola ndikujarapu chibenekeleru cho chenga chizitu. Kumbi venivi ving’anamuwanji?

¹⁵ Chiwona ichi chilongo kuti Yehova wazomereza cha kuti uheni wa mtundu wewosi uchitikengi pakati pa ŵanthu ŵaki. Iyu wawonesesengi kuti uheni watuzgikapu mwaliŵi. (1 Ŵakor. 5:13) Mungelu uyu watitisimikiziya venivi mwakujala chibenekeleru pa sokola mwaliŵi.

16. (a) Kumbi ntchinthu wuli chinguchitikiya sokola yo Zekariya wanguwona? (Wonani chithuzi cha nambala 3 cho che papeji 21.) (b) Kumbi anthukazi wo ŵenga ndi mapapa anguluta nayu pani sokola?

¹⁶ Pa nyengu iyi panguwoneka so anthukazi ŵaŵi wo ŵenga ndi mapapa nganthazi nge nga chiyuni cha muswankhonu. (Ŵerengani Zekariya 5:9-11.) Anthukazi yaŵa ŵenga akupambana ndi munthukazi yo wenga musokola. Chifukwa chakuti mapapa ngawu ngenga nganthazi, yiwu angunyamuwa sokola yo mwenga ‘Uheni’ ndi kuwuluka nayu. Kumbi alutanga nayu pani? Sokola yo mwenga uheni alutanga nayu “ku charu cha Shinara,” pamwenga kuti Babiloni. Ntchifukwa wuli alutanga nayu ku Babiloni?

17, 18. (a) Ntchifukwa wuli charu cha Shinara chenga chakwenere kuti kuluti uheni? (b) Kumbi imwi mukhumbisisengi kuchitanji?

 ¹⁷ Kwa Ayuda a mu nyengu yaku Zekariya, charu cha Shinara chenga chakwenere kuti kuluti Uheni wenuwu. Zekariya ndi anyaki achiyuda atingi azomerezgengi kuti Babiloni ngenga malu ngo kwachitikanga mauheni nganandi munyengu yawu. Kwenga kwakusuzga kukuliya mutawuni iyi yo ŵanthu ŵaki ŵenga ndi mijalidu yikazuzi kweniso asopanga angoza. Ayuda akhumbikanga kukana mijalidu yeniyi zuŵa lelosi. Chiwona chenichi chinguŵawovya kujalikisa mtima pasi chifukwa chingusimikiziya kuti Yehova walutirizgengi kuvikiliya kusopa kwa uneneska kuti kuleki kufipiskika.

¹⁸ Chiwona chenichi chinguŵakumbusa so Ayuda udindu wo ŵenga nawu wakuwovya kuti kusopa kwawu kuleki kuja kwakufipiskika. Ŵanthu aku Yehova azomerezga cha ndipu azamuzomerezgapu cha kuti uheni uchitikengi pakati pawu. Chiuta wakutidaniya mu gulu laki lakutowa, lo lititivikiliya kweniso lititiyanja. Mwaviyo, te ndi udindu wakovya kuti lilutirizgi kuja lakutowa. Fundu zenizi zititichiska kuti tiwovyengi gulu lidu kuti lije lakutowa. Kuchita vinthu viheni kukhumbika cha pakati pa ŵanthu aku Yehova.

19. Kumbi vo Zekariya wanguwona, vititiwovya kuziŵanji mazuŵa nganu?

¹⁹ Viwona ivi, cha nambala 6 ndi 7 vo Zekariya wanguwona, vitcheŵesa ŵanthu wo alutirizga kuchita vinthu mwambula kugomezgeka. Ŵanthu wo asopa Yehova ndi mtima wosi atenere kutinkha uheni. Nkhani zenizi zo zituliya kwa Awusefwi akuchanya zakuchiska ukongwa. Asani tiyesesengi kuchita vinthu vamampha, tijengi akuzomerezgeka pa masu paku Chiuta ndipuso wativikiliyengi. Ivi vichitisengi kuti tizileki kubayika. Pakumaliya paki, Yehova watitumbikengi. Vosi vo tichita kuti tije ŵanthu ambula kufipiskika mucharu cho chazaza ndi uheni, vilutengi paŵaka cha. Tingaja ndi chigomezgu kuti Yehova watiwovyengi kuti tipundi. Ntchinthu wuli chingatiwovya kuti tije ndi chigomezgu kuti kusopa kwa uneneska kulutengi mbwenu panthazi mucharu ichi cho ŵanthu anandi asopa Chiuta cha? Kumbi tiziŵa wuli kuti Yehova wavikiliyengi gulu laki po chisuzgu chikulu che pafupi? Mafumbu yanga tazamukambiskana munkhani ya sabata yamawa.