1-3. (a) Se a te tulaga o tino o Ieova i te taimi ne kamata o ‵valo mai a Sakalia? (e) Kaia ne fai atu a Ieova ki ana tino ke ‘toe ‵foki atu ki a ia’?

SE PELUGĀ tusi e eva i te vanimonimo, ne toe ūsu atu se fafine ki loto i te kete kae ‵pono ifo tena ‵pono, mo fāfine e tokolua e eva tonu ifo mo lā kapa‵kau ma‵losi pelā mo kapa‵kau o te manu ko te matuku—e maua eiloa a vaegā ata fakaofoofogia penā i te tusi o Sakalia. (Saka. 5:1, 7-9) Kaia ne tuku atu ei ne Ieova a fakaasiga fai fakaa‵tea konei ki tena pelofeta? Se a te tulaga o te kau Isalaelu i te taimi tenā? E pokotia pefea koe i aso nei i fakamatalaga a Sakalia ki fakaasiga konā?

² A te tausaga ko te 537 T.L.M. se tausaga fakafiafia e tasi mō tino tukugina atu o Ieova. Mai tua o tausaga e 70 o te tafeaga, ne fakasaoloto latou mai Papelonia. Ona ko te lotou loto finafinau muamua, ne ga‵lue malosi ei latou ki te fakafouga o te tapuakiga tonu i Ielusalema. I te 536 T.L.M., ne fakatakato ei te fakavae o te faletapu. I te taimi tenā a tino ne “ka‵laga mo te fia‵fia” kae ne “logoa valevale” eiloa. (Esela 3:10-13) Ne seki leva kae kamata o uke a ‵tekeatuga ki te lotou galuega fakatūtū. Ona ko te loto vāi‵vai i  tulaga mo mea faiga‵ta e uke, ne fulitua atu ei a tino ki te faitega o te faletapu kae ne kamata o ‵saga atu fua ki olotou fale kae ‵toki olotou fatoaga. I se 16 tausaga mai tua ifo, ne seki gasolo eiloa ki mua te faitega o te faletapu o Ieova. Ne ‵tau o toe fakamasaua atu ki tino o te Atua me e ‵tau o toe ‵foki atu latou ki a Ieova ke se toe fakamuamua ne latou a te kausaki atu ki fakamoemoega totino. Ne manako a Ieova ke toe ‵foki atu latou ki a ia, kae toe faka‵soko atu te lotou tapuaki atu mo te loto kātoa ki a ia e aunoa mo te ma‵taku.

³ Ke fakamasaua atu ki ana tino a te pogai muamua ne fakasaoloto ei latou mai Papelonia, ne uga atu ne te Atua tena pelofeta ko Sakalia i te 520 T.L.M. E fakauiga eiloa te igoa o Sakalia ki te “Ne Masaua ne Ieova,” kāti e fakamasaua mai ei se munatonu tāua. E tiga eiloa ne puli i a latou a faifaiga faka‵sao a Ieova, koi masaua eiloa ne te Atua ana tino. (Faitau te Sakalia 1:3, 4.) Ne fakamasaua atu ne ia mo te alofa ki a latou me ka fesoasoani atu a ia ki te ‵toe fakafouga o te tapuakiga ‵ma, kae ne fakailoa faka‵lei atu ne ia me e se talia ne ia so se tapuakiga telā e se fai mo loto kātoa. Ke onoono aka tatou ki te auala ne fakamalosi aka ne Ieova a latou ke gasue‵sue, e auala i te ono mo te fitu o fakaasiga a Sakalia. Ne a foki a akoakoga e mafai o tauloto ne tatou i aso nei mai i te mea tenei?

4. Ne a mea ne lavea ne Sakalia i te ono o ana fakaasiga, kae se a te mea e fakaofoofogia ei a tusitusiga i feitu e lua o te pelugā tusi? (Onoono ki te ata 1.)

