1-3. 1) Kʼalal lik tunuk ta j-alkʼop li Sakariase, ¿kʼu yelan oyik li j-israeletike? 2) ¿Kʼu yuʼun persa laj yil Jeova ti svulesbe ta sjol steklumal ti skʼan sutik tal ta stojolale?

LI TA slivro j-alkʼop Sakariase te ta jtatik li kʼusitik akʼbat yil yuʼun Dios ti toj echʼ xa noʼox labal sbae, yuʼun akʼbat yil jlik balbal vun ti xvilet ta toyole, jun ants ti tikʼil ta moche xchiʼuk chaʼvoʼ antsetik ti oy xikʼik jech kʼuchaʼal xikʼ siguenya mute xchiʼuk ti kuchbilik talel yuʼun li ikʼe (Zac. 5:1, 7-9). ¿Kʼu van yuʼun jech laj yakʼbe yil yaj-alkʼop Jeova li kʼusitik labalik sba taje? Li vaʼ orae, ¿kʼu yelan oyik li j-israeletike? ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil ek li kʼusitik laj yil Sakariase?

² Li ta sjabilal 537 kʼalal skʼan toʼox xtal li Kristoe xmuyubajik tajek li steklumal Jeovae. Yuʼun kolik xa ox lokʼel tal li ta Babiloniae; tsots tajek laj yil svokolik li 70 jabil te chukbilike. Pe avi une, xkuxet tajek yoʼontonik ti te xa oyik ta Jerusalen sventa xchaʼmeltsanik li temploe xchiʼuk ti jaʼ xa te chlik yichʼik ta mukʼ yan velta li Jeovae. Kʼalal echʼ jun jabile, jaʼ xkaltik li ta sjabilal 536, lik xa ox spasbeik li snakleb temploe. Kʼalal jech kʼot ta pasele «scotolic tsots iʼavanic.  Nom to xvinaj li yechʼal yeique» (Esd. 3:10-13). Pe li buchʼutik tskontrainik li steklumal Diose solel lik pajesvanikuk sventa mu svaʼanik li temploe. Li j-israeletike lik chibajikuk, kʼunkʼun lik yiktaik li abtelale. Jaʼ yuʼun, jaʼ xa bat yabtelanik li yosil stukike xchiʼuk bat svaʼan sna stukik. Vaʼun li ta sjabilal 520 stsʼijlan kom li temploe, yuʼun mi junuk xa ox buchʼu te ch-abtej. Jech oxal, persa laj yichʼik vulesbel ta sjolik yuʼun Jeova ti skʼan sutik tal ta stojolal sventa xichʼik ta mukʼ ta sjunul yoʼontonike, ti skʼan xakʼ ta ilel stsatsal yoʼontonike xchiʼuk ti mu jaʼuk xbat ta yoʼontonik li kʼusi tskʼan stukike.

³ Jaʼ yuʼun li ta sjabilal 520 taje, li Jeovae la stak batel Sakarias sventa svulesbe ta sjol steklumal ti kʼu yuʼun la slokʼes tal ta Babiloniae. Li biil Sakariase jaʼ skʼan xal: «Vul ta sjol li Jeovae». Taje jaʼ van koltaatik-o yoʼ svules ta sjolik ti muʼyuk bu tenbilik-o yuʼun li Jeovae akʼo mi li stukike chʼayem xa ox ta sjolik li kʼusitik spasoj ta stojolalike (kʼelo Zacarías 1:2-4). Li Diose ta xkʼuxul yoʼonton laj yalbe steklumal ti tskolta sba sventa xchaʼta yav ti kʼu yelan chichʼ ichʼel ta mukʼe. Pe jamal laj yal xtok ti jaʼ noʼox chchʼam mi ta sjunul yoʼonton jech tspasike. Jkʼeltik avil kʼuxi la skolta-o steklumal Jeova ta sventa li svakibal xchiʼuk li svukubal kʼusi laj yakʼbe yil Sakariase xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jtabetik sbalil li voʼotik eke.

4. 1) ¿Kʼusitik toj labal sba la sta ta kʼelel Sakarias li ta svakibal kʼusi akʼbat yile? 2) ¿Kʼusi smelolal ti ta xchaʼjotal tsʼibabil li balbal vune? (Kʼelo li baʼyel lokʼole).