⁴ E kamata eiloa te mataupu e 5 o te Sakalia ki se fakaasiga fai fakaatea. (Faitau te Sakalia 5:1, 2.) Ne lavea ne Sakalia se pelugā tusi e eva i te vanimonimo toeitiiti ko 30 futu (9 m) te loa kae 15 futu (4.5 m) te lauefa! E ‵tala kae ko toka ke faitau mai. E aofia i ei se fekau o fakamasinoga, telā ne ‵fonu eiloa a feitu e lua o te pelugā tusi i ei. (Saka. 5:3) E masani sāle o fakaaoga fua te feitu e tasi o te pelugā tusi, ko tena uiga e maua eiloa i te pelugā tusi tenei se fekau ‵mafa kae tāua.

5, 6. Se a te kilokiloga a Ieova ki so se vaegā faifaiga kaisoa?

⁵ Faitau te Sakalia 5:3, 4. E tiga eiloa e fakamasino ne Ieova a tino katoa, e sili atu te fakamasinoga o tino kolā e fakaigoa ki tena igoa. E iloa ne tino kolā e a‵lofa ki te Atua me i so se vaegā faifaiga kaisoa e “fakamasiasi ei [te igoa o tena] Atua.” (Faata. 30:8, 9) Faitalia a lagonaga io me ko te foliga ‵lei mai o te mea ne fai ne te tino kaisoa ona ko ana fakanofonofoga, e fakamuamua ne se tino kaisoa a te kaimanako i lō te Atua, telā ko tō fakatāua malosi ne ia a kope faka-te-foitino. E fakafoliki ei ne ia te tāua o te tulafono a te Atua, fakaseaoga ei a Ieova mo Tena igoa e pelā me e seai sena malosi io me sena tāua.

⁶ E mata, e lavea ne koe i te Sakalia 5:3, 4 me i “te malaia . . . ka ulu fua ki fale o tino kai‵soa . . . ka nofo te malaia tenā i olotou fale o fakamasei latou”? E se mafai o taofi aka mai i tua o ‵pui mo ‵loka a te fakasalaga a Ieova. E mafai o ulu atu ki so se koga ‵funa ke fakaasi faka‵sau atu a faifaiga ma‵sei i va o tino o Ieova. Kafai foki e mafai ne se tino o ‵funa a faifaiga kai‵soa mai tino pule, pule i galuega ‵togi, toeaina, io me ko mātua, e se mafai o ‵funa ne ia mai te Atua, telā e fakamautinoa aka ne ia ke fakaasi faka‵sau atu a tino kai‵soa katoa. (Epe. 4:13) Ko oko eiloa i te fakamalosi atu ki tino kolā e fakatāua malosi ne latou a te fakamaoni “i mea katoa”!—Epe. 13:18.

7. E mafai pefea o ‵sao atu tatou i te malaia o te pelugā pepa telā e eva i te vanimonimo?

⁷ E masei eiloa ki a Ieova so se vaegā faifaiga kaisoa. E ‵kilo atu tatou ki ei e pelā me se tauliaga ke ola e ‵tusa mo tulaga o Ieova i mea tau amioga, mai te tumau i amioga ‵lei kolā e se fakamasiasi atu ki tena igoa. Tela la, e mafai o ‵sao atu tatou mo te manuia i fakamasinoga a Ieova ki a latou kolā e ofa ne latou tena tulafono mo te iloa tonu.

8-10. (a) Se a te tautoga? (e) Se a te tautoga ne fakatamala a te tupu o Setekaia o tausi ki ei?

⁸ E fakaasi mai a te suā fakailoaga ke fakaeteete i pati kolā e tusi i luga i te pelugā pepa telā e eva i te vanimonimo ki a latou ‘kolā e ‵loi i taimi e tau‵to ei latou.’ (Saka. 5:4) A te tautoga se folafolaga ke fakamautinoa aka ei se mea telā e tonu io me se tautoga me ka fai io me ka se fai ne se tino se mea.

⁹ Se mea tāua ‵ki ke fai se tautoga i te igoa o Ieova. Tenā loa te mea ne fai ne te ‵toe tupu telā ne sagasaga mai i te nofogaaliki i Ielusalema. Ne tauto a Setekaia i te igoa o Ieova me ka tumau a ia i te fai mo tino fakamaoni ki te tupu o Papelonia. Kae ne seki tausi a ia ki tena tautoga. Ne iku atu i ei ki te fakaokoatuga ne Ieova o te fakamasinoga ki a ia i pati konei: “E pela eiloa mo te iloa tonu i a au ko te Atua ola, . . . e mate eiloa [a Setekaia] i Papelonia, me ne ofa ne ia a tena tautoga mo te feagaiga a lāua mo te tupu o Papelonia, telā ne fakasopo ne ia a ia ke fai mo tupu.”—Eseki. 17:16.

¹⁰ Ne nofo kaitalafu a te tupu ko Setekaia ki a Ieova me ne seki ola a ia e ‵tusa mo tena tautoga ne fai i te igoa o te Atua. (2 Nofo. 36:13) I lō te fai penā, ne ‵fuli atu a Setekaia ki Aikupito i se taumafaiga sē aoga ke fakasaoloto a ia mai te amoga ‵mafa a te kau Papelonia.—Eseki. 17:11-15, 17, 18.

11, 12. (a) Se a te ‵toe tautoga tāua ka fai ne tatou? (e) Ne a auala e ‵tau ei o pokotia ‵tou olaga i te tautoga i te ‵tou tukuatuga?

¹¹ E fakalogologo foki a Ieova ki tautoga e fai ne tatou. E fakatāua malosi ne ia ‵tou tautoga kae e ‵tau o fakataunu faka‵lei ne tatou ko te mea ke talia ne ia. (Sala. 76:11) I tafa o tautoga katoa e fai ne tatou,a te ‵toe tautoga tāua e fai ne tatou ko te tuku atu o ‵tou olaga ki a Ieova. A te tukuatuga se tautoga ‵malu ke tavini atu ki a Ieova faitalia me ne a mea e ‵tupu.

¹² E fakamaoni atu pefea ne tatou me e ola tatou e ‵tusa mo te tautoga i te ‵tou tukuatuga? A te tumau i ei i taimi o tofotofoga  ‵lasi mo tamā tofotofoga e ‵tau o fakaasi atu i ei me e fakatāua malosi ne tatou ‵tou tautoga ke tavae atu ki a Ieova “i aso takitasi.” (Sala. 61:8) E pelā loa māfai e fakatāgata io me fakafāfine mai se tino i te galuega io me ko te akoga, e a, e ‵kilo atu atu ki ei tatou e pelā me se avanoaga ke “saga tonu” atu ki akoakoga a Ieova mai te ‵teke atu ki vaegā fakamalosiga penā? (Faata. 23:26) Kafai e aofia tatou i se kāiga mavaevae, e mata, e akai atu tatou ki a Ieova mō tena fesoasoani ke fakatumau a uiga Kelisiano faitalia foki eiloa me e seai se tino i ‵tou tafa e fai ne ia se vaegā amioga penā? E mata, e akai atu tatou i aso katoa ki te ‵tou Tamana faka-te-lagi alofa i se ‵talo, fakafetai atu ki a ia mō te taliaga o tatou ki lalo i tena pulega mo tena alofa ki a tatou? E mata, e fakaaoga ne tatou a taimi ke fai‵tau ki te Tusi Tapu i aso katoa? E a, e seki tauto atu tatou me ka fai ne tatou a vaegā mea penā? E aofia eiloa i ei te fakalogo. A te ‵tou aofia katoatoa i te tapuakiga e fakaasi mai i ei me e a‵lofa tatou ki a Ieova kae e tuku tonu atu eiloa ‵tou olaga ki a ia. A te ‵tou tapuakiga ko te auala eiloa e ola ei tatou, e sē se faifaiga masani fua. E aoga foki eiloa ki a tatou māfai e fakataunu ‵tou tautoga; a te ‵tou fakamaoni e iku atu ki se olaga mautinoa kae tokagamalie i aso mai mua.—Teu. 10:12, 13.