⁴ Li ta skapituloal 5 ta slivro Sakariase te chlik yalbe skʼoplal li svakibal kʼusi laj yil ti toj labal sba tajeke (kʼelo Zacarías 5:1, 2). Li j-alkʼope laj yil jlik balbal vun ti xvilet ta toyole xchiʼuk ti tilchʼujem xa sventa chichʼ kʼelele; baluneb metro snatil xchiʼuk jaʼ chanib metro xchiʼuk j-oʼlol li sjamleje. Ta xchaʼjotal yichʼoj tsʼibael li balbal vune (Zac. 5:3). Taje mu jechuk nopem xaʼiik stsʼibael li ta voʼnee, jech oxal, mi ta xchaʼjotal tsʼibabile jaʼ skʼan xal ti tsots tajek skʼoplal li aʼyej yichʼoj tale. Jech onoʼox ta melel, li kʼusi chale jaʼ sventa chapanel.

5, 6. ¿Kʼu yelan chil Jeova li elekʼe?

⁵ (Kʼelo Zacarías 5:3, 4). Jkotoltik onoʼox me chkichʼtik chapanel yuʼun Dios ta sventa li kʼusitik ta jpastike. Jech oxal, toj echʼ xa noʼox mukʼ kʼusi jbainojtik li voʼotik ti kichʼojbetik li sbie. Yuʼun jnaʼojtik ti ch-ikʼub xchʼul bi kʼalal chij-elkʼaje manchuk mi bikʼit o mukʼ li kʼusi ta jtsaktike (Prov. 30:8, 9). Xi tsnop junantik krixchanoetike: «Muʼyuk chopol mi la jtsake, yuʼun oy srasonal kuʼun ti jech ta jpase». Pe kʼalal oy buchʼu jech tspase chakʼ ta ilel ti jaʼ mas tsots skʼoplal chaʼi li kʼusitik tskʼane, ti jaʼ jutuk sbalil chil li Jeovae, li sbie xchiʼuk li smantaltake.

⁶ Li ta Zacarías 5:3 xchiʼuk 4 chal ti stojol mulile o li kʼusi chopole jaʼ te chkʼot «ta sna li bochʼo ta xʼelcʼaje», «te ta xcom o» jaʼ to mi stanil xa kom li snae. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti xuʼ svinajes skotol li kʼusi chopol ta jpastik li Jeovae xchiʼuk ti ta persa onoʼox ta xchapane. Xuʼ van oy buchʼu lek xtojob ta smukel smul ta stojolal li j-abteletike, ta stojolal li spatrone, ta stojolal li moletik ta tsobobbaile o ta stojolal li stot smeʼe. Akʼo mi jech, mu xuʼ smuk ta stojolal li Diose, yuʼun jaʼ yaloj stuk ti ta onoʼox xvinaj li buchʼu ch-elkʼaje (Evr. 4:13). Pe li yajtunelutik Diose xijmuyubaj tajek, yuʼun jaʼ liʼ jchiʼuktik li buchʼutik chakʼik persa sventa sakuk stalelalik o tukʼuk yoʼontonik «ta skotol li kʼusitike» (Evr. 13:18).

7. ¿Kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik li kʼusi laj yil Sakarias ta sventa li jlik balbal vune?

⁷ Chopol tajek chaʼi sba yuʼunik Jeova li buchʼutik tspasik skotol li kʼusitik te stsakojbe sba skʼoplal xchiʼuk li elekʼe. Pe li voʼotike jaʼ jun mukʼta matanal chkaʼitik ti jnaʼtik xchiʼuk ti ta jchʼunbetik li smantaltak Jeova ti tsotsik ta pasele, xchiʼuk ti jaʼ jech ta jpas jtalelaltik  sventa xichʼ-o ichʼel ta mukʼ li sbie. Kʼalal jech ta jpastike muʼyuk me bu ta jmakitik ek li kastigo chichʼik li buchʼutik yolbaj mu xchʼunbeik li smantaltake.