13. Ne a mea e mafai o tauloto ne tatouu mai i te ono o fakaasiga a Sakalia?

¹³ A te ono o fakaasiga a Sakalia ne fesoasoani mai ke lavea atu me e se ‵tau o aofia a tino kolā e a‵lofa ki a Ieova i so se vaegā faifaiga kaisoa io me fai tautoga ‵pelo. E lavea foki ne tatou me faitalia olotou vāivāiga, ne seki ‵fiu a Ieova i te kau Isalaelu. Ne malamalama a ia i te uke o fakamalosiga ne fe‵paki mo latou me ne ‵nofo ‵pili atu fua olotou fili. Ne tuku mai ne ia se fakaakoakoga ‵lei mō tatou ke ola e ‵tusa mo ‵tou tautoga, kae ka fesoasoani mai a ia ki a tatou ke fai penā. A te auala e tasi e fesoasoani mai ei a ia ko te tukumaiga ne ia o te fakamoemoega me ko pili o fakaseai atu ne ia a mea ma‵sei katoa i te lalolagi kātoa. E fakamautinoa mai ne te suā fakaasiga a Sakalia a te fakamoemeoga sili tenei.

14, 15. (a) I te fitu o ana fakaasiga, se a te mea ne lavea ne Sakalia? (Onoono ki te ata i te 2 i te kamataga.) (e) Se a te mea e fakaata mai i te fafine i loto i te kete, kae kaia ne ‵loka kae ‵pono faka‵mau tou fafine i ei?

¹⁴ Mai tua o te laveaga ne ia o te pelugā tusi e eva i te vanimonimo, ne fai atu se agelu ki a Sakalia ke “kilo ake” ana mata. Se a te mea ka fakaasi mai i te fitu o ana fakaasiga? Ko lavea nei ne ia se ato, e taku ki se “kete” e vau ki tua. (Faitau te Sakalia 5:5-8.) E isi se ‘‵pono e faite ki polo faka‵mafa’ o te kete sē lasi malosi tenei. I te taimi ne sisi ake ei te ‵pono, ne lavea ne Sakalia se ‘fafine e sagasaga mai i ei.’ Ne fakamatala mai ne te agelu me i te fafine i loto i te kete ko te “Agasala.” Mafaufau la ki te mataku o Sakalia i te taimi ne taumafai ei tou fafine o ‵tolo mai ki tua mai i loto i ei! Ne gasuesue fakavave a te agelu, mai te ‵toe ūsu atu tou fafine ki loto i te ato kae ‵pono faka‵mau ne ia ki tena ‵pono ‵mafa. Se a te uiga o te mea tenei?

¹⁵ E fakaasi mai i te vaega tenei o te fakaasiga me ka se fa‵ki lele eiloa a Ieova i so se vaegā agasala io me se amioga masei e fai ne ana tino. Ka fakamautinoa aka eiloa ne ia ke ‵loka faka‵mau kae fakaseai fakavave atu. (1 Koli. 5:13) Ne fakatalitonu mai ne te agelu te mea tenei mai te ‵toe ‵pei atu o te ‵pono ‵mafa ki luga i te kete.

16. (a) Se a te suā mea ne lavea atu ne Sakalia e fai ki te kete? (Onoono ki te ata i te 3.) (e) Tefea te koga ne ave ki ei a te kete ne fāfine mo kapa‵kau?