8-10. 1) ¿Kʼusi skʼan xal kʼalal chkakʼ ketike? 2) ¿Kʼusi laj yal Sedequías ti muʼyuk xkʼot ta pasel yuʼune?

⁸ Li ta balbal vun xtoke oy kʼusi tsots chalbe li buchʼutik jecheʼ noʼox chakʼ yeik ta sbi Diose (Zac. 5:4). Kʼalal «chkakʼ ke» xijchie, jaʼ skʼan xal ti chkakʼbetik lek sprevail ti yuʼun melel li kʼusi chkaltike o ti chkaltik ta jamal ti ta jpastik o muʼyuk ta jpastik jtosuk kʼusie.

⁹ Tsots tajek skʼoplal kʼalal oy kʼusi chkakʼ ketik ta sbi li Jeovae. Jkʼeltik avil kʼusi kʼot ta stojolal li slajeb ajvalil ta Jerusalen ti Sedequías sbie. Li stuke laj yakʼ ye ta sbi Jeova ti chakʼ sba ta skʼob li ajvalil ta Babiloniae. Jaʼ yuʼun, li Jeovae smalaoj ti tsotsuk tajek skʼoplal xil Sedequías li kʼusi laj yal ta jamale (2 Crón. 36:13).

¹⁰ Pe, ¿kʼusi kʼot ta pasel un? Li Sedequiase «muc spas li cʼusi laj yal ta [jamale]» xchiʼuk «muc xcʼot ta pasel yuʼun» li kʼusi la xchapane, yuʼun la skʼanbe koltael ajvalil ta Ejipto yoʼ skolta sba lokʼel ta skʼob li ajvalil ta Babiloniae. Pe li kʼusi la spase, jecheʼ, muʼyuk stu. Ta skoj ti muʼyuk xkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi lokʼ ta yee, li Jeovae laj yal «ti te chcham o ta [Babiloniae]» (Ezeq. 17:11-18).

11, 12. 1) ¿Kʼusi chkaltik ta jamal ti toj echʼ xa noʼox tsots skʼoplale? 2) ¿Kʼu yelan chkakʼtik ta ilel ti chkʼot ta pasel kuʼuntike?

¹¹ Li Jeovae te xchikin kʼalal oy kʼusi chkaltik ta jamal ta jpastike xchiʼuk tsots tajek skʼoplal chil. Jech oxal, skʼan xkʼot ta pasel kuʼuntik mi ta jkʼan lekuk xilutike (Sal. 76:11). Li kʼusi mas tsots skʼoplal xuʼ xkalbetik ta jamal li Jeovae jaʼ kʼalal chkalbetik ti chkakʼ jkuxlejaltik ta stojolale. Yuʼun solel jamal laj kalbetik ti chijtun ta stojolale akʼo mi ep kʼusitik ta jnuptan ta jkuxlejaltik.

¹² ¿Kʼuxi xuʼ chkakʼtik ta ilel ti chkʼot ta  pasel kuʼuntik li kʼusi laj kalbetik ta jamal li Jeovae? Jaʼ ti kʼu yelan chkakʼ ta ilel jtalelaltik kʼalal chvul jeltos preva ta jtojolaltike. Yuʼun jaʼ te chvinaj mi tsots tajek skʼoplal chkaʼitik ti laj kalbetik ti chijtun ta stojolal jujun kʼakʼale (Sal. 61:8). Jnoptik noʼox ti oy junuk jchiʼiltik ta abtel o ta chanun ti yan xa sba tspas sat o yan xa sba kʼu yelan chchiʼinutik ta loʼil sventa sloʼla joltike, ¿mi jpʼel ta koʼonton ta jpʼajtik ta skoj ti ta jkʼan ta jchʼunbetik li smantal Jeovae? (Prov. 23:26). Mi jtuktik noʼox stestigoutik Jeova li ta kutsʼ kalaltike, ¿mi ta jpastik orasion sventa lekuk-o jpas jtalelaltik? Akʼo mi oy kʼusi ta jnuptantik o mi muʼyuk, ¿mi jech-o ta jtojbetik ta vokol Jeova jujun kʼalal ti solel skʼanojutike xchiʼuk ti tsbeiltasutike? Jech xtok, ¿mi ta jchʼakbetik yorail sventa jchantik jujun kʼakʼal li Jvivliatike? Yuʼun kʼalal laj kakʼ jbatik ta stojolale laj kalbetik ta jamal ti ta jpastik skotol taje. Vaʼun jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti ta jchʼunbetik li smantale. Jaʼ yuʼun, kʼalal ta jpastik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li ta yabtel Jeovae, chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtike xchiʼuk ti ta melel kakʼoj jbatik ta stojolale. Maʼuk ti sujbilutik o ti persa jech skʼan pasel chkiltike, moʼoj, yuʼun ta sjunul koʼonton jech ta jpastik. Mi chkʼot ta pasel kuʼuntik li kʼusi laj kaltik ta jamale, jaʼ me sventa jlekilaltik, yuʼun li Diose yalojbutik ta jamal ek ti oy kʼusi lek ta jtatike (Deut. 10:12, 13).

13. ¿Kʼusitik chakʼ jchantik li svakibal kʼusi laj yil Sakariase?

¹³ Li svakibal kʼusi laj yil Sakariase jamal chakʼ kiltik ti mu stakʼ xij-elkʼaj xchiʼuk ti skʼan xkʼot ta pasel kuʼuntik li kʼusi chlokʼ ta ketike. Chakʼ jchantik xtok ti muʼyuk bu xjipat xtenatik yuʼun Jeova li j-israeletike manchuk mi ep la spas smulik. Yuʼun li Jeovae xaʼibe smelolal kʼu yuʼun ti ep bu chʼayik ta bee, snaʼoj ti jaʼ ta skoj ti joyobtabilik ta yajkontraike. Li Jeovae persa onoʼox chkʼot ta pasel li kʼusi chale, vaʼun jaʼ jech chakʼ kiltik ti skʼan jechuk jpastik eke. Jech xtok, xuʼ jchʼuntik ta melel ti tskoltautik sventa xkʼot ta pasel kuʼuntik li kʼusi chkaltike. Jtos ti kʼuxi tskoltautike jaʼ kʼalal chalbutik ti jutuk xa tajek skʼan xules li choplejal ta spʼejel Balumile. ¿Kʼusi tskoltautik sventa masuk to jpat koʼontontik ti jech chkʼot ta pasele? Jaʼ li svukubal kʼusi akʼbat yil Sakariase.

14, 15. 1) ¿Kʼusi la sta ta kʼelel Sakarias li ta svukubal kʼusi akʼbat yile? (Kʼelo li xchibal lokʼole). 2) ¿Kʼusi senyail o smelolal li ants ti te tikʼil ta moche? 3) ¿Kʼusi smelolal kʼalal la smak noʼox ta ora moch li anjele?

¹⁴ Kʼalal akʼbat xa ox yil balbal vun li Sakariase, jaʼo xi albat yan velta yuʼun jun anjele: «Toyo asat, qʼuelo avil». ¿Kʼusi laj yil li j-alkʼope? «Jun moch» ti jaʼ spʼisobil jun efae (kʼelo Zacarías 5:5-8). Li moch taje «ta plomo taqʼuin pasbil smac» xchiʼuk lek ol. «Cʼalal la stotsbeic li smaque», «te chotol jun ants ta yut» laj yil li Sakariase. Xi albat smelolal yuʼun li anjele: «Leʼe jaʼ senyail li mulile», o li choplejale. Jnoptik noʼox avaʼi kʼu to yelan ibal sba laj yil j-alkʼop kʼalal tskʼan tspitsʼ sba lokʼel li ants taje. Pe li anjele «la snetʼ yalel» ta anil xchiʼuk lek la smak yan velta. ¿Kʼusi smelolal li kʼusi labal sba taje?

¹⁵ ¿Kʼusi smelolal kʼalal la smak noʼox ta ora moch li anjele? Li kʼusi mas tsots skʼoplal chakʼ ta ilele jaʼ ti mi jsetʼuk bu lek chil Jeova ti oyuk jtosuk kʼusi chopol li ta steklumale. Yuʼun mi laj yil ti oy xa kʼusi chopole, ta anil noʼox tslajesbe skʼoplal (1 Kor. 5:13).