¹⁶ Ne ‵sae mai a te avā fafine mai tua ifo kolā e isi ne lā kapa‵kau ma‵losi pelā mo kapa‵kau o se matuku. (Faitau te Sakalia 5:9-11.) Ko oko eiloa i te ‵kese o te avā fāfine konei mai te fafine i loto i te kete! Ne fakaaoga ne fāfine konei lā kapa‵kau ma‵losi ke eva ifo kae sau te kete e nofo i ei te “Agasala.” E ave ki fea ne lāua tou fafine? Ne ‵pei  atu ki “Papelonia.” Kaia ne ave ei ne lāua te kete ki Papelonia?

17, 18. (a) Kaia ne fai ei a Papelonia mo fai “se koga ‵lei” ke ‵pei atu ki ei te “Agasala”? (e) Se a te fakaikuga e ‵tau o fai ne tatou e uiga ki te agasala?

¹⁷ E fai eiloa a Papelonia ki te kau Isalaelu i aso o Sakalia, e pelā me se koga ‵lei ke ‵pei atu ki ei te Agasala. Ne mafai o fakapa‵tonu atu ne Sakalia mo taina Iutaia me i Papelonia se koga fai agasala i olotou aso. Ne ‵tupu aka eiloa latou faitalia a auala ma‵sei kae mulilua o te fa‵kai tenei, ne ‵tau o taua atu latou i aso katoa ke ‵teke atu ki te agaga o te lalolagi fapaupau tenā. Mā‵faga o fakatapūga ne maua ne latou mai i te fakaasiga tenei—se fakamaoniga tonu me ka tausi ne Ieova te tapuakiga ‵ma ke se lailai!

¹⁸ Kae ne fakamasaua atu foki a te fakaasiga tenei ki te kau Iutaia e uiga ki te lotou tiute ke fakatumau te ‵ma o te lotou tapuakiga. E se mafai kae ka se talia foki ke ulu lēmū atu te agasala kae nofo atu i va o tino o Ieova. Kafai ko oti ne aumai tatou ki loto i te puipuiga mo te tausiga atafai o te fakapotopotoga ‵ma a te Atua, e maua ne tatou te tiute ke fesoasoani atu i te fakatumauga o te ‵ma. E a, e se fakaosofia tatou ke tausi ‵tou “fale” ke ‵ma? A te agasala i so se feitu e se ‵tau o aofia i ‵tou palataiso faka-te-agaga.

19. Se a te aoga o fakaasiga fakaofoofogia a Sakalia mō tatou i aso nei?

¹⁹ A te ono mo te fitu o fakaasiga se fakailoaga ke fakaeteete ki tino kolā e tumau i olotou auala sē fakamaoni, se fakamasauaga me e se mafai o fa‵ki a Ieova i faifaiga ma‵sei. E ‵tau mo ana tino tapuaki ‵tonu o takalia‵lia tonu ki amioga ma‵sei. E fai foki a tala konei mo fai se fakatalitonuga alofa mai i te ‵tou Tamana faka-te-lagi. Kafai e ga‵lue tatou mo te loto fiafia ke fai mo vaegā tino kolā e talia kae puipui ne te Atua, ka se fakafesgai atu tatou ki te fakasalaga ko te mate. I lō te fai penā, ka fakamanuia mai eiloa tatou ne Ieova mo te fiafia. Ka aoga eiloa a ‵tou taumafaiga katoa ke tumau i te ‵ma i se lalolagi telā e ‵fonu i te agasala. E mafai eiloa o tali‵tonu tatou me e mafai o manumalo tatou fakatasi mo te fesoasoani o Ieova! Kae e mafai pefea o mautinoa i a tatou me ka tumau eiloa a te tapuakiga tonu i te lalolagi tenei e ‵fonu i tino sē amioatua? Se a te fakamaoniga me ka puipui ne Ieova tena fakapotopotoga i te taimi ko pilipili mai ei a te fakalavelave lasi? Ka fakamatala mai i te suā mataupu a fesili konei.