16. 1) ¿Kʼusi la spasbeik li moche? (Kʼelo li yoxibal lokʼole). 2) ¿Bu bat yakʼik li moche?

¹⁶ Vaʼun te lokʼ talel chaʼvoʼ antsetik ti oy xikʼik jech kʼuchaʼal xikʼ siguenya mut ti lek tsotsike (kʼelo Zacarías 5:9-11). Li chaʼvoʼ antsetik liʼe toj jelelik tajek kʼuchaʼal li jun ants ti te tikʼil ta moche. Vaʼun, ta skoj ti lek tsots li xikʼike, li Sakariase laj yil ti la xchechik muyel li moche, ti jaʼ te tikʼil «li mulile», jaʼ xkaltik li antse. ¿Bu bat yakʼik un? «Ta yosilal Sinar», jaʼ  xkaltik, ta Babilonia. ¿Kʼu yuʼun ti jaʼ te bat yakʼike?

17, 18. 1) ¿Kʼu yuʼun sta-o tajek ti jaʼ te xbat yichʼ akʼel ta Sinar «li mulile»? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik li voʼotike?

¹⁷ Li ta skʼakʼalil Sakarias xchiʼuk li yan j-israeletike sta-o tajek laj yilik ti jaʼ te xichʼik batel ta Sinar o ta Babilonia «li mulile». ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal te nakiik li ta lum taje, laj yil ta sat stukik ti jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik mulivajel xchiʼuk yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetik li krixchanoetik tee; li j-israeletike jujun kʼakʼal laj yil svokolik ta stsʼikbel li xchopol talelalike. Jech oxal, snaʼojik lek ti jaʼ te oy smeʼ li choplejale. Li kʼusi akʼbat yil li Sakariase, patbat van tajek yoʼonton skotolik, yuʼun jaʼ te albatik yuʼun Jeova ti ta onoʼox skʼel ti sakuk-o ti kʼu yelan chichʼ ichʼel ta mukʼe.

¹⁸ Li kʼusi akʼbat yil Sakariase jaʼ te vulesbat ta sjolik xtok ti jaʼ onoʼox oy ta sbaik ti sakuk ti kʼu yelan chichʼik ta mukʼ li Diose. Snaʼojik ti muʼyuk onoʼox bu chichʼ otesel choplejal li ta steklumal Jeovae. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ stuk yikʼojutik tal li ta steklumal ti lek sake, yuʼun jaʼ liʼ chkaʼitik ti skʼanojutike xchiʼuk chabibil chkaʼi jbatik yuʼun. ¿Mi oy ta koʼonton chkakʼtik persa ti sakuk noʼox kuʼuntike? Yuʼun voʼotik me oy ta jbatik ti jechuk jpastike. Jnaʼojtik lek ti mi jsetʼuk xuʼ x-och choplejal li ta paraiso ta mantale.

19. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusitik labal sba laj yil Sakariase?

¹⁹ ¿Kʼusi chakʼ jchantik li svakibal xchiʼuk li svukubal kʼusi akʼbat yil li Sakariase? Jaʼ te laj kiltik ti tsots ch-albatik mantal yuʼun Jeova li buchʼutik muʼyuk stukʼil kʼusitik tspasike. La svules ta joltik ti spʼajoj ta j-echʼel choplejal li Jeovae, jaʼ yuʼun, skʼan jpʼajtik ek. Li kʼusitik laj yil Sakariase, jaʼ te chalbutik ta jamal Jeova ti muʼyuk chakʼ taluk kʼusi chopol ta jtojolaltik mi chkakʼtik persa ta slekubtasbel yoʼontone. Chchabiutik xchiʼuk chakʼbutik bendision. Xchiʼuk jamal chalbutik xtok ti tskoltautik yoʼ sakuk noʼox jtalelaltik li ta chopol balumil liʼe. Pe, ¿kʼuxi xuʼ jnaʼtik ti muʼyuk onoʼox chlaj skʼoplal li melel yichʼel ta mukʼ Jeovae? ¿Kʼu yuʼun xuʼ jpat koʼontontik ti chchabi steklumal avi ti nopol xa tajek li mukʼta tsatsal vokolile? Taje jaʼ ta jchantik li ta yan xchanobil chtale.